UKSW 1/2
Elementy warsztatu filmowego
Język filmu
budowa f i l mu
kadr  najmniejsza jednostka statyczna filmu,  nieruchome zdjęcie, jedna klatka
naświetlonej taśmy filmowej (24/s)
ujęcie  najmniejsza jednostka dynamiczna filmu,  ruchome zdjęcia pomiędzy dwoma
cięciami montażowymi, odcinek taśmy filmowej pomiędzy dwoma sklejkami
scena  grupa zmontowanych razem ujęć, które łączy jedność miejsca i czasu
sekwencja  grupa zmontowanych razem scen, pozbawionych jedności miejsca i czasu,
ale połączonych jednością akcji
film  zamknięte, skończone dzieło; taśmy filmowe opatrzone wspólnym tytułem
pl any f i l mowe (w ujęciu Płażewskiego)
plan filmowy  odległość kamery zdjęciowej od głównego obiektu filmowanego
plan ogólny  szeroki, pełny obraz miejsca akcji; widok ogólny,
sylwetki ludzkie widziane z daleka, wtopione
w otoczenie (np. krajobraz)
plan pełny  postać ludzka widziana od stóp do głowy dominuje
w obrazie, ale tło nadal jest wyraz
nie widoczne
i odgrywa ważną rolę w budowie kadru
plan amerykański  postać ludzka widziana od kolan do głowy
przyciąga uwagę widza; dobrze widoczne
(średni)
szczegóły twarzy nie dominują jednak w
obrazie;
plan stosowany przede wszystkim do pokazywania
rozmów bohaterów
półzbliżenie  portret ludzkiej postaci; widoczna twarz z częścią
tułowia; zanika zdominowane przez pokazywaną
postać tło
zbliżenie (wielki plan)  twarz ludzka wypełnia (niemal) cały kadr
duże zbliżenie (detal)  widoczny szczegół ludzkiej postaci (np. dłonie
lub oczy) lub ważny dramaturgicznie rekwizyt
(np. pistolet); zbliżenie elementów
umykających pobieżnej obserwacji widza
UKSW 2/2
Elementy warsztatu filmowego
p u n k t y wi d z e n i a k a me r y
Naturalnym, neutralnie towarzyszącym filmowanym obiektom zachowaniem kamery jest naśladowanie pozycji
ludzkiego oka, a więc spojrzenie horyzontalnie z przeciętnej wysokości, na której oczy są zwykle umieszczone.
Każde odchylenie od tej normy wprowadza nowe akcenty znaczeniowe.
A. Werner, To jest kino, Warszawa 1999, s. 89.
spojrzenie od dołu  wyolbrzymia ukazywany obiekt (postać lub przedmiot), czyni go majestatycznym,
wzniosłym, monumentalnym, bądz
też dominującym, potężnym, groz
nym
spojrzenie z góry  pomniejsza ukazywany obiekt (postać lub przedmiot), czyni go niepozornym, śmiesznym,
budzącym politowanie, bądz
też uległym, słabym, bezbronnym; spojrzenie z góry
jest również stosowane do ukazywania działań dużych grup ludzi
spojrzenie odchylone od pionu  widzenie na ukos (linia horyzontu nie jest równoległa do dolnej linii ekranu);
obrazuje zaburzenie w widzeniu świata, odzwierciedlając gwałtowność
i chaos dziejących się wydarzeń lub też rozchwianie świadomości bohatera
(na skutek choroby psychicznej, działania narkotyku, itp.)
subiektywny punkt widzenia kamery  odzwierciedlający widzenie z punktu, w którym znajduje się bohater;
umożliwia obserwowanie świata  jego oczami
r u c h k a me r y
panorama  ruch kamery (poziomy lub rzadziej pionowy) wokół swej osi; w poziomie ukazuje otoczenie, w
pionie pozwala kontemplować wysokość obiektów (gł. budowli)
jazda towarzysząca  ruch kamery towarzyszy filmowanemu w ruchu obiektowi, cały czas utrzymując go w
polu widzenia, przy stałej, płynnej zmianie kadrów; obiekt może być widziany z boku,
z przodu lub od tyłu
najazd kamery  kamera zbliża się fizycznie do filmowanego obiektu
odjazd kamery  kamera fizycznie oddala się od filmowanego obiektu
zdjęcia z ręki  niespokojny i nieregularny ruch kamery powtarza zachowania filmującego człowieka,
powodując wrażenie dokumentalnego autentyzmu lub ułatwiając utożsamienie się
z subiektywnym punktem widzenia bohatera
mo n t a ż f i l mo wy
montaż linearny  ma za zadanie zachowanie wrażenia ciągłości czasowej i przestrzennej filmu; ten montaż ma
znaczenie  techniczne , służy stworzeniu iluzji realności świata przedstawianego
w wyświetlanym filmie
montaż dramaturgiczny  jest środkiem artystycznym nadawania znaczeń w filmie
montaż równoległy  montaż dramaturgiczny, pokazywanie na przemian ujęć z równoległych wątków filmu,
(przeważnie) zbiegających się w punkcie kulminacyjnym
montaż synchroniczny  montaż równoległy scen rozgrywających się w tym samym czasie
montaż analogii  rodzaj filmowej metafory: jedno z ujęć w sposób metaforyczny odsłania sens ujęcia
bazowego (np. 1. ujęcie stada zaganianych owiec i 2. ujęcie tłumu spieszących do pracy
robotników  Dzisiejsze czasy Ch. Chaplina).
montaż atrakcji  nieoczekiwane, szokujące widza zestawienie obrazów
montaż polifoniczny  zestawienie pozornie oderwanych od siebie kadrów, które podlega zasadom ściśle
określonej instrumentacji: bądz
to wywołując określone wrażenie muzycznego
wielogłosu środków, bądz
to bezpośrednio naśladując porządek wyznaczony
przez muzykę (zob. wideoklipy)
montaż wewnątrzkadrowy  zastępująca cięcie montażowe kompozycja jednego ujęcia, zwykle osiągana
przez zbliżenie transfokatorem, ale również poprzez ruch kamery
Bibliografia
M. Przylipiak, Kino stylu zerowego, Gdańsk 1994;
J. Płażewski, Język filmu, Warszawa 1982; L. Pijanowski, Małe abecadło filmu i telewizji, Warszawa 1973.