• Przyczyny w Europie:
* niezadowolenie społeczeństw z ustaleń kongresu wiedeńskiego
* domaganie się władzy przez burżuazję w zachodniej Europie
* żądanie zjednoczenia we Włoszech i Niemczech (kraje te były podzielone na wiele
niezależnych państewek)
* narody zamieszkujące cesarstwo austriackie dążyły do niepodległości
* dążenie do uwłaszczenia chłopów
* wysokie ceny żywności (spowodowane zarazą ziemniaczaną i nieurodzajem), głód
• Przyczyny w Polsce :
* dążenie do odzyskania niepodległości
* żądanie wolności słowa, spolszczenia szkół i urzędów
* dążenie do uwłaszczenia chłopów
• Skutki dla Europy :
* podważenie autorytetu władców poprzez wymuszenie na nich reform politycznych (np.
wprowadzenia konstytucji)
* rozwinięcie się świadomości narodowej i umocniła wola walki o niepodległość
* w niektórych krajach wzrosły wpływy burżuazji (głownie we Francji)
* ze wsi zostały usunięte przeżytki średniowieczne (takie jak daniny)
* wzrost znaczenia chłopstwa (poprzez np. całkowite uwłaszczenie chłopów w Niemczech i
Austrii, likwidacje pańszczyzny, zaczęli oni brać udział w życiu politycznych, we Francji np.
uzyskali prawa wyborcze)
FRANCJA:
Rewolucja lutowa miała miejsce we Francji w 1848 roku. W jej wyniku wprowadzono ustrój
republikański na miejsce monarchii lipcowej. Uważana jest za początek tzw. Wiosny Ludów.
Jej bezpośrednią przyczyną były zarządzenia władz zabraniające publicznego bankietu na rzecz
reformy prawa wyborczego, których skutkiem były manifestacje uliczne w Paryżu, rozpoczęte 22
lutego. Wojsko próbowało je stłumić, lecz spowodowało to ich nasilenie i zmusiło 24 lutego króla
Ludwika Filipa I do abdykacji. Po obaleniu monarchii powstał Rząd Tymczasowy, do którego weszli
republikanie i socjaliści utopijni, deklarujący idee republiki socjalnej oraz swobody demokratyczne dla
ludu. Rząd ten proklamował 25 lutego II Republikę Francuską. Zniesiono niewolnictwo w koloniach,
zlikwidowano cenzurę oraz wprowadzono wolność prasy i stowarzyszeń. Sprawy robotników miała
rozwiązać Komisja Luksemburska pod przewodnictwem Louisa Blanca.
W przeprowadzonych pod koniec kwietnia wyborach do Zgromadzenia Narodowego, w których po
raz pierwszy wprowadzono powszechne prawo głosu (tylko dla mężczyzn), wzięło udział 9 milionów
Francuzów.
Wybory wygrali monarchiści i burżuazja dzięki głosom chłopów. Zwycięscy republikanie wycofali się
ze swych ustępstw wobec robotników, nakazując wysiedlenie z Paryża bezrobotnych.
Wkrótce z rządu usunięto reprezentantów robotników; kryzys gospodarczy oraz zwiększenie
podatków spowodowały wrzenie, podtrzymując nastroje rewolucyjne i doprowadzając do
manifestacji ludności w Paryżu (16 kwietnia) i na prowincji.
4 maja Zgromadzenie Narodowe ponownie proklamowało republikę, wybierając jako najwyższą
władzę wykonawczą Komisję Wykonawczą. Na wieść o powstaniu wielkopolskim 15 maja odbyła się
demonstracja na rzecz niepodległości Polski (tzw. dzień polski).
23–26 czerwca wybuchło w Paryżu powstanie robotnicze (zw. dniami czerwcowymi), wywołane
zniesieniem warsztatów narodowych, krwawo stłumione przez gen. L.E. Cavaignaca, któremu 28
czerwca Zgromadzenie Narodowe powierzyło władzę jako prezesa ministrów.
Klęska powstania położyła kres Wiosny Ludów we Francji. Wybrany według zasad nowej grudniowej
konstytucji Ludwik Napoleon Bonaparte dokonał zamachu stanu i w 1852 ogłosił się cesarzem
Napoleonem III.
Rewolucja lutowa zapoczątkowała ruchy rewolucyjne w wielu krajach, w tym także na ziemiach
polskich (Wiosna Ludów).
Pierwszym krajem, w którym wybuchła rewolucja, była Francja. Jeszcze przed wybuchem rewolucji
rozpoczęła się kampania na rzecz reformy wyborczej. Na wielu dziedzińcach Paryża zorganizowano
bankiety, a przy okazji wznoszenia toastów wygłaszano mowy polityczne. Po rewolucji lipcowej tron
francuski objął Ludwik Filip I, pochodzący z bocznej linii Burbonów Orleańskich. Bardzo trudne
warunki życia, nędza proletariatu i rosnąca liczba bezrobotnych (ok. 30 000) były przyczyną częstych
demonstracji biedoty paryskiej i robotników, z których najważniejsze (i najkrwawiej stłumione) to I i II
Powstanie Lyońskie (odpowiednio w 1831 i 1834 roku). Żądano ochrony praw robotników oraz
zmiany dotychczasowej ordynacji wyborczej. We Francji korzystało z niej do tej pory zaledwie 200
tysięcy najbogatszych obywateli.
Gdy podczas jednej z licznych manifestacji padł strzał (dziś trudno stwierdzić z której strony), wojsko
otworzyło ogień do zgromadzonego tłumu. Padli zabici. Rozpoczęto wznoszenie barykad, a walki
uliczne trwały od 22 do 24 lutego. Ludwik Filip abdykował, zaś władzę przejął Rząd Tymczasowy,
który ogłosił Francję republiką. Nowe władze ograniczyły czas pracy do 10 godzin w stolicy (11 godzin
na prowincji) i zorganizowały dla prawie 100 tysięcy bezrobotnych paryżan warsztaty narodowe.
Pozwolono na organizowanie zgromadzeń i zniesiono całkowicie cenzurę. Utworzono specjalną
komisję, zwaną Komisją Luksemburską, której zadaniem było czuwanie nad poprawą bytu
najbiedniejszych obywateli. Jednocześnie rząd wprowadził powszechne prawo wyborcze i
zagwarantował swobody polityczne. Nie pomogło to w przezwyciężeniu kryzysu gospodarczego.
Wybory do nowego parlamentu wygrała burżuazja i monarchiści. Gdy nowy rząd zlikwidował
warsztaty i zdecydował o wysłaniu części bezrobotnych do pracy na prowincji, w dzielnicach
zamieszkanych przez biedotę i proletariat 23 czerwca 1848 wybuchło kolejne powstanie, nazwane
„dniami czerwcowymi”. Zostało ono krwawo stłumione przez wojsko i policję. Zabito kilka tysięcy
ludzi, w tym 1500 jeńców, 11 tysięcy ludzi osadzono w więzieniach, a następnie prawie połowę z nich
zesłano do pracy w koloniach.
Utratę poparcia republikańskich władz wykorzystał Ludwik Bonaparte, bratanek cesarza Napoleona.
To on wygrał wybory prezydenckie, które odbyły się 10 grudnia 1848 roku w powszechnym
głosowaniu. O jego zwycięstwie zadecydowało poparcie chłopów, wciąż przywiązanych do tradycji
napoleońskich. Obietnicami wprowadzenia ładu społecznego zyskał także głosy części mieszczaństwa,
a zapowiedzią wprowadzenia demokracji częściowe poparcie robotników.
W 1850 wprowadzono ustawy ograniczające prawa wyborcze co spotkało się z niezadowoleniem.
Zgromadzenie Prawodawcze wprowadzające ograniczenia było coraz bardziej niepopularne w
społeczeństwie francuskim. Na wniosek Napoleona Zgromadzenie nie zgodziło się na zmianę
konstytucji. W nocy z 2 na 3 grudnia 1851 Ludwik Bonaparte dokonał zamachu stanu. Wprowadzona
w styczniu (listopad – przywrócenie cesarstwa) 1852 konstytucja była wzorowana na ustawie
zasadniczej Pierwszego Cesarstwa.
Kraje niemieckie
Zajścia w okresie Wiosny Ludów miały także miejsce w krajach niemieckich. Już 27 lutego za
Wielkiego Księcia Badenii Leopolda Badeńskiego doszło do zamieszek i żądania reform. W 18 - 19
marca 1848 roku w Berlinie doszło do demonstracji ulicznych, w efekcie których 20 marca 1848 roku
tłum uwolnił szereg więźniów z więzienia w Moabicie, wśród których znajdowali się Polacy: Ludwik
Mierosławski i Karol Libelt.
Wydarzenia rewolucyjne miały również miejsce w Cesarstwie Austriackim. 12 marca 1848 r. w
Wiedniu doszło do poważnych zajść ulicznych. W ich efekcie cesarz Ferdynand I udzielił dymisji
znienawidzonemu kanclerzowi, Klemensowi Metternichowi, wyraził zgodę na utworzenie gwardii
narodowej i złożył obietnicę uchwalenia konstytucji.
W tym samym czasie w Heidelbergu trwały prace nad utworzeniem ogólnoniemieckiego parlamentu.
Projekt, został pozytywnie zaopiniowany przez Radę Związku Niemieckiego. W efekcie 18 maja 1848
roku we Frankfurcie nad Menem rozpoczął swoje obrady parlament, nazwany frankfurckim.
11 kwietnia 1848 roku sejm węgierski uchwalił konstytucję dla tego kraju, Korony Św. Stefana.
Konsekwencją wydarzeń Wiosny Ludów w Cesarstwie Austriackim była także abdykacja cesarza
Ferdynanda I i wstąpienie na tron Franciszka Józefa I, którego panowanie miało trwać aż do początku
XX wieku. Nowy władca, nie obciążony żadnymi zobowiązaniami, rozpoczął pełną pacyfikację swojej
monarchii.
Ostatecznie wydarzenia w Królestwie Pruskim, i w innych państwach niemieckich, zostały stłumione.
Parlament ustalił projekt zjednoczenia Niemiec pod przewodnictwem Prus. Jednak na jego uchwałę z
prośbą o przyjęcie korony cesarskiej król pruski, Fryderyk Wilhelm IV odparł, iż nie będzie podnosił
korony z błota. Chciał w ten sposób zaakcentować, iż władzę nad całymi Niemcami przyjąć może
jedynie z rąk równych mu królów i książąt niemieckich, a nie z rąk reprezentacji ludu. Wkrótce potem
wojska wirtemberskie rozpędziły parlament w Stuttgarcie, gdzie pod koniec obradował.
Wydarzenia na Węgrzech przerodziły się wkrótce w powstanie przeciwko władzy austriackiej, wobec
tego cesarz Franciszek Józef I musiał zwrócić się o pomoc do cara Mikołaja I. Władca Rosji
natychmiast przysłał wojska pod dowództwem feldmarszałka Iwana Paskiewicza. Po ciężkich i
krwawych walkach Rosjanom udało się stłumić bunt. Była to ostatnia akcja przeprowadzona w imię
Świętego Przymierza.
Kraje włoskie
W 1848 roku rewolucja wybuchła także w Królestwie Obojga Sycylii. Jego władca, Ferdynand II
Burbon, nie mogąc stłumić rozruchów, wprowadził w państwie reformy polityczne i nadał mu
konstytucję. Podobny przebieg miała rewolucja w Królestwie Sardynii, gdzie król Karol Albert wyraził
zgodę na przeprowadzenie reform. Nawet papież Pius IX zgodził się na przyznanie praw politycznych
ludności Państwa Kościelnego. Gdy jednak stanowczo odmówił zgody na zjednoczenie Włoch, w
Rzymie wybuchło powstanie przeciwko jego władzy. Powstanie szybko ogarnęło pozostałe państewka
włoskie, a nawet prowincje należące do Austrii - Lombardię i Wenecję. Na czele powstania stanął
Giuseppe Mazzini i Giuseppe Garibaldi. Powstańcy, pod hasłem zjednoczenia ziem włoskich,
rozpoczęli walkę o wyzwolenie spod panowania austriackiego. Poparcia udzielił im władca Piemontu
(Królestwa Sardynii) Karol Albert, lecz jego wojska zostały pokonane przez Austriaków pod Novarą.
Wojska austriackie wkrótce przywróciły dawne porządki na północy Włoch, a w Państwie Kościelnym
zaprowadziły je wojska francuskie, przysłane przez Ludwika Napoleona Bonaparte na pomoc
papieżowi.
Wiosna Ludów na Węgrzech
Dwa dni po wybuchu zamieszek w Wiedniu, 15 marca 1848 r. rozpoczęło się powstanie na Węgrzech,
które miało doprowadzić do wyzwolenia kraju spod panowania austriackiego. Powołano parlament i
niezależny od Austrii rząd, na którego czele stanął Lajos Kossuth. Gdy tylko władzom austriackim
udało się stłumić powstanie w Wiedniu, cesarz Franciszek Józef skierował wojska na Węgry. Po
zajęciu Pesztu (wtedy jeszcze osobne miasto, teraźniejszy Budapeszt), ogłoszono włączenie Węgier
do Austrii. W odpowiedzi na to parlament węgierski zdetronizował cesarza, któremu oficjalnie
przysługiwał tytuł króla Węgier. Wojska węgierskie stanęły po stronie parlamentu i rozpoczęły walkę
z wojskami austriackimi. Sytuacja powstańców pogorszyła się, gdy car Mikołaj I przysłał na prośbę
Franciszka Józefa 200 tys. armię rosyjską. Dowodzone przez feldmarszałka Iwana Paskiewicza siły
rosyjskie stłumiły w krwawych walkach powstanie na Węgrzech. Zobowiązywało Rosjan do tego
Święte Przymierze. Ostatni dowódca powstania, Polak Józef Bem, ranny 9 sierpnia 1849 r. w bitwie
pod Temesvarem przeprawił się z ocalałymi oddziałami węgierskimi przez rzekę Dunaj do Turcji.
Przyczyny
Odpowiedź na Wiosnę Ludów w Paryżu, chęć uzyskania niepodległości Węgier, chęć poszerzenia
praw dla Węgrów, kryzys ekonomiczny, wydarzenia rewolucyjne w całej Europie, dążenia do
uzyskania reform potrzebnych w całym kraju, najbardziej owładnięta hasłami wyzwolenia była
inteligencja (nowa epoka „Młode Węgry”, „Młoda Polska” itd.) Przyczyny dzieliły się też na:
• robotnicy walczyli o lepsze warunki pracy i płacy oraz chłopi o uwłaszczenie ziem;
• burżuazja walczyła o prawa polityczne, walczyła z monarchią absolutną oraz o równość
wobec prawa
• wystąpienie zniewolonych narodów (Polacy i Węgrzy przeciw Austrii).
Przebieg
sejm w Preszburgu, który zaczął się 7 listopada 1847 r.
rada miejska Pesztu przyjmuje węgierski manifest w dniu 15 marca 1848 r. Dzień ten uznaje się za
początek rewolucji węgierskiej, na ulice wyległo wielu ludzi, aby demonstrować swoje poparcie dla
manifestu.
W marcu 1848 r. cesarz Ferdynand uległ presji węgierskich liberałów i zgodził się na utworzenie
samodzielnego rządu na Węgrzech.
7 kwietnia 1848 utworzono gabinet ministrów złożony z dotychczasowych przewodników rewolucji
Lajosa Kossutha, Bartłomieja Szemere, Szechenyi, Deaka, Eotvosa i Lajosa Batthany jako premiera.
Jesienią 1848 r. nowy cesarz - Franciszek Józef rozpoczął przygotowania do uśmierzenia węgierskiego
ruchu narodowego. W odpowiedzi we wrześniu 1848 r. powołany został Komitet Obrony Narodowej
z Lajosem Kossuthem na czele.
11 września 1848 roku rozpoczęli wojnę (wojna chorwacko-węgierska). W pierwszej fazie działań
Chorwaci nie odnieśli zwycięstwa i musieli wycofać się do Wiednia.
Rok 1849 rozpoczął się niekorzystnie dla powstańców. W tym roku wojska austriackie rozpoczęły
ofensywę i zajęły Budę i Peszt. W dniu 4 marca 1849 roku na mocy manifestu ołomunieckiego
Franciszek Józef włączył Węgry do ziem cesarstwa.
14 kwietnia 1849 r. parlament ogłosił detronizację Habsburgów i proklamował republikę. Generalicja
nie wierzyła jednak w sens powstania i rozważała możliwość kapitulacji.
W sierpniu centralne dowództwo wojsk węgierskich objął gen. Bem, ale uległ Paskiewiczowi pod
Temesvarem 9 sierpnia 1849. Generalicja podjęła decyzję o kapitulacji 13 sierpnia 1849.
Skutki
Schwytani generałowie i politycy byli rozstrzeliwani. Makabryczne represje, fala germanizacji.
Wycofanie wszystkich reform, jakie udało się Węgrom wywalczyć, pozostawienie nierozwiązanej
kwestii Węgier i ziem korony św. Stefana. Dążenie do obalenia rządów absolutnych.