31.03.2014
ROK
STRATA I ŚWIADCZENIE
strata stanowi konsekwencję finansową zdarzenia losowego. Podstawą wyliczenia
straty jest ocena powstałej szkody osobowej lub majątkowej. Różna odpowiedź
ubezpieczyciela na stratę:
- w przypadku straty majątkowej to określony uszczerbek przedmiotu ubezpieczenia,
czyli zmniejszenie jego wartości (kompensata jako odszkodowanie - świadczenie
wyrównawcze).
- W przypadku ubezpieczeń osobowych to jest określony stopień utraty zdrowia lub
utrata życia w relacji do umówionej sumy za zajście zdarzenia losowego, które
dotyka osobę (kompensata jako świadczenie „niewyrównawcze“ - umówione)
- w przypadku ubezpieczeń społecznych stratą jest utracony zarobek (zasiłek
chorobowy odnosi się do wynagrodzeń), jak również stopień i rodzaj naruszenia
sprawności organizmu (ustala lekarz orzecznik ZUS) - kompensata utraconego
zarobku.
- niezależnie od charakteru zdarzenia, strata jest określana, wyliczana i wyrażana
w wartościach pieniężnych.
MIĘDZY RYZYKIEM A SKŁADKĄ
Dlaczego ubezpieczający zamierza skorzystać z metody ubezpieczennia? - każdy
podmiot wyróżnia - większa lub mniejsza - świadomość ubezpieczeniowa, a takża
jego postępowanie charakteryzuje większa lub mniejsza przezorność
ubezpieczeniowa. Oba czynniki wpływają na decyzję o ubezpieczeniu. Poziom
świadomości i przezorności ubezpieczeniowej jest pochodną świadomości
społecznej, ekonomicznej na co wpływ ma również państwo, które powinno sprzyjać
pobudzaniu zachować asekuracyjnych.
Dlaczego zakłąd ubezpieczeń jest gotów zaoferowań odpowiednią ochronę
ubezpieczeniową? - podstawowym zadaniem jest zorganizowanie (i obsługa)
wspólnoty ryzyka w zamian za dochód (ubezpieczenia komercyjne). Mogą go
wspierać inne zakłady bezpośrednio działające - rozproszenie ryzyka równocześnie
kilku zakładów ubezpieczeń (koasekuracja), lub pośrednio uczestniczące
(reasekuracja), czyli przekazanie ryzykreasekuratorowi.
RYZYKO A SKŁADKA. PROCEDURA.
RACHUNEK AKTUARIALNY - ogólnym celem ubezpieczyciela aspirującego do
przyjęcia ryzyka jest ustalenie wysokości składki netto (składka czysta, aktuarialna), odpowidającej danemu ryzyku. Koszt ochrony ubezpieczeniowej dla
ubezpieczającego stanowi jednak składka brutto, czyli składka netto powiększona o koszty organizacji ochrony ubezpieczeniowej inaczej w ubezpieczeniach
komercyjnych, wzajemnych i społecznych).
Wysokość skłądki zależy przede wszystkim od sumy ubezpieczenia (lub sumy
gwarancyjnej stanowiącej w zasadzie górną granicę odpowiedzialności finansowej
zakłądu ubezpieczeń, wynikającej na ogól z wartości przedmiotu ubezpieczenia albo
ustalonego zakresu ochrony ubezpieczeniowej (treści umowy ubezpieczenia). W
ubezpieczeniach społecznych skłądka może być ograniczona (np. ubezpieczenie
emerytalne) lub nie musi mieć ścisłego związku z ryzykiem.
3. RYZYKO A SKŁADKA. KALKULACJA.
W ubezpieczeniach prywatnych: TARYFIKACJA - na podstawie przyjętych rachunku
aktuarialnym wskaźników szkodowości powstaje tabela stóp składek dla ryzyk
obejmowanych danym rodzajem ubezpieczenia,
Tabela odzwierciedla konieczny wkład finansowy ubezpieczającego na fundusz
ubezpieczeniowy, który w zależności od klasy ryzyka przejmowanego przez zakład
ubezpieczeń (np. w ubezpieczeniach osobowych najczęściej jest to płeć i wiek
ubezpieczonego, a w ubezpieczeniach majątkowych może być to np. stopień
narażenia danego obiektu na ryzyko - ryzyko pożaru, zalania wodą).
W ubezpieczeniach społecznych nie ma taryfikacji, jest ustawowe określenie stawki
składki ubezpieczeniowej w odniesieniu do podstawy, którą stanowi wynagrodzenie,
lub deklarowana kwota. Jest to kalkulacja zbliżona do ubezpieczenia dochodu przed
utratą. Nielimitowane dofinansowanie ze strony budżetu państwa do FUS znosi
potrzebę aktuariatu, dopóki władza polityczna ma czym dysponować.
PRZYKŁAD PRYWATNYCH I PUBLICZNYCH UBEZPIECZEŃ CHOROBOWYCH
(ZDROWOTNYCH)
W każdym istnieją dwa istotne kryteria obliczania składek:
wymiar czasu,
wymiar ryzyka.
Pod względem wymiaru czasu wyróżnia się trzy zasadnicze modelowe podejścia do
obliczania składki:
model bieżącego finansowania świadczeń,
model bieżącego finansowania świadczeń w grupach wiekowych,
model finansowania kapitałowego.
WYJAŚNIENIE MODELI FINANSOWANIA
MODEL BIEŻĄCEGO FINANSOWANIA ŚWIADCZEŃ (pokrycia zapotrzebowania
bieżącego okresu) - fundusz tworzony ze składek płaconych w danym roku, jest
wykorzystywany do finansowania świadczeń w tym samym okresie. Wysokość
globalnej składki powinna pokrywać globalne świadczenia i przez to zmieniać się w
czasie.
EFEKT DYSTRYBUCYJNY: koszty usług medycznych rosną wraz z wiekiem
ubezpieczonych, w modelu tym de facto przyjmuje się, że z części składek
płaconych przez osoby młodsze finansuje się koszty leczenia osób starszych
(redystrybucja międzypokoleniowa w jednej międzypokoleniowej wspólnocie
ubezpieczeniowej). Model taki dział zatem repartycyjnie, gdyż występuje w nim
międzypokoleniowe rozłożenie zwiększonego ryzyka choroby.
MODEL BIEŻĄCEGO FINANSOWANIA ŚWIADCZEŃ W GRUPACH WIEKOWYCH
fundusze ubezpieczeniowe, tworzone ze składek płaconych przez lub na
rzecz ubezpieczonych z danej grupy wiekowej, są wykorzystywane w danym
roku do finansowania świadczeń udzielanych właśnie tej grupie wiekowej.
ponieważ koszty usług medycznych rosną wraz z wiekiem ubezpieczonych,
toteż składki rosną wraz z wiekiem ubezpieczonych. Model taki działa zatem
repartycyjnie tylko w niewielkim stopniu (w zależności od przyjętych
przedziałów wiekowych).
FUNDUSZ REZERWOWY PRZY FUNDUSZU REPARTYCYJNYM
W takim modelu powinno się uwzględniać utworzenie funduszu rezerwowego
ze środków niewykorzystanych na świadczenia w okresie rozliczeniowym, z
którego mogłyby być uzupełniane niedobory w funduszu ubezpieczeniowym,
powstające w kolejnych okresach rozliczeniowych.
Fundusz rezerwowy nie ma większego sensu w przypadku ciągłej nadwyżki
wypłat nad wpłacanymi składkami, czyli dotacjach budżetowych, z których
pokrywa się nadwyżki wypłat.
Polski system ubezpieczeń społecznych ma fundusze rezerowe na wszystkie
ubezpieczenia, a zarazem nadmierne dotacje.
MODEL FINANSOWANIA KAPITAŁOWEGO
Przykład teoretyczny w ubezpieczeniu zdrowotnym: Rozłożenie rozliczenia
finansowego w dłuższym czasie, fundusz ubezpieczeniowy, tworzony ze
składek płaconych przez lub na rzecz ludzi młodych, służy sfinansowaniu
świadczeń udzielanych im na bieżąco, ale równocześnie powstające w nim
pewne „oszczędności“ umożliwiają tworzenie rezerw, które będą
przeznaczone na sfinansowanie wyższych kosztów świadczeń udzielanych im
w okresie późniejszym za analogiczną (niepowiększaną) składkę.
Im dłuższy okres ubezpieczenia, tym model finansowania kapitałowego ma
większy potencjał zastosowania. W praktyce modele finansowania
kapitałowego są mieszane (jw.) lub zbliżone do czystych, czyli wielkość
świadczeń zależy od poziomu deklarowanego lub gromadzonego kapitału.
POD WZGLĘDEM WYMIARU RYZYKA MOŻNA WYRÓŻNIĆ CZTERY MODELE
OBLICZANIA SKŁADEK:
od dochodu - składka wynosi określony ustalony liniowo procent podstawy jej
wymiaru,
zryczałtowanej - przy braku powiązania z indywidualnym ryzykiem
zdrowotnym i jednakowym dla wszystkich standardowym
(gwarantowanym) koszyku świadczeń,
Na podstawie jednorazowej oceny ryzyka - każda osoba płaci składkę
odzwierciedlającą jej ryzyko choroby (osoby o potencjalnie większym ryzyku
płacą wyższą składkę, a osoby o mniejszym ryzyku - niższą składkę,
na podstawie wielokrotnej oceny ryzyka - składkę odzwierciedlającą jej
aktualne ryzyko choroby.
SKŁADKA A RYZYKO. WPŁYW NA PRODUKT I WYNIK W DZIAŁALNOŚCI
GOSPODARCZEJ.
OWU - opis oferowanego produktu ubezpieczeniowego, na etapie tworzenia
produktu OWU stanowi jego koncepcję, poddawaną obróbce aktuarialnej i
konfrontacji z marketingiem ubezpieczeniowym - czy TU „sprzeda“ polisy po
określonej składce)
wniosek o ubezpieczenie - treść służy szczegółowemu opisaniu
przejmowanego przez ubezpieczyciela ryzyka; składa i podpisuje
ubezpieczający, zaświadczając w ten sposób o cechach i stanie przedmiotu
ubezpieczenia (odmowy ubezpieczenia przy fałszu)
wynik z działalności ubezpieczeniowej - wynik z działalności bezpośredniej
- techniczno - ubezpieczeniowy (składka brutto minus świadczenia i inne
koszty ochrony ubezpieczeniowej), bo ten może być ujemny, ale także wynik z
działalności inwestycyjnej z lokat funduszy ubezpieczeniowych (kapitałów
własnych, rezerw techniczno ubezpieczeniowych).
SKŁADKA A RYZYKO. PROCES UNDERWRITINGU.
„To underwrite“ - to zwyczajowo ubezpieczyciel przyjmujący polisę podpisywał się
pod wnioskiem ubezpieczeniowym, akceptując transfer ryzyka na siebie.
Proces ubezpieczeniowy, w którym ubezpieczeń podejmuje decyzję o:
1. przejęciu ryzyka na warunkach standardowych (sprzedaż bezpośrednia lub
przez agentów),
2. przejęciu ryzyka na warunkach niestandardowych (sprzedaż przez brokerów);
3. odmowie ochrony ubezpieczeniowej.
Underwriting medyczny - identyfikacja wpływu stanu zdrowia na ryzyko
Underwriting finansowy - identyfikacja wpływu kondycji ekonomicznej
przedsiębiorstwa na ryzyka finansowe albo identyfikacja ewentualnych zagrożeń
finansowych gospodarstwa domowego, wynikających ze śmierci żywiciela).
MIĘDZY SKŁADKĄ A ZDARZENIEM LOSOWYM - ZACHOWANIE
UBEZPIECZAJĄCEGO
Po stronie ubezpieczającego wymaga się zachowań ostrożnościowych -
ubezpieczyciel stymuluje takie zachowania ubezpieczonego przez prewencję
ubezpieczeniową.
Efektem ubezpieczenia ( zapłacenia jakiejś składki) mogą być przestępstwa
ubezpieczeniowe. Z chęci pozyskania nieuprawnionej ochrony
ubezpieczeniowej może dochodzić do antydatowania umowy (ograniczone
przez system informatyczny), zapłacenie składki dopiero po zaistnieniu
zdarzenia, czy też pozorowanie spełnienia warunków wymaganych do
ochrony ubezpieczeniowej. „Okazja czyni przestępstwo“, a w
ubezpieczeniach są okazje.
MIĘDZY SKŁADKĄ A ZDARZENIEM LOSOWYM PO STRONIE
UBEZPIECZYCIELA
prewencja ubezpieczeniowa (ilustracja).
PREWENCJA TECHNICZNO - UBEZPIECZENIOWA, wprowadza do
procedur ubezpieczeniowych rozwiązania wpływające na zachowania
ostrożnościowe ubezpieczonych (system bonus-malus, czyli system
premiujący obniżkami składek za bezszkodowy przebieg ubezpieczenia
(bonus) oraz karzący zwyżkami składek zbyt szkodowy przebieg
ubezpieczenia (malus).
KONSTRUOWANIA PROPOZYCJI UDZIAŁU WŁASNEGO ubezpieczonego
w stracie, co oznacza pokrycie części powstałej szkody przez
ubezpieczającego („zwiększenie partnerstwa z ubezpieczonym“)
PREWENCJA FINANSOWA, która polega na partycypacjo finansowej
ubezpieczyciela w przedsięwzięciach o charakterze zapobiegawczym
(profilaktycznym) z funduszu prewencyjnego.
MIĘDZY ZDARZENIEM LOSOWYM A STRATĄ:
obowiązek ubezpieczającego (ubezpieczonego) minimalizacji strat
wywołanych zdarzeniami losowymi,
zobowiązanie po stronie zakładu ubezpieczeń to pokrycie kosztów
minimalizacji strat, poniesionych przez ubezpieczającego w związku z
podjętymi działaniami minimalizującymi straty
realne pokrycie kosztów minimalizacji start ustala się w stosunku do całkowitej
wielkości strat. Wyjątek „abandon morski“