BIO-ALGORITHMS AND MED-SYSTEMS
JOURNAL EDITED BY MEDICAL COLLEGE  JAGIELLONIAN UNIVERSITY
Vol. 1, No. 1/2, 2005, pp. 291-296.
ANALIZA OBCI
ŻEC
PRAC
NA PODSTAWIE WSKAy
NIKA
WYKORZYSTANIA REZERWY T
TNA I OBCI
ŻEC

STATYCZNYCH METOD
OWAS
ANALYSIS OF WORKLOADS ON THE BASIS OF THE HEART RATE
INDEX AND OWAS METHOD
ANNA GROBORZ, TADEUSZ JULISZEWSKI, MARCIN GONCIARZ
Wydział Agroinżynierii, Akademia Rolnicza, Kraków
[e-mail], [e-mail], [e-mail]
Streszczenie. W artykule przedstawiono analizę obciążeń Abstract. Publication presents workload analysis of people
pracą osób zatrudnionych w gospodarstwach rolnych. Na pod- employed on farms. On the basis of pulse measurement Heart
stawie pomiarów tętna obliczono wskaz
nik wykorzystania re- Rate Reserve index was estimated, was used for the evaluation
zerwy tętna (WRT), który posłużył do oceny fizjologicznego of the physiological workload. The pulse was measured and
obciążenia pracą. Do pomiarów i zapisu tętna zastosowana recorded by the Polar tool operating with Polar Precision
została aparatura firmy Polar wraz z dołączonym oprogramo- Performance software. In order to analyse static loads, the
waniem Polar Precision Performance. W celu analizy obciążeń OWAS (Ovako Working Posture Analysis System) method was
statycznych wykorzystano metodę OWAS (Ovako Working implemented as computer program.
Posture Analysis System), która została zaimplementowana
jako autorski program komputerowy. Key words: workload, Heart Rate Reserve, OWAS method
Słowa kluczowe: obciążenie pracą, wskaz
nik wykorzystania
rezerwy tętna (WRT), metoda OWAS
wego. Zmiany składające się na zmęczenie obwodowe
1. Wprowadzenie
i ośrodkowe prowadzą do dolegliwości, a nawet urazów
układu mięśniowo-szkieletowego, wyczerpania zasobów
Badaniem obciążenia fizycznego zajmuje się fizjologia
energetycznych i metabolicznych, zaburzenia czynności
pracy, która jest nauką odgrywającą istotną rolę w badaniach
percepcyjnych, w tym i koordynacji wzrokowo-ruchowej
ergonomicznych. Wyniki badań fizjologicznych mają na celu
i obniżenia sprawności umysłowej [7].
opracowanie praktycznych zaleceń dotyczących sposobu
Rozwój technologii, w tym mechanizacja i automatyzacja,
wykonywania pracy i warunków, w jakich powinna ona
znacznie zmniejsza liczbę osób zatrudnionych przy pracach
przebiegać. Obciążenie pracą fizyczną na stanowisku pracy
wykonywanych ręcznie: podnoszeniu, przenoszeniu,
dzieli się na dynamiczne i statyczne. Podział ten jest związany
ciągnięciu, pchaniu dużych i ciężkich przedmiotów i narzędzi.
z charakterem pracy mięśni  ich skurczem. Wysiłek
Jednak nadal istnieją zawody, w których wielu spośród
dynamiczny przebiega w warunkach ruchu w związku
wykonywanych czynności nie da się zastąpić rozwiązaniami
z przemieszczeniem ciała ludzkiego lub jego części w prze-
technicznymi, przykładowo prace naprawcze, wykonawcze
strzeni i zachodzi przy udziale izotonicznych skurczów mięśni,
w budownictwie czy rolnictwie.
podczas których następuje skrócenie włókien  okresy
skurczu i rozkurczu mięśni [19], [9], [15]. Wysiłek statyczny
jest wykonywany przy udziale skurczów izometrycznych, które
2. Cel i zakres
powodują wzrost napięcia mięśni bez wyraz
nego ich
skrócenia. Praca statyczna przebiega w warunkach bezruchu,
Celem badań była analiza obciążeń pracą osób pracują-
wiąże się przede wszystkim z koniecznością utrzymania
cych w rolnictwie, w fermie drobiu (kur niosek), na podstawie
niewygodnej i wymuszonej pozycji ciała [15].
wskaz
nika wykorzystania rezerwy tętna i metody OWAS.
Nadmierne obciążenie organizmu związane z pracą
Zakres badań obejmował siedem osób (dwie kobiety
zawodową jest przyczyną zmęczenia obwodowego,
i pięciu mężczyzn) pracujących przy produkcji jaj konsumpcyj-
obejmującego układ mięśniowo-szkieletowy i ogólne zmiany
nych w systemie klatkowym w obrębie jednej fermy z woje-
czynnościowe oraz zmęczenia ośrodkowego układu nerwo-
Pattern recognition
292 A. Groborz et al., Analiza obciążeń pracą na podstawie wskaz
nika wykorzystania rezerwy...
wództwa śląskiego. Charakterystykę badanych osób przed- umożliwia obliczanie między innymi średniej wartości tętna
stawia tab. 1. badanej osoby podczas pracy w wybranym przedziale
czasowym [10]. Metoda bezprzewodowego pomiaru tętna
Tab. 1. Charakterystyka badanych osób została opracowana w 1983 r. na Uniwersytecie w Oulu,
w Katedrze Elektroniki (Finlandia). Spośród metod pomiaru
i rejestracji tętna powszechnie stosuje się obecnie bezprzewo-
dowe mierniki. Metoda ta wykorzystywana jest do ergono-
micznych badań obciążenia pracą personelu zatrudnionego
w przemyśle [15], usługach transportowych [11], a także
A K 37 72 1,66 26,1 pali papierosy
w rolnictwie [12]. Na Wydziale Agroinżynierii Akademii
B K 48 65 1,65 23,9 pali papierosy
Rolniczej w Krakowie od kilku lat prowadzone są badania
C M 21 71 1,80 21,9 brak
obciążenia pracą osób zatrudnionych w rolnictwie, m.in.
D M 25 75 1,82 22,6 pali papierosy
traktorzystów, osób zatrudnionych przy pracach polowych,
E M 27 73 1,70 25,3 pali papierosy
w ogrodnictwie i w fermach drobiu czy krów mlecznych.
F M 40 65 1,70 22,5 brak Wskaz
nik wykorzystania rezerwy tętna [4], [16] został
obliczony według następującego wzoru (2):
G M 41 67 1,69 23,5 pali papierosy
HR - HR
*K  kobieta pracy min
(2)
WRT = �"100 [%]
M  mężczyzna,
HR - HR
max min
**Wskaz
nik BMI (1).
gdzie:
HR  średnie tętno danej czynności [ud/min],
pracy
kg masa[kg ]
Ą# ń# (1)
BMI = HR  tętno bazowe [ud/min],
min
2 2 2
ó# Ą#
m wzrost [m ]
Ł# Ś#
HR  tętno maksymalne dla danej osoby [ud/min].
max
Wartość wskaz
nika BMI [kg/m2] wg WHO (World
Klasyfikacja wysiłku na podstawie wykorzystania rezerwy
Health Organization):
tętna przy długotrwałym obciążeniu jest następująca [2]:
BMI <18,5 - niedowaga,
do 25% - wysiłek bardzo mały,
BMI 18,5-24,9  normalna waga,
25  35% - wysiłek relatywnie mały,
BMI 25-29,9  nadwaga,
35  50% - wysiłek średni (niem. mittelstark),
BMI 30  34,9  I klasa otyłości,
50  65% - wysiłek dopuszczalny tylko dla osób ze
BMI 35-39,9  II klasa otyłości,
zdrowym układem krążenia,
BMI >40  III klasa otyłości.
65  80 % - wysiłek dopuszczalny tylko warunkowo,
powyżej 80 % - wysiłek niedopuszczalny.
3. Metodyka
Analiza obciążenia metodą OWAS służy do oceny wiel-
Analizę obciążeń pracą badanych osób przeprowadzono
kości obciążenia statycznego na stanowiskach pracy. Jest
przy pomocy:
powszechnie stosowanym systemem identyfikacji i oceny
- wskaz
nika wykorzystania rezerwy tętna obliczonego na
postawy całego ciała ludzkiego podczas pracy. Metoda ta
podstawie pomiarów tętna (obciążenie dynamiczne),
została opracowana w Finlandii przez firmę Ovako [13], [14]
- metody OWAS - Ovako Working Posture Analysis System
w odpowiedzi na potrzebę prostej, jasnej i uzasadnionej
(obciążenie statyczne).
metody analitycznej. Ich celem była analiza obciążeń postawy
Tętno (HR) jest najłatwiejszym do zmierzenia i zarejestro-
ciała ludzkiego i poprawa czynników ergonomicznych
wania wskaz
nikiem reakcji układu krążenia na wysiłek [20].
w miejscu pracy. Stworzenie stanowiska pracy, które nie
Maksymalne tętno (HR ) zależne jest przede wszystkim od
max
powodowałoby nadmiernego obciążenia i zmęczenia układu
wieku człowieka i można je obliczyć z zależności [1]:
mięśniowo-szkieletowego pracownika, wymaga przeanalizo-
HR = 220  wiek osoby (w latach).
max
wania parametrów związanych z pozycją przy pracy, siłą
Minimalne tętno, zwane też tętnem bazowym, (HR )
min
wywieraną podczas pracy oraz czasem oddziaływania siły
występujące podczas snu jest zróżnicowane indywidualnie
przy określonej pozycji. Parametry te powinny być rozpatry-
w zakresie od 45 do 70 ud/min. Różnica pomiędzy maksymal-
wane łącznie. Metoda OWAS bierze pod uwagę obciążenie
nym tętnem a tętnem minimalnym jest nazywana rezerwą
pochodzące od czterech czynników:
tętna, tj. swego rodzaju  zapasem częstości skurczów serca
- pozycji pleców (cztery zakodowane pozycje:
jako reakcji na wysiłek. Wykorzystanie rezerwy tętna można
1 - wyprostowane, 2  zgięte do przodu, 3  skręcone,
wyrazić w wartościach bezwzględnych (ud/min), tj. wzrostem
4  zgięte i skręcone),
częstości skurczów serca w porównaniu do HR lub
min
- położenia przedramion (trzy pozycje: 1  obydwa poniżej
w jednostkach względnych (%) jako iloraz wzrostu częstości
stawu łokciowego, 2  jedno powyżej stawu łokciowego,
skurczów serca (w porównaniu do HR ) do rezerwy tętna [2].
min
3  obydwa powyżej stawu łokciowego),
Pomiary wykonywano miernikiem tętna POLAR VAN-
- pracy nóg (siedem pozycji: 1  pozycja siedząca,
TAGE, który umożliwia także bezprzewodową rejestrację wy-
2  stojąca z nogami wyprostowanymi, 3  stojąca z jedną
ników. Przy pomocy interfejsu zarejestrowane dane, tj. tętno,
nogą wyprostowaną, 4  stojąca z nogami zgiętymi,
przenoszone są do komputera, gdzie mogą być analizowane
5  stojąca z jedną nogą zgiętą, 6  klęczenie na jednym
programem dostarczanym przez producenta miernika.
lub obu kolanach, 7 - chodzenie) [18],
Program komputerowy Polar Precision Performance
2
[kg]
Płeć*
BMI **
Uwagi
Osoba
[kg/m ]
Wiek [lat]
Masa ciała
Wzrost [m]
Pattern recognition
A. Groborz et al., Analiza obciążeń pracą na podstawie wskaz
nika wykorzystania rezerwy... 293
Tab. 3. Opis kategorii
- wielkości obciążenia zewnętrznego (trzy wielkości,
zróżnicowane według obciążonych osób, oparte na aktach
Kategoria Opis kategorii
prawnych - tab. 2) [6], [7].
- pozycja lub pozycje przyjmowane podczas pracy
Kategoria 1 są naturalne,
Tab. 2. Kody obciążenia zewnętrznego w zależności od populacji [7]
- obciążenie jest optymalne lub akceptowalne,
- nie ma potrzeby dokonywania zmian na stanowi-
Kobiety
sku;
Mężczyz
ni i młodociani Dziewczęta
- pozycja lub pozycje przyjmowane podczas pracy
Kod obciążenia chłopcy
Kategoria 2 mogą mieć negatywny wpływ na układ mięśniowo-
zewnętrznego [kg]
szkieletowy,
1 < 10 < 5 < 2
- obciążenie jest prawie akceptowalne,
2 10 - 20 5 - 10 2 - 6 - nie ma potrzeby dokonywania natychmiastowych
zmian na stanowisku, ale należy wziąć pod uwagę
3 > 20 > 10 > 6
konieczność przeprowadzania takich zmian
w bliskiej przyszłości;
- pozycja lub pozycje przyjmowane podczas pracy
Na podstawie pełnego kodu pozycji ciała ludzkiego skła-
Kategoria 3 mają negatywny wpływ na układ mięśniowo-
dającego się z czterech cyfr (po jednej od każdego czynnika
szkieletowy,
obciążającego) należy odczytać typ kategorii z diagramu
- obciążenie jest duże,
(rys. 1).
- zmiany na stanowisku należy przeprowadzić tak
szybko, jak to możliwe;
- pozycja lub pozycje przyjmowane podczas pracy
Kategoria 4 mają bardzo negatywny wpływ na układ mię-
śniowo-szkieletowy,
- obciążenie jest bardzo duże,
- zmiany na stanowisku należy przeprowadzić
natychmiast.
Tab. 4. Ocena obciążenia statycznego w zależności od czasu
utrzymywania pozycji ciała
Czas
utrzymywania
Ocena Pozycja ciała przy pracy
jednej pozycji
obciążenia (kategorie OWAS)
[% zmiany
roboczej]
Rys. 1. Diagram do określania kategorii według kodu pozycji
Pozycja niewymuszona
do 70
małe kategorii 1
Pozycja wymuszona kategorii 1
Dokładny opis kategorii oraz zalecenia odnośnie ewentu-
do 50
lub niewymuszona kategorii 2
alnych zmian na stanowisku pracy przedstawiono w tabeli 3.
Pozycja wymuszona kategorii 2 do 30
Do celów analizy obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego
Pozycja niewymuszona
dla każdej z utrzymywanych pozycji istotny jest czynnik czasu powyżej 70
średnie kategorii 1
trwania określonej czynności opisanej przez kategorię. W
Pozycja wymuszona kategorii 1
50 - 70
zależności od czasu utrzymywania pozycji ciała określonej
lub niewymuszona kategorii 2
zgodnie z kategoriami metody OWAS dokonano oceny
Pozycja wymuszona kategorii 2 30 - 50
obciążenia statycznego jako duże, średnie lub małe (tab. 4).
Pozycja wymuszona kategorii 3
do 30
Pozycje ciała zostały zróżnicowane na wymuszoną i lub 4
niewymuszoną. Pozycja wymuszona to taka, która jest Pozycja wymuszona kategorii 1
powyżej 70
duże lub niewymuszona kategorii 2
narzucona konstrukcją stanowiska pracy lub rodzajem
Pozycja wymuszona kategorii 2 powyżej 50
wykonywanych czynności, a jej modyfikacja pod wpływem
Pozycja wymuszona kategorii 3
subiektywnego odczucia pracownika i zgodnie z jego
powyżej 30
lub 4
preferencjami nie jest możliwa. Natomiast pozycja niewymu-
szona to taka, która może być zmieniana zgodnie z poczu-
ciem wygody pracownika, bez wpływu na jakość wykonywanej
Metoda OWAS została zaimplementowana jako autorski
pracy.
program komputerowy wspomagający analizę obciążeń
Ze względu na adaptowalność do analizy codziennego
statycznych.
miejsca pracy i możliwości oceny różnych postaw ciała
metoda ta była stosowana w wielu badaniach pozycji ciała
4. Wyniki
w różnych zawodach: konstruktorzy budowlani [21], praca
przy uprawie roślin leczniczych i włókienniczych [5], kobiety
Analiza wskaz
ników wykorzystania rezerwy tętna podczas
pracujące w fermach krów mlecznych [22], osoby zatrudnione
czynności wykonywanych przy produkcji jaj konsumpcyjnych
przy produkcji owoców [3] czy przy sadzeniu roślin
pozwoliła na klasyfikację stopnia ciężkości wysiłku fizycznego
w leśnictwie [8].
według skali Buchbergera. Wyniki badań przeprowadzonych
Pattern recognition
294 A. Groborz et al., Analiza obciążeń pracą na podstawie wskaz
nika wykorzystania rezerwy...
kontrola produkcji,
na podstawie pomiarów tętna oraz obliczonego wskaz
nika
chodzenie między
wykorzystania rezerwy tętna przedstawiono w tab. 5, w której
bateriami klatek
dokonano także oceny wysiłku fizycznego badanych osób.
i wzdłuż linii relatywnie
Obciążenie pracą podczas poszczególnych czynności
D technologicznej 87 195 50 25,5 mały
oceniono jako relatywnie małe (11 zapisów czynności), bardzo
sprzątanie
małe (10 zapisów), średnie (7 zapisów  np. załadunek jaj do
samochodu relatywnie
samochodu, przenoszenie jaj posortowanych według klas
E dostawczego 102 193 57 33,1 mały
wagowych na półki wózków transportowych) oraz dopusz-
telefonowanie,
czalne tylko dla osób ze zdrowym układem krążenia (1 zapis 
E administracja 85 193 57 20,6 b. mały
w sytuacji awaryjnej ręczny zbiór jaj).
E załadunek jaj 109 193 57 38,2 średni
Na rys. 2 przedstawiono wykres tętna w czasie jednej
sprzątanie hal,
z badanych osób (osoba B) podczas sortowania i przenosze-
F zamiatanie 80 180 53 21,3 b. mały
nia posortowanych jaj na wózki transportowe. Czynność ta
naprawa silnika
została zaklasyfikowana według wskaz
nika WRT [%] jako elektrycznego w
G pozycji stojącej 75 179 43 23,5 b. mały
wysiłek średni.
sortownia,
wybieranie
Tab. 5. Tętno, wskaz
nik wykorzystania rezerwy tętna badanych osób
G stłuczek 76 179 43 24,3 b.mały
podczas pracy w fermie drobiu (kur niosek) oraz ocena wysiłku
usuwanie awarii
fizycznego
maszyny w linii
technologicznej
(przekładnia),
WRT
zatrzymanie
Czynność
[ud/min] [%]
G produkcji 104 179 43 44,9 średni
relatywnie
dop. dla osób
A zamiatanie hal 91 183 44 33,8 mały
ze zdr. ukł.
odpoczynek w
G ręczny zbiór jajek 118 179 43 55,1 krąż.
A pozycji siedzącej 68 183 44 17,3 b. mały
sortownia,
sortownia,
wybieranie
wybieranie
G stłuczek 95 179 43 38,2 średni
A stłuczek 76 183 44 23,0 b. mały
kontrola maszyn,
relatywnie
chodzenie wzdłuż
A zamiatanie hal 79 183 44 25,2 mały
linii technologicz- relatywnie
sortownia,
G nej 89 179 43 33,8 mały
B przenoszenie jaj 111 172 60 45,5 średni
relatywnie
B administracja 92 172 60 28,6 mały
sortownia,
B przenoszenie jaj 108 172 60 42,9 średni
wydawanie i relatywnie
B sprzedaż jajek 94 172 60 30,4 mały
naprawa silnika
elektrycznego w
C pozycji stojącej 76 199 44 20,6 b. mały
C odpoczynek w
pozycji siedzącej 80 199 44 23,2 b. mały
C ręczny zbiór jaj 108 199 44 41,3 średni
C zamiatanie hal 117 199 44 47,1 średni
odpoczynek w relatywnie
C pozycji siedzącej 88 199 44 28,4 mały
wnoszenie do kla-
tek uwolnionych relatywnie
Rys. 2. Wykres tętna w czasie (w programie Polar Precision
C przypadkowo kur 96 199 44 33,5 mały
Performance SW 3) podczas sortowania jaj konsumpcyjnych
prace remontowo-
(układanie i przenoszenie wytłaczanek z jajkami) przy sortowni
porządkowe,
MOBA 1500
naprawa taśmy
C pomiotowej 82 199 44 24,5 b. mały
Do analizy obciążenia statycznego metodą OWAS wzięto
prace domowe:
pod uwagę osobę B podczas sortowania jaj. Pomiar polegał
zmywanie naczyń, relatywnie
na obserwacji osoby sortującej jaja konsumpcyjne, przenoszą-
C wycieranie kurzu 84 199 44 25,8 mały
cej posortowane wytłaczanki z jajami na wózki transportowe.
rozłupywanie
drewna siekierką
Masa przenoszonych jajek wynosiła 10-11 kg. Czynność
w pozycji relatywnie
zarejestrowano metodą filmową (kamera cyfrowa). Następnie
C pochylonej 93 199 44 31,6 mały
analizowano poszczególne pozycje ciała w interwałach
naprawa łopaty w
czasowych, co 10 sekund i zapisywano kod w programie
C pozycji pochylonej 82 199 44 24,5 b. mały
komputerowym. Na rys. 3 przedstawiono określanie kodu po-
min
max
pracy
HR
HR
HR
Ocena
Osoba
wysiłku
fizycznego
Pattern recognition
A. Groborz et al., Analiza obciążeń pracą na podstawie wskaz
nika wykorzystania rezerwy... 295
zycji ciała przy wykorzystaniu programu komputerowego. kategorii pierwszej (54% całego czasu badania). Nieco
Ocena obciążenia statycznego zależy od kategorii oraz czasu mniejszy procent czasu pracy (32%) zawierał się w kategorii
trwania poszczególnej czynności (pozycji ciała). Przykładową drugiej oraz 14% do kategorii trzeciej. Do kategorii czwartej
ocenę pokazano na rys. 4. nie zakwalifikowano żadnej postawy ciała badanej osoby. Na
podstawie czasu pracy i kategorii poszczególnych pozycji
ciała obciążenie statyczne oceniono jako średnie (tab. 7).
Tab. 6. Kody pozycji ciała badanej osoby metodą OWAS (plecy,
przedramiona, nogi, obciążenie zewnętrzne) wraz z klasyfikacją do
odpowiedniej kategorii
Plecy Przedramiona Nogi Obciążenie Kategoria
zewnętrzne
2 3 2 1 2
1 1 7 1 1
1 3 2 1 1
1 3 2 1 1
1 3 2 1 1
2 1 3 3 3
1 3 2 1 1
2 1 4 3 3
2 2 2 1 2
1 2 2 1 1
1 1 7 1 1
1 3 2 1 1
1 3 2 1 1
2 3 2 1 2
Rys. 3. Określenie kodu pozycji ciała w programie komputerowym
2 3 2 1 2
OWAS
2 3 2 1 2
2 3 2 1 2
1 3 2 1 1
2 3 2 1 2
2 2 2 1 2
2 1 4 3 3
1 2 2 1 1
2 3 3 1 3
2 1 2 1 2
1 1 2 1 1
1 1 2 1 1
1 1 2 1 1
1 1 2 1 1
Tab. 7. Ocena obciążenia statycznego
Ilość Udział Ocena
Kategoria pozycji procentowy obciążenia
w danej [%] statycznego
kategorii
Rys. 4. Zestawienie wyników oceny obciążenia statycznego
1 15 54 średnie
2 9 32 średnie
Wyniki pomiarów obciążenia statycznego metodą OWAS
3 4 14 średnie
przedstawiono w tab. 6, w której zapisano występujące kody
4 0 0 brak
pozycji ciała (plecy, przedramiona, nogi, obciążenie ze-
Suma 28 100 średnie
wnętrzne) oraz klasyfikację danego kodu do odpowiedniej
kategorii. Następnie w tab. 7 zamieszczono sumaryczny
i procentowy udział kategorii poszczególnych pozycji ciała
w stosunku do całkowitego czasu badania. Najczęściej
przyjmowaną pozycję ciała przez badaną osobę zaliczono do
Pattern recognition
296 A. Groborz et al., Analiza obciążeń pracą na podstawie wskaz
nika wykorzystania rezerwy...
9. Grandjean E.: Fizjologia pracy. Zarys ergonomii, PZWL 1971.
5. Wnioski
10. Groborz A., Juliszewski T.: Wstępna ocena obciążenia pracą
kobiet podczas typowych prac w gospodarstwie domowym na
1. Wskaz
nik wykorzystania rezerwy tętna i metoda OWAS
wsi, Inżynieria Rolnicza, 11(53): 91-96, Kraków 2003.
mogą być zastosowane do oceny obciążenia pracą perso-
11. Honaker R. E.: Assessing trailer material handling tasks:
nelu w fermach drobiu.
biomechanical modeling, posture categorization, physiological
measure, and subjective rating. Thesis submitted to the Faculty
2. Większość czynności w analizowanej technologii produkcji
of the Virginia Polytechnic Institute and State University for the
w fermie drobiu powoduje relatywnie małe i małe obciąże-
degree of Master of Science in Industrial and System
nia pracą personelu. Tylko wyjątkowo występowały obcią-
Engineering, Blacksburg, Virgina1996.
żenia określane jako dopuszczalne tylko dla osób ze
12. Juliszewski T.: Udoskonalenia techniczne w gospodarstwach
zdrowym układem krążenia.
rolnych a obciążenie pracą. W: Obciążenie fizyczne i psychiczne
pracą w rolnictwie. Praca zbiorowa pod red. F. Bujaka, J. Zagór-
3. Obciążenia statyczne ocenione przy pomocy metody
skiego. Instytut Medycyny Wsi, 151-156, Lublin 2001.
OWAS klasyfikują się w większości w kategorii 1, tj. kate-
13. Kahru O., Kansi P., Kuorinka I.: Current working postures in
gorii obciążeń statycznych średnich.
industry: A practical method for analysis, Applied Ergonomics, 8:
199-201, 1977.
14. Kahru O., H�rk�nen R., Sorvali P., Veps�l�inen P.: Observing
working postures in industry: Examples of OWAS application,
Literatura cytowana
Applied Ergonomics, 12(1): 13-17, 1981.
15. Kamieńska-Żyła M.: Ocena obciążenia fizycznego człowieka
1. American College of Sports Medicine, 1990,
w procesie pracy, W: Ergonomia i ochrona pracy, pod red.
(http://support.polar.fi  z dnia 22.04.2005).
S. Knapika, Wydawnictwa AGH, Kraków 1996.
2. Buchberger J.: Die Beurteilung von Arbeitsbeanspruchungen
16. Karvonen M. et al.: The effect of training on heart rate. A
aufgrund der kontinuierlich registrierten Herzschlagfrequenz.
longitudinal study, Ann. Med. Exp. Biol. Fenn, 35: 307-315,
Arbeits�rztlicher Dienst des BIGA, Arbeitsmedizinische Informa-
1957.
tionen, Nr.12, Bern 1984.
17. Kaukiainen A. et al.: New equipment to lighten the work load of
3. Calisto C.: Ergonomic investigations in fruit growing. Muscu-
construction workers, International Journal of Occupational
loskeletal disorders and their risk factors, Verlag Grauer,
Safety and Ergonomics (JOSE), Vol. 8, No. 2: 209-224, 2002.
Stuttgart 1999.
18. Keyserling W. M.: Postural analysis of the trunk and shoulders in
4. Center for Lifetime Wellness, University of Rochester Medical
simulated real time, Human Factors, 29: 569-583, 1986.
Center, 2003.
19. Koradecka D., A
atach H.: Ocena wielkości obciążeń pracą
(http://www.stronghealth.com/services/primarycare/toolkitfiles/he
fizyczną na stanowiskach różnych, CIOP, Warszawa 1981.
artrate.cfm  z dnia 22.04.2005).
20. Koradecka D. et. al.: Bezpieczeństwo pracy i ergonomia,
5. Chavalitsakulchai P., Shahnavaz H.: Ergonomics method for
Centralny Instytut Ochrony Pracy, Warszawa1997.
preventions of musculoskeletal discomforts among female
21. Mattila M., Karwowski W., Vilkki M.: Analysis of working postures
industrial workers: physical characteristics and work factors,
in hammering tasks on building construction sites using the
Journal of Human Ergology, 22:95-113, 1993.
computerized OWAS method, Applied Ergonomics, 24(6): 405-
6. Corlett E. N.: The evaluation of posture and its effects. In J. R.
412, 1993.
Wilson and E. N. Corlett (Eds.), Evaluation of human work:
22. Nevala-Puranen N.: Reduction of Farmers postural load during
a practical ergonomics methodology (2nd ed.), Taylor & Francis,
occupationally oriented medical rehabilitation, Applied
London 1995.
Ergonomics, 26(6): 411-415, 1995.
7. European Agency for Safety and Health at Work, 2003,
(http://www.bp.edu.pl/good_practice/oums.stm  z dnia 22.04.
2005).
8. Giefing D. F., Grzywiński W., Kosak J.: Physical work load of
Praca naukowa finansowana ze środków budżetowych na naukę
workers during planting using different types of dibbles,
w latach 2005/2006 jako projekt badawczy.
Electronic Journal of Polish Agricultural Universities, Vol.6, Issue
1, Series Forestry, 2003.
INFORMATYK
MEDYCYNA WSI
MODEL ANALIZY OBCI
ŻEC

DANE MEDYCZNE MIESZKAC
CÓW WSI
STATYCZNYCH
INFORMATYK STATYSTYK
AUTOMATYCZNE PRZESYA
ANIE ORAZ
ANALIZA STATYSTYCZNA WYNIKÓW
KONSTRUKCJA BAZY DANYCH
PROPONOWANEGO MODELU
Pattern recognition