REGULACJE PRAWNE W ZAKRESIE OCEN ODDZIAŁYWANIA

NA ŚRODOWISKO I ZDROWIE

Prof. dr hab. inż. Wojciech Mniszek

Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego, Sosnowiec

Ocena oddziaływania na środowisko (OOS) należy do najważniejszych i najszybciej roz-

wijających się prewencyjnych instrumentów ochrony środowiska w świecie. W Polsce

wykonywane są od kilkunastu lat, ale dopiero uchwalenie 9 listopada 2000 roku ustawy o

dostępie do informacji o środowisku i jego ochronie oraz o ocenach oddziaływania na śro-

dowisko (Dz.U.nr 109 poz.1157) spowodowało, że z początkiem 2001 roku zaczęły obo-

wiązywać regulacje prawne zgodne z prawodawstwem Unii Europejskiej oraz konwen-

cjami międzynarodowymi, których sygnatariuszem jest Polska.

Ustawa zapewnia dostosowanie polskiego prawa do wymagań Unii Europejskiej w zakre-

sie tzw. ustawodawstwa horyzontalnego tzn. Dyrektywy 85/337/EWG z dnia 27 czerwca

1985 roku w sprawie oceny skutków niektórych publicznych i prywatnych przedsięwzięć

dla środowiska (znowelizowanej Dyrektywą Rady 97/11/WE z dnia 3 marca 1997 roku)

oraz Dyrektywy Rady 90/313/EWG z dnia 7 czerwca 1990 roku w sprawie swobodnego

dostępu do informacji o środowisku,

Ustawa zawiera regulacje dotyczące następujących grup zagadnień:

 dostępu do informacji o środowisku i jego ochronie;

 udziału społeczeństwa w postępowaniach dotyczących środowiska;

 strategicznych ocen oddziaływania na środowisko (prognoz) w odniesieniu do

projektów dokumentów związanych z programowaniem i planowaniem rozwoju

oraz zagospodarowaniem przestrzennym;

 ocen oddziaływania na środowisko przedsięwzięć, podzielonych na dwie grupy, ze

względu na kryterium potencjalnej uciążliwości środowiskowej;

 postępowań w sprawie transgranicznych oddziaływań na środowisko;

 zasad funkcjonowania i zadań komisji ds. ocen oddziaływania na środowisko na

szczeblu krajowym i wojewódzkim.

Ustawa, w ślad za Konstytucją oraz Dyrektywą 90/313/EWG i Konwencją z Aarhus, gwa-

rantuje każdemu prawo do informacji o środowisku i jego ochronie znajdujących się w

posiadaniu władz publicznych. Podmiotem uprawnionym jest "każdy", co oznacza, iż udo-

stępnienia informacji nie można uzależniać od obywatelstwa, miejsca zamieszkania czy też

wykazania się jakimkolwiek interesem w sprawie. Zobowiązanymi do udostępniania in-

formacji w trybie ustawy są organy administracji rządowej i samorządowej wszystkich

szczebli, a także - zgodnie z art.11 ustawy - inne jednostki organizacyjne, gdy są one z

15

mocy prawa lub na podstawie porozumień powołane do załatwiania zadań publicznych

dotyczących środowiska i jego ochrony

Ustawa idzie śladem praktyki w Unii Europejskiej i likwiduje wymóg wykonywania OOS

przez biegłych - nie ma żadnych ograniczeń podmiotowych, kto może wykonywać raport

oddziaływania na środowisko. Rozwiązanie to wzbudzało początkowo pewne wątpliwości,

ale w toku prac sejmowych zostało dość powszechnie zaakceptowane.

Obowiązek sukcesywnego informowania opinii publicznej o stanie środowiska oraz rolę

strażnika przestrzegania prawa w zakresie ochrony środowiska Sejm Rzeczpospolitej Pol-

skiej powierzył Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska. Realizując te zadania Inspek-

cja opracowała w 1998r. raport "Stan Środowiska w Polsce". Adresowany jest on do władz

centralnych, regionalnych i samorządowych oraz społeczeństwa. Wychodząc naprzeciw

oczekiwaniom odbiorców w raporcie zastosowano metodę prezentacji opartą na schemacie

presja – stan – przeciwdziałania. Zastosowana metoda pozwala na prezentowanie zmian

zachodzących w środowisku, jak i ich przyczyn. Raport nie zawiera informacji o wpływie

stanu środowiska na zdrowie mieszkańców.

Dla rozszerzenia dostępu do informacji Główny Inspektorat Ochrony Środowiska oraz

większość Wojewódzkich Inspektoratów Ochrony Środowiska opracowały i udostępniły

strony www, jak dotychczas na tych stronach też nie zamieszczono informacji o wpływie

stanu środowiska na zdrowie. Z tego punktu widzenia realizowany obecnie program rzą-

dowy „Środowisko a Zdrowie” powinien tę lukę w przyszłości uzupełnić.

23 sierpnia br. Główny Inspektor Ochrony Środowiska oraz Główny Inspektor Sanitarny

podpisali w Warszawie porozumienie w sprawie współdziałania Inspekcji Ochrony Śro-

dowiska i Inspekcji Sanitarnej. Porozumienie określa zakres oraz szczegółowe zasady

współpracy obu instytucji na szczeblu centralnym i wyznacza kierunki działania w woje-

wództwach.

Współpraca ta obejmować będzie, miedzy innymi, wymianę danych, informacji, raportów

oraz wniosków wynikających z badanych przez Inspekcję Ochrony Środowiska i Inspekcję

Sanitarną problemów o istotnym znaczeniu dla środowiska i zdrowia ludzi, szczególnie

związanych z realizacją Państwowego Monitoringu Środowiska i Narodowego Programu

Zdrowia. Umowa przewiduje wspólne działania w zakresie upowszechniania w społeczeń-

stwie wiedzy o istniejących zagrożeniach środowiskowych, ich skutkach dla zdrowia i ży-

cia ludzi oraz sposobach zapobiegania tym zagrożeniom.

Ustawa Prawo Ochrony Środowiska (Dz.U.2001.62.627 z dnia 20 czerwca 2001 r.) z dnia

27 kwietnia 2001 r. ponownie uregulowała między innymi dostęp do informacji o środowi-

sku.

Ustawa określa zasady ochrony środowiska oraz warunki korzystania z jego zasobów, z

uwzględnieniem wymagań zrównoważonego rozwoju, a w szczególności:

1. zasady ustalania:

a) warunków ochrony zasobów środowiska,

b) warunków wprowadzania substancji lub energii do środowiska,

c) kosztów korzystania ze środowiska,

2. udostępnianie informacji o środowisku i jego ochronie,

16

3. udział społeczeństwa w postępowaniu w sprawie ochrony środowiska,

4. obowiązki organów administracji,

5. odpowiedzialność i sankcje.

Do ustaw spełniających przywołane dyrektywy zostały wydane szczegółowe akty wyko-

nawcze lub istnieją projekty wymienione poniżej:

nia wzoru publicznie dostępnego wykazu danych o dokumentach zawierających

informacje o środowisku i jego ochronie. (Dz. U. 2001.15.164 z dnia 2 marca

2001r.)

wiska i wzory odpowiednich dokumentów.

opłat za udostępnianie informacji o środowisku i jego ochronie. (Dz. U.

2001.16.1983 z dnia 9 marca 2001 r.)

kopii dokumentów lub danych, ich przesyłanie oraz współczynniki różnicujące

wysokość opłat, a także sposób uiszczania opłat.

ków, jakim powinna odpowiadać prognoza oddziaływania na środowisko projek-

tów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.

spodarowania przestrzennego, zwana dalej “prognozą”, powinna spełniać szcze-

gółowe warunki, w tym między innymi: określać i oceniać skutki realizacji ustaleń

projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na powietrze, po-

wierzchnię ziemi łącznie z glebą, złoża kopalin, wody powierzchniowe i podziem-

ne, klimat, świat zwierzęcy i roślinny – we wzajemnym ich powiązaniu oraz eko-

systemy, krajobraz, a także na zdrowie ludzi. Pod względem higienicznym i zdro-

wotnym oceny takie wykonuje Inspekcja Sanitarna na podstawie Ustawy o In-

spekcji Sanitarnej.

sięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz kryteriów kwalifi-

kujących przedsięwzięcie do sporządzenia raportu oddziaływania na środowisko.

Nie do końca zostały spełnione wymagania Dyrektywy 91/692/EEC, dotyczącej sektoro-

wych sprawozdań o zastosowaniu 27 dyrektyw dotyczących powietrza, wody i odpadów.

W 1993 roku została utworzona w Kopenhadze Europejska Agencja Środowiska na pod-

stawie aktu EEC nr 1210/90. Akt ten wymaga także powołania w krajach członkowskich

krajowych centrów informacji o środowisku. Kraje członkowskie, co trzy lata powinny

składać do Komisji Europejskiej sprawozdania na wymaganych formularzach. Powinno

nastąpić powołanie w Ministerstwie Środowiska jednostki organizacyjnej (Centrum Infor-

macji o Środowisku) odpowiedzialnej za koordynację realizacji zobowiązań międzynaro-

dowych państwa w zakresie udzielania informacji dotyczących środowiska. Prace w tym

zakresie są w trakcie realizacji.

Ustawa o dostępie do informacji o środowisku uwzględnia w znacznym zakresie udział

społeczeństwa i organizacji społecznych w postępowaniu w sprawie ochrony środowiska.

17

Są to rozwiązania nowe i dla pełnej ich realizacji potrzebne jest intensywne działanie po-

pularyzatorskie, którego efektem byłyby zmiany w nawykach społecznych.

18