Przemoc mozna oszukac tylko wtedy, gdy przygotuje sie jej jakies ujscie, jedynie wtedy, jezeli czymkolwiek bedzie mozna zaspokoic jej zadze. Tak mozna tlumaczyc rowniez historie Kaina i Abla. Tekst biblijny daje tylko krotka informaccje o kazdym z braci. Kain uprawia ziemie i ofiaruje Bogu owoce swej uprawy. Abel jest pasterzem, sklada w ofierze kazde pierwsze narodzone w stadzie zwierze. Jeden brat zabija drugiego; zabijajacym jest ten, ktory, nie mogac zlozyc w ofierze zwierzecia, nie ma jednoczesnie mozliwosci wyzycia sie w przemocy. Mamy tu wiec roznice miedzy kultem ofiarniczym i nieofiarniczym: osad samego Boga staje po stronie Abla. Powiedziec, ze Bog przyjmuje ofiare Abla, a nie przyjmuje daniny Kaina, znaczy powiedziec w inny sposob, ze Kain zabija brata, Abel zas nie.
W Starym Testamencie i w mitach greckich bracia sa prawie zawsze wrogo do siebie nastawieni. Przemoc, ktora wyzwalaja przeciwko sobie, przenosi sie na osoby trzecie, ktore staja sie ofiarami. Zawisc Kaina wobec brata jest po prostu przemoznym wyrazem pozbawienia go mozliwosci zlozenia krwawej ofiary.
Wedlug tradycji muzulmanskiej, to wlasnie barana ofiarowanego przez Abla Bog wysyla do Abrahama, aby go ofiarowal w miejsce swego syna Izaaka. Uratowawszy jedno zycie ludzkie, to samo zwierze ratuje drugie. Mamy tu do czynienia nie z jakims mitycznym snem, ale z rzeczywistym odczuciem, odnoszacym sie do funkcji ofiary i ktore po to, by sie wyrazic potrzebuja tekstu.
Inna wielka scena z Biblii - blogoslawienstwo Jakuba przez jego ojca Izaaka - staje sie jasna, gdy zdamy sobie sprawe, ze ofiarny substytut ma na celu zmylic przemoc, wyjasnia ona jednoczesnie nowe aspekty tej idei.
Izaak jest stary, sniac, ze umrze, chce jeszcze poblogoslawic swego starszego syna Ezawa; prosi go, aby zapolowal dla niego i przygotowal mu smaczne danie. Jakub, mlodszy syn, ktory wszystko slyszal, mowi o tym swojej matce Racheli. Matka bierze dwa koziolki z rodzinnego stada i przygotowuje z nich smaczny posilek, ktory Jakub szybko ofiaruje ojcu jako brat Ezaw.
Izaak jest slepy. Jakub mimo to boi sie byc rozpoznanym przez skore rak i szyi, ktora jest gladka, a nie owlosiona, jak u starszego brata. Tymczasem Rachela wpadla na mysl, by przykryc jego skore futerkiem kozlat. Starzec dotyka rak i szyi Jakuba, lecz nie rozpoznawszy mlodszego syna, jemu daje swoje blogoslawienstwo.
Aby zmylic ojca i odwrocic od syna przemoc, ktora mu zagraza, wykorzystano koziolki na dwa rozne sposoby. Syn musi wkupic sie w laski ojca i byc blogoslawionym, a nie przekletym przez zwierze, ktore zabil i daje ojcu do zjedzenia. I syn ukrywa sie doslownie za skora zwierzecia ofiarnego. Zwierze jest caly czas obecne miedzy ojcem a synem, uniemozliwiajac bezposredni dotyk, ktory moglby wyzwolic przemoc.
Zderzaja sie w tym miejscu dwa rodzaje substytucji: brat za brata, zwierze za czlowieka. Tekst uznaje jasno tylko pierwsza, ktora sluzy za pewnego rodzaju ekran dla drugiej.
Kieruuac swa zadze krwi na obiekt ofiarny, przemoc traci z pola widzenia pierwotny, wybrany przez siebie cel. Ofiara zastepcza implikuje brak rozpoznania. Dopoki zyje, nie moze ujawnic przeniesienia, na ktorym opiera sie istota tego zjawiska. Nie moze calkowicie zapomniec ani pierwotnego obiektu, ani powolnego przesuwania sie tego obiektu na ofiare rzeczywiscie zamordowana, bez czego nie byloby ofiary i ofiarowanie straciloby swoja skutecznosc. Scena, ktora przytoczylismy, odpowiada dokladnie temu podwojnemu wymaganiu. Tekst nie mowi wprost o tym przeciwnym oszustwie, ktore okresla swa zastepcza ofiare, ale nie przemilcza tego, wplata ja w druga zastepcza ofiare, pozwala nam ja ukradkiem dostrzec. Moze po prostu sam tekst ma charakter ofiarniczy. Chce on poszerzyc okreslony przypadek podstawienia, ale istnieje tez drugi, po czesci zakryty przez pierwszy. Mamy podstawe przypuszczac, ze w tekscie tym zawart jest fundamentalny mit systemu ofiarniczego.
Osoba Jakuba czesto bywa laczona z przebiegla manipulacja dotyczaca ofiarniczej przemocy. W swiecie greckim czesto podobna role odgrywa Ulisses. Blogoslawienstwo Jakuba w Genesis moze byc porownane z historia cyklopa w Odysei - wspaniala przebiegloscia, ktora pozwoli bohaterowi wywinac sie z pulapki potwora.
Ulisses i towarzysze zamknieci sa w jaskini Cyklopa. Codziennie pozera on jednego z nich. Pozostajacy przy zyciu postanawiaja razem oslepic swego kata zapalona glownia. Oszalaly z wscieklosci i bolu Cyklop tarasuje przejscie do groty, aby dobrac sie do swych przesladowcow. Przepuszcza tylko swoje stado, ktore musi wyjsc na pastwisko. Cyklop, tak samo jak slepy Izaak, ktory szukal po omacku szyi oraz rak syna i znalazl jedynie skore kozlat, dotyka grzbietow swoich zwierzat, aby upewnic sie, ze to tylko one przechodza. Bardziej przebiegly od Cyklopa Ulisses wpada na pomysl ukrycie sie pod owca; uczepiwszy sie jej welny pod brzuchem, pozwala sie wyniesc na wolnosc.
Przedstawienie tych dwoch scen z Genesis i Odysei czyni interpretacje ofiarnicza bardziej wiarygodna, zarowno w pierwszym, jak i w drugim przypadku. W decydujacym momencie zwierze jest obecne miedzy czlowiekiem a przemoca, ktora chce go dostac w swoje rece. Oba teksty wyjasniaja sie wzajemnie; Cyklop z Odysei podkresla groze, ktora wisi nad czlowiekiem, a ktora jest niejasna w Genesis, zabicie kozlat w Genesis i ofiarowanie smacznego dania podkreslaja ofiarniczy charakter, ktory moglby byc byc niezauwazony w przypadku owcy z Odysei.