36. Narodowy Bank Polski i Rada
Polityki Pieniężnej: pozycja ustrojowa
i zadania
NBP powstał w 1945r., wcześniej funkcjonował Bank Polski. W 1981r. weszła w życie
ustawa Prawo bankowe i o NBP i na jej podstawie wydzielono NBP ze struktur
Ministerstwa Finansów. W1989r. nastąpiła nowelizacja ustawy o NBP i prawie
bankowym m.in.: wybór prezesa NBP przez sejm i wprowadzono częściowy zakaz
finansowania deficytu budżetowego bezpośrednio pożyczkami z NBP. Od 1997r. NBP
ustala poziom inflacji, a ustawa o NBP i Konstytucja wprowadza Radę Polityki
Pieniężnej.
NBP w Polsce jest bankiem centralnym i nie prowadzi w zasadzie czynności
bankowych, prowadzi rachunki budżetu państwa, rachunek Bankowego Funduszu
Gwarancyjnego i rachunki banków komercyjnych, które służą lokowaniu tzw. Rezerw
obowiązkowych banku. NBP jest własnością Skarbu Państwa. NBP to bank naczelny
w systemie bankowym naszego państwa.
Władze NBP:
- Prezes NBP
- Rada Polityki Pieniężnej
- Zarząd NBP
Prezes NBP:
- wybierany na 6 lat przez sejm na wniosek prezydenta
- może pełnić tę funkcje tylko przez 2 kadencje
- musi być apolityczny
- musi posiadać wykształcenie ekonomiczne – dyplom magistra z ekonomii
- przewodniczy Radzie Polityki Pieniężnej i podwójnie liczy się jego głos w przypadku
równej liczby głosów
- reprezentuje NBP w międzynarodowych instytucjach np.: będzie zasiadał w Radzie
EBC
- daje sprawozdanie z wykonania strategii polityki pieniężnej przed sejmem raz w
roku
- obecnie od 11 czerwca 2010r jest nim Marek Belka
Okoliczności zaprzestania pełnienia funkcji Prezesa NBP:
- śmierć
- dymisja
- brak ponownego wyboru
- po 2 kadencjach już nie ma ponownej możliwości bycia prezesem NBP
- w razie odwołania, odwołanie tylko w przypadkach określonych w ustawie(
skazanie prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo popełnione umyślnie, z
przyczyn odpowiedzialności politycznej Trybunał Stanu zakaże pełnienia owej funkcji,
długotrwała choroba i orzeczenie braku zdolności do pracy).
Zarząd NBP:
- Prezes NBP
- Vice-prezes NBP
- to od 6 do 8 osób wybieranych przez prezydenta na wniosek prezesa NBP
Funkcje NBP:
- emisyjna
- bank państwa – bank dla rządu, obsługuje budżet, prowadzi rachunek rządu
- bank banków – dla banków komercyjnych i jest dla nich pożyczkodawcą
ostatniej szansy
- aktywizuje gospodarkę przez skupowanie papierów wartościowych i
odwrotnie w czasie zagrożenia inflacji
- dba o poziom inflacji
- dba o utrzymanie kursu walutowego i utrzymanie rezerw dewizowych
- wpływa na bieżącą politykę pieniężną przez stosowanie operacji otwartego
rynku
- ustala wysokość rezerw obowiązkowych
- odpowiada za politykę pieniężną
- utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki
gospodarczej rządu o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP
Rada Polityki Pieniężnej decyduje o wysokości oprocentowania kredytów udzielanych bankom komercyjnym przez NBP, co ma wpływ na politykę kredytów owych banków. Ustala
ona strategię polityki pieniężnej jak i również określa cel inflacyjny. Również określa wysokość stóp procentowych. Decyzje zapadają zwykłą większością głosów. Ponadto do jej zadań należy: ustalanie założeń i realizacja polityki pieniężnej państwa, określa zasady operacji otwartego rynku oraz ustala zasady i tryb naliczania i utrzymywania rezerwy
obowiązkowej. Zatwierdza plan finansowy banku centralnego oraz sprawozdanie z
działalności NBP
Skład Rady Polityki Pieniężnej:
- przewodniczący – jest nim Prezes NBP
- 9 członków z czego 3 wskazuje prezydent, 3 wybiera sejm i
pozostałych 3 wybiera senat, kadencja członków trwa 6 lat, członkiem można być
tylko i wyłącznie przez 1 kadencję, odwołanie czekanów patrz odwołanie Prezesa
NBP, członek nie może być członkiem partii politycznej ani w związku zawodowym