wykład VIII
dr Marek Masztalerz
Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu 2010
As easy as ABC?
wysokie koszty opracowania początkowego modelu ABC
oraz koszty aktualizowania modelu
subiektywna i kosztowna w oszacowaniu alokacja czasu zasobów zaangażowanych w procesy (ankiety i wywiady z pracownikami) przeciążenie systemów informatycznych (miliardy danych), brak możliwości pełnej weryfikacji otrzymanych wyników ze względu na zbyt dużą liczbę danych wejściowych oraz liczbę powiązań pomiędzy elementami modelu (zasobami, działaniami, obiektami) trudności w utrzymaniu i aktualizowaniu modelu ABC w przypadku zmian przebiegu procesów lub zaangażowanych zasobów, pojawienia się nowych działań, zwiększenia zmienności i kompleksowości indywidualnych zamówień klientów
© Marek Masztalerz
1
1
Ustalanie kosztu jednostki zaangażowanych zasobów:
• ustalenie kosztów zasobów zaangażowanych w procesy (X),
• ustalenie rzeczywistego wykorzystania posiadanego potencjału (Y),
• ustalenie kosztu jednostki wykorzystywanego potencjału (X/Y) Najczęściej polega to na obliczeniu kosztu zasobów na 1 minutę pracy.
Ustalanie wielkości konsumpcji zasobów (czasu wykorzystania 2
potencjału) przez działania niezbędne do wytworzenia produktów, realizacji usług czy obsługi klienta:
• ustalenie normatywnego (standardowego) czasu wymaganego dla realizacji każdego działania zamiast każdorazowego zbierania informacji od pracowników na temat poświęconego przez nich procentu czasu pracy na realizację każdego działania.
Normy czasowe dla działań ustala się na podstawie bezpośredniego pomiaru.
© Marek Masztalerz
TIME-DRIVEN ABC – koncepcja
3
Uwzględnienie zróżnicowania procesów i działań w modelu ABC:
• ustalenie czasu trwania wymaganego dla działań wpływających na zróżnicowanie przebiegu procesów wytwarzania specjalnych produktów, obsługi specjalnych zamówień, przygotowania do wysyłki produktów w nietypowych opakowaniach lub nietypowym kanałem dystrybucji itd.,
• wbudowanie w model równań czasowych przebiegu nietypowych procesów i działań.
10
+ 5 {jeśli klient jest nowy}
+ 2 x liczba pozycji na zamówieniu
czas
+ 4 x liczba cen
przetwarzania
=
+ 2 {jeśli potrzebny jest formularz celny}
zamówienia
+ 5 {jeśli zamówienie jest pilne}
+ 2 {jeśli materiały są niebezpieczne}
+ etc...
© Marek Masztalerz
2
łatwość i szybkość wdrożenia,
łatwość integracji z systemami ERP wdrożonymi w przedsiębiorstwie (pozyskiwanie danych do modelu kosztów),
niskie koszty i łatwość aktualizacji modelu,
łatwość skalowania w zależności od potrzeb i rozmiarów przedsiębiorstwa,
łatwość wprowadzenia do modelu specyficznych cech niektórych zamówień, procesów, klientów i dostawców,
większa przejrzystość informacji na temat efektywności procesów i poziomu wykorzystania potencjału,
możliwość przewidywania przyszłego zapotrzebowania na zasoby wynikającego z przewidywanych zamówień klientów.
© Marek Masztalerz
Case study AFROVITA (1) – wstęp
Firma AFROVITA zajmuje się dystrybucją afrykańskich tabletek zdrowia Goupi-Koupi. Koszt nabycia 1 sztuki opakowania tabletek wynosi 13 zł a cena sprzedaży 25 zł.
W ciągu miesiąca firma sprzedała 10 000 opakowań tabletek ponad stu klientom, przy czym:
• apteka „Pod Łosiem” kupiła 180 opakowań,
• apteka „Biała Armia” kupiła 220 opakowań.
Koszty sprzedaży, ponoszone w Dziale Obsługi Klienta (DOK), wyniosły 24 000 zł. Tradycyjnie koszty te były rozliczane na klientów proporcjonalnie do przychodów ze sprzedaży.
© Marek Masztalerz
3
Case study AFROVITA (2) – kalkulacja tradycyjna Ustalenie narzutu kosztów sprzedaży:
narzut kosztów = koszty / przychody ze sprzedaży
= 24 000 / 250 000 = 9,6 %
Rozliczenie kosztów sprzedaży na klientów:
Apteka
Apteka
Wyszczególnienie
„Pod Łosiem”
„Biała Armia”
Przychody ze sprzedaży
4 500 zł
5 500 zł
Narzut kosztów
9,6 %
9,6 %
KOSZTY KLIENTA
432 zł
528 zł
© Marek Masztalerz
Case study AFROVITA (3) – kalkulacja tradycyjna Przyjęty klucz nie różnicuje klientów pod względem rentowności, gdyż wszyscy klienci są obciążeni takim samym narzutem kosztów.
Apteka
Apteka
Wyszczególnienie
„Pod Łosiem”
„Biała Armia”
Przychody ze sprzedaży
4 500 zł
5 500 zł
Wartość sprzedanych towarów
2 340 zł
2 860 zł
Marża brutto
2 160 zł
2 640 zł
Koszty klienta
432 zł
528 zł
Wynik finansowy
1 728 zł
2 112 zł
Rentowność sprzedaży
38,4 %
38,4 %
© Marek Masztalerz
4
Case study AFROVITA (4) – założenia ABC
Po wdrożeniu systemu ABC koszty sprzedaży są alokowane na działania wg jednego nośnika kosztów zasobów – czasu pracy poświęcanego na poszczególne działania (wg ankiet wśród pracowników), a następnie są rozliczane na klientów wg nośników kosztów działań.
Nośnik
Liczba działań
Nośnik
kosztów
(wg nośników kosztów działań)
kosztów
Działanie
kosztów
zasobów
Apteka
Apteka
działań
Ogółem
(% czasu)
„Pod Łosiem” „Biała Armia”
Wizytowanie
Liczba
50 %
250
4
9
wizyt
klientów
Przetwarzanie
Liczba
20 %
400
8
7
zamówień
zamówień
Obsługa
Liczba
30 %
80
1
6
reklamacji
reklamacji
© Marek Masztalerz
Case study AFROVITA (5) – kalkulacja ABC
Ustalenie kosztów jednostkowych działań:
Działanie
% czasu Koszty działań Liczba działań Koszt działania Wizytowanie klientów
50 %
12 000 zł
250
48,00
Przetwarzanie zamówień
20 %
4 800 zł
400
12,00
Obsługa reklamacji
30 %
7 200 zł
80
90,00
RAZEM
100 %
24 000 zł
x
x
Rozliczenie kosztów działań na klientów:
Apteka „Pod Łosiem”
Apteka „Biała Armia”
Działanie
# działań
koszty
# działań
koszty
Wizytowanie klientów
4
192 zł
9
432 zł
Przetwarzanie zamówień
8
96 zł
7
84 zł
Obsługa reklamacji
1
90 zł
6
540 zł
KOSZTY KLIENTA
x
378 zł
x
378 zł
1 056 zł
© Marek Masztalerz
5
Case study AFROVITA (6) – kalkulacja ABC
Rentowność klientów w ABC jest zróżnicowana, co wynika z różnic w konsumpcji działań i zasobów przez klientów.
Apteka
Apteka
Wyszczególnienie
„Pod Łosiem”
„Biała Armia”
Przychody ze sprzedaży
4 500 zł
5 500 zł
Wartość sprzedanych towarów
2 340 zł
2 860 zł
Marża brutto
2 160 zł
2 640 zł
Koszty klienta
378 zł
1 056 zł
Wynik finansowy
1 782 zł
1 584 zł
Rentowność sprzedaży
39,6 %
28,8 %
© Marek Masztalerz
Case study AFROVITA (7) – założenia TDABC
Firma rozważa również możliwość wdrożenia Time-Driven ABC. Metodą prób pomiarowych oszacowano przeciętny czas trwania poszczególnych działań.
Standardowy czas trwania
Działanie
1 działania
Wizytowanie klientów
140 minut
Przetwarzanie zamówień
55 minut
Obsługa reklamacji
75 minut
Dział Obsługi Klienta zatrudnia 8 osób, z których każda pracuje na pełen etat, tj. 8 godzin dziennie. Ustalono, że na wykonywanie działań objętych modelem ABC pracownicy mogą poświęcić w praktyce 85% czasu pracy. W miesiącu wypada przeciętnie 21 dni roboczych.
© Marek Masztalerz
6
Case study AFROVITA (8) – kalkulacja TDABC
Ustalenie wielkości zaangażowanych zasobów:
8 pracowników
x 21 dni roboczych w miesiącu
x 85% efektywnego czasu pracy
x 8 godzin dziennie
x 60 minut w godzinie
= 68 544 minuty dostępnego czasu pracy.
Ustalenie kosztu jednostki zaangażowanych zasobów: 24 000 zł / 68 544 minuty = 0,35014 zł/min.
© Marek Masztalerz
Case study AFROVITA (9) – kalkulacja TDABC
Ustalenie stopnia wykorzystania zasobów:
Standardowy czas
Liczba
Standardowy czas
Działanie
1 działania
działań
trwania działań
Wizytowanie klientów
140 min./dział.
250
35 000 minut
Przetwarzanie zamówień
55 min./dział.
400
22 000 minut
Obsługa reklamacji
75 min./dział.
80
6 000 minut
RAZEM
x
x
63 000 minut
Stopień wykorzystania zasobów jest równy:
63 000 / 68 544 = 91,9 %,
co oznacza, że 8,1 % zasobów jest (?) niewykorzystane !
Jakie wnioski można wyciągnąć oraz jakie decyzje można podjąć na podstawie informacji o stopniu niewykorzystanych zasobów w TDABC?
© Marek Masztalerz
7
Case study AFROVITA (10) – kalkulacja TDABC
Ustalenie kosztów działań:
Czas
Stawka
Koszt
Liczba
Koszty
Działanie
działania
kosztów
działania
działań
działań
Wizytowanie klientów
140
0,35
49,02
250
12 255 zł
Przetwarzanie zamówień
55
0,35
19,26
400
7 703 zł
Obsługa reklamacji
75
0,35
26,26
80
2 101 zł
RAZEM
x
x
x
x
22 059 zł
Koszty niewykorzystanych zasobów są równe:
24 000 – 22 059 = 1 941 zł,
co stanowi 1 941 / 24 000 = 8,1 % kosztów.
Tylko koszty uzasadnione w kwocie 22 059 zł zostaną rozliczone na klientów.
Kwota 1 941 zł obciąży koszty niewykorzystanego potencjału.
© Marek Masztalerz
Case study AFROVITA (11) – kalkulacja TDABC
Jednostkowe koszty działań:
Działanie
Koszt działania
Koszty działań są
Wizytowanie klientów
49,02
ustalone w oparciu
Przetwarzanie zamówień
19,26
o standardy (normy)
a nie ankiety!
Obsługa reklamacji
26,26
Rozliczenie kosztów działań na klientów:
Apteka „Pod Łosiem”
Apteka „Biała Armia”
Działanie
# działań
koszty
# działań
koszty
Wizytowanie klientów
4
196,08 zł
9
441,18 zł
Przetwarzanie zamówień
8
154,08 zł
7
134,82 zł
Obsługa reklamacji
1
26,26 zł
6
157,56 zł
KOSZTY KLIENTA
x
376,42 zł
x
376,42 zł
733,56 zł
© Marek Masztalerz
8
Case study AFROVITA (12) – kalkulacja TDABC
Rentowność klientów w TDABC jest zróżnicowana,
co wynika z różnic w konsumpcji działań i zasobów przez klientów.
Apteka
Apteka
Wyszczególnienie
„Pod Łosiem”
„Biała Armia”
Przychody ze sprzedaży
4 500 zł
5 500 zł
Wartość sprzedanych towarów
2 340 zł
2 860 zł
Marża brutto
2 160 zł
2 640 zł
Koszty klienta
376 zł
734 zł
Wynik finansowy
1 784 zł
1 906 zł
Rentowność sprzedaży
39,6 %
34,7 %
© Marek Masztalerz
Case study AFROVITA (13) – porównanie wyników
1 200 z ł
1 000 z ł
Ka lku la c ja tra d y c y jn a
Ka lku la c ja AB C
800 z ł
Ka lku la c ja TDAB C
600 z ł
400 z ł
200 z ł
-
z ł
Ap te ka "P o d Ło s ie m "
Ap te ka "Bia ła Arm ia "
40%
35%
30%
25%
Ap te ka
20%
"P o d Ło s ie m"
15%
Ap te ka
"B iała Armia"
10%
5%
0%
Kalku lac ja tradyc yjna
Kalkula c ja AB C
Kalku lac ja TDAB C
© Marek Masztalerz
9
Czujesz niedosyt? Przeczytaj to!
R.S. Kaplan, R. Cooper
ZARZĄDZANIE KOSZTAMI I EFEKTYWNOŚCIĄ
Książka twórców koncepcji ABC. Lektura obowiązkowa dla osób zainteresowanych tematem rachunku kosztów działań. Liczne odniesienia do praktyki. Prócz kwestii kalkulacji poruszane są również sprawy zarządzania kosztami działań (ABM).
R.S. Kaplan, S.R. Anderson
RACHUNEK KOSZTÓW DZIAŁAŃ STEROWANY CZASEM
Książka twórców koncepcji TD ABC. Można czytać bez uprzedniej znajomości klasycznego modelu ABC. Druga połowa książki to dogłębne studia konkretnych przypadków wdrożenia TD ABC w amerykańskich przedsiębiorstwach.
T.M. Zieliński
ODKRYWANIE PRAWDY O ZYSKACH
Autor książki jest założycielem poznańskiej firmy ABC Akademia, zajmującej się projektowaniem i wdrażaniem ABC. Książka napisana z perspektywy praktyka.
Czyta się jak powieść. Wada: brak złożonych przykładów liczbowych.
© Marek Masztalerz
10