Podział obiektu na gospodarstwa (obręby siedliskowe)
Znaczny obszar jaki zajmują drzewostany urządzanego obiektu, duża różnorodność siedlisk i
gatunków drzew powodują, że warunki produkcji są w nim bardzo różnorodne. Dla
opracowania prawidłowych zasad organizacji działalności gospodarczej w lesie zachodzi
potrzeba wyodrębnienia w ramach jednostki administracyjno-leśnej jednorodnych części, tak
aby wchodzące w ich skład drzewostany mogły być jednolicie traktowane pod względem
gospodarczym. Są to jednostki regulacyjne – gospodarstwa (obręby siedliskowe), które nie
tworzą powierzchni łącznej.
Gospodarstwa tworzy się na podstawie:
• dominujących funkcji pełnionych przez lasy (z uwzględnieniem wszystkich funkcji
pozostałych),
• przyjętych celów gospodarowania (z uwzględnieniem możliwości produkcyjnych
siedlisk leśnych).
Dominujące funkcje lasu narzucają główny podział gospodarczy na: rezerwaty, lasy ochronne
i lasy gospodarcze, z tym że drzewostany pełniące funkcje specyficzne kwalifikowane są do
gospodarstwa specjalnego, niezależnie od głównego podziału gospodarczego. Podobnie
kwalifikowane są w odrębne gospodarstwo (zarówno z lasów ochronnych, jak i
gospodarczych) drzewostany przeznaczone do pilnej przebudowy. Pozostałe drzewostany
ujmowane są odpowiednio w gospodarstwie lasów ochronnych lub w gospodarstwie lasów
gospodarczych, podzielonym odpowiednio na mniejsze gospodarstwa: zrębowe, przerębowo-
zrębowe i przerębowe.
Drzewostany grupuje się w gospodarstwa w ramach obrębów leśnych, a dla każdego
gospodarstwa określa się i przyjmuje etat użytkowania rębnego na okres obowiązywania
planu (w zasadzie na 10 lat).
Definicja :
gospodarstwem nazywamy obszar lasu o podobnych warunkach siedliskowych, dla którego
ustalono ten sam cel produkcji, tę samą kolej rębności, jak również ten sam sposób
postępowania hodowlanego, umożliwiający uzyskanie postawionego celu.
Podstawę wyodrębnienia gospodarstw w praktyce urządzania lasu stanowią szczegółowe
opisy taksacyjne siedlisk i drzewostanów oraz zestawienia inwentaryzacyjne rozpatrywane na
tle zaakceptowanych dominujących funkcji lasu i wynikających z nich celów gospodarstwa
leśnego.
Zgodnie z Instrukcją Urządzania Lasu (2003) gospodarstwo tworzą drzewostany, dla których
określono ten sam sposób zagospodarowania i przyjęto taki sam sposób regulacji
użytkowania rębnego. Wyróżnia się 4 gospodarstwa :
Tworzy się w ten sposób następujące gospodarstwa:
1) g o s p o d a r s t w o s p e c j a l n e (S)
a) rezerwaty przyrody wraz z otulinami;
b) projektowane rezerwaty przyrody;
c) lasy uzdrowiskowe w strefach A i B ochrony uzdrowiskowej, określonych statutem
uzdrowiska;
d) lasy w strefie górnej granicy lasu;
e) lasy glebochronne na wydmach nadmorskich i klifach w pasie nadbrzeżnym, na
wydmach śródlądowych, na stokach o nachyleniu powyżej 45° oraz na stromych
zboczach jarów, wąwozów i wzgórz;
f) lasy wodochronne w strefach ochronnych ujęć wody i źródeł wody,
wyodrębnionych stosownymi decyzjami administracyjnymi;
g) lasy na terenach ośrodków wypoczynkowych (liczących co najmniej 50 miejsc
noclegowych) i w ich najbliższym otoczeniu (100–500 m);
h) wyłączone powierzchnie badawcze i doświadczalne;
i) lasy stanowiące cenne fragmenty rodzimej przyrody (w tym na siedliskach
łęgowych i bagiennych);
j) wyłączone drzewostany nasienne oraz drzewostany zachowawcze;
k) lasy o szczególnym znaczeniu dla obronności i bezpieczeństwa Państwa;
l) lasy stanowiące ostoje zwierząt objętych ochroną gatunkową;
m) lasy znajdujące się na gruntach stanowiących współwłasność oraz na gruntach
spornych.
2) g o s p o d a r s t w o l a s ó w o c h r o n n y c h (O) - wszystkie lasy ochronne z wyjątkiem zaliczonych do gospodarstwa specjalnego lub do gospodarstwa przebudowy.,
3) g o s p o d a r s t w o z r ę b o w e w l a s a c h g o s p o d a r c z y c h (GZ) -
drzewostany w lasach gospodarczych (nie ujęte w gospodarstwie specjalnym lub
przebudowy), w których ze względu na typ siedliskowy lasu oraz GTD i aktualny skład
gatunkowy przyjmuje się zrębowy sposób zagospodarowania (rębnią zupełną).,
4) g o s p o d a r s t w o p r z e r ę b o w o - z r ę b o w e w l a s a c h g o s p o d a r c z y c h (GPZ) - drzewostany w lasach gospodarczych (nie ujęte w gospodarstwie specjalnym
lub przebudowy), w których ze względu na typ siedliskowy lasu oraz GTD i aktualny
skład gatunkowy stosuje się przerębowo-zrębowy sposób zagospodarowania (rębniami
częściowymi, gniazdowymi lub stopniowymi z okresem odnowienia do 40 lat),
5) g o s p o d a r s t w o p r z e r ę b o w e w l a s a c h g o s p o d a r c z y c h (GP) -
drzewostany w lasach gospodarczych (nie ujęte w gospodarstwie specjalnym lub
przebudowy), w których ze względu na typ siedliskowy lasu oraz GTD i aktualny skład
gatunkowy stosuje się przerębowy sposób zagospodarowania (rębnią przerębową lub
stopniową z okresem odnowienia ponad 40 lat),
6) g o s p o d a r s t w o p r z e b u d o w y w l a s a c h o c h r o n n y c h i
g o s p o d a r c z y c h (R) - drzewostany przeznaczone do przebudowy (wykaz
przeznaczony do akceptacji na II KTG), zarówno z lasów ochronnych jak i lasów
gospodarczych, ale bez drzewostanów zaliczonych do gospodarstwa specjalnego.
Literatura :
*) B. Szymkiewicz i inni : Urządzanie lasu - str. 41-57 i 74-76
*) W. Rosa, E. Stępień : Technologia sporządzania operatu urządzania lasu - str. 77-80
*) E. Bernadzki, W Rosa : Gospodarstwa (obręby siedliskowe) - jako obiekty regulacji ładu
czasowego i planowania hodowlanego - Sylwan 1983 r., nr 4,
*) Instrukcja Urządzania Lasu (2003) - str. §§ 79-82, str. 93-99; §40, pkt. 6, str. 61-62.
Charakterystyka gospodarstwa obejmuje:
• siedliskowy typ lasu,
• gatunek panujący (obecnie) i jego przeciętną klasę bonitacji,
• gospodarczy typ drzewostanu (ustalony na podstawie Zasad Hodowli Lasu, dla
odpowiedniej krainy i dzielnicy przyrodniczo-leśnej, oraz siedliskowego typu lasu),
• sposób zagospodarowania (typ rębni, przy rębniach, II i III podać okres odnowienia),
• cel produkcji,
• kolej rębu.
Obowiązuje znajomość pojęć i definicji :
• gospodarstwo (obręb siedliskowy),
• gospodarstwo wg IUL,
• kolej rębu,
• sposób zagospodarowania,
• cel produkcji,
• cele hodowlane