Inteligencja emocjonalna  cecha, zdolność czy chwyt marketingowy?
Inteligencja emocjonalna  cecha, zdolność czy chwyt marketingowy?
Czy mo\
emy rozwijać inteligencję
Wydział Psychologii
emocjonalną?
Uniwersytetu Warszawskiego
2
" Zasugerowanie mo\
liwości rozwoju IE przez Golemana
(1995; 1999) było prawdopodobnie podstawową
przyczyną sukcesu jego ksią\
ki
Wspieranie rozwoju
Wspieranie rozwoju
" Amerykanie, zdruzgotani wnioskami płynącymi z lektury
bestselleru  The beel curve (Krzywa dzwonowa)
inteligencji emocjonalnej
inteligencji emocjonalnej
Herrsteina i Murraya poszukiwali nadziei na to, \
e
genetyczny determinizm inteligencji poznawczej nie
przekreśla do końca szans na dobre i szczęśliwe \
ycie
" Goleman podkreśla znaczenie kompetencji
emocjonalnych dla szczęśliwego, udanego i
pozbawionego patologii \
ycia i postuluje uczenie IE ju\

od najwcześniejszych etapów edukacji
" Czy jednak trening IE jest mo\
liwy?
mgr Maciej Stolarski
Etiologia IE wg Mathhewsa, Zeidnera
Podło\
e IE
i Robertsa (2002)
3 4
" Kluczowe pytanie brzmi: jaką część IE tan naprawdę " Czynniki le\
ące u podło\
a IE to:
mo\
emy zmieniać?
Czynniki genetyczne i temperament (zob. zajęcia 4)
" Małe przypomnienie:
Procesy poznawcze i społeczno-emocjonalne
Poziom odziedziczalności IE waha się w przedziale 0,18-0,44
Preferowane przez opiekuna style i praktyki wychowawcze
(Vernon i in., 2008)
Czynniki społeczne (rówieśnicy, nauczyciele itp.)
Kluczową rolę w rozwoju IE odgrywa temperament (Zeidner,
2008), stanowiąc podło\
e dla niektórych zdolności Doświadczenie osobiste
emocjonalnych, a tak\
e wchodząc w interakcje ze
 Edukacja afektywna w szkole
środowiskiem, od którego tak bardzo zale\
y
Otoczenie szkolne i lokalne (normy, wartości)
Zasadnicze znaczenie mają dla rozwoju IE interakcje
społeczne, w tym przede wszystkim z rodziną i rówieśnikami
Mass media
Programy interwencyjne / treningowe
Socjalizacja i sposoby wychowania (1) Socjalizacja i sposoby wychowania (2)
5 6
" Zale\
ność między rodzicielską ekspresyjnością a
" Fundamentalne znaczenie celów wychowawczych
emocjonalnymi kompetencjami dziecka (np. empatia)
(Saarni, 1999):
mo\
e być dwukierunkowa (wywołana przez
Niektórzy rodzice promują kompetencje w wyra\
aniu i
odpowiednie zachowanie rodziców empatia dziecka
rozpoznawaniu emocji zarówno pozytywnych, jak i
mo\
e wtórnie wpływać pozytywnie na ich reakcje)
negatywnych
(Zhou i in., 2002)
Inni uczą dzieci minimalizować, ignorować, zaprzeczać lub
" Połączenie rodzicielskiej autonomii, zachęty i wsparcia
przeciwdziałać prze\
ywaniu emocji negatywnych (a czasem
pozytywnie prognozuje samoregulację dziecka 
nawet niektórych rodzajów emocji pozytywnych)
fundament IE (Grolnick i Ryan, 1989)
" Style wychowania (autorytarny vs permisywny,
" Zahn-Waxler, Radke-Yarrow i King (1979) wykazali, \
e
wspierający, vs niewspierający, autonomiczny vs
silna i słaba kontrola rodzicielska wią\
ą się z ni\
szym
kontrolujący) są związane z rozwojem umiejętności
poziomem kompetencji ni\
kontrola umiarkowana
emocjonalnych dziecka
(średnia)  związek jest zatem nieliniowy
Inteligencja emocjonalna  cecha, zdolno
ść
czy &
mgr Maciej Stolarski
Inteligencja emocjonalna  cecha, zdolno
ść
czy &
mgr Maciej Stolarski
Inteligencja emocjonalna  cecha, zdolno
ść
czy &
mgr Maciej Stolarski
Inteligencja emocjonalna  cecha, zdolno
ść
czy &
mgr Maciej Stolarski
Inteligencja emocjonalna  cecha, zdolno
ść
czy &
mgr Maciej Stolarski
Socjalizacja emocji technikami
Socjalizacja i sposoby wychowania (3)
behawioralnymi (Zeidner, 2008)
7 8
" Umiejętność wyra\
ania emocji oraz radzenia sobie z
" Obserwacja i modelowanie
emocjami awersyjnymi (smutek, gniew) przez rodziców,
Dzieci uczą się przetwarzać informacje afektywne i regulować
owocuje emocjonalnymi umiejętnościami i
doświadczenia emocjonalne dzięki modelowaniu ról
efektywniejszym radzeniem sobie z negatywnymi
społecznych (Saarni, 1999), czego konsekwencją są lepsze
skutkami stresujących zdarzeń (Gottman, 1997)
relacje z rówieśnikami i otrzymywanie większego wsparcia
społecznego
" Strategie rodzicielskie skierowane na regulację
negatywnych emocji u dzieci mają związek z ich
Modelowanie odbywa się przez osobisty przykład (Epstein,
emocjonalnymi umiejętnościami (O Neil i Parke, 2000):
1998)  pozytywny lub dysfunkcyjny, co powoduje, \
e
strategia wychowawcza  Rób jak mówię, a nie jak robię jest
Zachęcanie dzieci do wyra\
ania negatywnych emocji
skazana na pora\
kę
owocowało rzadszym wycofaniem jako strategią radzenia sobie
z emocjonalnym rozchwianiem
Ró\
nice indywidualne w IE mo\
emy częściowo wyjaśnić
ró\
nymi emocjonalnymi modelami
Większa wra\
liwość i świadomość emocjonalnych stanów
dzieci u matek wiązała się z precyzyjniejszym wyra\
aniem
emocji przez dziecko
Socjalizacja emocji technikami Trening socjalizacji samoregulacji emocji,
behawioralnymi (Zeidner, 2008) czyli jak rozwijać IE u dzieci
9 10
" Wzmocnienia warunkowe " Werbalna analiza zło\
onych emocji
Przez zachowania warunkowe mo\
emy celowo lub
" Kierowanie uwagi dziecka na wyraz
ne emocjonalne
nieumyślnie promować wyra\
anie pewnych emocji, a
wskazówki oraz na związek miedzy obserwowanym
hamować inne
wydarzeniem a jego emocjonalnym wymiarem i
Wzmocnienie pozytywne (np. pochwała) powoduje powielanie
emocjonalnymi konsekwencjami
określonych zachowań (ekspresji)
" Pomoc w zrozumieniu i zarządzaniu reakcjami
Kara (nagana) powoduje hamowanie ekspresji emocjonalnej
" Dzielenie problemów społecznych na łatwe do
 Karząca socjalizacja wzmaga pobudzenie i osłabia rozwój
kompetencji społecznych opanowania fragmenty
IE w praktyce szkoleń biznesowych IE w praktyce szkoleń biznesowych
(Jarmu\
i Witkowski, 2008) (1) (Jarmu\
i Witkowski, 2008) (2)
11 12
" Problem popularności koncepcji Golemana w praktyce
" Wielu trenerów nie trzyma się nawet Golemanowskiego sposobu
szkoleniowej
rozumienia IE (będącego de facto poszerzoną interpretacją modelu
Saloveya i Mayera). Jarmu\
i Witkowski przeanalizowali programy
Powód: popularność ksią\
ek Goleman, który podkreśla wielokrotnie
26 programów szkoleń z zakresu IE, prowadzonych w Polsce
rolę IE w \
yciu zawodowym
Mankamenty: mimo pozornej zbie\
ności z koncepcją Saloveya i
" Spośród nich tylko w 9 (~35%) uwzględniono wszystkie składniki
Mayera, IE Goelmana jest znacznie  szersza i bardziej
wymieniane przez Golemana. Częstość uwzględniania
niedookreślona, co sprzyja sprzedawaniu pod hasłem  IE szkoleń
poszczególnych zdolności zaprezentowano poni\
ej:
rozwijających niezwykłą wręcz rozmaitość kompetencji, często bardzo
odległych od  naukowej IE
Znajomość własnych emocji (85%)
Co w tym złego?
Kierowanie emocjami (85%)
" Mniejsze mo\
liwości przewidywania efektów oddziaływań
Zdolność motywowania się (58%)
szkoleniowych
Rozpoznawanie emocji u innych (58%)
" Brak powtarzalności procedur
" Trudność wykształcenia spójnego systemu wiedzy proceduralno- Nawiązywanie i podtrzymywanie związków z innymi (50%)
deklaratywnej, opartej na logicznie powiązanych elementach
Inteligencja emocjonalna  cecha, zdolno
ść
czy &
mgr Maciej Stolarski
Inteligencja emocjonalna  cecha, zdolno
ść
czy &
mgr Maciej Stolarski
Inteligencja emocjonalna  cecha, zdolno
ść
czy &
mgr Maciej Stolarski
Inteligencja emocjonalna  cecha, zdolno
ść
czy &
mgr Maciej Stolarski
Inteligencja emocjonalna  cecha, zdolno
ść
czy &
mgr Maciej Stolarski
Inteligencja emocjonalna  cecha, zdolno
ść
czy &
mgr Maciej Stolarski
IE w praktyce szkoleń biznesowych IE w praktyce szkoleń biznesowych
(Jarmu\
i Witkowski, 2008) (3) (Jarmu\
i Witkowski, 2008) (3)
13 14
" Jeśli chodzi o  czystość owych programów, to tylko trzy z nich
Synergia
" Pojawiały się tak\
e:
(~12%) nie uwzględniały treści wykraczających poza ramy
koncepcji Saloveya i Mayera, przy jednoczesnym uwzględnieniu Medytacja
Skuteczne działanie
wszystkich jej składników. 9 szkoleń nie zawierało treści
dodatkowych ale brakowało w nich min. jednego komponentu Autosugestia
NLP
koncepcji Golemana.
Analiza stylów działania
Zarządzanie ludz
mi
" Pośród treści dodatkowych pojawiały się:
Podejmowanie decyzji
Myślenie lateralne
Asertywność
Coaching
Odniesienia do psychoanalizy
Wywieranie wpływu
Junga
Kultura organizacyjna
Kreatywność
Elementy treningu
Analiza transakcyjna Syndrom burnout
interpersonalnego
Budowanie zespołu
Socjologia grupy
Trening relaksacji
Radzenie sobie ze stresem
Rekrutacja
Koncepcja przepływu (flow)
Konflikty i ich rozwiązywanie&
Przepływ dokumentów&
Atrybucje
Jak przygotować dobry trening?
Dlaczego treningi IE odbiegają od teorii?
(Jarmu\
i Witkowski, 2008)
15 16
" Po pierwsze, ze względu na sposób opisu IE, który dla
 przetłumaczenia koncepcji Saloveya i Mayera na język potoczny,
" Precyzyjna analiza potrzeb klienta
u\
ywał rozmaitych terminów z ró\
nych obszarów psychologii (np.
self-monitoring, optymizm, aleksytymia, przepływ)
" Wyznaczenie celów w oparciu o zdiagnozowane potrzeby
" Szerokiemu traktowaniu IE sprzyja równie\
moda na u\
ywanie słowa
" Nadanie warsztatowi struktury modułowej, która ułatwia
 inteligencja w ró\
nych obszarach psychologii. Mo\
emy spotkać
opisy inteligencji: zasadniczo realizację poszczególnych celów, np:
Społecznej
Radzenie sobie w trudnych sytuacjach społecznych
Praktycznej
" Efektywne i nieefektywne techniki opanowania emocji
(dyskusja)
Makiawelicznej
" Fizjologia emocji (mini-wykład)
Duchowej
Seksualnej & itd. " Poznawcze techniki radzenia sobie z emocjami
" Znaczenie mogą mieć tu równie\
próby  uatrakcyjnienia IE poprzez " Dopasowanie poznanych metod do realnych sytuacji
dodawanie modnych na rynku szkoleń kompetencji
" Ćwiczenia praktyczne
Badania nad skutecznością treningu IE (1) Badania nad skutecznością treningu IE (2)
17 18
" Nelis, Quoidbach, Mikolajczak i Hansenne (2009)
" Hillary Elfenbein (2006) przeprowadziła eksperyment,
przeprowadzili badanie nad skutecznością treningu IE
w którym uczestniczyły osoby pochodzenia
amerykańskiego i chińskiego przechodziły trening
" Uczestnicy (19 osób w grupie treningowej) wzięli udział
rozpoznawania ekspresji emocji metodą feedbacku
w czterech 2,5 godzinnych sesjach trenigowych
opartych na modelu Saloveya i Mayera, które odbywały
" Zasadnicze wnioski wyglądały następująco:
się w odstępach tygodniowych
Trening przyczynił się do istotnego wzrostu trafności
" Pomiaru zdolności emocjonalnych dokonano trzykrotnie
rozpoznawania emocji
(przed 1 sesją, pod koniec czwartej sesji oraz pół roku
Największy wzrost efektywności dotyczył rozpoznawania emocji
po treningu) z u\
yciem gamy narzędzi do pomiaru
wyra\
anych przez przedstawicieli innej kultury
poszczególnych zdolności (STEU, OE, TAS-20, EMA,
ERP-Q) oraz ogólnego poziomu IE (TEIQue)
Zatem mo\
emy w ten sposób uczyć rozpoznawania emocji!
" Grupa kontrolna wykonywała (n=18) wykonywała te
same testy, nie uczestnicząc w treningu
Inteligencja emocjonalna  cecha, zdolno
ść
czy &
mgr Maciej Stolarski
Inteligencja emocjonalna  cecha, zdolno
ść
czy &
mgr Maciej Stolarski
Inteligencja emocjonalna  cecha, zdolno
ść
czy &
mgr Maciej Stolarski
Inteligencja emocjonalna  cecha, zdolno
ść
czy &
mgr Maciej Stolarski
Inteligencja emocjonalna  cecha, zdolno
ść
czy &
mgr Maciej Stolarski
Inteligencja emocjonalna  cecha, zdolno
ść
czy &
mgr Maciej Stolarski
Badania nad skutecznością treningu IE (3) Badania nad skutecznością treningu IE (4)
Program treningu (Nelis i in., 2009) Program treningu (Nelis i in., 2009)
19 20
" Sesja 3.: Wyra\
anie i wykorzystywanie emocji
" Sesja 1.: Rozumienie emocji
Sprawdzenie pracy domowej i nawiązanie do poprzedniej sesji
Odgrywanie ról, ilustrujące znaczenie emocji i IE
Jak wyra\
ać emocje? Fakty  emocje  potrzeby  pozytywne rozwiązania
Wprowadzenie oraz wytłumaczenie  emocjonalnego pamiętnika
Wykorzystywanie mocy pozytywnych emocji: jak  ulepszyć swoje
Mimi-wykład dot. kluczowych pojęć (IE, emocje)
pozytywne uczucia?
Praca domowa i podsumowanie
Wykorzystywanie emocji do rozwiązywanie problemów: emocjonalna
mapa drogowa
" Sesja 2.: Spostrzeganie emocji
Praca domowa i podsumowanie
Sprawdzenie pracy domowej i nawiązanie do poprzedniej sesji
" Sesja 4.: Zarządzanie emocjami
Rozpoznawanie emocji własnych (technika trojga drzwi: aktywacja
fizjologiczna, poznanie i tendencja do działania): teoria i praktyka
Sprawdzenie pracy domowej i nawiązanie do poprzedniej sesji
Rozpoznawanie emocji innych: ekspresje mimiczne (METT)
Strategie radzenia sobie i ich skuteczność: teoria i dyskusja grupowa
Rozpoznawanie emocji innych: zadawanie odpowiednich pytań i empatia
Synteza pozytywna: odgrywanie ról i ćwiczenia
Komunikacja
Połączenia umysł-ciało i ćwiczenia relaksacyjne
Praca domowa i podsumowanie
Podsumowanie, pytania, ewaluacja warsztatu
Badania nad skutecznością treningu IE (5) Badania nad skutecznością treningu IE (6)
Program treningu (Nelis i in., 2009) Wyniki (Nelis i in., 2009)
21 22
Badania nad skutecznością treningu IE (7) Badania nad skutecznością treningu IE (8)
Wyniki (Nelis i in., 2009) Wyniki (Nelis i in., 2009)
23 24
Inteligencja emocjonalna  cecha, zdolno
ść
czy &
mgr Maciej Stolarski
Inteligencja emocjonalna  cecha, zdolno
ść
czy &
mgr Maciej Stolarski
Inteligencja emocjonalna  cecha, zdolno
ść
czy &
mgr Maciej Stolarski
Inteligencja emocjonalna  cecha, zdolno
ść
czy &
mgr Maciej Stolarski
Inteligencja emocjonalna  cecha, zdolno
ść
czy &
mgr Maciej Stolarski
Inteligencja emocjonalna  cecha, zdolno
ść
czy &
mgr Maciej Stolarski
Badania nad skutecznością treningu IE (9) Badania nad skutecznością treningu IE (10)
Wyniki (Nelis i in., 2009) Wyniki (Nelis i in., 2009)
25 26
Badania nad skutecznością treningu IE (10)
Treningi IE w szkołach
Wnioski (Nelis i in., 2009)
27 28
" Warsztaty IE (nawet 10-godzinne) mogą znacząco " Na przełomie XX i XXI wieku w wielu szkołach
poprawić poziom zdolności emocjonalnych (głównie w USA) przeprowadzano plan  zmiany
społecznej poprzez rozwój IE
" Wyniki są istotne nie tylko dla poczucia kompetencji
emocjonalnej (metody samoopisowe), ale i dla " Niestety nie przyniosły one oczekiwanego rezultatu 
rzeczywistych zdolności (pomiar testowy) nie obni\
yła się częstotliwość zachowań
destrukcyjnych, patologii czy problemów psychicznych
" Zmiany treningowe okazały się trwałe  przyrost
zdolności emocjonalnych utrzymywał się nawet pół " Jednak programom tym mo\
na zarzucić bardzo
roku po przeprowadzeniu treningu wysoki poziom ogólności i  płytkość , zaś uczniom,
którzy brali w nich udział  niski poziom motywacji
" Jak w przypadku wszystkich treningów, \
eby
przynosiły efekt, konieczna jest wola i zaanga\
owanie
uczestników&
Podsumowanie Bibliografia
29 30
" Mimo istnienia genetycznego podło\
a, znaczenie " Jarmu\
, S., Witkowski, T. (2008). Inteligencja
oddziaływań środowiskowych (celowych i emocjonalna w praktyce szkoleń biznesowych. W:
nieumyślnych) dla IE trudno jest przecenić M. Śmieja, J. Orzechowski (red.), Inteligencja
emocjonalna. Fakty, mity, kontrowersje (s. 214-231).
" Rozwijanie IE ma sens  treningi mogą być skuteczne
Warszawa: PWN
" Warsztaty IE będą tym skuteczniejsze, im bardziej
" Matthews, G. Zeidner, M., Roberts, R. D. (2002).
dookreślona będzie treść szkolenia
Emotional intelligence: Science and myth. Cambridge:
MIT Press. Rozdz. 11.
" Warto budować szkolenia oparte ściśle na teorii  są
bardziej dookreślone i łatwiej ocenić ich efektywność
" Nieskuteczność oddziaływań mo\
e wiązać się z
nieadekwatnością metod bądz
zbyt du\
ą ogólnością
treści
Inteligencja emocjonalna  cecha, zdolno
ść
czy &
mgr Maciej Stolarski
Inteligencja emocjonalna  cecha, zdolno
ść
czy &
mgr Maciej Stolarski
Inteligencja emocjonalna  cecha, zdolno
ść
czy &
mgr Maciej Stolarski
Inteligencja emocjonalna  cecha, zdolno
ść
czy &
mgr Maciej Stolarski
Inteligencja emocjonalna  cecha, zdolno
ść
czy &
mgr Maciej Stolarski
Inteligencja emocjonalna  cecha, zdolno
ść
czy &
mgr Maciej Stolarski