2008-12-14

Uzależnienia w ICD-10

Występowanie 3 lub więcej następujących cech lub

objawów przez pewien okres czasu w ciągi ostatniego roku:

§ Silne pragnienie przyjmowania substancji albo poczucie przymusu jej przyjmowania

§ Trudności kontrolowania zachowania związanego z przyjmowaniem substancji, jego rozpoczęcia, zakończenia lub ilości

§ Fizjologiczne w objawy stanu odstawienia (majaczenie, Uzależnienia

zaburzenia spostrzegania) w postaci charakterystycznego dla danej substancji zespołu abstynencyjnego

§ Stwierdzenie tolerancji, potrzebne są coraz większe dawki w celu wywołania skutków powodowanych poprzednio

przez dawki mniejsze

§ Wzrastające zaniedbywanie alternatywnych źródeł

przyjemności lub zainteresowań, zwiększona ilość czasu na zdobywanie lub przyjmowanie substancji

§ Przyjmowanie substancji, mimo wyraźnych dowodów szkodliwych następstw, jak: uszkodzenie wątroby, stany obniżonego nastroju, upośledzenie funkcji poznawczych Zespół abstynencyjny

Psychologiczne wyróżniki

§ Grupa objawów o różnej konfiguracji i

uzależnień (Sęk, 2005)

nasileniu występujących po całkowitym lub

częściowym wycofaniu substancji używanej w

§ Utrata kontroli nad zachowaniem i własnym życiem wskutek sposób powtarzany, zwykle długotrwały i/lub

przymusowych, nałogowych czynności

§

w wysokich dawkach.

Dążenie do zażywania środków lub wykonywania czynności na zasadzie przymusu psychicznego

§ Objawy fizykalne zależą w znacznym stopniu

§ Uporczywe powtarzanie tych zachowań pomimo ich

od przyjmowanej substancji(zaburzenia

szkodliwości (niemożność lub zasadnicza trudność

ż

samodzielnego przerwania uzależnienia)

ołądkowo-jelitowe, męczliwość, drżenie rąk,

§ Pojawianie się bardzo przykrych stanów psychicznych języka, bóle głowy, bezsenność,

lub/ich psychicznych, pod wpływem wydłużenia się przerw nadpobudliwość, przyspieszone tętno, wzrost

w zażywaniu środków lub wykonywaniu czynności

§

ciśnienia krwi) Zaburzenia psychiczne (np.

Nałogowe czynności:

ü zajmują pierwsze miejsce w hierarchii osobistych wartości lęk, depresja,agresywność, drażliwość) są

ü powodują zachowania nieetyczne lub antyspołeczne również częste. Objawy odstawienia ustępują

ü wpływają negatywnie na osobisty rozwój i życie rodzinne.

po przyjęciu używanej substancji

Osobowościowe przyczyny

Rodzinne przyczyny

uzależnień

§ Zaniżona samoocena i mała samowiedza

uzależnień

§ Brak jasno określonych granic własnego „ja”

§ Brak poczucia sensu i celu w życiu, „pustka

egzystencjalna”

§ Przekonania i schematy- skrypty

§ Nie rozwinięte umiejętności radzenia sobie w

rodzinne wyrażające stosunek do

trudnych sytuacjach

§

substancji psychoaktywnych

Trudności w kontroli emocji, tendencja do

zalegania afektu, obniżona zdolność do

§ Więzi emocjonalne

przeżywania emocji pozytywnych

§ Brak zainteresowań

§ Sytuacje kryzysowe (np.w cyklu

§ Brak systemu wartości

rozwoju rodziny)

§ Specyficzne problemy osobowościowe, np.

niedojrzałość, borderline, antyspołeczność, lękliwość.

1

2008-12-14

Społeczno-kulturowe

Biologiczne przyczyny

przyczyny uzależnień

uzależnień

§ Kultura konsumpcyjna, reklamy

§ Nabyte lub wrodzone uwarunkowania

fizjologiczne (50-60% ryzyka alkoholizmu

§ Model osiągania szczęścia

zdeterminowane biologicznie)

§ Sytuacja socjalna, materialna

§ Zaburzenia w systemie endorfinowym

(bezrobocie, ubóstwo)

wywołują potrzebę poszukiwania

endorfinopodobnych substancji poza

§ Kryzysy, katastrofy

ustrojem

§ Trendy w grupach rówieśniczych

§ Neuroadaptacja jako podłoże poczucia

§

dyskomfortu, który prowadzi do nawrotu

Subkultury młodzieżowe

po długich okresach abstynencji

Psychologiczny mechanizm

Mechanizm nałogowego

uzależnienia

regulowania uczuć

§ Używka lub nałogowe zachowanie stają

się źródłem przeżywanych stanów

§ Mechanizm nałogowego regulowania

emocjonalnych, najpierw przyjemności,

uczuć

a z czasem tylko uśmierzenia przykrości

§ Celem regulacji jest świadome znalezienie

§ Mechanizm iluzji i zaprzeczeń

się w jakiejś sytuacji dla wywołania lub

§ Mechanizm rozpraszania

redukcji jakiegoś stanu emocjonalnego

i rozdwajania „ja”

§ Stany emocjonalne przestają

podtrzymywać naturalną więź między

światem osoby, a światem zewnętrznym

Mechanizm iluzji i zaprzeczeń

Mechanizm rozpraszania Ja

W miarę jak coraz trudniej rozstać się z

substancją lub nałogowym zachowaniem

rozrasta się fałszywa świadomość

Dezintegracja struktury Ja w zakresie:

(zniekształcenia poznawcze) wspierająca

§ Stopnia spójności i integracji

nałóg i zniekształcająca w tym kierunku obraz

(spolaryzowane subsystemy ja,

rzeczywistości. Zaprzeczanie,

uniemożliwiające podejmowanie decyzji

minimalizowanie, racjonalizowanie,

i wdrażanie ich w zachowania)

koloryzowanie itp.zniekształca napływające

§ Wartościowania

informacje i umożliwia w ten sposób

§ Poczucia wpływu i kontroli nad

trzymanie się nałogu (np. „Każdy na swoje

wydarzeniami (system dumy i kontroli-

nieszkodliwe przyzwyczajenia”, ”Przestałbym

próby magicznego przekształcania zła w

być sobą, gdybym zrezygnował ...”). Służy

dobro lub bezsilności w potęgę)

kreowaniu własnej rzeczywistości.

2

2008-12-14

Psychoanalityczne koncepcje

Behawioralne koncepcje

uzależnień

uzależnień

§ Przeżycie narkotyczne jako substytut

niezaspokojonych potrzeb, głównie

§ Podkreślają rolę wpływu społecznego na

seksualnych

kształtowanie się uzależnienia

§ Wyraz popędu autodestrukcyjnego

§ Jest ono wynikiem kontaktu z substancją

§ Wyraz nieprawidłowych relacji w

psychoaktywną

dzieciństwie z osobami znaczącymi

§ Konsekwencje przyjmowania środka

§ Substancja psychoaktywna jako substytut

działają nagradzająco jako chwila

bliskości z matką, ale też pomoc w

przyjemności, ekstazy, albo poprzez

radzeniu sobie z niespójnością w

strukturze Ja i wynikającymi z tego

oddalanie przykrych przeżyć

trudnościami emocjonalnymi

Egzystencjalne koncepcje

Koncepcje biologiczne

uzależnień

§ Nacisk na podłoże genetyczne, czyli

Uzależnienie jako skutek procesu

rodzinne przekazywanie ryzyka

radzenia sobie z dylematami takimi,

uzależnienia.

jak: kryzys tożsamości, w tym wybór

§ Neuroadaptacja i reakcja organizmu na

daną substancję są uwarunkowane

roli „nieudacznika”, poszukiwanie

biologicznie. To determinuje szybkość

sensu własnej egzystencji,

uzależnienia oraz nawroty pod wpływem

konfrontacja z wiedzą o

głodu (zespół abstynencyjny)

przemijalności i kruchości własnego

§ Substancja psychoaktywna pomaga radzić

życia

sobie z biologicznymi skutkami stresu.

Cechy sprzyjające powstawaniu

Współuzależnienie

współuzależnienia

Dotyczy osoby pozostającej w bliskiej

relacji z osobą uzależnioną.

§

Symptomami są trudności z :

Niskie poczucie własnej wartości

§

§

Odczuwaniem własnej wartości

Postawy nadopiekuńcze wobec życiowych

partnerów

§ Wytyczaniem funkcjonalnych granic

§ Wysoki poziom lęku

§ Doświadczaniem i wyrażaniem swojej

§

rzeczywistości

Zaprzeczanie własnym trudnościom

§

§

Zaspokajaniem swoich potrzeb

Intensywne doświadczanie

i manifestowanie złości

§ Doświadczaniem i wyrażaniem swojej

§

rzeczywistości z umiarem

Problemy seksualne

(Cermak, 1986)

(Sęk, Skorupska, 1997)

3

2008-12-14

Fazy alkoholizmu

§ Picie objawowe (wzrost tolerancji)

§ Faza zwiastunowa (palimpsesty- po

Nowe uzależnienia

niewielkich ilościach alkoholu i zbornym

zachowaniu następuje niepamięć picia; picie

§ Uzależnienie od Internetu

w ukryciu)

§ Faza krytyczna (utrata kontroli nad ilością

§ Uzależnienie emocjonalne

wypijanego alkoholu, ciągi picia, pojawia się

§ Pracoholizm

zespół abstynencyjny)

§ Faza przewlekła (wielodniowe ciągi picia z

§ Seksoholizm

naprzemiennym występowaniem zespołu

§ Uzależnienie od telefonu

abstynencyjnego i psychodegradacji

komórkowego

alkoholowej).

§ Zaburzenia psychiczne (pamięć, myślenie,

§ Uzależnienie od zakupów

uczucia wyższe) na skutek zatrucia oun.

(Jellinek, 1987)

Dlaczego pracoholik nie jest

Rodzaje uzależnienia od

dobrym pracownikiem?

telefonu komórkowego

§ Nie radzi sobie z praca zespołową. Uważa, że

żaden z kolegów nie wykona pracy tak dobrze, jak

on.

§ Nie ma zadowalającego życia osobistego. Jest

nieproporcjonalnie skupiony na pracy.

§ Uzależnienie od smsów

§ Nie jest wydajny. Jego perfekcjonizm i przesadne

§ Uzależnienie od nowych modeli

przywiązanie do szczegółów powodują, że

realizacja zadania zabiera mu o wiele więcej

§ „komórkowi ekshibicjoniści”

czasu niż innym.

§

§

Jest arogancki. Żyje w niepewności. Uważa, że

Gracze

jest najlepszy i nie słucha rad kolegów.

§ „Syndrom wyłączonego telefonu”

§ Jest tak nastawiony na realizację celu, że traci na tym jego kreatywność.

(Di Gregorio, 2003)

§ Nie potrafi delegować zadań innym osobom,

dlatego cały czas jest przemęczony, nie może się

skupic i popełnia błędy. (Guereschi, 2005)

Uzależnienie od stanów bliskich

Typologia osób uzależnionych

śmierci (Joseph, 1981)

od kupowania

§ Bardzo złośliwy typ autodestrukcyjności

(pochłonięcie myślami o typie oskarżeń bądź

§ Zbieracze interesujący się tylko

samooskarżeń- gderanie, utyskiwanie,

kilkoma wybranymi przedmiotami

narzekanie; także fizyczne akty autoagresji).

§

§

Zaabsorbowani beznadziejnością, angażują się

Wszystkożercy, kupujący wszystko

w działania mające na celu doprowadzenie do

bez różnicy

własnej fizycznej i mentalnej destrukcji.

§ Ł

§

owcy promocji kupujący wszelkiego

W relacji terapeutycznej na powierzchni chcą

zrozumienia ale w istocie chcą wytworzyć

rodzaju produkty, byle po korzystnej

poczucie rozpaczy i bezradności w sobie

cenie

i terapeucie. Dążenie do życia ulokowane

§

w terapeucie.

Wirtualni nabywcy, poświęcający

§ Potrzeba by mieć seksualną satysfakcję

dużo czasu na surfowanie w Sieci

z obserwowania własnej zagłady.

(Sorrentino, 2001)

§ Wycofanie z rzeczywistych relacji w świat

sadomasochistycznej wewnętrznej relacji.

4