JULIAN TUWIM
PIÓREM
I
PIÓRKIEM
PIOSNECZKA
Idzie przez ulicÄ™
Krwawy komunista,
Rękę w kieszeń wsadził
I tak sobie śwista:
 Hej, wyrzutek ci ja
WÅ‚asnego narodu,
Całkiem mnie zatruły
Miazmaty wschodu.
Detterding ma naftÄ™,
Kreuger ma zapałki,
Ja mam kałdun pusty,
A policja pałki.
Pan żre kawior, a ja
Nie mam na razowiec,
Dobrze mi, draniowi,
Bom ja wywrotowiec.
Hrabia jez
dzi Buickiem,
Hrabina MinerwÄ…,
Ja na tramwaj nie mam.
Dobrze mi tak, ścierwu.
Krupp armatÄ™ zrobi
Pod protekcjÄ… Boga
I wróg zacznie kropić
W odwiecznego wroga.
Ważne ma powody,
Znane nawet dziecku,
Bo ja klnÄ™ po polsku,
A on po niemiecku".
HAJHITLA
W sennej ciszy nordyckiej niedzieli
W tym miasteczku tak ślicznie, tak lubo.
Lniana Gretchen przy starej kÄ…dzieli
Poetycznie rozmyśla o Blubo.
Zapatrzyła się tęsknie i sztywno
W jasnÄ… dal, gdzie siÄ™ droga rozwidla...
- Wird er kommen, der Hans ?" I z przedziwnÄ…
Melancholią westchnęła:  Hajhitla".
Rano była na święcie Madchenów,
Lśniło słońce germańskie nad światem,
War das schQ
n, kiedy milion Gretchenów
Kolosalnym stanęło kwadratem!
Es war sonnig und herzig und niedlich,
Und der Fiihrer kam - süss wie Baumkuchen,
Und er lachte so lieb, so gemutlich,
Und wir haben  hajhitla" gerufen.
Potem była zabawa i tańce
Mit den Sturm-Boden-Bums-Bomben-Jungen,
I tańczyły wesołe germańce
Und sie haben  hajhitla" gesungen.
A za tydzień przed ołtarz podąży
Z lnianym Hansem, ojczyzny swej chlubÄ…,
Wurst-Sturm-Bomben-Heil-Bundu chorążym,
I Hans zerżnie ją, z myślą o Blubo.
Przyjdą goście z całego Heilstadtchen
I ustawiÄ… siÄ™ w kwadrat w izdebce,
Zaśpiewają  hajhitla" dla Gretchen,
Na co Gretchen  hajhitla" wyszepce.
I przyniesie  geszenk" każdy z gości,
Mianowicie  Mein Kampf" dla niej i dla
Sturm-Bums-Hansa i z wielkiej radości
Młodzi krzykną wesoło:  Hajhitla".
...I w napływie błogiego Allheilu,
Co tak pięknie marzenia uskrzydla,
Przy kÄ…dzieli, w niedzielÄ™, z langweilu,
Zdechło dziewczę, ziewnąwszy:  Hajhitla".1936
WIERSZ WIELCE UCZONY
Na insułach, za Japonami,
Kokosz-pstrokosz czubata, gdy jej
Sprowadzono kura z Indyiey,
Zniosła jaje z karakterami.
A pisało na onym jaju :
Panim + Echad + Elohim + Hubem,
I przyfrunął z kraju Nogajów
Gryphus-skrzekot z czarnym Cherubem.
A siedziała na onym jaju
Kokosz-pstrokosz lat siedemdziesiÄ…t
U pygmejów, w mieście Bombaju,
DokÄ…d drogi sto lat i miesiÄ…c.
A ów Cherub miał złote szpony,
A ów Gryphus po chińsku świstał
(Jako pisze wielce uczony Lycosthenes, naturalista).
Aż z onego jaja się wykluł
Kynocephal z ognistÄ… szyjÄ…,
( U czarownic na konwentyklu
Przedni przysmak", pisze Del Rio).
By zaś zgubić tego niewida,
Czytaj traktat Horsta z Frankonii.
( Misceatur assa foetida
cum oleo hypericoni.")
Za morzami, w dziwnych narodziech,
Ukazali siÄ™ auripedzi,
Item Człekoń albo Mężodziew
Na brandańskiej insule siedzi...
Item czytaj księgi Merlina,
Aldrovanda i Montigrada,
Item słuchaj radia z Berlina,
Gdy uczony Adolfus gada
- Vir et miles gloriosus, castus,
Mystagogus magnae experientiae,
Theofrastus Paracelsus Bombastus,
Który posiadł one wszystkie scyencye.
WEZM
JA KONTUSZ...
WezmÄ™ ja kontusz, wezmÄ™ ja kontusz,
SzablÄ™ przypaszÄ™,
Pójdę pod Madryt, wstąpię do kadry,
Tam siÄ™ pocieszÄ™.
Z całą Falangą gratis i Franco
StanÄ™ ja w zbroi,
Tam siÄ™ pokrzepiÄ™, tam mi najlepiej,
Gdzie sami swoi!
Cały Faszintern: Hauptmann von Hintern,
Hrabia Vabanco,
Markiz Bombardi z królewskiej gwardii
I święty Franco;
Lejb-huzar Żopow, pop Protopopow,
Ataman Kasza,
Murzyn Kakao, bankier z Bilbao
I Mufti-Pasza.
Gauleiter Tante, Burbon z Brabantem,
Giełdziarz żydowski,
Negr z Fantelupy, a z nim do kupy
Marian DÄ…browski.
Uderzę w głośny okrzyk:
 Albośmy
To jacy tacy?
Hurra kulturra i dyktaturra,
Naprzód, rodacy!
Od okrutnego Kominternego
Brońmy, co nasze!"
...WezmÄ™ ja kontusz, wezmÄ™ ja kontusz
SzablÄ™ przypaszÄ™!
GRENADA
Jechaliśmy stępa,
Pędziliśmy w kłębach
I  Jabłoczko"  piosnkę
Trzymaliśmy w zębach.
Ach, piosnkÄ™ tÄ™ dotÄ…d
Na pewno pamięta
Malachit stepowy,
Murawa pomięta.
Lecz inną pieśń jeszcze,
0 obcym narodzie,
Do siodła przytroczył
Towarzysz w pochodzie
I śpiewał, choć rodak,
Tutejszy jak ja:
- Grenada, Grenada,
Grenada maja!
Na pamięć tę piosnkę
Jak pacierz znał pański,
I skÄ…d do molojca
Ten smutek hiszpański?
Kijowie! Poltawo!
Od kiedyż w te strony
Przybyły z Grenady
Hiszpańskie canzony?
Nie w twoimż to zbożu,
Ukrajno, śród żniwa,
Tarasa Szewczenki
Papacha spoczywa?
Więc skąd, przyjacielu,
W piosence twej Å‚ka:
-Grenada, Grenada,
Grenada maja!
A chochoł-marzyciel
Po małej chwileczce
Powiada:  GrenadÄ™
Znalazłem w książeczce.
Wysoki to honor
Tak piękne mieć imię,
Jest powiat grenadzki
W hiszpańskiej krainie.
Ja chatę porzucił
I walczyć szedł poto-m,
Że ziemię w Grenadzie
Ja oddać chcę chłopom.
Żegnajcie, najmilsi,
Powrócę, Bóg da!"
- Grenada, Grenada,
Grenada maja!
Pędziliśmy w znoju,
By poznać dokładnie
GramatykÄ™ boju
I słowa armatnie.
Świt wstawał na niebie,
By znowu się schować,
I koń się utrudził
Po stepie cwałować.
Lecz  Jabłoczko" szwadron
Wciąż grał bez wytchnienia
Na skrzypcach epoki
Smyczkami cierpienia,
I gdzież, przyjacielu,
Podziała się ta
- Grenada, Grenada,
Grenada maja!
Na ziemiÄ™ od kuli
Zwaliło się ciało,
Rozstało się z siodłem,
A nigdy nie chciało.
Nad trupem się księżyc
Potoczył jak łza,
I wargi martwiejÄ…c
Szepnęły:  Grena..."
Daleko, za chmury,
Unosząc swą mękę,
Przyjaciel mój poszedł
I zabrał piosenkę,
I nikt już nie słyszał
Od tego dnia:  Grenada,
Grenada, Grenada maja!
A szwadron kolegÄ™
Bez żalu pogrzebał
I  Jabloczko" - piosnkÄ™
Do końca dośpiewal.
I tylko z niebiosów
Opadła nad nami
A
za deszczu maleńka
Na zmierzchu aksamit.
I cóż wy, najmilsi?
Za pieśnią tęsknicie?
Nie wolno! Pieśń nową
Złożyło nam życie...
NA ZBYTNIE A NIEPOWÅšCI
GLIWE DZIWKOCHWALSTWO NASZEGO WIEKU
Zanadto siÄ™ z damÄ… cacka
Szarmancka brać literacka.
Szmatławce i szewaliery
PrawiÄ… jej same dusery.
Dochodzą już do przesady
Te kąplemęty, lansady.
Te sętymęty, czułości
Przyprawić mogą o mdłości.
Mizdrzy siÄ™ w gracji i szyku
Cicisbey przy wersalczyku.
Dla byle kapryśnej idiotki
Madrygał ułoży słodki.
Dla paru od wiersza groszy
PÅ‚aszczy siÄ™, mdleje z rozkoszy.
WpadajÄ… w achy i ochy
Na widok pończochy pieszczochy.
 Piszczą  sylwuple, żewupry!"
Bałwany i wiercikupry.
Na widok pyjamy damy
PiszÄ… te chamy reklamy.
Dlaczego chwycił szał cię,
Gdyś ujrzał kretynkę w aucie?
Czemu ci w oczach troi siÄ™,
Że dziwka siedzi w Rolls-Roysie?
 Urocza Bebi Pipi
W yachcie na Mississipi."
 Zmysłowa Dudu Papa,
Jej uśmiech, pies i kanapa."
 Fertyczna Elli Belli
Pije kawÄ™ w kÄ…pieli."
Czego migdalisz się, chłopie,
Że dziwka kawsko żłopie?
Że w wannie niby? To o to
Tak się wygłupiasz, idioto?
Sam lepiej idz
do Å‚az
ni
I już się więcej nie błaz
nij.
WIZYTA
Odwiedził mnie raz przykry gość,
Wizyta była krótka.
Doradzał coś, tłumaczył coś,
WystrychnÄ…Å‚ mnie na dudka.
Na karcie było: Doktor Zet.
Incognito się zjawił.
W lansadach do pokoju wszedł
I mętnie o czymś prawił.
A jak się w gracji słodko wił!
Jak wdzięcznie siedział boczkiem!
Z rękawa prztyczkiem strącał pył
I mrugał tłustym oczkiem.
Słuchając go wiedziałem, że
Nieczysta to afera,
Że szelma jest, że głupio łże,
Nabiera mnie, nabiera!
Ni w pięć, ni w dziewięć bzdury plótł.
Cytował biegłych w Piśmie,
Zamroczył bestia mnie i zwiódł.
A niech go dunder świśnie!
Gdy jął się płaszczyć, łasić, łotr,
I w niebie mnie kołysać,
Gdy wypił, szepcząc:  A la votre!"
Musiałem skrypt podpisać.
I odtąd chodzę błędny, mdły,
Krokami znad przepaści,
I szczerzą do mnie żółte kły
Ojcowie eklezjaści.
W niedzielÄ™ do piskliwych dam,
Chichocąc, wciąż się mizdrzę
Lub w bilard z facetami gram
I kupleciki gwiżdżę.
Melonik mój, krawacik mój,
Ubranko kuse, wcięte, A
ch, wszystko, wszystko, jak ten strój,
Na dudka wystrychnięte!
Nie pomógł żal, nie pomógł post
Ni modły przed ołtarzem.
W pysk trzeba było gościa wprost,
Jak Luter, kałamarzem!
Uczyli mnie skutecznych sztuk
Bodinus i Del Rio,
Więc było cisnąć go do nóg
I stłamsić podłe ryjo!
A teraz co? Ha, ha, hi, hi,
Spacerkiem poprzez miasto,
I w pustej piersi wieczność mdli
I patrzę wyłupiasto.
Poprawiam, gwiżdżąc, krawat pstry
W przepastnych szybach wystaw
I szczerzy do mnie żółte kły
Ponury egzorcysta.
M
CZENNIK
O pierwszej, gdy najgwarniej,
Wszedł dureń do kawiarni,
Siadł ważny, energiczny
I chciał być zagraniczny.
Wyłaził z oślej skóry,
By dowieść, że wygląda
Na Szweda, na boksera,
Co najmniej zaÅ› na lorda.
Na lorda, na cowboya,
Na kniazia, na Gruzina,
Na gazdÄ™, na gieroja
Lub na wampira z kina.
Przeżywał straszne męki,
Bo sam nie wiedział, czyli
Jest duńskim detektywem,
Czy dyplomatÄ… z Chili.
Po chwili był Norwegiem,
Narciarzem z bożej łaski,
Niedługo  bo przeważył
Element anglosaski.
-Zamówił  łisky-ssoda",
SepleniÄ…c spleenowato,
I westchnÄ…Å‚ sobie:  Szkoda!"
(Bo tęsknił za herbatą).
Z uśmiechem najchłodniejszym
Żuł gumę (tfu, ohyda!)
Zażądał  Ilustrejszn",
Podano  Åšwiatowida".
OdsunÄ…Å‚ go z wyrazem
Znudzenia i niesmaku,
Bo tęsknił za powieścią
Migowej w  Gzerwoniaku".
Błyskała egzotyzmem
Koszula kolorowa
I krawat w krwawe kraty
I kurrrtka-mać sportowa.
I fajka tkwiła w zębach,
Jak gdyby z nich wyrosła
(Udawał w tym momencie meksykańskiego posła).
I znów się strasznie męczył,
Że nikt go nie podziwia,
Więc zaczął być Hiszpanem De Menda y OHvia.
Hiszpanem z Pampeluny,
Hiszpanem z Alicante,
Hiszpanem monarchistÄ….
Hiszpanem emigrantem.
Lecz wszystko na nic,chociaż
Pił Xeres y Oporto,
Więc poszedł do Closedo
Y Water y Aborto.
Wypłakał się obficie
Przed babÄ… klozetowÄ…
I wrócił siedemnastką
Na swojÄ… KoszykowÄ….
POETO
Poeto! rozpruj krewnym bety i pierzyny!
 Foteliki",  gablotki"  przez okno, o bruk!
Piruetami rozpląsanych nóg
Wystukuj anapesty na szczęce rodziny.
Poeto! kup czerwony ołówek w sklepiku
I przekreśl nim, jak cenzor, sklep ikarską twarz!
Skonfiskowaną mordę, gdy odetniesz  zważ
I wywieÅ›, jak zajÄ…ca, przed sklepem na stryku.
Poeto! śród wykwintnej nobliwej zabawy
BÄ…dz
miłym gentlemanem, lekki dyskurs tocz;
Ale nagle zgaś światło, małpą na stół wskocz,
Ugryz
prezesa w ucho i grobowo zawyj!
Poeto! jest czterysta milionów Chińczyków,
To nie żarty. To dziesięć Atlantyków krwi.
Zawiadom o tym, w piorun załamując brwi,
Mitologiczne ciotki i \wujów Assyryjczyków.
Poza tym, gdy ci serce zapłacze z tęsknoty,
Możesz pałyczeć, krumskać, skobrować i kmić,
Sąbrzyć, wichatać, rumczeć, ulpansonić, brtyć...
Widzisz, miły poeto, ile masz roboty!
AUTO
Jazda dzika, bez pamięci,
Motor pijany, ja pijany,
Wiatr w czuprynę mi się wkręcił,
Jak nietoperz opętany.
Ciął rozpędem, w niebie kąpał
Wiatr szoferów: fryzjer  kiepski,
Lecz poza tym co za kompan!
Wariat, Wiejba Zerwiłebski!
Zerwiłebski, Świstakowski,
Diabli wiedzÄ… jak siÄ™ zowie,
Brzytwą ścina bystre wioski,
Złotą strzałą pędzi w głowie.
Jak mnie za łeb złapał w mieście,
Tak nie puścił aż do miasta,
My sto prawie, a on dwieście,
W usta chlusta, w oczy chlasta.
RamiÄ™ z auta! LaskÄ… w locie
Tłukłem, wesół, po chałupach,
Drrr  bębniło, jak po płocie
Po telegraficznych słupach.
Jak nie w rów, to chyba w drzewo!
Brzytwie pędu łeb na ścięcie!
Strach na prawo, śmiech na lewo,
Karczma prosto, śmierć na skręcie.
PRZESTROGA DLA IDIOTÓW
Ażem ze szczęścia dygotał,
KiwajÄ…c siÄ™ nad szynkwasem!
I przyszedł Wielki Idiota,
I zaczął mówić basem.
Mówił grubo i cicho
SamÄ… prawdÄ™ cedzonÄ….
Aż zmrowiło mnie licho,
Gdy powiedział:  Stwierdzono".
Zapłakałem samotnie
Nad karczemnym szynkwasem!
Bo stwierdzono istotnie,
Bo przekonał mnie basem!
W uznaniu i adoracji
Dla jego prawdy wielkiej
Wykrzyknikami racji
Na głowach stanęły butelki.
- Mesdames, jak można?  szep
Zgorszony patrzÄ…c na nie. Idiota
spytał:  Co, proszę?"
- Nic. Ja do butelek, panie.
DENTYSTA
TorturÄ… nie nastraszysz! Åšredniowiecze, Chiny,
Szczur w brzuchu, ołów w gardło, igły za paznokcie
- Furda, gdy się rozdziawiam świdrowi maszyny
I w poręcze fotelu ostro wbijam łokcie!
Żmijo z żądłem żelaznym, zajadła wiertarko,
Śrubo w kość mą wkręcona pędzącym obrotem,
Mrowiem ciarek piłując i zgrzytliwą tarką,
Kiedyż pod nerw zajedziesz warczącym świergotem?
Struną od pięt do czaszki, sztywniejszy od śmierci,
Cały drgając przekrwionym, pulsującym włóknem,
Czekam mózgiem kipiącym, aż się wessiesz, wwiercisz,
Gdy pod niebo zawyjÄ™ i Å‚bem w sufit huknÄ™!
Wtedy, zwinny dentysto, skocz za mną pod pułap,
Gdzie huśtam się jak małpa!  tam gębę otworzę!
Stalowym chwytem cęgów kość krzyczącą ułap
I wyłam mi ze szczęki rosochaty korzeń!
A kiedy z żyrandola spadniemy zziajani,
Skrwawieni i pijani jak kochanków dwoje,
Mdlejąc ze szczęścia, szepnę miłośnie:  O, pani..."
I, jak ząb, wyrwę z piersi wdzięczne serce swoje.
Z WIERSZY O MAA
GORZATCE
...Za górami, za lasami
Tańcowała Małgorzatka z Cyganami,
Przyszedł ojciec, przyszła matka:
 Chodz
do domu, chodz
do domu, Małgorzatka!
Ja nie pójdę, idz
cie sami,
Wolę tańczyć, wolę tańczyć z Cyganami.
I  Za górami" to co?  Za lasami" to jak?
Że to góry, myślicie, że lasy?
Za górami  to dzwon,
Zaśpiew pieśni i ton 
Zaraz zagra zagóramizalasami,
Hołupcami, podkutymi obcasami
W ziemię wyrżnie step-topot żelazny.
 Tańcowała" to co? Tańcowała, no tak... Ale tańce
cygańcami gędą: Wywijała od Tater, od Beskid, ku
Węgrom, Zapadała w ramiona tańcującym łazęgom,
Przefruwała cyganiącym od siebie do siebie, Gwiazdowała
ogniem oczu po Å‚Ä…ce, po niebie, Za morawÄ…, za madziarÄ…
tańcowała
Małgorzatka gorejąca, zagorzała. Trawą-
łęgiem węgrowała kołokręgiem Po
murawach, po dolinach gnała cięgiem,
Cięgiem-kołem, góra-dołem za górami Za
lasami Morawianka z Cyganami. Wichrowały
gwiazdy w głowie i gorzałka, Aż huknęła,
ogłosiła Małgorzatka:
 ja w góry ja od gór na hory na
wierhy hornym jarem w czarny
bór a z boru ja na czehry
na czehry na uhry na
hongry na huzary na
wichry na wędry na żebry
na hungary  na węgry na
udry na hory na
hongrowiany a ganiaj go
d'ogniago naj śmiga da na
cygany!
w bałgary w bałkany w
istambuł w pustynie w araby
w mazuwary da na hindackie
stepynie
ste-pynie stepia-ny pastare
istukany na gangi na gandziary
gań d'ganiaj go na cygany!
step-zastep
step-topot
step-potop kopytary
top stepem
top trawami
trawy kopcem za mazuwary!"
Pracowała najpierw w KIP'ie
w Katowicach,
niezbyt długo była w KIP'ie
w Katowicach;
zamiast kwity KIP'u
rejestrować w biurze
 ...zakwitały pąki białych róż"
w rejestraturze
i na ulicach,
i na księżycach 
wszędzie róże,
w całych na świecie Katowicach.
W KIP'ie robiono takie rzeczy:
L. Dz. 2813 (BP) 36 Katowice dnia w
związku z powołując się na z wys.
poważ.
i pieczęć.
Albo takie w KIP'ie mieli troski: L. Dz.
4702 (MK) 77-a Katowice dnia w
odpowiedzi na
mamy zaszczyt za
Nacz. Wydz. (-) ścikowski.
I dlatego:
wielki był KIP
ważny był KIP
groz
ny był KIP
dom  blok
nikiel i szkło
lustrzanych szyb 
a było  STO!
Lecz pewnego dnia,
(Katowice dnia,
jerum, jerum!
Katowice dnia 
i bez numeru!!!) miała zaszczyt za 
zaśpiewać nagle przed dygnitarzem:
 Siedziała na lipie, pracowała w KIP'ie" i w
szybę KIP'u kałamarzem!
I więcej nic.
Wyrzucona za
( ) Nacz. wydz.
Taki jest początek powieści
O Indyjskim Jarmarku,
Który się odbył w mieście... w mieście:
Cieszynie, Kieżmarku,
Bagdadzie, Nowym Targu,
W Rzymie, Jerusalimie,
Pod Bieszczadem, gdzie nie Bieszczad, nie Beskid,
Ale polski Hindukusz niebieski,
W on ej Persji, gwiazdami dzierganej,
Gdzie Åšpiewanie i gdzie Cygany
I gdzie Ona  zamaszysta, kraciasta, kwiaciasta
Cyganeczka, naczynie żądz,
Idzie szybko ulicami pstrokatego miasta,
Papirosku, papirosku ćmiąc...
 Czego ty u Cyganów szukasz?
y
le ci to w domu?
Kocha siÄ™ w tobie dependent, pan A
ukasz,
I pan Jan z PKO
I pan Paweł, perukarz,
A ojciec w rynku ma sklep z galanteriÄ…,
A matka z domu Rożniecka,
A wuj Rożniecki był uczestnikiem,
A stryj Kościński jest kanonikiem,
A uczyłam cię przecież od dziecka:
Dajże ty pokój tym breweriom,
Życie trzeba brać na serio,
Wuj uczestnik przewróci się w grobie,
Stryj kanonik pozbawi ciÄ™ spadku!
Zmiłuj się, przestań, zaszkodzisz sobie!
Chodz
do domu, chodz
do domu, Małgorzatko!"
Pijanemu targ, pijanemu jarmark,
Kaszkiecik na bakier, a biczysko kamrat,
Jak z bicza wystrzeli, to jak z piÄ…ci armat.
Targ na rynku,
W rynku szynk,
A w tym szynku
Ciosek dzyng,
A w tym szynku dymno, piwno,
Nic nie mówił, tylko kiwnął.
Znaczy: śpyrt.
Szklanka, dwie,
Tylko kiwnąć, Żyd już wie.
Na czterdziestkÄ™ toby mrugnÄ…Å‚,
Ale co czterdziestka? G...
Dzisiaj  śpyrt.
Zagryzł trzecią korniszonem.
Zamknął oczy. Czeka. Już.
Już mu gra, już pnie się wzgórz
Ulubione, upragnione.
Ciągnie z brzucha aż po kark
I w gorÄ…cych wzbiera wargach
I:
 Pi-janemu targ,
Pijanemu jarmark!"
Aż po oczy wypuczone,
Aż po czub! A w czubie  fyrt!
Niesie szumne i spiętrzone...
Znaczy: śpyrt.
A ten jej tancerz, Dżuli imieniem,
Twardy w ramionach, pierÅ›  luk,
Kamienie, kamienie, o-oj kamienie,
Kamienie, kamienie na szosie tłukł
Patrzy dziewczyna:
wrzącą smołą czupryna,
oczy  arabia,
tors  brÄ…z,
pot
z torsu
miedziÄ…
spływa,
oczy  arabia, smolista oliwa,
a każdy cios  wstrząs,
a każdy cios: tors  brąz.
  Cygan, Cygan, gdzieś ty bywał ?
Ze mną tańcował, ze mną śpiwał.
Czegoś uciekł? Kamienie tłuczesz.
Widzisz? Ręka. Włosy nią uczesz,
Uczesz włosy żywym grzebieniem.
Żebyś był ładny  i chodz
w plÄ…s!
Kamienie, kamienie, o-oj kamienie,
Kamienie, kamienie, tors brÄ…z!
A na mnie  dotknij  tylko ta kiecka,
Cieniuśka, czujesz ?  nie!! grzech!
A moja mama z domu Rożniecka,
A ojciec"  prysła, i w śmiech, w śmiech!
Kamienie, kamienie, o-oj kamienie,
A w lesie mięciutki mech... mech...
I zerwała kłos jęczmienia wąsaty,
Niedaleko stanęła  o kłos,
I łaskoce go kłosem włochatym,
Kłośnym włosem łaskoce mu nos...
 Cygan, Cygan, gdzie masz wÄ…s?"
I chichoce chutliwie, tkliwie,
Aż  rozbłysło pełganiem w hebanowej oliwie
I pod brązem wystąpił  pąs,
Ale jeszcze wali uporczywie:
Tors  brÄ…z, tors  brÄ…z,
A ta bliżej, bliżej, o włos,
Coraz chytrzej, coraz urodziwiej...
Wiesz, jak pachną w upał pokrzywy?
Tak pachniała.
I jeszcze mlekiem gorÄ…cym
I macierzankÄ…, gdy nieomal
Ogniem liliowym pełga, palona
Przedpiorunowym słońcem.
I nie myrrhÄ…, ambrÄ… i nardem,
Ale łożem żarkim i twardym Z
tłuczonego kamienia, I nie górnym
cedrem libańskim, Ale sinym dymem
cygańskim, Pachnącym jak sama
ziemia.
Popatrzyła. Uśmiechnęła się.  Daj się
sztachnąć"... Zaciągnęła się. Dymek mu
puściła w twarz:  Cygan, Cygan, co midasz?"
Inni, o! nie żałowaliby, Jak nic pięćset
złotych daliby. W Katowicach jeden
szwab To mi tysiąc na stół kładł.
Nawet ładny, nawet młody, Ja w
cukierni jadłam lody : Malinowe,
ananasowe (Bo ja lubiÄ™
owocowe).
On podchodzi, grzecznie wita siÄ™, Ja go nie
znam, a on pyta siÄ™:  Ist der Platz 
powiada  frei?" (Jeszcze raz się sztachnąć daj).
Zaciągnęła się. Uśmiechnęła się. Jak kot, w
miękki kłąb zwinęła się. Mówię: frei. Bo
czemu nie? Siadł i zaczął kusić mnie.
Że on dobry, że ożeni się, Że on stały,
nie odmieni się, Że on w banku krocie
ma I w Cieszynie ciociÄ™ ma.
A ta ciocia... No, jednym słowem Dwie
pięćsetki seledynowe Kładł mi na stół,
żebym w holu Dziś czekała w
 Metropolii".
Ja go słucham, bo on miły, A mnie
lody się roztopiły: Malinowe,
ananasowe (Bo ja lubiÄ™ owocowe).
Roztopiły się w mleczko chłodne,
Seledynowo-złoto-miodne Z pasemkami
różowymi Mali-małi-malinowymi.
Czasem tak na niebie bywa, Kiedy obłok
w obłok wpływa: Różowieńki, malinowy
W złoty, złoty, ananasowy...
Uśmiechnęła się. Popatrzyła.
Spał, jak ciemna w polu mogiła. Wstała,
śliczna i nieszczęśliwa, Idzie ścieżką i
chabry zrywa. Idzie  naga i
sprawiedliwa. Pamiętajcie:
SPRAWIEDLIWA.
1936
ZAKOCHANY BIBLIOFIL
Ballada tragiczna
Na co mam przysiąc, Piękna, że z żądzy umieram?
Że mi się na twój widok serce w pieśń rozdzwania?
Na komplety Kolberga,  Wisły", Estreichera!
Na dziadowskich kantyczek groszowe wydania!
Na  Bandytę z miłości" (a miałem go, drania!)
Na  Kwiaty" Rozbickiego  z rycinÄ…! Rzecz drobna,
Ale nie do zdobycia  jak ty do kochania...
 Przysięgam na te książki, na każdą z osobna!
Jakże cię mam przekonać, że mi sen odbiera
Wspomnienie o twych oczach i świat mi przesłania?
KlnÄ™ siÄ™ na Syreniusza, Siennika, Kirchera
( Mundus Subterraneus"!), na  Podróże Frania",
Na obscoenum sprzed wieku  Hrabina Melania",
Na panegiryk  Muza weselnie-żałobna
W dz
więczno-wdzięcznych melodiach tkliwego gruchania"
- Przysięgam na te książki, na każdą z osobna!
Ginę, Pani! Jak pragnę zdobyć Guliwera
W edycji M. Gliicksberga! Przysięgam na  Zdania
I uwagi moralne Starego Fryzjera",
Na  MÅ‚ot na czarownice", na traktat  De mania
Scribendi in latrinis"... Ginę z miłowania...
Zapomnieć? Nie! Zapomnieć Ciebie nie podobna!
A że kocham  przysięgam Ci w chwili rozstania
Na wszystkie książki razem i każdą z osobna.
Przesłanie
Pani! Żegnam raz jeszcze i pięknie się kłaniam...
Gdy nie chcesz bibliofila  niech CiÄ™ jakiÅ› snob ma...
Jedno wiedz : dziesięć takich oddam bez wahania
Za każdą z owych książek, za każdą z osobna.
1950
NOC MAJOWA ZAKOCHANEGO PRZYRODNIKA
SÅ‚odkie klÄ…skania i trele
Słowik w gałązkach wyczynia
(EÅ„thacus philomele,
Zwany też Aedon luscinia).
Jakaż to trawka majowa
Do twej sukienki przylgnęła?
To kurza noga krajowa (
Portulaca oleracea).
O, jak swawolny wiew igra
Koroneczkami twych falban!
Bez pachnie (Sambucus nigra),
Spójrz  brzoza (Betula alba).
Do różowiutkich twych uszek
Ćwierk jakiś dobiegł niezwykły...
To ptak  świstunka piecuszek,
(Phyloscopus trochilus zwykły).
BÅ‚agania moje wynagrodz
,
Kocham cię wzniosłe i szczytnie!
Daj mi twe usta a paproć
(Aspidium filix) zakwitnie.
Nie dziw się, że drżę jak młokos,
Że płonę w namiętnym szale!
Spójrz, luba, oto żywokost
(Symphitum officinale) !
Libido czujÄ™ do ciebie, O
żenię się, chcę mieć dzieci!...
Oto Bliz
nięta na niebie...
Alfa Małego Psa świeci...
A
ACINA
Uczysz siÄ™, wkuwasz: terra, terrae,
A potem: amo, amas, amat,
I fero, tuli, latum, ferre...
Jaka to męka! Co za dramat!
A ile ut'ów! jakie cum'y,
Supiny, groz
ne gerundivy!
I dręczą cię wyjątków tłumy,
I strasznie jesteś nieszczęśliwy!
Aż nagle  nagle wszystko umiesz,
Już krąży w twojej krwi łacina
I dumny jesteś, że rozumiesz:
 Quousque tandem, Catilina?..."
I już ci nie żal szkolnej pracy,
Gdy żyje, kwitnie każde słowo,
A ty z Wergilim i Horacym
Przeżywasz stary Rzym na nowo.
I myślisz: wieczny pomnik wznieśli,
Choć nad nim czas burzami leciał!
Jakiż to  martwy język", jeśli
Nie więdnąc przetrwał tysiąclecia!
I potem ci siÄ™ terra... terram.
I amo... amas... przypomina:
I kochasz ziemiÄ™, amas terram,
Z którą złączyła cię łacina.
1928
ŻABY A
ACINNICZKI
 Miłe żabki, składam dank wam
Za to:  Quamquam! quamquam! quamquam".
Podziękowań cała sakwa
Za to  qua qua qua" in aqua.
W sercu mym na zawsze utkwi
To piskliwe  ut qui! ut qui!"
Smutno mi. Straciłem wiarę.
Nie pytajcie:  qua re? qua re?" ,
Głośny tłum żabich kum
Kumkać zaczął:  Cum, cum, cum!"
(Zaznaczając, że to cum
Jest cum con-se-cu-ti-vum).
PARODIE LE STYLE CEST L'HOMME
Czyli wierszyk o Andzi, co uklala się i płakała, w interpretacji iozmaitych poetów.
Nie rusz, Andziu, tego kwiatka,
Róża kole rzekła matka.
Andzia mamy nie słuchała,
Ukłuła się i płakała.
MIKOA
AJ REJ
Posłuszeństwo rodzicam  wielka roskosz.
Wierę, najpirwej dziatkom godzi się poćciwość,
Jako z ni jest żywota wszelaka szczęśliwość,
Wżdy się to w wirszu snadnie może pokazować,
Iżby się rodzicielskim słowiem nie sprzeciwiać
Rzekła matka Anusie, by róż nie ruchała,
Aleć rozważne mowy Anuś nie słuchała;
Nizacz to wszytko maiÄ…c, naprzeciw przestrodze,
0 kolec się ukłuwszy, zapłakała srodze.
LEOPOLD STAFF
Wiem... zbyt drogo okupię radość nikłej chwili,
Która mnie smętkiem szczęścia złudnego upoi,
Gdy się za różą bladą tęsknota wysili
I zakwitnie przedziwnie w wątłej dłoni mojej.
Lecz muszę dłoń wyciągnąć, co mi służy wiernie,
Bo nazbyt mi tęsknota w cichym sercu wzbiera. I krwawi
się dłoń jedna o kolące ciernie, Gdy druga  łzy radości
i szczęścia ociera.
HENRYK HEINE
Dzisiaj w nocy o niej śniłem
I płakałem rozrzewniony:
Moja luba była w sadzie,
Gdzie rósł róży pąk czerwony.
Ach, szczęśliwy mały kwiatek!
Chciała zerwać róży pączek, Choć ją
mama ostrzegała, By nie skaleczyła rączek.
I figlarna ma pieszczotka Poraniła się
boleśnie I płakała  ach, tak smutnie,
Jak i ja płakałem we śnie.
OR OT
Na Kanonii jest facjatka,
Co siÄ™ w zwojach bluszczu chowa,
Mieszka w niej z córeczką
AndziÄ… Zacna pani Maciejowa.
Cnót mieszczańskich zawżdy pomna
Urodziwą córę chroni,
Kwitną mores jak za dziadów
Na facjatce, na Kanonii.
Kwitną także przednie róże
W oknie pani Madejowej,
Nie rusza ich śliczna Andzia
Ostrzeżona matki słowy.
Bowiem rzekła Maciejowa,
Jak troskliwa, zacna matka:
 Róża kole, moja Andziu,
Nie rusz tedy tego kwiatka!"
Płyną lata, lata płyną,
Kiedyś Andzia zapomniała,
W dłoń dziewczęcą kwiat chwyciła,
Ukłuła się i płakała.
STANISA
AW PRZYBYSZEWSKI
Hanka stała z utkwionymi w jeden punkt oczyma. W mózgu jej płonęły
wściekłe nawałnice szalonych paroksyzmów boleści. Te róże... te róże
czerwone... Wirski zaśmiał się... He-he... Pani patrzy na kwiaty... A róże
kolą... Krew! Rozumie pani? He-he... Z histerycznym łkaniem chwyciła róże
z wazonu i sama zaczęła wbijać sobie w palce długie, ostre ciernie.
Ryszardzie! Miłość moja! Ryszardzie, ten obłędr.y taniec chuci i śmierci!
Ryszardzie, ha-ha, krew! Wirski wstał, kopnął ją, napił się koniaku, wypalił
nerwowo kilka papierosów i wyszedł. A Hanka szlochała. Szlocha] deszcz za oknem.
TADEUSZ MICIC
SKI
Ja  bardów król.
Ja  Wareg wśród wulkanów
Od Orizawy stóp do Kamczadałów pędzę,
To los mój, los...
W Sybirach mroz
nych lucyferowe siwych matek jęki:
Córko moja, Anno złotowłosa!
Żołdactwo cię hakami szarpie,
Złowieszcze pędzą harpie,
O, róży sarońskiej nie rwij dłońmi bladymi,
Ellenai! Ellenai!
Rozpuszczasz zwoje złotych kos
I krwawisz sobie palce o ciernie.
I plÄ…czesz,
Królewno anhelliczna, magów gwiazd
To los twój, los...
M. MAETERLINCK
Matko, zakwitł blady kwiat...
Córko, jedzie ktoś z oddali...
Matko, pierścień w wodę wpadł...
Córko, światło się nie pali...
Matko, zerwÄ™ blady kwiat...
Córko, ktoś nas długo szuka...
Matko, czekam tyle lat...
Córko, ktoś do okna puka...
Córko, córko, kole krzew!
Matko, kwiat ten zerwać muszę!
Córko, na twych dłoniach krew!
Matko, płaczą nasze dusze!
KAZIMIERZ LASKOWSKI (El)
Rach, ciach, ciach, stoi chatka,
A przedchatkÄ… pani matka,
Stoi córuś przystodole;
Córuś, córuś, róża kole!
Prosiak w błocie, kot na płocie,
Stoją polaw szczerym złocie
Rach, ciach, ciach,dana, dana,
Stoi córuś zapłakana.
Nie pomogła matki rada,
Ukłuła się, terazbiada,
Teraz biada, zapłakana,
Rach,ciach, ciach, dana, dana!
JAK BOLESA
AW LEÅšMIAN NAPISAA
BY WIERSZYK  WLAZA
KOTEK NA PA
OTEK"
Na płot, co własnym swoim ploctwem przerażony,
Wyziorne szczerzy dziury w sen o niedopłocie,
Kot, kocurzak miauczurny, wlazł w psocie-łaskocie
I podwójnym niekotem ściga cień zielony.
A ty płotem, kociugo, chwiej,
A ty kotem, płociugo, hej!
Bezślepia, których nie ma, mrużąc w nieistowia
Wikłające się w płatwie śpiewnego mruczywa,
DziewczynÄ™-rozbiodrzynÄ™ pod pierzynÄ™ wzywa
Na bezdosyt całunków i mękę ustowia.
A ty płotem, kociugo, chwiej,
A ty kotem, płociugo, hej!
mi
JAK WYSPIAC
SKI NAPISAA
BY TEN SAM WIERSZ
W Atenach na agora
praslawiańska goniyna,
W niej, jak postać upiora,
Kołłątaj  i tak zaczyna
KOA
A

TAJ
Różanymi obłoki Jutrznia,
kniaziewno, wstawa, Słysz! wzdłuż po
plocie kroki, to ON! to SA
OWO!!
RZEPICHA
SÅ‚awa!
(zrywa) (siÄ™)
(burza) (nad Wisłą)
ALCYBIADES
(z namiotu)
(wyszedł)
(paiżą osłonion)
(srebrzystÄ…)
Mrugają jego oczy hań ku wiślanej głębinie
KOA
A

TAJ
On  Hasło! Pieśń!
ALCYBIADPS
Hasło  w CZYNIE!!!
RZEPICHA
Czyn w PIEÅšNI! Niech zeskoczy!
CHÓR
(idzie)
(ku)
(głębi kruchty)
(poza)
(chrzcielnicÄ™)
Niech na płocie nie mruga,
Bo oto SPRAWY czas!
nie krótka pieśń, nie długa, ale w sam raz.
MINISTER I SZTUKA
Pan minister się spóz
nił na początek,
A gdy przyszedł  z oburzenia zbladł:
Podejrzany, niebezpieczny wÄ…tek...
Skonfiskować! Niech mają naukę!
...Pan minister się spóz
nił na sztukę
O pięć minut i piętnaście lat.
ADWOKACI
Ci  nigdy nie oszaleją... Świat będzie się już walił,
Wąż ognia równik oplecie i kontynenty zapali,
A oni, ironiści, mędrkowie wykrętów chytrych,
WyciÄ…gnÄ… z teczki paragraf i rozprostujÄ…  na wytrych,
I jak klaun na arenie, otworzÄ… drzwi tekturowe,
Przejdą na drugą stronę i dumnie podniosą głowę:
 Voila!"
NA KRYTYKA
Oto krytyk, który idealnie
Umie geniusz połączyć z głupotą,
Każdym słowem dowodząc genialnie,
Że jest bardzo wybitnym idiotą.
PO USZY
CeniÄ™ urok jej wytwornej duszy,
Czar, subtelność i mnóstwo kultury.
Zakochany w niej jestem po uszy
(Oczywiście: mierząc od góry).
MAA
OMÓWNA MATKA
Anielcia miała matkę bardzo małomówną,
Więc gdy kiedyś spytała z minką zatroskaną:
 Powiedz, droga mamusiu, co to jest guano?"
Mama odrzekła:  G...o".
DIFFICILE EST
Oj, dudni woda, dudni
W najtęższych głowach, jak w studni!
Trudno nie pisać satyry,
A wydrukować  najtrudniej.
POLONISTCE DO ALBUMU
Blogosławion mąż, jenże
W łożnicy przy paniey leże.
Z POWODU SKARG NA CENZUR

Zachowajmy w tych skargach umiar,
Bo rzekł mędrzec, w związku z tym tematem,
Że  dowcip, który cenzor ZROZUMIAA
,
Zasługuje na konfiskatę".
ZJAZD
Odbył się właśnie walny zjazd złodziei.
Najwięcej mowy było  o Idei.
WESTCHNIENIE
Ora pro nobis
I za nasz snobizm.
POKOLENIA
Był porządny. Cenił umiar.
Gardził  słowem". Chwalił  czyn".
Żył, pracował, potem umarł.
Teraz działa jego syn:
Jest porzÄ…dny, czyny chwali,
Gardzi słowem, umiar zna,
Ten  kituchnę też odwali...
Lecz na szczęście syna ma.
WILK I OWCE
 Biedny wilk! Czy słyszałeś?"   Nie słyszałem. Powiedz".
 Owce spisek uknuły, by zagryz
ć sąsiada!
Więc ostrzy kły, biedaczek, przeciw złości owiec!"
 Skąd wiesz o ich zamiarach?"   Wilk mi opowiadał".
LORELEI
Lorelei wypływa przy księżycu z Renu,
Patrzy, czy jej nie śledzą  geheime" i  tajne",
I nuci... I do każdego refrenu
Dodaje cichutko:  Heil Heine"...