TECHNIKA I BIZNES

otrzymano zwiàzek o w∏aÊciwoÊciach dzone z atomów wanadu i chromu oto-CHEMIA

magnetycznych, zwany nitroksydem czonych ligandami organicznymi, przy-4-nitrofenylonitronowym, zawierajàcy ciàgajà inne magnesy w temperaturze Dziwne atraktory

w∏aÊnie w´giel, wodór, azot i tlen – te nawet oko∏o 42°C.

same sk∏adniki, które wyst´pujà w ko-Gregory S. Girolami z University of Chemicy wytwarzajà ju˝

feinie i w niezliczonej liczbie biologicz-Illinois, zajmujàcy si´ magnesami opar-niemetaliczne magnesy

nych zwiàzków.

tymi na b∏´kicie pruskim, wyjaÊnia, ˝e Pierwsze substancje tego typu nie mo-nowe materia∏y niemetaliczne magne-Nikogo nie zaskakuje, ˝e poru- g∏y znaleêç praktycznych zastosowaƒ, tyzujà si´, gdy˝ ich atomy sàuporzàd-szanie magnesem nad naczy-

poniewa˝ stawa∏y si´ magnesami jedy-kowane w sztywne sieci zacieÊniajàce niem z opi∏kami ˝elaza spra-nie wtedy, gdy ozi´biono je do tempera-niektóre wiàzania mi´dzy nimi, co wia, i˝ ustawiajà sióne pionowo na tury niemal zera bezwzgl´dnego. Obec-sprzyja uporzàdkowaniu spinów elek-jednym ze swoich koƒców. By∏oby jed-nie nie jest to ju˝ konieczne. Miller tronów, które si´ w nich znajdujà. Che-nak czymÊ zupe∏nie niezwyk∏ym, gdy-i Epstein opracowali magnes na bazie micy eksperymentujà z tymi siecia-by poruszanie magnesem nad fili˝ankà organicznej, zachowujàcy swoje w∏aÊci-mi tak, by otrzymaç magnesy orga-kawy spowodowa∏o nagle wyciàgni´-

woÊci a˝ do 75°C. Ten zwiàzek chemicz-niczne, dzia∏ajàce nawet w jeszcze cie ca∏ej zawartej w niej kofeiny wy˝szych ni˝ obecnie tempe-na powierzchni´. Podobnie zdu-

raturach i konkurujàce pod

mielibyÊmy si´, jeÊliby raptem ja-wzgl´dem si∏y z ˝elaznymi

kaÊ stara Êwiat∏okopia przywar-odpowiednikami.

∏a do Êcianki lodówki. Trzeba

Poniewa˝ magnesy organicz-

uczciwie przyznaç, ˝e nieco fan-ne funkcjonujà ju˝ w tempera-

tazjujemy, chemikom uda∏o si´

turze pokojowej, in˝ynierowie

jednak ostatnio tak zmodyfiko-

rozwa˝ajà wykorzystanie tych

waç te same organiczne sk∏adni-zalet, których nie majà metale.

ki, które tworzà kofeiní niebie-Magnesy te powinny ∏atwiej siśki barwnik stosowany do spo-zginaç i rozciàgaç, a ponadto

rzàdzania fotokopii, ˝e mo˝na

byç taƒsze w produkcji od ma-

z nich wytworzyç magnesy l˝ej-

gnesów metalowych, które za-

sze, bardziej elastyczne i ∏atwiej-zwyczaj wytwarza si´ w tem-

sze do wyprodukowania ni˝

peraturach zbli˝onych do tem-

zwyk∏e metalowe.

peratur wn´trza wulkanu. Ela-

Istnienie magnesów niemeta-

styczna pow∏oka magnetyczna

licznych jest mo˝liwe, poniewa˝

lub du˝ej gśtoÊci magnetycz-

magnetyzm nie jest w∏aÊciwoÊcià ny noÊnik danych sà dwiema

metali jako takich, lecz zawartych narzucajàcymi si´ mo˝liwoÊcia-w nich elektronów. Jedna z w∏a-mi ich wykorzystania.

snoÊci elektronów zwana spinem Wkrótce po ukazaniu si´ pu-powoduje, ˝e zachowujà sióne

blikacji o magnesach organicz-

jak maleƒkie magnesy, majàce

nych pracujàcych w tempera-

swoje po∏udniowe i pó∏nocne bie-University of Utah

turze pokojowej do Millera

guny. Kiedy spiny wielu sà-

zg∏osi∏a si´ firma kosmetyczna siadujàcych elektronów sà tak sa-

(„Nie jestem pewny, czego

mo skierowane, tworzà po pro-

JOEL S. MILLER

chcieli” – twierdzi) oraz lekarz stu znane wszystkim bieguny

majàcy nadziejńa popraw´

magnesu. Niektóre metale ∏atwo

NIEMETALICZNY MAGNES (wewnàtrz probówki dzia∏ania magnetycznych zasta-z prawej) uzyskano z dwóch cieczy

si´ magnesujà, poniewa˝ majà

wek w sztucznych sercach. Po-

widocznych po lewej stronie.

ogromnà liczbélektronów ch´t-

niewa˝ jednak zwiàzek wanadu

nie ustawiajàcych si´ w magne-

z TCNE reaguje z tlenem wybu-

tycznym porzàdku. Tak˝e pewne sub-ny sk∏ada siź atomów niemagnetycz-chowo, a magnesy z b∏´kitem pruskim stancje niemetaliczne majà elektrony, na nego metalu – wanadu – otoczonych z czasem s∏abnà, na szerokie ich zasto-które mo˝na oddzia∏aç podobnie.

organicznymi czàsteczkami tetracyja-sowanie trzeba b´dzie jeszcze poczekaç.

Joel S. Miller, pracujàcy obecnie w noetenu, inaczej TCNE.

Mimo tych problemów wizja lekkie-University of Utah, i Arthur J. Epstein Zespó∏ francuski kierowany przez Mi-go, plastycznego magnesu zaintereso-z Ohio State University odkryli pierw-chela Verdaguera z Université Pierre et wa∏a wielu naukowców. Niektórzy szy taki organiczny magnes w roku Marie Curie w Pary˝u równie˝ wypro-z nich badajà niezwyk∏à zdolnoÊç ma-1985. Chocia˝ badany zwiàzek chemicz-dukowa∏ magnesy dzia∏ajàce w tempe-teria∏ów do zmiany w∏aÊciwoÊci magne-ny zawiera∏ atomy ˝elaza, o jego zdolno-raturze pokojowej, których podstawà tycznych pod wp∏ywem Êwiat∏a – cech´

Êci przyciàgania decydowa∏y przeró˝-

jest barwnik zwany b∏´kitem pruskim, atrakcyjnà, jeÊli chodzi o du˝à gśtoÊç ne dodatki organiczne. Inni badacze u˝ywany niegdyÊ do nadawania koloru systemów optycznych s∏u˝àcych do spreparowali od tej pory magnesy ca∏ko-

Êwiat∏okopiom i wyrobom tekstylnym.

przechowywania danych.

wicie organiczne. W Japonii w roku 1991

Te ciemnoniebieskie zwiàzki, sporzà-

Sasha Nemecek

ÂWIAT NAUKI Lipiec 1997 17