JA Morsztyn Do trupa test id 222954

Autor: Jolanta Pol

Lament zakochanego

Test dla kl. I liceum

Instrukcja

Test, który masz przed sobą, sprawdza, czy potrafisz zrozumieć tekst literacki oraz posiadasz podstawowe wiadomości o kontekście kulturowym. Składa się z 24 zadań krótkiej odpowiedzi. Odpowiadaj zwięźle, cytuj tylko wtedy, kiedy jest takie polecenie.

Zadania związane są z podanym niżej tekstem. Przeczytaj go uważnie, a potem postaraj się rozwiązać zadania. Za błędną odpowiedź, podobnie jak za brak odpowiedzi, otrzymasz zero punktów, za odpowiedź poprawną – 1 punkt. Pracuj bez pośpiechu, dbaj o jasne wyrażanie myśli.

Jan Andrzej Morsztyn Do trupa

Leżysz zabity i ja też zabity,

Ty – strzałą śmierci, ja – strzałą miłości,

Ty krwie, ja w sobie nie mam rumianości,

Ty jawne świece, ja mam płomień skryty.

Tyś na twarz suknem żałobnym nakryty,

Jam zawarł zmysły w okropnej ciemności;

Ty masz związane ręce, ja wolności

Zbywszy mam rozum łańcuchem powity.

Ty jednak milczysz, a mój język kwili,

Ty nic nie czujesz, ja cierpię ból srodze;

Ty jak lód, a jam w piekielnej śrzeżodze.

Ty się rozsypiesz prochem w małej chwili;

Ja się nie mogę, stawszy się żywiołem

Wiecznych mych ogniów, rozsypać popiołem.

ZADANIA

1. Podaj przynajmniej dwa gatunki literackie uprawiane przez Jana Andrzeja Morsztyna.

..........................................................................................................

2. Odpowiedz jednym zdaniem, co jest tematem sonetu „Do trupa”.

..........................................................................................................

3. Określ typ liryki ze względu na temat.

..........................................................................................................

PRZED MATURĄ Z JĘZYKA POLSKIEGO – publikacja internetowa Jolanta Pol

www.egzaminyszkolne.pl

4. Podaj dwa określenia, które można odnieść do ukazanej w utworze miłości.

..........................................................................................................

5. Kim jest podmiot liryczny? Odpowiedz jednym zdaniem.

..........................................................................................................

6. Uzasadnij krótko, że utwór można określić jako monolog dramatyczny.

..........................................................................................................

7. Kto jest adresatem wypowiedzi?

..........................................................................................................

8. Sonet posiada wyraźnie dwudzielną budowę. Wskaż, jaki charakter mają dwie pierwsze zwrotki, a jaki dwie ostatnie.

..........................................................................................................

9. Podaj przynajmniej cztery podobieństwa między trupem a nieszczęśliwie zakochanym, na które wskazuje podmiot liryczny.

..........................................................................................................

10. Na jaką różnicę wskazuje podmiot liryczny między sobą a trupem?

..........................................................................................................

11. Kompozycja oparta na porównaniu znajduje swój finał w zakończeniu utworu. Skomentuj krótko pointę utworu.

..........................................................................................................

12. Zasadą literackiej konstrukcji w utworze Morsztyna jest koncept, czyli niezwykły, wyszukany pomysł (łac. conceptus – ujęcie), polegający tu na porównaniu sytuacji zakochanego i trupa. Jaką rolę, według Ciebie, odgrywa zastosowany tutaj koncept?

..........................................................................................................

PRZED MATURĄ Z JĘZYKA POLSKIEGO – publikacja internetowa Jolanta Pol

www.egzaminyszkolne.pl

13. Wyrażenie uczuć za pomocą rozbudowanego porównania sprowadza się do wyliczenia cech trupa (ty) i zakochanego (ja). Wyliczanie jest bardzo często spotykanym w baroku środkiem stylistycznym. Podaj przynajmniej dwie funkcje, jakie spełnia ten środek stylistyczny w utworze.

..........................................................................................................

14. Wyraźny podział między wypowiedzią odnoszącą się do adresata, a słowami charakteryzującymi podmiot liryczny, widoczny jest między innymi w średniówce. Podaj jeden przykład, gdy rytm tego podziału zostaje zakłócony przez zastosowanie przerzutni.

..........................................................................................................

15. Podaj przynajmniej dwa argumenty, które, Twoim zdaniem, uzasadniają zakłócenie rytmu w utworze.

..........................................................................................................

16. Podobnie jak w innych utworach barokowych, również tutaj dostrzegamy paralelizm (powtarzanie analogicznie skonstruowanych układów w obrębie zdania) oraz jego odmianę: anaforę (powtarzanie słów na początku zdania bądź wersu). Podaj trzy funkcje anafory w analizowanym tekście.

..........................................................................................................

17. Wskaż dwie antytezy w utworze „Do trupa”.

..........................................................................................................

18. Podaj przynajmniej dwie funkcje, jakie spełnia w utworze kontrast.

..........................................................................................................

19. Bardzo często źródłem konceptów w utworach barokowych są niezwykłe, odkrywcze metafory. Niezwykła odkrywczość metaforyki Morsztyna (...) budzi zdumienie i podziw w epoce Chagalla i Salvadore Dali. Podaj przykład metafory zastosowanej w wierszu „Do trupa”.

..........................................................................................................

PRZED MATURĄ Z JĘZYKA POLSKIEGO – publikacja internetowa Jolanta Pol

www.egzaminyszkolne.pl

20. Jan Andrzej Morsztyn to natura konceptyczna, natura dowcipnego rachmistrza, układającego zręczne łamigłówki, architekta, przerzucającego niemożebne na pozór łuki, rzeźbiarza, wycinającego zgrabne, symetryczne rozety. Podaj trzy cechy, które mogą świadczyć o wirtuozerii formalnej sonetu „Do trupa”.

..........................................................................................................

21. Wymień przynajmniej pięć typowo barokowych cech tego utworu.

..........................................................................................................

22. Cyceron w traktacie „O doskonałych mówcach” pisze, że: Powinnością jest nauczać

[ docere] , chlubą podobać się [ delectare] , koniecznością wzruszać [ permovere]. Jaka funkcja literatury dominuje w renesansie, a jaka w baroku?

..........................................................................................................

23. Budzić podziw, wywołać wrażenie, zadziwić, zaskoczyć, olśnić, zaszokować, oszołomić, prowokować to cele barokowej sztuki. Podaj przynajmniej dwa elementy, dzięki którym autor osiąga ten cel w analizowanym utworze.

..........................................................................................................

24. Jana Andrzeja Morsztyna określa się jako polskiego marinistę. Podaj przynajmniej pięć cech, które charakteryzują marinizm.

..........................................................................................................

PRZED MATURĄ Z JĘZYKA POLSKIEGO – publikacja internetowa Jolanta Pol

www.egzaminyszkolne.pl

Kartoteka testu:

Sprawdzana

Kat.

Poziom

Poprawna odpowiedź

zad.

umiejętność.

takson. wymagań

Uczeń:

zna gatunki uprawiane przez A

sonet, fraszka, epigramat, epitafium, pieśń

Morsztyna

2. określa temat utworu

np. stan psychiczny zakochanego, ukazuje cierpienia zakochanego

3. określa rodzaj liryki ze

C P liryka

miłosna, erotyk (Morsztyn to poeta miłości)

względu na wyrażone treści

4. określa sposób ukazania

C PP np.

miłość zmysłowa, namiętna, płomienna ( ogień, miłości

piekielna śrzeżoga), miłość jako żywioł, miłość jako źródło cierpień (ból), okrucieństwo miłości

ustala, kto jest podmiotem

C P człowiek nieszczęśliwie zakochany

lirycznym

odnajduje w tekście cechy

np. jest to bowiem wypowiedź skierowana do

monologu dramatycznego

konkretnego rozmówcy, któremu nie udziela się głosu, monolog zakładający obecność adresata (jego obecność sygnalizuje powtarzający się zaimek „ty”)

– wprawdzie adresat milczy, ale wpływa na kształt dialogu; mamy do czynienia z „nieobecnym”

interlokutorem

7. określa adresata wypowiedzi C

trup (wyraźne wskazanie w tytule, potem zwraca się do niego „ty”)

8. określa charakter dwóch

dwie pierwsze zwrotki narracyjno-opisowe,

pierwszych i dwóch ostatnich

wskazują na podobieństwa między trupem a

strof

nieszczęśliwie zakochanym; dwie ostatnie wskazują na różnice między nimi (antytezy)

odszukuje w tekście

obaj zabici, bladzi, łączy ich płomień (płonące podobieństwa między

świece przy zmarłym – płonący ogień namiętności w adresatem a podmiotem

sercu zakochanego), skrępowani (pozbawieni

lirycznym

wolności), wtrąceni w ciemność (sukno żałobne, ciemność zmysłów zakochanego)

10.

odszukuje w tekście różnice

trup milczy, jest nieczuły, jedynie czuje chłód; między adresatem a

podmiot liryczny cierpi, czuje ból srodze i upał

podmiotem lirycznym

piekielny

11. wyjaśnia znaczenie

np. podsumowaniem tego rozbudowanego

fragmentu dla wymowy

porównania jest właśnie antyteza występująca w całości, redaguje komentarz

ostatniej strofie: trup nie cierpi i może rozsypać się w proch ( ty się rozsypiesz prochem to parafraza z prochu powstałeś...), zakochany cierpi „wieczne”

męki w płomieniach namiętności; to paradoksalna i szokująca myśl: trup jest w lepszej sytuacji, jest szczęśliwszy niż zakochany

12.

podaje cel zastosowania

np. szokuje, zaskakuje, zadziwia; nadaje też konceptu

utworowi zamierzoną sztuczność; uwydatnia

cierpienia kochanka, jest elementem przesady, podkreśla pointę utworu, stając się elementem prowokacji

13. określa funkcje wyliczenia

np. jest elementem dekoracyjności, przepychu, przesady (hiperbolizacji) – zdziwienie bogactwem środków wyrazu; oszołomienie, amplifikacja

(wielość określeń trupa i zakochanego),

wyeksponowanie pointy

14. dostrzega

przerzutnię

przerzutnie w 2 i 4 zwrotce

PRZED MATURĄ Z JĘZYKA POLSKIEGO – publikacja internetowa Jolanta Pol

www.egzaminyszkolne.pl

15. uzasadnia

zastosowanie

np. urozmaicenie toku rytmicznego, dynamizowanie przerzutni

wypowiedzi; zapobiega jednostajności wyliczeń; w ostatniej strofie zostaje w ten sposób podkreślone

„ja”

16. określa funkcje anafory

np. anaforyczne „ja”, „ty” zwraca uwagę na

dialogowość, sytuację rozmowy; przypomina

związek między adresatem a podmiotem lirycznym; eksponuje koncept utworu, potęguje wyrazistość i ekspresyjność, dramatyzuje i dynamizuje

wypowiedź, podkreśla kontrast, łączy się z

retorycznym charakterem wypowiedzi, wyróżnia określone elementy utworu

17. dostrzega

antytezy

życie – śmierć; lód – ogień; spokój – ruch

(oczywiście antytezę współtworzą inne środki stylistyczne, np. powtórzenie, paralelizm)

18. określa rolę kontrastu

np. zaskakuje, uwydatnia słuszność tezy, jest środkiem hiperbolizacji

19.

odszukuje metafory w tekście C

np.

Jam zawarł zmysły w okropnej ciemności [czy]

rozum łańcuchem powity

20. uzasadnia

tezę

np. wyrafinowana kompozycja, ilość zastosowanych językowych środków stylistycznych, wersyfikacja (sylabizm, 11-zgłoskowiec), rymy żeńskie, też kunsztowne: kwili – chwili, srodze – śrzeżodze; średniówka a kontrast; konceptyzm i intelektualizm 21.

wymienia cechy barokowe

np. typowe dla baroku środki artystyczne –

widoczne w utworze

porównanie, kontrast, metafora, paralelizm

(anafora), antyteza, paradoks, przerzutnia, inwersja, wyliczanie, elipsa; wirtuozeria formalna (a nie prawda przeżyć), zaskoczenie, sensualizm,

konceptyzm, odkrywczość; wyrafinowanie; erotyka powiązana z grozą, miłość ze śmiercią

22. określa cel renesansowej i

D PP w

renesansie

docere; w baroku delectare i barokowej literatury

permovere

23.

wskazuje, w jaki sposób w

C PP np.

tytuł, porównanie zakochanego do trupa,

analizowanym utworze

paradoksalna pointa; można powiedzieć, że właśnie realizowany jest cel

takiemu oddziaływaniu na odbiorcę

barokowej literatury

podporządkowane są wszystkie poziomy organizacji tekstu – od tematu, kompozycji do struktur

składniowych i środków stylistycznych

24.

zna cechy marinizmu

np. niezwykłość środków językowych (nowatorska metafora), oryginalność, śmiałość, wyszukany pomysł (koncept), intelektualizm i zmysłowość (poezja „urody życia”, zmysłowej miłości); cel: poezja ma zadziwić, zaskoczyć niezwykłością, olśnić

PRZED MATURĄ Z JĘZYKA POLSKIEGO – publikacja internetowa Jolanta Pol

www.egzaminyszkolne.pl