uchwała 11styczeń 1999






























95

















 

















UCHWAŁA Z DNIA 16 LISTOPADA 2000 R.















I KZP 38/2000



















 















W sprawach o wykroczenia skarbowe, w których akt oskarżenia wniosła Policja lub inny niefinansowy organ
dochodzenia, wskazany w art. 134 ż 1 k.k.s., zwrot sprawy w celu usunięcia
istotnych braków postępowania przygotowawczego – na podstawie art. 339 ż 3
pkt 4 k.p.k. – następuje prokuratorowi.















 















Przewodniczący: sędzia SN J. Bratoszewski.















Sędziowie SN: H. Gradzik, J. Sobczak (sprawozdawca).















Prokurator Prokuratury Krajowej: R. Stefański.

















 















Sąd Najwyższy w sprawie Mykoli K., po rozpoznaniu, przekazanego na podstawie art. 441 ż1 k.p.k., przez Sąd Okręgowy
w L., postanowieniem z dnia 31 sierpnia 2000 r., zagadnienia prawnego
wymagającego zasadniczej wykładni ustawy:













 













„Czy sąd rejonowy w sprawie o wykroczenie skarbowe, w sytuacji, gdy akt oskarżenia sporządził i wniósł niefinansowy
organ dochodzenia określony w art. 134 ż 1 pkt 2 k.k.s., stosując odpowiednio
art. 339 ż 3 pkt 4 k.p.k., zwraca sprawę w celu usunięcia istotnych braków
prokuratorowi, czy też organowi dochodzenia?”













 













uchwalił



udzielić odpowiedzi

jak wyżej

.













 















Uzasadnienie:















 













Przedstawione Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne zrodziło się na tle następującej sytuacji procesowej.











Do Sądu Rejonowego w L. wpłynął sporządzony i wniesiony przez funkcjonariusza Policji akt oskarżenia
przeciwko Mykoli K. o popełnienie wykroczenia skarbowego określonego w art.
65 ż 4 k.k.s. w zw. z art. 65 ż 1 k.k.s. Postanowieniem z dnia 20 lipca 2000
r. Sąd Rejonowy w L., na podstawie art. 339 ż 3 pkt 4 k.p.k. i 345 ż 1 k.p.k.
w zw. z art. 113 ż 1 k.k.s., zwrócił sprawę prokuratorowi w celu usunięcia
istotnych braków postępowania przygotowawczego. Na wspomniane postanowienie
zażalenie złożył prokurator, zarzucając w jego treści obrazę przepisów prawa
procesowego, polegającą na niezawiadomieniu Policji, jako organu uprawnionego
do występowania w charakterze oskarżyciela publicznego w przedmiotowej
sprawie, o terminie posiedzenia i na niedoręczeniu Policji odpisu
postanowienia (art. 96 k.p.k. w zw. z art. 121 ż 1 i 2 k.k.s.). Ponadto
podniósł obrazę przepisów prawa procesowego, polegającą na zwrocie sprawy
prokuratorowi, podczas gdy – jego zdaniem – organem uprawnionym do usunięcia
braków jest Policja, jako organ wnoszący akt oskarżenia. W konkluzji wniósł o
uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w
L. „celem ponownego rozpoznania”.











Rozpoznając zażalenie Sąd Okręgowy uznał, że wyłoniło się zagadnienie prawne wymagające zasadniczej wykładni
ustawy, a jego przedmiotem powinien być przepis art. 339 ż 3 pkt 4 k.p.k. w
zw. z art. 113 ż 1 k.k.s. i art. 121 ż 2 k.k.s. i postanowieniem z dnia 31
sierpnia 2000 r. odroczył rozpoznanie sprawy, przedstawiając, na podstawie
art. 441 ż 1 k.p.k., Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia przytoczone na wstępie
zagadnienie prawne, wymagające zasadniczej wykładni ustawy.











Sąd Najwyższy zważył, co następuje:











Na wstępie należy zauważyć, iż w art. 118 ż 1 i 2 k.k.s. wskazano organy dochodzenia w sprawach o przestępstwa
skarbowe i wykroczenia skarbowe. Właściwość rzeczową wymienionych w art. 118
ż 1 i 2 k.k.s. organów dochodzenia sprecyzowano w art. 133 i 134 k.k.s. Z
organów wskazanych w treści art. 118 ż 1 i 2 k.k.s. finansowymi organami
dochodzenia są – jak wskazuje dyspozycja art. 53 ż 37 k.k.s.: urząd skarbowy,
inspektor kontroli skarbowej, urząd celny, funkcjonariusz inspekcji celnej.
Niefinansowymi organami dochodzenia są natomiast – w świetle art. 53 ż 38
k.k.s. – Straż Graniczna, Policja, Urząd Ochrony Państwa, Żandarmeria
Wojskowa. Podział organów dochodzenia w sprawach o przestępstwa skarbowe i
wykroczenia skarbowe na finansowe organy dochodzenia i niefinansowe organy
dochodzenia ma istotne znaczenie w świetle treści art. 122 k.k.s.,
regulującego zakres uprawnień finansowych organów dochodzenia oraz procesowy
nadzór nad dochodzeniem prowadzonym przez te organy oraz w kontekście
przepisów art. 133 i 134 k.k.s., regulujących właściwość rzeczową finansowych
i niefinansowych organów dochodzenia.











Z treści art. 122 ż 1 pkt 1 k.k.s. jednoznacznie wynika, iż w sprawach, w których finansowy organ dochodzenia
prowadził takowe dochodzenie, a następnie wniósł i popierał akt oskarżenia
przed sądem, przez wyrażenie „prokurator”, użyte m.in. w treści art. 339 ż 1
pkt 1 i 3, ż 3 pkt 4 i ż 5 k.p.k., rozumie się także „finansowy organ
dochodzenia”. W tym stanie rzeczy wydaje się bezsporne, iż wspomniany przepis
art. 122 ż 1 k.k.s. wyposażył finansowe organy dochodzenia w niektóre
uprawnienia i obowiązki, które według kodeksu postępowania karnego w
postępowaniu przygotowawczym i sądowym przysługują tylko prokuratorowi.
Oczywiście, z treści wspomnianego przepisu wynika jednoznacznie, że
wspomniane uprawnienia odnoszą się do sytuacji, w których finansowy organ
dochodzenia prowadzi w konkretnej sprawie postępowanie przygotowawcze, a
następnie wnosi i popiera akt oskarżenia. Uprawnienia, w które finansowe
organy dochodzenia wyposażył przepis art. 122 ż 1 k.k.s., kończą się jednak –
wobec treści art. 122 ż 3 k.k.s. – w razie przejęcia sprawy przez prokuratora
do „swego prowadzenia”.











Tak więc w sprawach, w których finansowy organ dochodzenia prowadził dochodzenie, a następnie wnosił i popierał akt
oskarżenia przed sądem, nie może być wątpliwości co do tego, iż organ ten
wyposażony został w niektóre uprawnienia i obowiązki przysługujące w
postępowaniu przygotowawczym i sądowym według kodeksu postępowania karnego
tylko prokuratorowi. Prowadzi to do wniosku, iż podmiotem, któremu sąd zwraca
sprawę w celu usunięcia istotnych braków postępowania na podstawie art. 339 ż
3 pkt 4 k.p.k. – który to przepis na podstawie art. 113 ż 1 k.k.s. ma
odpowiednie zastosowanie w postępowaniu o przestępstwa skarbowe i wykroczenia
skarbowe – jest finansowy organ dochodzenia, oczywiście pod warunkiem, że
prowadził on dochodzenie, a następnie popierał akt oskarżenia przed sądem.
Tylko w przypadku, gdyby prokurator przejął sprawę, w której finansowy organ
dochodzenia prowadził dochodzenie, prokurator byłby adresatem zwrotu sprawy w
celu usunięcia istotnych braków postępowania przygotowawczego. W razie bowiem
przejęcia sprawy przez prokuratora do swego prowadzenia nie stosuje się
przepisów art. 122 ż 1 i 2 k.k.s., a więc w takich sprawach finansowych organ
dochodzenia przestaje korzystać z uprawnień przysługujących w postępowaniu
przygotowawczym i sądowym tylko prokuratorowi. Oczywiście, w sytuacji, gdy
akt oskarżenia o przestępstwo skarbowe bądź wykroczenie skarbowe wniósł
prokurator, a finansowy organ dochodzenia przyłączył się doń i działa obok
prokuratora w charakterze oskarżyciela publicznego z mocy art. 157 ż 2
k.k.s., finansowy organ dochodzenia będzie miał takie uprawnienia, jakie
kodeks postępowania karnego nadaje „oskarżycielowi publicznemu” lub ogólnie
stronie, a nie te, które wyraźnie przypisuje prokuratorowi. Tym samym w
takich przypadkach prokurator, a nie finansowy organ dochodzenia, będzie
adresatem zwrotu sprawy w celu uzupełnienia istotnych braków postępowania
przygotowawczego.











Odmiennie natomiast przedstawia się sytuacja w stosunku do niefinansowych organów dochodzenia, ponieważ
dyspozycja art. 122 ż 1 k.k.s. odnosi się tylko i wyłącznie do finansowych
organów dochodzenia i nadzoru. Niefinansowe organy dochodzenia, które
wskazano w treści art. 53 ż 38 k.k.s., a których właściwość rzeczową określił
art. 134 k.k.s., nie zostały w żadnym z przepisów kodeksu karnego skarbowego
wyposażone w kompetencje przysługujące w postępowaniu przygotowawczym i sądowym
prokuratorowi. Z mocy art. 121 ż 2 k.k.s. mają one w sprawach o wykroczenia
skarbowe uprawnienia do sporządzania i wnoszenia aktu oskarżenia oraz do
popierania go przed sądem, a także do występowania w toku całego
postępowania, nie wyłączając czynności po uprawomocnieniu się orzeczenia.
Niefinansowym organom dochodzenia, podobnie zresztą jak finansowym organom,
przysługują więc w sprawach określonych w art. 121 ż 2 k.k.s. uprawnienia
oskarżyciela publicznego. Podkreślić należy, że akt oskarżenia wnoszony przez
niefinansowe organy dochodzenia, podobnie zresztą jak taki akt wnoszony przez
finansowy organ dochodzenia, nie wymaga zatwierdzenia przez prokuratora.
Zarówno finansowe, jak i niefinansowe organy dochodzenia nie mają nawet
obowiązku zawiadamiać prokuratora o wniesieniu aktu oskarżenia.











Uprawnienia określone w treści art. 121 ż 2 k.k.s. obejmują zarówno finansowe jak i niefinansowe organy dochodzenia.
Jednakże wykładnia językowa przepisu art. 122 ż 1 k.k.s. prowadzić musi do
jednoznacznego wniosku, że tylko finansowe organy dochodzenia wyposażone są w
niektóre uprawnienia i obowiązki prokuratora, w tym uprawnienia określone w
art. 339 ż 3 pkt 4 k.p.k. Tym samym tylko finansowe organy dochodzenia mogą
być adresatami zwrotu sprawy w celu usunięcia istotnych braków postępowania
przygotowawczego, oczywiście pod warunkiem, że w sprawach tych prowadziły
dochodzenie, a następnie wniosły i popierały akt oskarżenia.











Niewątpliwe jest, że przepisy kodeksu karnego skarbowego przyznały niefinansowym organom dochodzenia, w tym
Policji, uprawnienia do sporządzania i wnoszenia aktu oskarżenia oraz
popierania go przed sądem oraz występowania w toku całego postępowania,
rozszerzając kompetencje Policji w porównaniu z przepisami kodeksu
postępowania karnego. Ta zwiększona samodzielność Policji, wbrew sugestiom
zawartym w postanowieniu Sądu Okręgowego w L., nie może jednak prowadzić do
wniosku, iż Policja jako niefinansowany organ dochodzenia może być adresatem
czynności przewidzianej w treści art. 339 ż 3 pkt 4 k.p.k. – a więc zwrotu
sprawy w celu uzupełnienia istotnych braków postępowania przygotowawczego.
Uprawnienie to przyznano jedynie finansowym organom dochodzenia, do których
nie zaliczono Policji, będącej jednym z niefinansowych organów dochodzenia.
Odniesienie się do wykładni teleologicznej i wnioskowanie, że skoro Policja
stała się oskarżycielem publicznym obok prokuratora, to powinna ponosić
wszelkie konsekwencje związane z wadliwością postępowania przygotowawczego i
jego niepełnością, co proponuje Z. Gostyński (por. Komentarz do kodeksu
karnego skarbowego, Warszawa 2000, s. 90–91), a w ślad za nim Sąd Okręgowy w
L., jest całkowicie nieuprawnione, skoro reguły wykładni językowej
jednoznacznie wskazują, iż adresatem zwrotu sprawy w celu uzupełnienia
postępowania przygotowawczego może być, w świetle art. 122 ż 1 k.k.s.,
finansowy organ dochodzenia, który prowadził dochodzenie, a następnie wnosił
i popierał akt oskarżenia przed sądem.











Podkreślić należy, iż stanowisko – prezentowane w niniejszej sprawie przez Prokuratora Prokuratury Krajowej –
zrównujące wymienione w art. 133 ż 1 k.k.s. finansowe organy dochodzenia ze
wskazanymi w art. 134 ż 1 k.k.s. niefinansowymi organami dochodzenia jest
nieuzasadnione i pozostaje w sprzeczności nie tylko z treścią art. 53 ż 37 i
38 k.k.s., lecz przede wszystkim z dyspozycją art. 122 ż 1 k.k.s.
Prezentujący to stanowisko zdaje się nie zauważać wyraźnych dystynkcji między
pozycją finansowych i niefinansowych organów dochodzenia, które poczynił
ustawodawca w treści art. 122 ż 1 k.k.s. Stwierdzić należy, iż nowe
rozwiązania procesowe zawarte w treści kodeksu karnego skarbowego nie
pozwalają na recepcję stanowisk judykatury wyrażanych na gruncie dawnego
stanu prawnego i zwalniają od konieczności dyskusji z poglądami doktryny,
wyrażonymi w szczególności na tle uchwały pełnego składu Izby Karnej z dnia
11 kwietnia 1984 r., VI KZP 31/83 OSNKW, 1983, z. 7–8, poz. 67, oraz uchwały
składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia 1983, VI KZP
38/82, OSNKW 1983 r., z. 7–8, poz. 53.