„URANIA — Post py Astronomii”

urania.pta.edu.pl/science.html

BUDOWA OKULARU. CZ. III

Równoleg a wi zka promieni, która padnie na pierwsz soczewk , zostanie skupiona na drugiej. I odwrotnie, je eli na pierwsz soczewk padnie wi zka zbie nych promieni wietlnych tak, e punkt zbie no ci le y na pierwszej p aszczy nie obrazowej soczewki, to soczewka ta stanie si kolektywem.

Zmieni ona jedynie dalszy kierunek biegu rozbie nej

wi zki wiat a na rodek pierwszej p aszczyzny

obrazowej drugiej soczewki. W tej sytuacji druga

soczewka przekszta ci rozbie

wi zk

wiat a na

równoleg , bez zmiany jej kierunku. Wida jak wa na

jest tu rola pierwszej soczewki jako kolektywu. Ka da wi zka tworz ca obraz gwiazdy, przechodzi przez

kolektyw na bardzo ma ym jej obszarze, co bardzo

Rys. 1

zmniejsza efekty aberracyjne. Z kolei wszystkie wi zki zostaj skierowane na rodek drugiej soczewki tak, e pracuje ona jedynie ma cz ci centraln jako soczewka o bardzo ma ej wiat osile, co równie pozwala bardzo wydatnie zredukowa jej b dy.

Dzi ki temu, e moc optyczna kolektywu jest równa zeru, mo e on mie du wiat osi i przy

stosunkowo krótkiej swej ogniskowej, a tym samym krótkiej ogniskowej ca ego okularu, mo e obj spor cz

obiektywnego pola widzenia teleskopu. W okularze Ramsdena mo emy uzyska poprawnie skorygowane, subiektywne pole widzenia do k ta o

2 b = 35 . Daje to wiat osi kolektywu

równ 1.6. Aberracje okularu s na tyle ma e, e nie psuj w wyra ny sposób uzyskiwanych obrazów gwiazd. W swym polu widzenia okular jest wolny od dystorsji. Nie jest natomiast wolny od krzywizny pola, jest ona jednak o wiele mniejsza, ani eli w soczewce pojedynczej.

Klasyczny okular Ramsdena kryje w sobie równie pewne niedogodno ci. Zgodnie ze wzorem 2

f ( 1 f - d)

a =

,

1

f + f 2 - d

renica wyj ciowa tego okularu znajduje si na drugiej p aszczy nie g ównej soczewki ocznej. Zmusza to nas w czasie obserwacji do umieszczania ga ki ocznej bezpo rednio przy szkle soczewki. W

przeciwnym razie tylko cz

wiat a wychodz cego z okularu wpadnie do naszego oka. Zjawisko to wyst puje szczególnie ostro przy rednich i ma ych powi kszeniach teleskopu (rys. 1).

Przy powi kszeniu minimalnym nie mo na ju obj

renic oka pe nego przekroju wychodz cej z okularu

wi zki wiat a, co jest równoznaczne ze

zdiafragmowaniem obiektywu. Drugim mankamentem

jest to, e ognisko soczewki ocznej znajduje si na

powierzchni kolektywu, przez co wietnie s widoczne w polu widzenia okularu wszelkie zanieczyszczenia i skazy na powierzchni tej soczewki. Aby zaradzi tym

niedomaganiom, soczewki okularu umieszczamy w

mniejszej odleg

ci od siebie, ni to wynika z

Rys. 2

odpowiedniego wzoru. Mo emy zbli

soczewki tak, e

Poradnik Konstruktora Teleskopu – Budowa okularu. Cz. III 1

„URANIA — Post py Astronomii”

urania.pta.edu.pl/science.html

ognisko soczewki ocznej znajdzie si wewn trz kolektywu (rys. 2). Stan si wtedy mniej widoczne zanieczyszczenia jego powierzchni, a renica wyj ciowa przesunie si na p aszczyzn zewn trzn soczewki ocznej.

Je eli chcemy umie ci w polu widzenia okularu krzy

mikrometryczny, to zsuwamy soczewki jeszcze bardziej

tak, a eby ognisko soczewki ocznej znajdowa o si przed aszczyzn kolektywu (rys. 3) i tam umieszczamy krzy .

W obu wypadkach rezygnujemy cz ciowo z korekcji

aberracji chromatycznej powi kszenia, a ekwiwalentna

ogniskowa uk adu soczewek okularu jest nieco mniejsza, ni odleg

ogniskowa pojedynczej soczewki.

Okular Ramsdena jest w

ciwie jedynym, który w

pe ni si nadaje do ca kowicie amatorskiego wykonania.

Dysponuj c dwoma jednakowymi p asko – wypuk ymi

soczewkami, mo na zawsze z nich zbudowa poprawnie

dzia aj cy okular. Nawet wykonanie soczewek do takiego Rys. 3

okularu nie przedstawia specjalnych trudno ci.

Sposób wykonania takich soczewek i monta okularu Ramsdena b jednak tematem odr bnego

opisu.

Lucjan Newelski

2

Poradnik Konstruktora Teleskopu – Budowa okularu. Cz. III