B o h a t e r o w i e S t a r e g o N o w e g o T e s t a m e n t u
} i
Wykład 39
BOHATEROWIE STAREGO I NOWEGO TESTAMENTU
Ks. Michał Bednarz
Bohaterowie Ewangelii
PIA
AT, KTÓRY STARAA
SI
BYĆ BEZSTRONNYM S
DZI
JEZUSA
 Jezusa zaś postawiono przed namiestnikiem. Namiestnik zadał Mu pytanie: �Czy ty jesteś Kró-
lem żydowskim? Jezus odpowiedział: �Tak, Ja nim jestem. A gdy Go oskarżali arcykapłani
i starsi, nic nie odpowiadał. Wtedy zapytał Go Piłat: �Nie słyszysz, jak wiele zeznają przeciw
tobie? On jednak nie odpowiedział mu na żadne pytanie, tak że namiestnik bardzo się dziwił
(Mt 27,11-14)
W r. 6 po Chr. Idumea, Judea i Samaria przeszły pod administrację namiestnika Rzymu, który
miał do dyspozycji wojsko oraz otrzymał prawo mianowania najwyższego kapłana. Rezydował
w Cezarei Nadmorskiej i tylko czasem udawał się do Jerozolimy, np. na ważniejsze święta, gdy
niezliczone rzesze pielgrzymów przybywały do Świętego Miasta i mogły bardzo łatwo powstać
zamieszki i rozruchy. Mimo zmiany sytuacji Izraelici mogli spokojnie sprawować czynności
kultyczne a Wysoka Rada dalej wykonywała władzę w mieście. W świątyni nie było jednak
podobizn cesarza, a rzymskie oddziały wkraczały do Jerozolimy bez swoich znaków i chorą-
gwi. W twierdzy Antonia stacjonował jednak stale mały oddział rzymskich żołnierzy, wzmac-
niany w okresie większych rozruchów. Żołnierze ci rekrutowali się z nieżydowskiej ludności
Palestyny. Namiestnicy przestali funkcjonować w latach 41-44, gdy panował Agryppa I. Na
nowo przybyli do Palestyny po roku 44 i pozostali tutaj do roku 66. Co do rangi byli niżsi od
legatów. W pewnych częściach imperium rzymskiego nie można było ustanawiać pełnej admi-
nistracji ze względu na warunki geograficzne, etniczne, społeczne albo polityczne. Tak było
w wypadku Judei, która jakkolwiek nie była wcielona do Syrii, to jednak w pewnym stopniu
była od niej zależna i rzeczywiście legat Syrii mógł interweniować w wewnętrzne sprawy Pale-
styny, jeżeli uznał to za konieczne. Mógł wówczas, jako zwierzchnik namiestnika, przejąć wła-
dzę w swoje ręce. Zdarzało się dosyć często, że legat odwoływał namiestnika ze stanowiska.
Piątym namiestnikiem był Poncjusz Piłat, pełniący urząd przez 10 lat (26-36). Nowy Testament
nie ocenia go całkiem negatywnie. Apologeci chrześcijańscy piszą, że sprzyjał nawet chrześci-
janom. Tertulian zaznacza zaś, że był  w sumieniu chrześcijaninem . Natomiast Józef Fla-
wiusz i Filon piszą o nim nieprzychylnie i wspominają o zamieszkach wywołanych na skutek
nieprzejednanego postępowania namiestnika. Niedwuznacznie dają do zrozumienia, że nie był
człowiekiem obdarzonym zbyt wielkim zmysłem politycznym. Nie trzymając się bowiem roz-
tropnej taktyki poprzedników, którzy z należnym szacunkiem odnosili się do religijnych uczuć
narodu żydowskiego, wprowadził do Jerozolimy proporce wojskowe (insygnia) z podobiznami
cesarza, wywołując oburzenie Żydów, którzy udali się do Cezarei Nadmorskiej i prosili go, by
1
B o h a t e r o w i e S t a r e g o N o w e g o T e s t a m e n t u
} i
pousuwał znaki i uszanował ich tradycje. Piłat odrzucił jednak żądania. Wtedy wysłańcy pokła-
dli się na ziemię przed jego rezydencją. Pozostali w takiej pozycji przez 5 dni, a kiedy namiest-
nik wysłał przeciw nim żołnierzy, oświadczyli, że dadzą się raczej pozabijać a nie ustąpią. Piłat
musiał się poddać i kazał wycofać proporce.
Inne zamieszki powstały dlatego, że namiestnik zrabował skarbiec świątyni, aby wybudować
wodociąg doprowadzający wodę do Jerozolimy. Tym razem orężnie stłumił demonstrację Izra-
elitów. Z listu Agryppy I do Kaliguli, cytowanego przez Filona, dowiadujemy się, że Piłat stał
się sprawcą innych jeszcze rozruchów w Jerozolimie. Gdy nie udało mu się wprowadzić do
Świętego Miasta sztandarów z podobizną cesarza, postanowił przynajmniej wnieść tarcze, na
których nie było wprawdzie wizerunków cesarza, lecz tylko jego imię. Kazał je umieścić na
murach pałacu Heroda. Delegacja żydowska daremnie błagała go, by zechciał je wycofać. Wte-
dy Żydzi skierowali prośbę do Rzymu. Cesarz Tyberiusz polecił namiestnikowi zabrać tarcze
z Jerozolimy i złożyć je w świątyni Augusta w Cezarei Nadmorskiej. Filon komentuje to wyda-
rzenie w następujący sposób:  uszanowano honor należny cesarzowi i dawne tradycje miasta .
Stanowczy gest Tyberiusza każe się domyślać, że incydent mógł się zdarzyć już pod koniec
rządów Piłata, a zatem po procesie Jezusa. Wtedy bowiem po śmierci Sejana (r. 31), zaciekłego
wroga Żydów, Tyberiusz zajął bardziej życzliwą postawę w stosunku do Izraelitów. Wpływom
Sejana przypisuje się wypędzenie Żydów z Rzymu w r. 19 i represje w Judei. Antysemityzm,
jakiemu wskutek podszeptów Sejana uległ Tyberiusz, tłumaczy również i ten fakt, że cesarz tak
długo nie zmieniał Piłata mimo jego niepowodzeń politycznych i korupcji.
Miara przebrała się jednak. Brutalne wystąpienia Piłata przeciw Samarytanom, którzy w r. 35
z okazji pojawienia się jakiegoś proroka zebrali się na uroczystości religijne na górze Garizim,
spowodowało skargę, którą Samarytanie skierowali do Witeliusza, piastującego wówczas sta-
nowisko legata Syrii. Witeliusz zawiesił w czynnościach Piłata i wysyłał go do Rzymu, by się
tam wytłumaczył ze swego postępowania. Namiestnik przybył do stolicy cesarstwa już po
śmierci Tyberiusza. Nieznane są dalsze jego losy. Według opowiadań i legend miał popełnić
samobójstwo, ponosząc zasłużoną karę za postawę wobec Jezusa.
Dotychczasowe badania archeologiczne dostarczyły tylko jedno świadectwo epigraficzne
dotyczące Poncjusza Piłata. Zostało odnalezione w teatrze w Cezarei przez włoską
kampanię archeologiczną w r. 1961. W czasie prac na terenie teatru znaleziono kamień wapien-
ny (82 x 68 x 20 cm). Nie zachował się jednak w pierwotnym miejscu, ale został wykorzystany
w czasie prac budowlanych prowadzonych w IV w. Z tego też powodu nie zachował się cały
napis; brak pierwszej linii, gdyż kamień obciosano. Tym epigrafem posłużono się jako pode-
stem przy kamiennych schodkach prowadzących na widownię. Napis ma związek z nieokreślo-
ną bliżej budowlą wzniesioną na cześć cesarza Tyberiusza. Mógł to być jakiś plac z portykami.
Napis ma niewątpliwie wielkie znaczenie, gdyż jest jednym z nielicznych napisów łacińskich
w Cezarei, gdzie na ogół przeważał język grecki. Jego znaczenie polega jednak na tym, że po
raz pierwszy napotkano epigraficznie udokumentowane imię Poncjusza Piłata, pełniącego
urząd namiestnika Judei, a który dotychczas był znany jedynie ze z
ródeł grecko-rzymskich i to
przeważnie w związku z osobą Chrystusa. W drugiej linii widać imię Pilatus oraz dwie ostatnie
litery poprzedniego słowa (us). Wszyscy jednozgodnie uzupełniają ten brak twierdząc, że cho-
dzi o słowo Pontius. W trzeciej linii znajdują się słowa: Praefectus Judeae.
2
B o h a t e r o w i e S t a r e g o N o w e g o T e s t a m e n t u
} i
Ks. Mirosław A
anoszka
Bohaterowie Starego Testamentu
AGGEUSZ  PROROK PA
ON
CY GORLIWOŚCI
O BOŻ
ŚWI
TYNI

 Gdyż tak mówi PAN Zastępów: jeszcze tylko krótka chwila, a poruszę niebo i ziemię, morze
i stały ląd. Ja poruszę wszystkie narody, tak że napłyną kosztowności wszystkich narodów i na-
pełnię ten dom chwałą  mówi PAN Zastępów. Moje jest srebro i moje jest złoto  wyrocznia
PANA Zastępów. Chwała przyszłego domu będzie większa niż dawniej  mówi PAN Zastępów.
W tym właśnie miejscu będę obdarzał pokojem  wyrocznia PANA Zastępów (Ag 2,6-9)
Przedstawiciel rzymskiej władzy, jakim był podczas procesu Jezusa namiestnik Piłat nie zro-
zumiał, że ma przed sobą Syna Bożego, który jest Zbawicielem ludzkości (J 18,28-19,16). Sta-
rotestamentowy prorok Aggeusz przekazał Boże przesłanie dotyczące odbudowy świątyni jero-
zolimskiej do przedstawicieli ówczesnej władzy, przypominając w ten sposób, że słowa Boga
kierowane do człowieka posiadają wartość nieprzemijającą i nadrzędną wobec jakichkolwiek
ludzkich dekretów. Co wiemy na temat tego proroka, który z niezwykłą determinacją wzywał
swoich rodaków do podnoszenia z gruzów domu Bożego?
Informacje zawarte w tytułowym wersecie pisma noszącego w nagłówku imię Aggeusza (Księ-
ga Aggeusza) pozwalają na precyzyjne określenie czasu działalności naszego bohatera, która
miała miejsce:  W drugim roku panowania króla Dariusza (Ag 1,1). Wymieniony w tym tek-
ście monarcha to władca perski, znany w historii jako Dariusz I, który sprawował długie rządy
na przełomie VI i VII stulecia przed Chr. (522-486 r. przed Chr.). Ta ważna wzmianka chrono-
logiczna wskazuje na zupełnie nowy etap w dziejach dawnego Izraela, który nazywamy okre-
sem perskim. Twórcą potęgi Persów (współczesny Iran) był Cyrus II Wielki (559-530 r. przed
Chr.), który najpierw podporządkował sobie państwo Medów (ok. 550 r. przed Chr.), a następ-
nie podbijał kolejne obszary starożytnego Bliskiego Wschodu, włącznie z Babilonią (539 r.
przed Chr.), budując w ten sposób perskie mocarstwo, jakie wyłoniło się po upadku babiloń-
skiej potęgi. Ten niezwykle utalentowany przywódca i wybitny polityk, jakim był Cyrus, wkra-
czając do Babilonu, stolicy starożytnego imperium Babilończyków, został powitany jak wy-
zwoliciel, który po objęciu rządów obdarzył mieszkańców zajętych ziem wolnością, zadbał
o wprowadzenie sprawiedliwego porządku społecznego, a także zezwolił na praktykowanie
własnej religii1. Decyzje polityczne Cyrusa Wielkiego miały ogromne znaczenie dla izraelskiej
wspólnoty, której znaczna część ciągle przebywała z powodu babilońskich deportacji na podbi-
tym przez niego terytorium. W skład opanowanych przez perskiego władcę obszarów należą-
cych dawniej do Babilonii weszła także Palestyna. Bardzo ważnym momentem w dziejach
Izraela było wydanie przez Cyrusa dekretu (538 r. przed Chr.), pozwalającego deportowanej
przez Nabuchodonozora II (605-562 r. przed Chr.) do Babilonii żydowskiej społeczności na
powrót do ojczystej ziemi (2Krl 17,6; Iz 13,17; Ezd 1,1-11), a także wsparcie, jakiego udzielił
w sprawie odbudowy świątyni jerozolimskiej2. Następcą Cyrusa II Wielkiego na perskim tronie
został jego syn Kambyzes II (529-522 r. przed Chr.), który dokonał podboju Egiptu (526 r.
1
M. Stępień, Bliski Wschód, w: M. Jaczynowska (red.), Historia starożytna, Warszawa 2008, s. 202-203.
2
J. Warzecha, Historia dawnego Izraela, Warszawa 2005, s. 360.
3
B o h a t e r o w i e S t a r e g o N o w e g o T e s t a m e n t u
} i
przed Chr.  bitwa pod Peluzjum). Po jego nagłej śmierci, jaka miała miejsce w drodze powrot-
nej z kraju nad Nilem (522 r. przed Chr.), władzę przejął wybitny wódz i polityk Dariusz I
Wielki (522-486 r. przed Chr.). To właśnie drugi rok rządów Dariusza I został wskazany w ty-
tule Księgi Aggeusza, jako czas wystąpienia naszego bohatera, a dodatkowe informacje za-
mieszczone w tym piśmie   w pierwszym dniu szóstego miesiąca (Ag 1,1)  pozwalają dato-
wać początek działalności Aggeusza na sierpień (29 dzień) 520 r. przed Chr.3.
Po zaistnieniu perskiego imperium pierwsza fala izraelskich przesiedleńców powróciła do oj-
czyzny z Babilonii zaraz po edykcie Cyrusa (Ezd 1). Także, mająca miejsce kilka lat póz
niej,
egipska wyprawa wojenna Kambyzesa (525-522 r. przed Chr.) przyczyniła się do powrotu de-
portowanej społeczności żydowskiej na terytorium Judy. Czas, który Bóg wybrał, aby objawić
swoją wolę przez proroka Aggeusza Judejczykom był okresem względnego spokoju dla miesz-
kańców Palestyny4. Boże orędzie wzywające Izraelitów do odbudowy leżącej w gruzach świą-
tyni jerozolimskiej było podyktowane kompletnym brakiem działania w tej kwestii z ich strony.
Od chwili, kiedy Cyrus pozwolił społeczności narodu wybranego na powrót z wygnania i pod-
jęcie prac przy rekonstrukcji świątyni (538 r. przed Chr.) upłynęło 18 lat, podczas których Izra-
elici skoncentrowali się jedynie na odbudowie własnych gospodarstw, jednocześnie odkładając
na bliżej nieokreśloną przyszłość odnowę zdewastowanego domu modlitwy. Wówczas to Bóg
skierował swoje słowo przez Aggeusza, w którym wyraził wolę przywrócenia właściwego cha-
rakteru zrujnowanej przez Babilończyków świątyni, mającej stanowić centrum życia religijne-
go i narodowego Izraela (Biblia Paulińska).
Jeżeli chodzi o życie naszego bohatera to mamy bardzo mało informacji na ten temat. Hebraj-
skie imię Aggeusza (hebr. Chaggaj) pochodzi od rzeczownika (hebr. chag) oznaczającego
 święto ,  uroczystość 5, dlatego też wyjaśnia się je jako  urodzony w dniu świątecznym
(hebr. chaggi)6, albo, w nawiązaniu do uroczystości kultycznych, rozumiejąc go jako  moje
święto 7. Imię naszego bohatera jest zawsze dookreślone terminem  prorok (hebr. hann

b� )
(Ag 1,1.3). Nie znamy imienia ojca Aggeusza, gdyż nie wymienia go ani Księga Aggeusza ani
inne teksty Starego Testamentu, które przywołują postać proroka (Ezd 5,1; 6,14). Problemem
nierozwiązanym pozostaje także pochodzenie Aggeusza: nie wiadomo czy urodził się w Pale-
stynie, czy też znalazł się w Jerozolimie wraz z grupą repatriantów powracających z Babilonii
(Biblia Paulińska). W każdym bądz
razie żaden z wykazów osób, które powróciły z babiloń-
skiego wygnania nie zawiera imienia Aggeusza, co więcej nawet w jego mowach prorockich
nie znajdziemy wzmianki mówiącej o tej repatriacji. Uwzględniając powyższe uwagi, a także
nacisk proroka, jaki kładł na problemy związane z życiem ludności rolniczej, co wskazuje na
3
A. Cody, Księga Aggeusza w: R.E. Brown, J.A. Fitzmyer, R.E. Murphy (red.), W. Chrostowski (red. nauk. wyd. pol.),
Katolicki komentarz biblijny, Warszawa 2001, s. 869.
4
J.D. Macchi, AGG�E, w: T. R�mer, J.D. Macchi, Ch. Nihan (ed.), Introduction ą l Ancien Testament, GenŁve 2009, s.
533.
5
L. Koehler, W. Baumgartner, J.J. Stamm (red.), P. Dec (red. nauk. wyd. pol.), Wielki słownik hebrajsko-polski i aramej-
sko-polski Starego Testamentu, tom I, Warszawa 2008, s. 276.
6
D. Deden, L. Monloubou, AGG�E, w: J. Bajard, M. Defossez, J. Longton, R.F. Poswick, G. Rainotte (red.), Le
Dictionnaire Encyclop�dique de la Bible, [Turnhout] Brepols 1987, s. 21.
7
W. Brueggemann, An introduction to the Old Testament. The canon and Christian imaginations, Louisville-London
2003, s. 248.
4
B o h a t e r o w i e S t a r e g o N o w e g o T e s t a m e n t u
} i
jego dobrą orientację w realiach codziennego życia Judejczyków, pozwala myśleć, że czas wy-
gnania babilońskiego mógł spędzić w Palestynie8.
Aggeusz to prorok, który w sprawie odbudowy świątyni jerozolimskiej po powrocie Izraelitów
z wygnania babilońskiego przypisał ogromne znaczenie. Nasz bohater pragnąc ożywić ducha
swoich rodaków i skłonić ich do działania (Ag 2,5), wskazuje jednocześnie na rzeczywistość
przewyższającą materialne struktury odnawianego ziemskiego budynku, gdyż zapowiedział
dzień, kiedy to:  Chwała przyszłego domu będzie większa niż dawniej , ponieważ w tym miej-
scu Bóg będzie  obdarzał pokojem (Ag 2,9)9. Prorok zapewnia rozczarowanych i zniechęco-
nych judejskich repatriantów, którzy zastali w swojej ojczyz
nie zrujnowany przez Babilończy-
ków kraj, że Bóg jest tu i teraz pośród nich (Ag 1,13), aby błogosławić im, gdy tylko odpowie-
dzą posłuszeństwem na skierowane do nich prorockie słowo (Ag 2,18-19). Chwała nowej świą-
tyni przewyższy tę, jaka znamionowała budowlę wzniesioną przez Salomona, gdyż Bóg ozdobi
ją  kosztownościami wszystkich narodów (Ag 2,7), czyniąc z niej miejsce spełnienia obietnic
mesjańskich oraz duchowe centrum eschatologicznego królestwa Bożego. Zapowiedz
ta znala-
zła swoje wypełnienie w ofiarowaniu Jezusa w świątyni jerozolimskiej, kiedy to Symeon pa-
trząc na trzymanego w rękach Zbawiciela powiedział:  Moje oczy ujrzały Twoje zbawienie,
które przygotowałeś wszystkim narodom: światło na oświecenie pogan i chwałę ludu Twego
Izraela (A
k 2,30-32)10.
Ks. Piotr A
abuda
Bohaterowie pierwszej wspólnoty Kościoła
FELIKS I FESTUS  DWAJ NAMIESTNICY CESARSCY W JUDEI
 Arcykapłan Ananiasz z kilkoma starszymi i retorem, niejakim Tertullosem wnieśli przed na-
miestnika oskarżenie przeciwko Pawłowi. Po upływie dwóch lat następcą Feliksa został Por-
cjusz Festus. Feliks jednak pozostawił Pawła w więzieniu, chcąc okazać Żydom życzliwość. Po
trzech dniach od objęcia urzędowania w prowincji udał się Festus z Cezarei do Jerozolimy. Ar-
cykapłani i najznakomitsi Żydzi wnieśli do niego skargę przeciwko Pawłowi i prosili usilnie o
ustępstwo, ze szkodą dla Pawła, aby kazał go przysłać do Jerozolimy. Przygotowali bowiem
zasadzkę, aby go zgładzić w drodze (Dz 24,1.27-25,3).
Szczególne miejsce w dziejach Apostoła Pawła odgrywają dwaj namiestnicy cesarscy: Feliks
i Festus. Za ich bowiem urzędowania dokonało się uwięzienie apostoła Pawła w Jerozolimie,
Cezarei a potem odesłanie do Rzymu11.
8
J.D. Macchi, AGG�E, s. 534.
9
J.F.A. Sawyer, Prophecy and the biblical prophets, Oxford 1993, s. 134.
10
T. Brzegowy, Gorliwość o dom Pański (Księga Aggeusza), w: J. Frankowski (red.), T. Brzegowy (współred.), Wpro-
wadzenie w myśl i wezwanie ksiąg biblijnych. Wielki świat starotestamentalnych proroków, t. 5, Warszawa 2001, s. 44.
11
Zob. G. Vermes, Kto był kim, s. 78-80; R. Brownrigg, Wszystkie postacie, s. 59-61.
5
B o h a t e r o w i e S t a r e g o N o w e g o T e s t a m e n t u
} i
Antoniusz Feliks był faworytem cesarza Klaudiusza i żydowskiego arcykapłana Jonatana. Na
urzędzie prokuratora Judei zastąpił Kumanusa w 52 r. i piastował go aż do 60 r. Wraz ze swym
bratem Pallasem należeli do najbardziej wpływowych wyzwoleńców na dworze rzymskim. Fe-
liks poślubił kolejno trzy księżniczki krwi królewskiej. Jedną z nich była wnuczka Kleopatry
i Marka Antoniusza. Przy pomocy żydowskiego maga przekonał Druzyllę, córkę żydowskiego
króla Agryppy I, by poślubiła go, lekceważąc mojżeszowy zakaz małżeństw z osobami nieży-
dowskiego pochodzenia.
Rzymski historyk Tacyt opisuje Feliksa jako człowieka, który  wśród wszelakiego okrucień-
stwa i rozpusty władzę królewską z duszą niewolnika wykonywał 12. Krytycznie oceniał także
jego rządy:  sądził (Feliks), że opierając się na wielkich wpływach, może wszelakie złoczyń-
stwa bezkarnie popełniać 13.
Na terenach podległej mu Judei panowało bezprawie, w dużym stopniu wywołane surowym
traktowaniem przez Feliksa niezadowolonych Żydów. Podstępem schwytał on przywódcę zelo-
tów (Eleazara) i wysłał go do Rzymu na proces. Wykorzystał powstańców  sikkarystów
i przekupił ich, by zamordowali krytykującego go, arcykapłana Jonatana. Równolegle trwały
niepokoje polityczne i religijne. Pośród wielu prób walk wyzwoleńczych można wymienić
oszustwo jednego z pseudowyzwolicieli, określanego mianem Egipcjanina. Przedstawiał się on
jako prorok i przekonał wielu Żydów, by udali się z nim na Górę Oliwną, skąd planował wy-
walczyć sobie drogę do Jerozolimy. Ciężka piechota Feliksa zabiła zwolenników Egipcjanina,
jednak przywódcy udało się zbiec. Liczby dotyczące skali rebelii się różnią14. Za panowania
Feliksa terror i represja polityczne sprawiały, iż polityczni i religijni fanatycy łączyli siły i kie-
rowali złość przeciwko znienawidzonemu Feliksowi i władzy rzymskiej.
Epizod z Egipcjaninem wiąże Antoniusza Feliksa z Nowym Testamentem, a dokładniej
ze świętym Pawłem. Według Dz 21,38 rzymski trybun, który aresztował Pawła w Świątyni Je-
rozolimskiej podczas awantury wywołanej pogłoską, że Paweł wprowadził Trofima do części
przybytku zakazanej poganom, pomylił mówiącego po grecku Pawła z uciekinierem Egipcjani-
nem. Paweł został wysłany do Cezarei, by stanąć przed prokuratorem i swymi żydowskimi
oskarżycielami. Pod koniec przesłuchania Feliks odroczył wyrok i zamknął Pawła w więzieniu.
Pewnego dnia najwidoczniej wezwał Pawła, by opowiedział jemu i jego żydowskiej żonie Dru-
zylli o swej wierze. Chociaż poglądy Pawła na sprawiedliwość, samokontrolę i wyroki nie po-
dobały się Feliksowi, miał ponoć często rozprawiać z apostołem podczas dwóch lat, które ten
spędził w cezarejskim więzieniu.
Następcą Feliksa był Porcjusz Festus, który został wyznaczony przez cesarza Nerona na stano-
wisko rzymskiego prokuratora Judei po Feliksie. Urząd sprawował od 60 do 62 roku. Festus
stanął w obliczu konfliktu w Cezarei w kwestii praw obywatelskich między syryjskimi Greka-
mi a Żydami, który zaczął się za kadencji Feliksa. Obie strony żądały miasta dla siebie. Syryj-
czycy dlatego, że stanowili większość mieszkańców, podczas gdy Żydzi opierali się na fakcie,
12
Tacyt, Dzieje, 5,9.
13
Tenże, Roczniki, 12,54.
14
Według Dziejów Apostolskich (Dz 21,38) liczba zamordowanych miała liczyć 4000. Józef Flawiusz mówi o 30 000
towarzyszy Egipcjanina, z których większość zginęła (Wojna Żydowska, II,261-263). W Dawnych Dziejach (XX,171)
zaś, nie podając całkowitej liczby buntowników, pisze bardziej realistycznie, że rzymska jazda i piechota zmasakrowały
400 ludzi i schwytały kolejnych 200.
6
B o h a t e r o w i e S t a r e g o N o w e g o T e s t a m e n t u
} i
że założyciel miasta, król Herod Wielki, był Żydem. Feliks najpierw podjął decyzję na nieko-
rzyść Żydów, ale ostatecznie odesłał sprawę do Rzymu do decyzji cesarza. Żydowscy delegaci
skrytykowali podejście prokuratora do sprawy, zaś brat Feliksa, cieszący się nadal łaskami
na dworze cesarskim, sprawił by wydano dekret oddający Cezareę zhellenizowanym Syryjczy-
kom. W wyniku tego wybuchł spór, który stał się jedną z głównych przyczyn wybuchu wojny
Żydów przeciwko Rzymowi w 66 roku.
Na terenach Judei Festus próbował powstrzymać sikkarystów, ale niewielkim skutkiem. Wy-
czerpany zmarł na służbie w 62 roku. Czasowa nieobecność rzymskiej władzy doprowadziła do
skrajnej anarchii. Dała też szansę żydowskiemu arcykapłanowi Ananosowi, by pozbyć się prze-
ciwników, włącznie z Jakubem, bratem Jezusa, którego nakazał ukamienować.
Wkrótce po swym przybyciu do Judei Festus musiał zmierzyć się ze sprawą uwięzionego świę-
tego Pawła, którą jego poprzednik Feliks pozostawił w zawieszeniu. Paweł odmówił stawienia
się przed sądem żydowskim i wykorzystał swój status obywatela rzymskiego, aby zaapelować
do trybunału cesarza; prośbę taką gubernator musiał spełnić15. Dzieje Apostolskie opowiadają,
że Festus przedstawił Pawła swemu gościowi królowi Agryppie II i jego siostrze  nieprawej
małżonce Berenice, przed którymi Paweł wygłosił robiącą wrażenie apologię siebie samego
i swej wiary.  Tracisz rozum, Pawle (Dz 26,24)  skomentował nic nierozumiejący Festus,
a Agryppa sarkastycznie stwierdził:  Niewiele brakuje, a przekonałbyś mnie i zrobił ze mnie
chrześcijanina (Dz 26,28).
Pytanie: Gdzie miały miejsce walki rzymian z samozwańczym prorokiem Żydow-
skim nazywanym Egipcjaninem?
15
Paweł odwołał się do prawa znanego od ok. 449 przed n.e., które przysługiwało wszystkim obywatelom rzymskim
(zob. Dz 25,8-12). Zob. R. Brownrigg, Wszystkie postacie, s. 60.
7