Podstawowe pojęcia pedagogiki resocjalizacyjnej:
Niedostosowanie społeczne – zmiany w zachowaniu się wyraŜające się trudnościami w
dostosowaniu do norm społecznych spowodowane czynnikami genetycznymi, organicznymi
lub środowiskowymi.
Pedagogika kryminalna – zajmuje się resocjalizacją przestępców, a szczególnie nieletnich.
Jest działem kryminologii i dlatego jej metody, środki i kierunek postępowania, jakkolwiek
uwzględniają załoŜenia i zasady resocjalizacji, zaleŜne są od polityki kryminalnej i od polityki
represyjnej sądów.
Pedagogika społeczna – dyscyplina pedagogiczna zajmująca się badaniem warunków
środowiskowych, w jakich przebiegają procesy wychowawczo-opiekuńcze człowieka od jego
urodzenia do końca Ŝycia. WaŜnym zakresem zainteresowań p.s. są zagadnienia kompensacji
wychowawczej i opiekuńczej, niezbędnej zwłaszcza w takich przypadkach losowych jak
sieroctwo lub złe warunki wychowania w rodzinie.
Przedmiotem PEDAGOGIKI RESOCJALIZACYJNEJ jest kaŜda jednostka
niedostosowana społecznie i zagroŜona w rozwoju społeczno-moralnym. Szczególnie jednak
p.r. zajmuje się dziećmi i młodzieŜą, która znalazła się w trudnych warunkach rozwojowych i
która na skutek tego wymaga specjalnej pomocy wychowawczej i opiekuńczej w
dostosowaniu się do wymagań społecznych i rozwiązywaniu trudności Ŝyciowych.
Społeczne niedostosowanie ma dwa waŜne aspekty:
a) SPOŁECZNY – stosunek jednostki społecznie niedostosowanej do norm społecznych
jest zaburzony; zagraŜa on porządkowi społecznemu.
b) INDYWIDUALNY – wewnętrzna, psychiczna sytuacja takiej jednostki jest trudna,
takŜe na skutek utrudnionych kontaktów ze środowiskiem.
Niedostosowanie społeczne ujmowane jest w następujących aspektach:
1. Symptomów, manifestacji
2. Układów postaw lub stanów osobowości i mechanizmów wewnętrznych
prowadzących do ujawniania się symptomów nieprzystosowania.
3. Czynników determinujących stany nieprzystosowania społecznego.
Nieprzystosowanie społeczne – pojmowane jako niedojrzałość stosunków interpersonalnych,
przyjmuje trzy formy:
- aspołeczności, której istotą jest agresja i wrogość
- konformizm (nadmiernej uległości względem innych osób)
- neurotyczności – związanej z poczuciem bezradności i lęku
Pedagogika resocjalizacyjna wyodrębniła się z pedagogiki specjalnej jako interdyscyplinarna
nauka, której przedmiotem jest wychowanie i kształcenie osób, przejawiających
charakterystyczny syndrom postaw antyspołecznych, świadczących o ich wadliwym
przystosowaniu społecznym. W sensie ścisłym ,przedmiotem p.r jest tzw. rzeczywistość
wychowawcza czyli całokształt czynników składających się na strukturę i przebieg procesu
wychowawczego. W pedagogice resocjalizacyjnej istnieją dwa komplementarne sposoby
prezentacji rzeczywistości wychowawczej: prezentacja analityczna i syntetyczna
W prezentacji analitycznej rzeczywistość wychowawcza ukazana jest jako zbiór obiektów lub
faktów wychowawczych . Obiektami wychowawczymi są :
- osoby wychowujące i nauczające specjalnie do tego przygotowane
- osoby wychowywane i uczące się
- warunki determinujące przebieg i strukturę procesu wychowawczego
W prezentacji syntetycznej rzeczywistość wychowawcza ujmowana jest jako system
wzajemnie sprzęŜonych faktów i obiektów tworzących tzw. Układ wychowawczy określony
co do swojej struktury i funkcji , jakie ma realizować .
Działalność układu wychowawczego resocjalizacji osób nie przystosowanych społecznie
polegać ma m.in. na :
- wywoływaniu , optymalizowaniu i doskonaleniu funkcji wychowawczych.
- eliminowaniu dysfunkcji w procesie przystosowania społecznego jednostek pozostających w
układzie
- eliminowaniu czynności zbędnych i nieskutecznych.