Często śmiejemy się z osób, które chrapią. Jednak okazuje
się, Ŝe głośne chrapanie moŜe być oznaką niebezpiecznych
dla zdrowia zakłóceń oddechowych. Do zaburzenia
droŜności dróg oddechowych dochodzi na poziomie
gardła; w czasie snu obniŜa się napięcie mięśni, w wyniku
czego ściany górnych dróg oddechowych zbliŜają się do
siebie, język oraz podniebienie miękkie opadają w stronę
przełyku, powodując zwęŜenie. Z powodu zamknięcia
górnych dróg oddechowych dochodzi do zaburzenia jednej
z podstawowych czynności Ŝyciowych- oddychania. Około
10-30% dorosłych chrapie podczas snu. Jednak w
większości przypadków leczenie nie jest potrzebne, gdyŜ
chrapanie to nie stanowi zagroŜenia dla zdrowia.
W przeciwieństwie do tego, głośne i przede wszystkim
nieregularne chrapanie jest z reguły oznaką zespołu
obturacyjnych bezdechów sennych (OBPS), na który cierpi
ok. 5% populacji Choroba ta dotyka w przewaŜającej
części męŜczyzn w średnim wieku.
Kluczowe słowo Apnoea pochodzi z łaciny i oznacza
bezdech.
Osoba cierpiąca na bezdech nie jest podczas snu
wystarczająco dotleniona; moŜe dojść do niedotlenienia
mózgu, serca, nerek, wątroby.
Drugim obok niedotlenienia waŜnym zaburzeniem są
wybudzenia
ze
snu.
Prawidłowy
sen
polega
na
naprzemiennym występowaniu okresów snu płytkiego i
głębokiego. U chorych z bezdechem cykliczność ta jest
zaburzona.
Bezdech prowadzi do nadmiernej senności podczas dnia,
osłabienia potencji i róŜnych zaburzeń ze strony układu
krąŜenia, jak: zakłócenia rytmu serca, nadciśnienie
tętnicze, przerost prawej komory serca i inne.
Jeśli głośno chrapiesz i po obudzeniu czujesz się
niewyspany, powinieneś zgłosić się do lekarza.
W specjalistycznym ośrodku diagnostyki bezdechu
dowiesz się, czy cierpisz na bezdech senny oraz jakie są
moŜliwości terapii.
2. Jakie są symptomy bezdechu?
Do najczęstszych objawów bezdechu sennego naleŜą:
nieregularne, głośne chrapanie
bezdechy ( po okresie chrapania następuje cisza, w której
widoczne są ruchy klatki piersiowej i brzucha, jednak
proces oddychania jest zaburzony)
niespokojny sen (gwałtowne poruszanie rękami i nogami)
częste oddawanie moczu w nocy
pocenie się
Objawy występujące w ciągu dnia:
niewyspanie
uczucie ciągłego zmęczenia
zasypianie wbrew własnej woli
poranne bóle głowy
osłabienie pamięci
trudności w koncentracji
zwiększona draŜliwość
3. Przyczyny bezdechów sennych
Podczas snu spada napięcie mięśniowe, dotyczy to równieŜ
mięśni biorących udział w oddychaniu. U większości osób
nie ma to wpływu na jakość snu. Jednak u niektórych osób
osłabienie napięcia mięśniowego w obrębie gardła i dróg
oddechowych jest tak duŜe, Ŝe zaburza normalne
oddychanie, a przez to naturalny rytm snu.
Bezdech moŜe mieć równieŜ podłoŜe centralne tzn.
zakłócenie funkcji mózgu sterującej oddychaniem. U
zdrowych osób mózg wysyła do mięśni sygnały
zawiadujące oddechem, a u chorych mózg zdaje się
zapominać o tej funkcji.
Kontynuujmy nasze rozwaŜania:
A więc w skutek zwiotczenia mięśni podniebienia
miękkiego, przepływ powietrza w górnych drogach
oddechowych jest upośledzony. Organizm zwiększa
wysiłek oddechowy, czego wyrazem w końcowej fazie jest
chrapanie. W końcu mięśnie dróg oddechowych zupełnie
się zamykają. Te zastoje w oddychaniu moŜna rozpoznać
po charakterystycznych okresach ciszy i przerwach w
chrapaniu.
Na skutek zwiększonej aktywności mięśni przepony i
klatki piersiowej (wywołanej wzmoŜonym wysiłkiem
oddechowym) dochodzi do krótkich przerw w śnie.
Podczas tych wybudzeń tzw. "Arousals" zwiększa się z
kolei aktywność mięśni w obrębie szyi, tak Ŝe drogi
oddechowe ponownie zostają otwarte. Okresy wybudzeń są
bardzo krótkie, tak Ŝe rano nie będziesz ich pamiętał. Przy
OBPS przerwy w oddychaniu trwają ok. 10sek lub dłuŜej i
powtarzają się wielokrotnie w ciągu nocy.
Przy kaŜdym zatrzymaniu oddechu spada wysycenie krwi
tlenem i serce musi pracować szybciej. Przez to rośnie
ciśnienie krwi, które nierzadko nie obniŜa się po
rozpoczęciu normalnego oddychania.
W niektórych wypadkach dochodzi do zakłócenia rytmu
serca, tzn. serce bije nierówno, nawet z kilkusekundowymi
przerwami. Przypuszcza się, Ŝe nagła śmierć u dorosłych o
ogólnie Dobrym stanie zdrowia jest związana z
występującymi podczas snu zaburzeniami rytmu serca.
Spadek napięcia mięśniowego w czasie snu spowodować
mogą takŜe:
alkohol, środki nasenne i uspokajające.
Większość pacjentów cierpiących na bezdech senny nie ma
Ŝadnych fizycznych anomalii, które mogłyby zakłócić
oddychanie podczas snu; jednak pewne cechy fizyczne
mogą być czynnikiem ryzyka:
-mała szczęka, duŜy język, powiększone migdałki, znaczny
przyrost tkanki tłuszczowej i łącznej w obrębie ujścia
górnych dróg oddechowych.
OBPS występuje szczególnie często u otyłych męŜczyzn, u
kobiet na skutek obecności Ŝeńskich hormonów i innej
budowy krtani bezdech prawie nie występuje. Po
osiągnięciu wieku menopauzalnego ryzyko zachorowania
wzrasta.
4. Czy bezdechy są niebezpieczne?
Bezdech jest zdecydowanie niebezpieczny, w najcięŜszych
przypadkach moŜe skończyć się fatalnie.
Pomyśl o tym w ten sposób:
Coś zatrzymuje proces oddychania w czasie snu- czy to
moŜe pozostać bez wpływu na twoje zdrowie?
Z bezdechem wiąŜe się podwyŜszenie ciśnienia krwi,
wzrasta ryzyko niewydolności serca, udaru, arytmii.
Niestety, nie wszystkie problemy związane z bezdechem są
znane, ale specjaliści zgadzają się, Ŝe u większości
pacjentów
objawy
są
podobne.
Poza
wcześniej
wspomnianymi powaŜnymi powikłaniami bezdech senny
ma takŜe inne następstwa:
zakłócenie normalnego rytmu snu moŜe prowadzić do
depresji , nadwraŜliwości, trudności w koncentracji,
zaburzeń pamięci, utraty energii.
Wyobraź sobie co moŜe się stać, jeśli nadmiernie senny
usiądziesz za kółkiem!
Ale nie obawiaj się, są juŜ skuteczne metody terapii
bezdechu.
5. Co mnie czeka u lekarza?
Lekarz musi zadać Ci szereg pytań, a czasem nawet trzeba
wypełnić ankietę, która pomoŜe w diagnozie. Jest to zestaw
pytań dotyczących twojego zdrowia i samopoczucia oraz
snu.
Często
potrzebna
jest
równieŜ
pomoc
twojego
współmałŜonka, gdyŜ tylko on moŜe opisać przebieg
twojego snu- wybudzenia, chrapanie, charakterystyczne
okresy ciszy.
Jeśli zachodzi podejrzenie OBPS, prawdopodobnie
zostaniesz skierowany do specjalistycznego laboratorium
snu, w celu kontroli przebiegu i jakości twojego snu.
Będziesz musiał spędzić jedną lub dwie noce w
laboratorium, gdzie przed pójściem spać przeszkolony
personel podłączy Cię do aparatu diagnostycznego. Za
pomocą aparatu, w zaleŜności od rodzaju zarejestrowane
zostaną następujące parametry:
Czynność mózgu
czynność mięśni
czynność ruchów rąk i nóg
Oprócz tego za pomocą wyposaŜonego w czujniki
specjalnego
urządzenia
(np.
SOMNOcheck
effort,
SOMNOlab) rejestrowane będą parametry oddechowe,
saturacja,
chrapanie,
ilość
bezdechów
i
osłabień
oddechowych i inne. Na tej podstawie lekarze będą mogli
postawić diagnozę- czy cierpisz na bezdech i jeśli tak- jak
bardzo jest on nasilony.
6. Metody terapii bezdechów
Terapia CPAP
Nazwa terapii - nCPAP to skrót angielskiej nazwy:
nasal continuous positive airway pressure - stałe dodatnie
nosowe ciśnienie w drogach oddechowych.
Metoda ta okazywała się dotychczas najskuteczniejsza w
leczeniu obturacyjnego bezdechu sennego.
Standardowy aparat do terapii CPAP składa się z
urządzenia podstawowego i przewodu przez który tłoczone
jest powietrze do maski nosowej. Dodatkowo istnieje
moŜliwość podłączenia nawilŜacza.
Pacjent oddycha powietrzem tłoczonym przez aparat, przy
czym aparat utrzymuje stałe ciśnienie na nastawionym
wcześniej poziomie. Ciśnienie to wywiera stały nacisk na
drogi oddechowe, tak Ŝe nie dopuszcza do ich zamknięcia i
do bezdechu.
Niektórzy pacjenci skarŜą się na uciąŜliwość tej metody-
trzeba się przyzwyczaić do oddychania powietrzem o
zwiększonym ciśnieniu, często występuje suchość śluzówek
i gardła.
Aby utrzymać odpowiedni poziom nawilŜenia istnieje
moŜliwość podłączenia nawilŜacza.
Terapia BiPAP
Do terapii BiPAP słuŜą urządzenia, w których efekt
terapeutyczny
osiągany
jest
poprzez
dostarczanie
dodatniego ciśnienia powietrza do dróg oddechowych.
( podobnie jak w terapii CPAP). Urządzenie BiPAP stosuje
jednak zmienną wartość ciśnienia- niŜszą w fazie wydechu,
co
zapobiega
nadmiernemu
wysychaniu
dróg
oddechowych. Aparaty BiPAP stosowane są takŜe u
pacjentów mających spore kłopoty z zaakceptowaniem
terapii CPAP lub w zespołach zaburzeń oddychania o
typie tzw. bezdechu centralnego.
Terapia auto PAP
Nowością są inteligentne urządzenia tzw. auto PAP, które
potrafią "przewidzieć" zbliŜający się bezdech i w porę mu
zapobiec automatycznie podwyŜszając ciśnienie. Poza
okresami podwyŜszonej aktywności aparatu (proces
zwiększania ciśnienia) pacjent oddycha powietrzem o
zwykłym ciśnieniu- redukuje to maksymalnie wystąpienie
efektów ubocznych.
Przyrządy mechaniczne
U niektórych pacjentów moŜna zastosować indywidualnie
dopasowaną szynę. Szyna ma za zadanie nie dopuścić do
zamknięcia dróg oddechowych poprzez lekkie przesunięcie
języka i podniebienia do przodu.
Zabiegi chirurgiczne
Anomalie fizyczne, które mogą wpływać na jakość snu
moŜna w niektórych wypadkach korygować operacyjnie.
Zalicza się tu: powiększone migdałki i polipy, przerośniętą
tkanka
tłuszczową
i
łączną
w
obrębie
gardła,
zniekształcenie i nieprawidłową budowę szczęki i
podniebienia
miękkiego,
upośledzającą
prawidłowe
oddychanie skrzywioną przegrodę nosową.
Jedną
z
metod
operacyjnych
przy
OSA
jest
uvulopalatopharyngoplastyka (UPPP) Jest to zabieg
chirurgiczny, polegający na usunięciu nadmiaru tkanki
tłuszczowej i łącznej z okolic gardła. Badania wykazują
jednak, Ŝe powodzenie takiego zabiegu wynosi ok. 50%
Pacjenci zoperowani uskarŜają się głównie na nosową
wymowę, oraz wpływanie resztek pokarmu i płynów do
nosa podczas przełykania lub picia.
Terapia tlenowa
Terapia tlenem jest rzadko stosowana przy bezdechu jako
jedyne postępowanie lecznicze. Najczęściej tlen stosuje się
w kombinacji np. w terapii CPAP. ( dostarczanie tlenu gdy
spada saturacja)
Środki farmakologiczne
U większości pacjentów stosowanie leków nie przynosi
trwałej poprawy; jednak w lŜejszych przypadkach
niektóre leki mogą polepszyć jakość snu chorego.
7. Czy mogę sam sobie pomóc?
Oczywiście , Ŝe moŜesz spróbować zminimalizować ryzyko
wystąpienia bezdechu lub -jeśli juŜ na niego cierpisz-
pomóc w jego leczeniu. JeŜeli cierpisz na, będziesz
potrzebował takŜe fachowej terapii.
Zapoznaj się z następującymi informacjami:
Prawidłowa waga ciała
Kontrola wagi ciała odgrywa w bezdechu waŜną rolę.
Przykładowo, męŜczyzna chory na bezdech o wadze ciała
ok. 90 kg, dla którego prawidłowa waga ciała wynosi 75
kg, mógłby znacznie polepszyć jakość oddychania w czasie
snu przez utratę ok. 10 kg.
Dlaczego?
Przerośnięta tkanka tłuszczowa odkłada się tak samo w
obrębie gardła jak w innych miejscach , zwęŜając tym
samym światło górnych dróg oddechowych.
Alkohol
JuŜ na dwie godziny przed snem powinieneś unikać
alkoholu, poniewaŜ osłabia on napięcie mięśni przez co
zmniejsza
się
aktywność
oddechowa
i
zwiększa
częstotliwość bezdechów.
Alkohol moŜe takŜe powodować bezdechy u osób, które
normalnie ich nie mają, nie chrapią i śpią spokojnie.
Tabletki nasenne
NaleŜy unikać stosowania środków nasennych, gdyŜ
sprzyjają one zwiotczeniu mięśni i mogą prowadzić do
bezdechu . Jeśli jednak cierpisz na stałą bezsenność lub
notoryczne wybudzenia, lekarz moŜe zalecić stosowanie
łagodnych środków nasennych.
8. Nietoleruję terapii CPAP. Co mogę zrobić?
Po pierwsze dokładnie przeczytaj instrukcję swojego
aparatu.
Przede wszystkim problemem moŜe być czepek i maska
Jednak wszystko wyda ci się o wiele prostsze, jeśli
poświęcisz więcej czasu na przeczytanie wskazówek i
poćwiczysz zakładanie maski i czepka. Wiele osób broni się
przed ich załoŜeniem, mimo Ŝe nigdy nie próbowali. Poza
tym zupełnie inaczej będziesz to odczuwać w nocy podczas
snu.
Daj sobie trochę czasu. Usiądź spokojnie przy stole,
obejrzyj dokładnie maskę i czepek, zobacz jak zakłada się
paski mocujące, przyłóŜ maskę do nosa. Potem połącz
wszystkie elementy i obejrzyj sobie całość. Paski wyreguluj
tak, aby czepek leŜał wygodnie, nie uciskając, ale równieŜ
ale równieŜ niezbyt luźno.
NawilŜacz
Innym problemem moŜe być wraŜenie "suchości"
wtłaczanego powietrza. W tym wypadku moŜesz sprawić
sobie nawilŜacz do aparatu, który rzeczywiście moŜe
polepszyć jakość terapii CPAP. Po podłączeniu nawilŜacza
większość osób odczuwa wyraźną róŜnicę.
Hałas
Większość aparatów CPAP pracuje dość cicho i nie
przeszkadza śpiącemu. Jednak niektóre osoby nie są w
stanie normalnie zasnąć i spać w pobliŜu aparatu. Są dwie
rzeczy, które moŜesz zrobić:
jakoś zredukować hałas np. zakładając zatyczki do uszu
odstawić aparat moŜliwie najdalej od siebie
Obojętnie jednak, czy włoŜysz do uszu stopery, czy
postawisz aparat za czymś, nigdy nie stawiaj niczego na
aparacie ani go nie przykrywaj. Pamiętaj, Ŝe aparat ten
pompuje powietrze- jeśli zablokujesz przepływ powietrza
aparat moŜe się zapalić. Dookoła aparatu musi być wolna
przestrzeń,
tak
aby
powietrze
mogło
swobodnie
cyrkulować.