Wykład 7 – 15. XII. 2008r.
Prof. dr hab. Włodzimierz Tyburski
1. Prosokratycy-
Platon
Idealizm obiektywny (idea – dobro, obcowanie z ideą dobra i piękna),
najważniejszym dobrem i celem życia jest szczęście, Platon jest reprezentantem tego
nurtu = szczęście cel ludzkiego życia,
czyn jest moralnie dobry, przez to że prowadzi do szczęścia,
dobro Agaton ( Tadeusz Styczeń – eudajmonizm apatyczny)
dobra realne są początkiem i nieuniknionym etapem do osiągnięcia dobra
moralnego, które jest ostatecznym celem, a siłą, która go do tego sprowadza jest
miłość,
cnota, -- klasyczna teoria 4 cnót – zaczerpnięta od Pitagorejczyków. Cnota to ład i
harmonia panująca w duszy,
dusza, -- składa się z 3-ech warstw : pożądliwej ( cnotą jest panowanie nad sobą),
popędliwej (intensywnej – cnotą jest męstwo), rozumniej ( logos, mądrość).
Sprawiedliwość jest cnotą, która utrzymuje ład między tymi warstwami duszy.
Rozum, Platon traktuje rozum jako przewodnika naszych poczynań, który nawiązuje
kontakt ze światem idei. Mądrość to nie tylko wiedza. Myślenie w charakterze pojęć
ogólnych abstrakcyjnych, przeciwstawione myśleniu rozumowemu. Rozum kieruje
nas ku światu ludzkiemu, nieznanemu, towarzyszom mu pojęcia ogólne zapożyczone
przez faktyczne zaistnienie duszy ludzkiej w ciele, poprzez głębokie akty
kontemplacji przypomina sobie świat idei, to otwieranie, to przede wszystkim
poznawanie.
Celem życia jest eudajmonia (szczęście), kontakt z ideą dobra i piękna, lezącą w
hierarchii najwyżej, a siłą która ciągnie do tego człowieka jest miłość.
Działanie moralne, to takie, które prowadzi do idei dobra i piękna, (np. „ Uczta”)
3szkoły : Cyrenaików, Megarejska, Cyników,
Cyrenaików ----- Arystyp z Cyreny,
• Uczył jak żyć, twierdził, że życie ma dopiero wtedy sens, gdy
człowiek doświadczy jak najwięcej przyjemności, jest to hedonizm
mocny
• Wg Arystypa mędrzec to taki człowiek, który potrafi tak kierować
swoim życiem, aby osiągnąć jak najwięcej przyjemności.
• Poglądy Arystypa znajdują się w opozycji do Platona,
• Hedonizm etyczny – przyjemność jest motorem naszych działań,
• Hedonizm psychologiczny – u podstaw wszelkich działań, nawet
tych odległych leżą motywacje natury przyjemnościowej,
Cyników ----- Antystenes z Aten,
• Najważniejsza w poglądach jest idea wolności, autonomii, rozwoju
indywidualnego, taka była cała filozofia moralna cyników, tu na
miano człowieka zasługuje ten, kto te wartości realizuje i osiąga.
• Cynicy stawiali świat rzeczy nad wszystko inne, kiedy odrzucimy
świat rzeczy wtedy jesteśmy wolni. Należy mieć w pogardzie rzeczy
a przede wszystkim odrzucać, to zjawisko jakie zachodzi gdy rzeczy
zaczynają panować nad człowiekiem. Gdzie człowiek
podporządkowuje się pieniądzu, rzeczą itp.
• Antystenes uważał że prawo, religia, moralność --- sprowadzały
człowieka do roli przedmiotu, zniewalały go,
1
• Alienacja – (Wyraz pochodzi z języka łacińskiego od słowa alienus,
alienum oznaczającego obcy cudzy. - wyobcowanie - poczucie izolacji od
społeczeństwa, nieutożsamianie się ze społecznością lokalną i
ponadlokalną,) rzeczy panują nad człowiekiem,
• Jedynym „ władcą” była mądrość przyrody, bo w niej znajduje się
wiekowa mądrość, której należy się przysłuchiwać, i brać pod uwagę,
gdyż w przyrodzie nie występuje niepohamowany popęd zbierania
rzeczy,
• Nic ponad minimum, a wtedy otwiera się przed człowiekiem świat
wolności!
• Uczniem był: Diogenes z Synopy, (filozof należący do szkoły
cynickiej. Jego nauczycielem był Antystenes, głosił ideał życia zgodnego z
naturą i wyrzeczenia się wszelkich dóbr. Według legendy mieszkał w
beczce.)
----
Arystoteles
Sfera warności idealnych, nie uważał że jest to świat wartości etyczny, do którego
zmierza człowiek, wg niego etyka złotego środka była tym czym powinien kierować
się człowiek w swoim życiu.
Wprowadził koncepcje etyki jako dziedziny filozofii, -- etyka nikomachejska,
zawarł w niej to, co wymaga refleksji ze strony etyki,
Etyka społeczna, jest etyką badającą i opisująca zachowania między ludźmi,
Etyka cnót ----- Czym jest cnota???
Arystoteles dzielił cnoty na dwie grupy, które są klasycznym rozstrzygnięciem
mianowicie na:
• cnoty dianoetyczne (intelektualne), które są skutkiem
doświadczenia, obejmują cechy człowieka, jako istoty rozumnej,
• cnoty etyczne (moralne), które są skutkiem przyzwyczajenia, dotyczą
również człowieka jako istoty dążącej do szczęścia
przeświadczenie, że aktywność ludzkiego rozumu dotyczy poznania i życia
praktycznego (działania)
żadna z cnót nie jest wrodzona, nabywa się je dzięki przyzwyczajeniu i nawykowi, na
podobieństwo innych umiejętności--- cnoty etyczne
owoc edukacji często nazywany wykształceniem – cnoty dianoetyczne,
mądrość teoretyczna -mądrość rozumowa,
• mądrość teoretyczna – wiązana z cnotami dianoetycznymi,
• mądrość praktyczna – związana z cnotami etycznym,
cnoty powstają na skutek przyzwyczajeń i ćwiczeń, ponadto posiadamy zdolność
do ich formowania, należy dużo ćwiczyć, aby te cnoty osiągnąć. Ćwiczenia
wprowadzają potencjalność w stan aktu, spełniając, po 1- 2 czyny, i tak jeśli będziemy
ćwiczyć się w cnotach, to wtedy staną się one jakby naszymi własnymi. Czym
sprawiedliwy = sprawiedliwi ludzie. Gdy człowiek spełni wiele takich czynów, stać
go na akty odwagi. Zatem cnót etycznych możemy nauczyć się w taki sam sposób w
jaki nabywamy sprawności.
Cnota nigdy nie występuję gdy jest ona nadmiarem lub niedomiarem, gdy jest jej za
dużo albo za mało, lecz występuje gdy ta proporcja jest miarą środka między dwiema
skrajnościami, Cnota ta to złoty środek , każda skrajna postać jest antycnotą, zatem
gdy chcemy postępować etycznie musimy iść drogą środka,
Podstawowy założeniem jest „ Nie przesadzaj z niczym”
Złoty środek, jest optymalnym rozwiązaniem, słuszny środek jest ponad
skrajnościami, jest najważniejszym punktem, o osiągnięcie, którego trzeba się starać,
Każda czynność ma właściwą sobie cnotę, a cnotę tą osiągamy wtedy gdy
postępujemy zgodnie z rozumem, panujemy nad namiętnościami,
Cnota złoty środek między skrajnościami.,
2