Medicamenti
są
to jałowe preparaty przeznaczone do
pro uso parenterale
podawania pozajelitowego, tzn. wprost do tkanki
organizmu
z
pominięciem
przewodu
pokarmowego, nazwa „parenteralne” pochodzi
od greckich słów: para (obok) i enteron (jelito)
Leki pozajelitowe
LEKI DO WSTRZYKIWAŃ
Injectabilia, Injectiones, Iniekcje
Ze względu na różne objętości podawanego leku,
są to jałowe roztwory, zawiesiny lub emulsje
a także ze względu na sposób ich stosowania,
typu o/w jednej lub kilku substancji leczniczych,
leki pozajelitowe dzieli si
przeznaczone do stosowania pozajelitowego
ę na:
występują
jako
preparaty
gotowe
do
płyny do wstrzykiwań – Injectabilia
zastosowania lub jako suche substancje z
płyny do wlewów kroplowych – Infundibilia
dołączonym odpowiednio rozpuszczalnikiem do
sporządzenia
roztworu
lub
zawiesiny
bezpośrednio przed wstrzyknięciem
1
Zastosowanie leków do wstrzykiwa
Wymagania
ń
w
celu
osiągnięcia
natychmiastowego
działania
farmakologicznego w nagłych przypadkach np.
Bezwzględne (muszą być)
Inj. Adrenalini hydrochlorid
jałowe (wolne od żywych drobnoustrojów
w celu uzyskania szybkiego skutku terapeutycznego np.
wolne od substancji gorączkotwórczych
wstrzyknięcia dożylne
Propranolol (inj)
pozbawione zanieczyszczeń nierozpuszczalnych
w
razie
utraty
przytomności
lub
innych
przyczyn
uniemo
Wzgl
żliwiających przyjmowanie leku doustnie
ędne (powinny być)
izohydryczne – pH płynów do wstrzykiwa
domięśniowe podanie Luminalum (inj.) przerywa napad
ń powinno odpowiadać
padaczkowy
wartościom fizjologicznym (wyjątek: leki do wstrzyknięć
dordzeniowych muszą być izohydryczne) !!!
ze względu na nietrwałość substancji leczniczej w przewodzie
pokarmowym, a tak
izoosmotyczn e – ci
że słabe jej wchłanianie po podaniu inną
śnienie osmotyczne tych leków powinno
odpowiada
drogą np.
ć wartościom fizjologicznym (wyjątek: leki do
wstrzyknięć dordzeniowych muszą być izoosmotyczne, zapewnia
insulina
to dodatek glukozy)!!!
Postacie leków do wstrzykiwań
ze względu na nietolerancję przez chorego leku podanego doustnie
w celu osiągnięcia spowolnionego, przedłużonego działania leku, w rentgenodiagnostyce i innych celach diagnostycznych
diagnostyka czynnościowa chorób przysadki – TRH
roztwory
(tyreoliberyna)
diagnostyka zaburzeń płodności – Relisorm L-100
zawiesiny
(gonadorelina
substancje suche
do specjalnych zabiegów, np. obliteracji naczyń żylnych
tabletki
w celu znieczulenia miejscowego lub ogólnego
zniecz. miejscowe – Injectio Polocaini hydrochloridi 1 %
zniecz. ogólne – Fentanyl (wodorocytrynian fentanylu)
2
Roztwory
Woda (Aqua pro injectione)
stosowana w każdym przypadku, gdy pozwala na to
gotowe do wstrzykiwań preparaty substancji leczniczych,
rozpuszczalność substancji leczniczej oraz jej trwałość w
o dyspersji molekularnej lub koloidalnej
wodzie
mogą być roztworami wodnymi. wodno-organicznymi lub
wchłanianie
z
roztworów
wodnych
po
podaniu
niewodnymi
pozanaczyniowym następuje zwykle bardzo szybko
szybkość wchłaniania uzależniona jest:
od miejsca wstrzyknięcia
od stanu ukrwienia
od stężenia substancji leczniczej
od lepkości roztworu
Oleje
Zawiesiny
oleje roślinne stosowane jako rozpuszczalniki w lekach do wstrzykiwań
są to jałowe, odpowiednio zmikronizowane substancje lecznicze są stosowane, gdy:
zawieszone w środowisku wodnym, wodno-organicznym lub olejowym;
substancje
lecznicze
są
nierozpuszczalne
lub
trudno
są to układy wielofazowe, w których faza rozproszona jest ciałem rozpuszczalne w wodzie
stałym, a faza ciekła – cieczą
w celu uzyskania przedłużonego działania (ograniczone możliwości
typowy przykład postaci leku o przedłużonym działaniu
rozprzestrzeniania się w tkance)
odpowiednie zabiegi technologiczne umożliwiają modyfikację czasu i siły działania
jako rozpuszczalniki dla:
wg. FP V wielkość cząstek substancji rozproszonej nie może
przekracza
hormonów steroidowych (np. r-r propionianu testosteronu)
ć 30 µm\
witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K) –
przykłady zawiesin to:
np. Vigantol 50 000 (cholekalcyferol)/ 50 000 j.m./1 ml
Insuliny
Hydrocortisonum aceticum
oleje roślinne są wrażliwe na działanie temperatury, powietrza oraz
Polcortolon
wilgoci
3
Tabletki
Wyróżniamy dwa rodzaje tabletek:
są to jałowe substancje lecznicze przeznaczone do przygotowania
Tabletki do sporządzania roztworów do wstrzykiwań
roztworu lub zawiesiny, bezpośrednio przed wstrzyknięciem za
Tabletki do implantacji
pomocą odpowiedniego rozpuszczalnika
Tabletki do sporządzania roztworów do wstrzykiwań
przewidziane dla substancji wrażliwych na hydrolizę
jałowa tabletka umieszczona w pojemniku rozpuszczana w
otrzymywane przez rozdozowanie jałowych subst. w odp. warunkach
jałowej wodzie pozwala na uzyskanie roztworu gotowego do
lub przez napełnienie pojemników roztworem leku, a następnie wstrzykiwań np. tabletki NaCl do otrzymywania roztworów
usuni
0,9 %
ęcie rozpuszczalnika metodą liofilizacji
przykłady:
Tabletki do implantacji
Cocarboxylasum (difosforan tiaminy)
jałowe tabletki przeznaczone do wprowadzania pod skórę po
Sefril (cefalosporyna)
jej uprzednim nacięciu
Syntarpen (penicylina półsyntetyczna)
przykład leku o przedłużonym działaniu (powolne uwalnianie
utrzymujące się na określonym poziomie przez długi czas)
przykład:
Disulfiram, Esperal
Określanie ciśnienia osmotycznego
a
b
c
5
6
Jeżeli dwa roztwory o różnym stężeniu
rozpuszczonej substancji (ewentualnie roztwór i
2
rozpuszczalnik) stykają się ze sobą poprzez błonę
półprzepuszczalną, tzn. przepuszczalna dla
C
C
C
2
2
2
cząsteczek rozpuszczalnika, a nieprzepuszczalną
4
C
C
C
1
1
1
dla cząsteczek substancji rozpuszczonej, to
rozpuszczalnik dyfunduje przez błonę w celu
1
3
wyrównania stężeń.
Schemat ilustrujący ciśnienie osmotyczne roztworów: a – roztwory o różnym stężeniu oddzielone błoną półprzepuszczalną, b – wyrównanie stężeń w wyniku osmozy
rozpuszczalnika,
c
–
przyło
Ci
żone
ciśnienie
równe
ciśnieniu
śnienie osmotyczne jest to ciśnienie, jakie
osmotycznemu uniemożliwiające osmozę rozpuszczalnika; 1 – rozpuszczalnik trzeba wywrzeć na roztwór, aby uniemożliwić
lub roztwór o mniejszym stężeniu (C1), 2 – roztwór o większym stężeniu (C2), dyfuzję rozpuszczalnika (osmozę) przez błonę.
3 – błona półprzepuszczalna, 4 – kierunek przenikania rozpuszczalnika przez błonę półprzepuszczalną, 5 – roztwór rozcieńczony rozpuszczalnikiem (rośnie objętość roztworu), 6 – ciśnienie (tłok) wywierane na roztwór bardziej stężony (hamowanie osmozy rozpuszczalnika z roztworu C1 do C2)
4
ciśnienie osmotyczne roztworów wyraża się zazwyczaj w Osm/l lub mOsm/l (1 Osm = 1000 mOsm), a więc w
odniesieniu do 1 l roztworu. Ciśnienie osmotyczne roztworów
substancji nie dysocjujących o stężeniu 1 mol/l wynosi 1
Osm/l lub 1000 mOsm/l
Jednostką ciśnienia osmotycznego jest
roztwory zawierające w tej samej objętości taką samą liczbę
osmol (Osm) – jest to ciśnienie
cząsteczek lub jonów, a więc wywierające to samo ciśnienie
osmotyczne, są izoosmotyczne. Jeżeli jeden z roztworów
osmotyczne wywierane przez 1 mol
zawiera mniej cząsteczek lub jonów to jest hipoosmotyczny
w stosunku do drugiego, gdy natomiast więcej to jest
cząsteczek lub jonów
hiperosmotyczny
ciśnienie osmotyczne płynów ustrojowych (osocze, płyn
łzowy, płyny wewnątrzkomórkowe) wynosi ok. 300 mOsm/l.
Wszystkie płyny o takim ciśnieniu osmotycznym nazywa się
płynami izoosmotycznymi
oprócz pojęcia roztwór izoosmotyczny możemy spotkać się również z Określanie ciśnienia osmotycznego
określeniem roztwór izotoniczny
nie zawsze obydwa pojęcia są sobie równoważne
błony biologiczne nie są idealnymi błonami półprzepuszczalnymi (idealna Osmolarność w mOsm/l
Określenie roztworu
błona - to błona przepuszczalna tylko dla cząsteczek rozpuszczalnika), tzn.
są przepuszczalne nie tylko dla rozpuszczalników, lecz także dla niektórych składników roztworu
poniżej 253
silnie hipoosmotyczny
roztwory, które będą w równowadze osmotycznej po rozdzieleniu przez błonę biologiczną (izoosmotyczne), są określane terminem izotoniczne
253-280
hipoosmotyczny
składniki roztworu nie będą przenikać przez błonę biologiczną.
281-300
izoosmotyczny
jeżeli w roztworze znajdują się związki, które przenikają przez błonę krwinek czerwonych, np. glukoza, mocznik, chlorek amonu, to ich roztwory izoosmotyczne z surowicą krwi (tzn. wywierające ciśnienie osmotyczne
301-334
hiperosmotyczny
około 300 mOsm/l) nie będą izotoniczne
dla przykładu 0,9% roztwór chlorku sodu jest roztworem izoosmotycznym i
powyżej 334
silnie hiperosmotyczny
izotonicznym względem krwi, natomiast 5% roztwór glukozy jest izoosmotyczny, lecz nie jest izotoniczny (glukoza przenika przez błonę krwinek czerwonych).
5
Konsekwencje podawania hipo- i hiperosmotycznych leków pozajelitowych dla organizmu ludzkiego
IZOTONIA A IZOOSMOTYCZNOŚĆ
znaczne zmiany ciśnienia osmotycznego wiążą się z
0,9% r-r NaCl
5% r-r glukozy
powstawaniem niekiedy nieodwracalnych zmian w
krwinkach czerwonych
roztwór izoosmotyczny
roztwór izoosmotyczny
oraz
nieizotoniczny
izotoniczny
stwierdzono, że w roztworze hipoosmotycznym in vitro
krwinki czerwone pęcznieją na skutek przenikania
Na+ Cl -
glukoza
wody do ich wnętrza i w konsekwencji ulegają
krwinka
krwinka
rozerwaniu
czerwona
czerwona
dochodzi wtedy do zjawiska hemolizy - w wyniku tego
w
surowicy
krwi
pojawia
się
znaczna
ilość
hemoglobiny, przekraczająca dopuszczalne normy
fizlologiczne
woda
woda
przenikanie wody do wnętrza komórek czerwonych
Schemat hemolizy w roztworze hipoosmotycznym
może mieć miejsce również wtedy, gdy mamy do
czynienia z roztworami izoosmotycznym, które nie są
jednocześnie roztworami izotonicznymi
potas
mimo, że roztwory te są izoosmotyczne, to na skutek
C
roztwór
przechodzenia
składników
tych
roztworów
przez
1
hipoosmotyczny
półprzepuszczalna błonę krwinki czerwonej dochodzi do
wzrostu stężenia składników w jej wnętrzu (wzrost
pęcznienie
hemoliza
ciśnienia osmotycznego), co pociąga są sobą również
C2
wędrówkę wody w głąb komórki prowadząc w rezultacie
do jej hemolizy
H O
przykładem tego jest izoosmotyczny roztwór mocznika,
2
hemoglobina
chlorku amonowego lub kwasu askorbowego
C < C
1
2
6
Schemat hemolizy w izooosmotycznym roztworze mocznika Zachowanie się się erytrocytów w roztworze hipertonicznym
roztwór
C1 hiperosmotyczny
roztwór
potas
izooosmotyczny
mocznika
C1
wzrost ciśnienia
C
osmotycznego
1
we wnętrzu krwinki
pęcznienie
hemoliza
C
C
C
2
2
2
mocznik
H O
2
H O
hemoglobina
2
C = C
C < C
1
2
1
2
C > C
1
2
Drogi podawania
Wstrzyknięcie śródskórne
zwykle r-ry wodne lub zawiesiny
wstrzykiwane do skóry właściwej
W śródskórne, doskórne
- Inj. intracutanea,
objętość podawanego leku to 0,1 - 0,2 ml
Inj.intradermica
najczęściej diagnostyka
W podskórne
- Inj. subcutanea
W. domięśniowe
- Inj. intramuscularis
Wstrzyknięcie podskórne
W. dożylne
- Inj. intravenosa
najczęsciej r-ry izoosmotyczne wodne oraz zawiesiny
W. dotętnicze
- Inj. intraarterialis
objętość podawanego leku < 1,5 ml
W. dosercowe
- Inj. intracardialis
lek wprowadzany do tkanki łącznej (dużo naczyń krwionośnych, bogato
W. dordzeniowe
- Inj. intralumbalis
unerwiona) – wstrzyknięcie może być bolesne
W. śródstawowe, dostawowe
- Inj. intraarticularis
zaleca się dla wstrzyknięcia podskórnego pH 7,0 oraz izoosmotyczność
W. do oka
- Inj. ophtalmica
podspojówkowe
- subconjunctivalis
Wstrzyknięcie domięśniowe
dokomorowe
- intracameralis
mięsień mniej ukrwiony niż tkanka łączna (mniejsza wrażliwość na ból)
pozagałkowe
- retrobulbaris
najczęściej r-ry wodne, zawiesiny, r-ry olejowe
W. do komór mózgowych
- Inj. intracisternalis
objętość podawanego leku < 5 ml
W. do jamy opłucnej
- Inj. intrapleuralis
zaleca się pH 7,0, roztwory powinny być izoosmotyczne lub
hiperosmotyczne
W. śródnerwowe
- Inj. intraneuralis
W. dootrzewnowe i do niektórych narządów wewnętrznych
7
najszybsze działanie
Wstrzyknięcie dordzeniowe
tylko roztwory wodne !!! (mogą być emulsje typu o/w)
powinny być izoosmotyczne
lek wprowadzany do kanału rdzeniowego
dopuszczalne są odstępstwa od izohydrii
roztwór podawany dordzeniowo musi być zawsze izoosmotyczny
NIE MOŻNA PODAWAĆ ZAWIESIN I ROZTWORÓW OLEJOWYCH
(do tego celu może służyć tylko glukoza)
objętość podawanego leku < 20 ml
Wstrzyknięcie dotętnicze
pH powinno być 7,4
tą drogą podaje się wyłącznie roztwory wodn
nie mogą zawierać subst. p/bakteryjnych
nie mogą zawierać substancji p/bakteryjnych
wyłącznie w pojemnikach jednodawkowych
NIE MOŻNA PODAWAĆ ZAWIESIN I ROZTWORÓW OLEJOWYCH
Wstrzyknięcie dosercowe
wprowadzenie leku bezpośrednio do mięśnia sercowego lub do
komory
stosowane tylko w nagłych wypadkach
tylko roztwory wodne bez subst. p/bakteryjnych
NIE MOŻNA PODAWAĆ ZAWIESIN I ROZTWORÓW OLEJOWYCH
Sposoby wyrażania stężeń substancji leczniczej
dla leków do wstrzykiwań w postaci suchej
w jednostkach masy
w gramach, miligramach lub jednostkach aktywności
mili lub mikrogramy na jednostkę objętości roztworu
biologicznej
np .
Acidum E-aminocapronicum 4g/20 ml
np. Ampicillin 1 g, 500 mg, 250 mg, Colistin 500 000 j.m.
Fenactil 50 mg/2 ml
Vitaminum B12 20 µg/ml lub 100 µg/ml
w jednostkach aktywności promieniotwórczej
bekerelach [Bq] (dla preparatów zawierających
w procentach objętościowych
substancje
znakowane
pierwiastkami
radioaktywnymi)
masa substancji/objętość roztworu (g/100ml)
np. Aminophyllinum 2,5 %
np. Indium chloride (IN111) – roztwór o radioaktywności
(2,5 grama aminofiliny przypada na 100,o ml r-ru)
111 MBq [stężenie promieniotwórcze 370 MBq/ml]
Metronidazol 0,5 %
w mmol/ml lub mEq/ml (w roztworach elektrolitowych)
np. 1 M r-r NaCl (58,45 g/l) zawiera w jednym mililitrze:
w jednostkach międzynarodowych
j.m (dla substancji leczniczych, których aktywno
Na+ 1 mmol (1 mEq) i tyle samo jonów Cl-
ść
jest określana biologicznie)
np. Insulinum maxirapid 800 j.m./10 ml
8
Pojemniki do leków do wstrzykiwań
Infundibilia, Infusiones,
Ampułka (ampulla) – szklany pojemnik zapewniający po zatopieniu hermetyczne zamknięcie określonej dawki leku.
płyny do wlewów kroplowych
Opakowanie to umożliwia ochronę przed dostępem powietrza i
możliwością wtórnego skażenia. Wielkość ampułek waha się od
1 do 20 ml. Ampułki do dozowania substancji suchych, a także
Płyny infuzyjne (Infundibilia, Infusiones,
zawiesin i roztworów olejowych mają odpowiednio większą
płyny do wlewów kroplowych) – są to jałowe,
średnicę szyjki.
wodne roztwory lub emulsje typu o/w, jednej lub
kilku substancji leczniczych, przeznaczone do
Ampułkostrzykawki – jałowe pojemniki do jednorazowego
stosowania pozajelitowego w postaci wlewu
użytku zawierające określony lek z dołączoną strzykawką,
gotowe do natychmiastowego wstrzyknięcia leku bez potrzeby
kroplowego
pobierania preparatu z ampułki lub fiolki.
Fiolka (phiola) – szklany pojemnik o
podawane są bezpośrednio do krwiobiegu w
ściankach grubszych niż
ampułka, o pojemności 10-50 ml, zamknięta przeważnie
dużych objętościach (100, 250 , 500 ml i więcej),
gumową zatyczką, w kształcie grzybka. Szczelność fiolki
niekiedy przez dłuższy czas
zapewnia dokładnie przylegająca do powierzchni szyjki
zatyczka, dodatkowo zabezpieczona metalowym kapslem.
Wymagania
bezwzględne
jałowe
r-ry hipoosmotyczne
apirogenne
wolne od zanieczyszczeń nierozpuszczalnych
– nawadnianie organizmu
względne
(nie mniej niż 150 mOsm/l)
izohydryczne (zmiana pH krwi w kierunku kwaśnym do
wartości 6,8 lub w kierunku zasadowym do wartości 7,8
może stanowić zagrożenie życia)
izojoniczne – skład elektrolitowy roztworów do wlewów
r-ry hiperosmotyczne
kroplowych
powinien
być
zgodny
ze
stężeniem
poszczególnych
jonów
występujących
w
płynie
– odwadnianie organizmu
zewnątrzkomórkowym;
w
określonych
przypadkach
chorobowych
skład
jonowy
roztworów
powinien
uwzględniać istniejące zaburzenia chorego
izoosmotyczne – ciśnienie osmotyczne powinno być
zbliżone do ciśnienia osmotycznego surowicy krwi
(300 mOsm/l)
9
Sposoby wyrażania stężenia substancji leczniczych
Drogi podawania
w roztworach do wlewu kroplowego
podawanie dożylne – Infusio intravenosa
podanie do żyły łokciowej
max do 4 l r-ru w ciągu doby
stężenie elektrolitów wyrażamy w milimolach (mmol)
szybkość podania zależy od:
stężenia subst. leczniczej
lepkości roztworu
stężenie podawane jako g/l
ciśnienia osmotycznego
pH
st
prędkość podawania roztworów do wlewu kroplowego jest odwrotnie
ężenie wyrażone w procentach
proporcjonalna do ich ciśnienia osmotycznego
st
podawanie dotętnicze – Infusio intraarterialis
ężenie wyrażone w miliekwiwalentach (mEq) lub
podawanie pełnej krwi, osocz, leków krwiozastępczych (w stanach
miliwalach (mVal)
wstrząsowych)
podawanie podskórne – Infusio subcutanea
stosowane bardzo rzadko
niekiedy u dzieci i osób w zaawansowanym wieku, gdy dostępność
żył jest utrudniona oraz przy skurczu naczyń obwodowych
Podział płynów infuzyjnych
5. Płyny nawadniające bezelektrolitowe
1. Płyny uzupełniające objętość utraconej krwi
krew i preparaty krwiopochodne
Płyny nawadniające zawierające elektrolity
płyny osoczozastępcze
(płyny interwencyjne)
2. Płyny
krwiozastępcze
spełniające
funkcję
preparatów
7. Płyny odwadniające (osmoterapeutyki)
komórkowych krwi
płyny przenoszące tlen
7. Płyny zastępcze – uzupełniające straty
ludzkie rekombinowane czynniki hemopoetyczne
kwaśnego soku żołądkowego
zasadowego soku jelitowego
3. Płyny stosowane do żywienia pozajelitowego
8. Płyny wyrównawcze stosowane w:
4. Płyny
stosowane
w
zaburzeniach
gospodarki
wodno-
kwasicach metabolicznych
elektrolitowej
zasadowicach metabolicznych
10
Płyny izotoniczne (sole krwi)
Płyny uzupełniające objętość utraconej krwi
10. Płyny wyrównawcze bilansowe
krew i preparaty krwiopochodne
płyny stosowane w niedoborze K+
stężone roztwory elektrolitów – koncentraty
np.
(r-ry pomocnicze)
krew pełna konserwowana – nagła utrata dużych objętości krwi
11. Płyny do specjalnego stosowania:
koncentrat krwinek czerwonych - np. w przewlekłej
płyny do dializy wewnątrzustrojowej (otrzewnowej)
niedokrwistości
płyny do dializy zewnątrzustrojowej (sztuczna nerka)
koncentrat płytek krwi - np. ciężkie postacie skazy krwotocznej
osocze świeże mrożone –
np.
uzupełnianie
niedoborów czynników krzepnięcia
krioprecypitat – np. hemofilia A, choroba von Willebranda
preparaty krwiozast
Dekstran
ępcze
polimer glukozy o rozgałęzionej strukturze – wykazuje dużą
rozpiętość masy cząsteczkowej i tworzy roztwory koloidalne o
stosowane w przypadku zmniejszenia objętości krwi
silnie hydrofilowym charakterze, co powala, podobnie jak
krążącej, w celu wypełnienia łożyska naczyniowego
albuminie, wiązać wodę
(zastąpienie ciśnienia onkotycznego białek osocza krwi
ci
zastosowanie: przypadki znacznej utraty osocza, np. przy śnieniem koloidoosmotycznym innych związków
rozległych oparzeniach, odwodnieniach itp.
wielkocząsteczkowych)
Żelatyna
właściwości
oksypoliżelatyna lub modyfikowana płynna żelatyna –
modyfikacje żelatyny zapobiegają wprowadzaniu do krążenia
nie opuszczają szybko układu krążenia
nierozpuszczalnych fragmentów żelu
są źle przesączane przez kłębuszki nerkowe
zastosowanie: przypadki znacznej utraty osocza, np. przy
silnie wiążą wodę
rozległych oparzeniach, odwodnieniach itp.
utrzymują wypełnienie układu krążenia przez wiele
godzin
inne: Hydroksyetylowana skrobia (HES)
11
Preparaty krwiozastępcze spełniające funkcję
preparatów komórkowych krwi
ludzkie rekombinowane czynniki hemopoetyczne
płyny przenoszące tlen
otrzymane metodą inżynierii genetycznej
sztuczne przenośniki tlenu, mogące zastąpić
krwinki
r-HuEPO – rekombinowana erytropoetyna ludzka
czerwone
białko
o
właściwościach
hormonu,
które
pobudza
wytwarzanie krwinek czerwonych szpiku kostnym
np.
hemoglobina pozbawiona zrębu krwinkowego
–
sprzężona lub spolimeryzowana hemoglobina
inne:
rhG-CSF – rekombinowany ludzki czynnik stymulujący
związki perfluorowęglowodorowe – związki, w których
kolonię granulocytów
atomy
wodoru
zastąpiono fluorem, co
umożliwiło
rhGM-CSF - rekombinowany ludzki czynnik stymulujący
przenoszenie tlenu - znalazły zastosowanie w przypadku
kolonię granulocytów i makrofagów
braku do przetoczenia odpowiedniej grupy krwi, w ostrej
niedokrwistości autoimmunohemolitycznej oraz u osób,
które ze względów religijnych odmawiają przetoczenia krwi
Płyny stosowane w żywieniu pozajelitowym
Przykłady preparatów do żywienia pozajelitowego
ich rola polega na dostarczeniu drogą dożylną wszystkich
niezbędnych do życia substancji, w normalnych warunkach
roztwory aminokwasów:
wchłanianych z przewodu pokarmowego
np. Aminoplasmal, Traumasteril, Salviamin hepar, Aminomel
nephro, Nephrosteril, Primene
Wskazania do żywienia pozajelitowego
okres okołooperacyjny u chorych wykazujących cechy
roztwory węglowodanów:
niedożywienia lub wyniszczenia z utratą
masy ciała
np. glukoza, fruktoza, sorbitol, ksylitol
przekraczająca 10%
zespół krótkiego jelita
emulsje tłuszczowe (o/w):
ostre zapalenie trzustki
np. Intralipid, Lipofundin S, Liposyn II
rozległe oparzenia
różnego rodzaju wady wrodzone, dotyczące układu
pokarmowego
witaminy:
okres chemio- i radioterapii
np. Soluvit N, Soluvit, Vitalipid Infant N, Vitalipid Infant
śpiączki różnego rodzaju, urazy OUN przebiegające z utratą świadomości
pierwiastki śladowe:
zewnętrzne przetoki przewodu pokarmowego
np. Ped-el, Addamel, Addamel N
choroby zapalne jelit
12
Płyny stosowane w zaburzeniach
Wymogi, jakie musi spełniać substancja
gospodarki wodno-elektrolitowej
osmotycznie czynna:
stosowane w stanach niedoboru lub nadmiaru wody
związane, bądź nie z utratą lub zatrzymaniem jonów, głównie
szybko przenikać do przestrzeni zewnątrzkomórkowej
Na+, co w konsekwencji może prowadzić do zaburzeń
równowagi kwasowo-zasadowej
wcale lub w bardzo nieznacznym stopniu przenikać
przez błony biologiczne
Płyny stosowane w osmoterapii
musi być w niewielkim stopniu metabolizowana
ich zadaniem jest usuwanie nadmiarów płynów, zwłaszcza
nie może wykazywać działania toksycznego
wody z przestrzeni wewnątrzkomórkowej i śródmiąższowej
przez wymuszoną diurezę osmotyczną
Płyny zastępcze
(zwane płynami korygującymi)
Płyny stosowane w osmoterapii
służą do wyrównywania swoistych zaburzeń powstałych w wyniku
strat soków trawiennych
Mannitol – roztwory 10, 15, 20%
utrata soku żołądkowego
Płyn izotoniczny wg. Cooke’a I (NaCl, KCl, NH Cl)
4
Sorbitol – roztwory 30, 40, 50%
Płyn wg. Darrowa II (NaCl, KCl)
Płyn glicynowo-lizynowy (NaCl, KCl, HCl-glicyny, HCl-lizyny)
Mocznik – roztwór 30%
Glicerol – roztwory 10 i 20%
utrata soku jelitowego
Płyn jelitowy izotoniczny (NaCl, KCl, CH COONa.3H O)
3
2
Glukoza – roztwory 30-50%
Płyn wg. Cooke’a II (NaCl, KCl, NaC H O )
3
5
3
Płyn wg. Darrowa I (NaCl, KCl, NaC H O )
3
5
3
13
Płyny izotoniczne eletrolitowe
stosowane przy kwasicy lub zasadowicy metabolicznej. Ich
rola polega na doprowadzaniu pH osocza do wartości
fizjologicznych.
zwane są inaczej roztworami soli krwi
są dostosowane do składu i stężenia elektrolitów w płynie
pozakomórkowym
kwasica metaboliczna
hiperosmotyczny roztwór wodorowęglanu sodu (8,4%)
PWE – Wieloelektrolitowy płyn fizjologiczny izotoniczny
TRIS – trihydroksymetyloaminometan
Płyn Ringera
0,9% roztwór chlorku sodu (sól fizjologiczna)
pozwala utrzymać bilans wodno-elektolitowy
zasadowica metaboliczna
uzupełnia niedobory chlorku sodu
roztwór chlorku amonu (0,83% roztwór w 5% roztworze
może być
stosowany
w
stanach
odwodnienia
glukozy)
połączonych z zasadowicą
stosowany u chorych z prawidłową czynnością nerek
podstawa do podawania innych leków we wspólnym
wlewie kroplowym
Płyny wyrównawcze bilansowe
Płyny stosowane przy niedoborze K+
Roztwór Elkintona I lub II
14