PRACA ZALICZENIOWA Z PEDAGOGIKI

Wychowanek w świecie multimedialnym.

Środki masowego przekazu wpływają na kształtowanie się i rozwój moralny jednostki. Do

środków masowego przekazu zaliczamy m.in. radio, prasę, telewizję, komputer (programy

multimedialne oraz internet), filmy. Ich oddziaływanie nieustannie wzrasta ponieważ

umożliwiają ludziom czerpanie obszernych informacji na temat poglądów i przekonań innych

ludzi często branych przez nas za autorytety. Wszechobecność mediów we współczesnym

świecie i ich ogromna rola w jego kreowaniu powodują, że media są przedmiotem

zainteresowania i badań wielu dyscyplin naukowych. Jedną z takich nauk jest pedagogika

medialna. Nauka ta zajmuje się właściwościami, oddziaływaniem i stosowaniem mediów w

szeroko pojętej edukacji, czyli w działalności dydaktycznej i wychowawczej. Należałoby

zastanowić się jaką rolę w rozwoju intelektualnym i emocjonalnym człowieka pełnią media.

Jak wpływają na rozwijanie wiedzy, zdolności jednostki a także jak jest kształtowany system

wartości, przekonań i postaw. W XXI w. Człowiek żyje w świecie zdominowanym przez

mass media oraz multimedia, stając się, jak to określił kanadyjski badacz M. Mc Luhan1

„...mieszkańcem wielkiej globalnej wioski”. Polskie, podobnie jak społeczeństwa zachodnie,

staje się powoli społeczeństwem informacyjnym. W naszym życiu zagościły już takie media

1 M. Mc Luhan: Understanding Media. „Culture is our Bussiness” New York 1970.

jak: radio, telewizja – najpierw publiczna, potem kablowa aż w końcu satelitarna,

magnetowidy oraz fascynujący nas komputer z setkami możliwości i dostępem do internetu.

W życiu codziennym jesteśmy atakowani przez dochodzące do nas zewsząd informacje, które

w wielu aspektach naszego życia stały się towarem. Informacje operują językiem reklamy,

która powstała przy pomocy komputerów. W ostatnich latach bardzo wzrosło zainteresowanie

telefonią komórkową i cyfrową, pagerami, sieciami komputerowymi, Internetem, pocztą

elektroniczną. Zastanówmy się jak to wszystko wpływa na młodego człowieka i jak próbuje

on się w tym odnaleźć.

Informacje docierające do dzieci, np. pod postacią filmu, często zawierają sceny seksu i

przemocy. Opinie specjalistów, co do wpływu tych scen na psychikę dziecka są podzielone.

Jedno z niedawno przeprowadzonych badań2 wykazało, że dzieci nie ulegają wpływowi

przemocy pokazywanej na filmach video lub w telewizji, jeśli jest ona przedstawiana w

postaci fantastyki lub komiksu. Inne badania3 wykazały iż oglądane przez dzieci filmy

kształtują ich psychikę i wzbudzają w nich agresję. Zaprzecza temu kolejne badanie według

którego oddziałuje tak nie treść filmu lecz sam ruch i akcja, czyli dzieci stają się równie

agresywne po obejrzenie meczu piłki nożnej jak i brutalnego filmu dozwolonego tylko dla

dorosłych. W hrabstwie Tyue i Wear, północno-wschodniej Anglii uczniowie szkoły Astley,

starali się zbadać potęgę oddziaływanie telewizji i video.4 Zapytali grupę jedenasto i

dwunastolatków, które media wywierają największy wpływ na ich wyobraźnię.

Co oddziałuje na ciebie najbardziej?

Video 63%

Telewizja 37%

Magazyn, kino, książka 0%

Czy oglądasz filmy dozwolone tylko dla dorosłych?

Tak 90%

Nie 10%

Większość dzieci ma dostęp do kaset video z filmami uznanymi za nieodpowiednie dla ich

wieku. Faktem jest również to, że małe dzieci oglądają filmy zawierające sceny przemocy i

seksu jeżeli nie w domach rodzinnych to u kolegów.5 Same dzieci przyznają, że filmy video

wywierają na nie większy wpływ niż filmy oglądanie w telewizji, książki i inne media.

Dobrze zdajemy sobie sprawę z tego, że dzieci uczą się zarówno dobrych jak i złych rzeczy z

programów przez nie oglądanych. Uczą się na podstawie tego co widzą i słyszą.

Nie wyobrażam sobie świata, w którym problemy rozwiązywane będą w jak najbardziej

brutalny i krwawy sposób, czego uczą niektóre oglądane przez dzieci programy. Przemoc, jest

bardzo często ukazywana w środkach masowego przekazu, można krótko powiedzieć, na

potrzeby społeczeństwa, konsumentów. Wszystkie te sceny „ubrane” są w piękne prezentacje,

naszpikowane efektami specjalnymi, które wprowadzają zamglony obraz rzeczywistości oraz

moralności. Trzeba sobie zdać sprawę z niszczycielskiego wpływu środków przekazu na

kształtowanie dziecka. Środki medialne oddziałują na postawy wychowanków często

znacznie silniej niż wzory i modele przekazywane przez rodziców, wychowawców w

2Elliot Aronson: Człowiek istota społeczna. PWN 2000 r.

3 Marek Sokołowski: Ekrany agresji. „Problemy opiekuńczo-wychowawcze” styczeń 1999

4 Elliot Aronson: Człowiek istota społeczna. PWN 2000 r.

5 Marek Sokołowski: Ekrany agresji. „Problemy opiekuńczo wychowawcze” styczeń 1999.

przedszkolach, nauczycieli w szkołach. Ciekawa a przede wszystkim atrakcyjna forma

przekazu treści za pomocą technicznych środków powoduje, że przyjmowane informacje

przez dziecko jest dużo bardziej przyjemne. Rzeczywistość multimedialna potrafi zawładnąć

jego czasem, zdezorganizować życie, podporządkować inne czynności, ale także rozbudzić

rozmaite pragnienia i chęć posiadania różnych rzeczy i dóbr pozostawiając na uboczu

prawdziwe wartości.

Przemoc i agresja w dzisiejszych filmach animowanych daje dużo do myślenia. W ocenie

specjalistów wiedza o istnieniu przemocy jest elementem wiedzy o rzeczywistości i

społeczeństwie, ale nadprezentacja przemocy w programach telewizji powoduje wypaczenie

tej wiedzy.6 Wyniki badań świadczą, że dzieci naśladują zachowania agresywne oglądane w

filmach, uogólniają na inne sytuacje, i że wpływ ten jest trwały. Oddziaływanie scen

przemocy i destrukcji jest tym silniejsze, im bardziej programy są nimi nasycone. Obecnie

programy dla dzieci w polskiej telewizji zostały zdominowane przez brutalne kreskówki.

Stacje telewizyjne prześcigają się w podsuwaniu przedszkolakom filmów animowanych

pokazujących skrajnie brutalny sposób zachowania. Sposobem rozwiązywania konfliktów,

zamiast dialogu, staje się bezlitosne łamanie kończyn, sztyletowanie czy efektowne spalenie

przeciwnika. Oprócz zachowań typowo skrajnych, filmy dla najmłodszych nie stronią od scen

pełnych grozy. Osobnicy wyciągający sobie z paszcz węże i robaki, potwory grzebiące w

ludzkich mózgach to tylko preludium do tego co oglądają nasi najmłodsi. Często efektem

takiego „przedstawienia” stają się nocne koszmary, które notorycznie nękają amatorów

„dobrej bajki”. Wszystkie zaprezentowane obrazy można spotkać nie tylko w telewizji ale

również w cieszących się coraz większym zainteresowaniem grach komputerowych oraz na

stronach internetu.7

Rodzice powinni podejmować decyzję o wyborze tego co ich dzieci będą oglądały. Mimo tak

wielu negatywnych wpływów mediów, musimy być świadomi tego, że środki te możemy

wykorzystać w sposób pozytywny. Często spotykamy się ze wspaniałymi programami

przyrodniczymi, które pomagają dzieciom poznać środowisko i zwyczaje ludzi żyjących w

innych krajach. Dostępne są interesujące filmy dokumentalne dostarczające niezbędnych

informacji, które kształtują w nas wrażliwość na los innych ludzi. Co do komputerów, to nie

można również generalizować i stwierdzić, że to czyste źródło zła. Komputer stał się również

ogromną pomocą w codziennym życiu ale także swoistym „źródłem życia”. To dzięki niemu

wspaniale rozwinęła się medycyna, która teraz daje nam wiele wspaniałych osiągnięć.

Komputer stał się oknem na świat. Setki ciągle powstających programów multimedialnych,

pomagają dzieciom nabywać wiedzę w zakresie matematyki, języków obcych, kształtują ich

refleks i twórcze myślenie. W internecie doszukać się można bardzo potrzebnych informacji,

można również nawiązać nowe kontakty z ludźmi całego świata. Pocieszające jest to, że

według badań zainteresowanie grami przepełnionymi przemocą spada.8 W roku 1998

zdominowały one 70% rynku, w 1999 ich udział spadł do 50%. Większe znaczenie zaczynają

odgrywać gry strategiczne i konstruktywne, sportowe i myślowe.

Najbardziej opracowaną techniką oddziaływania na ludzi posługuje się reklama. Wiadomo,

że celem reklamy jest zwiększanie sprzedaży określonych towarów, dążenie do wywarcia

takiego wpływu na odbiorcę, aby dokonał sugerowanego mu zakupu. Na badania naukowe

nad skutecznością formowania reklamy wydawane są bardzo duże pieniądze, do

wykonywania ich angażowani są najlepsi psycholodzy i socjolodzy. „Reklama to

6 Marek Sokołowski: Ekrany agresji. „ Problemy opiekuńczo-wychowawcze” styczeń 1999r.

7 Stanisław Juszczyk: Człowiek w świecie elektronicznych mediów – szanse i zagrożenia. Wydawnictwo

Uniwersytetu Śląskiego. Katowice 2000.

8 Marek Sokołowski: Rola mediów w wychowaniu i socjalizacji. „Wpływ gier i programów komputerowych na

dzieci”. 2000 r.

samonapędzający się mechanizm”.9 Kupujesz lalkę Barbie, potem domek z windą, huśtawkę,

konia i auto. To jeszcze nie koniec: Barbie musi mieć przecież świecącą w ciemnościach

łazienkę i narzeczonego Kena. Zmęczeni ciągłymi żądaniami dzieci, rodzice za problemy,

jakie przysparzają im pociechy, obwiniają reklamę. Trzeba się z tym zgodzić, ponieważ

najbardziej pożądanymi przedmiotami dla naszych dzieci są tematy reklam.

Janusz Skrzyliski z agencji reklamowej Grey, prowadzącej kampanię „Milky Way”,

stwierdza, że najskuteczniej oddziałuje na dzieci komiksowa estetyka, żywe kolory, do tego

skoczna, ładna piosenka lub wyliczania. Spece od reklamy podkreślają, że bardzo ważne w

ich pracy jest rozbudzenie w dzieciach żyłki kolekcjonerskiej. Dlatego też w paczkach

chipsów, poza prażonymi ziemniakami, dzieci znajdują prawdziwe „skarby”. Reklama

sugeruje dziecku mniej lubianemu, że ma się kolegów jeśli masz „Extra Gladiatora”. Dziecko,

jeśli rodzice mu tego nie wyperswadują, łatwo uwierzy w cudotwórczą moc plastikowego

wojownika. Psychologowie przestrzegają, że reklama kształtuje złe postawy u dzieci i

młodzieży. Uczy przede wszystkim przekonania, że jest się tym, co się posiada. Jeśli ma się

więcej, wtedy jest się lepszym.

Często reklamy zawierają treści szkodliwe dla psychiki dziecka.

Reklama:

„Jeśli twoje dziecko najbardziej na świecie kocha cukierki

A ty, najbardziej na świecie kochasz swoje dziecko,

to kup mu nimm 2 – cukierki z witaminą.”

Taka reklama mówi dziecku, że jeśli rodzice odmawiają mu słodyczy, to znaczy, że jest

niekochany, gorszy od innych. Reklama naraża dzieci na frustracje i rozczarowania.

Obowiązujące prawo zabrania pokazywania towarów w taki sposób, by wydawały się

dzieciom większe, bardziej kolorowe czy mechaniczne, jeśli nie są takie w rzeczywistości.

Jednak rzut oka na telewizyjne reklamy wystarczy, by stwierdzić, że owe reguły nie wszędzie

są przestrzegane.

W Grecji i Szwecji zakazane jest kierowanie reklamy do dzieci. W Wielkiej Brytanii reklamy

zabawek nie mogą zacierać granic między rzeczywistością a fantastyką. Lalka nie może

ruszać się jak żywa, a samolot – zabawka – latać. Nie można też zachęcać dzieci do jedzenia

małowartościowych posiłków. W Niemczech nie można emitować reklam dla dzieci w

sąsiedztwie reklam dla nich nie odpowiednich, np. piwa. We Francji dzieci nie mogą w ogóle

pokazywać się w filmach reklamowych, ponieważ w ten sposób mogą wzbudzać zazdrość

swoich rówieśników, którzy nie mają danych słodyczy czy zabawek.

Ważne jest by uczyć nasze dzieci jak odbierać reklamę aby nie stały się narzędziem w rękach

producentów.

Środki masowego przekazu kształtują nasze zachowanie, dlatego warto znać techniki

oddziaływania w celu nie poddawania się im bezwiednie.

9 Maria Krzyśko: Rola mediów w wychowaniu i socjalizacji. „ Jakim odbiorcą treści telewizyjnych jest

młodzież” 2000 r.

Bibliografia

Aronson Elliot: Człowiek istota społeczna . PWN 2000 r.

Buhauda Ewa: Mam, więc jestem. „ Nowe Państwo” 2 czerwiec 2000, nr. 22

Elliot Michael: Jak być dobrymi rodzicami: 50 rad.

Juszczyk Stanisław: Człowiek w świecie elektronicznych mediów – szanse i

zagrożenia. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. Katowice 2000.

Krzyśko Maria: Jakim odbiorcą treści telewizyjnych jest młodzież. „ Rola

mediów w wychowaniu i socjalizacji” 2000 r.

Kino News: Gry komputerowe, obawy i nadzieje. nr 1 styczeń 2000.

Mc Luhan M.: Understandind Media. „Culture is our Bussiness” NY 1970

Sokołowski Marek: Problemy opiekuńczo-wychowawcze. „Ekrany agresji.”

styczeń 1999.

Sokołowski Marek: Wpływ gier i programów komputerowych na dzieci. „ Rola

mediów w wychowaniu i socjalizacji” 2000 r.

Przypisy

1. M. Mc Luhan: Understanding Media. „Culture is our Bussiness” New York

1970

2.Elliot Aronson: Człowiek istota społeczna. PWN 2000 r.

3.Marek Sokołowski: Ekrany agresji. „Problemy opiekuńczo-wychowawcze”

styczeń 1999

4.Elliot Aronson: Człowiek istota społeczna. PWN 2000 r.

5.Marek Sokołowski: Ekrany agresji. „Problemy opiekuńczo wychowawcze”

styczeń 1999.

6.Marek Sokołowski: Ekrany agresji. „ Problemy opiekuńczo-wychowawcze”

styczeń 1999r.

7.Stanisław Juszczyk: Człowiek w świecie elektronicznych mediów – szanse i

zagrożenia. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. Katowice 2000.

8.Marek Sokołowski: Rola mediów w wychowaniu i socjalizacji. „Wpływ gier i

programów komputerowych na dzieci”. 2000 r.

9.Maria Krzyśko: Rola mediów w wychowaniu i socjalizacji. „ Jakim odbiorcą

treści telewizyjnych jest młodzież” 2000 r.