03 Organizowanie i prowadzenie gospodarstwa rolnegoid 4427

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Tomasz Kacperski
Organizowanie i prowadzenie gospodarstwa rolnego
341[01].Z1.03
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr in\. Adam Hubicki
mgr in\. Andrzej Śliwiński
Opracowanie redakcyjne:
mgr in\. Maria Pajestka
Konsultacja:
mgr in\. Marek Rudziński
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 341[01].Z1.03,
Organizowanie i prowadzenie gospodarstwa rolnego , zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu technik agrobiznesu.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Podstawy funkcjonowania gospodarstwa rolnego 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzające 11
4.1.3. Ćwiczenia 11
4.1.4. Sprawdzian postępów 15
4.2. Czynniki produkcji w gospodarstwie rolnym 16
4.2.1. Materiał nauczania 16
4.2.2. Pytania sprawdzające 19
4.2.3. Ćwiczenia 20
4.2.4. Sprawdzian postępów 23
4.3. Organizacja produkcji w gospodarstwie rolnym 24
4.3.1. Materiał nauczania 24
4.3.2. Pytania sprawdzające 28
4.3.3. Ćwiczenia 28
4.3.4. Sprawdzian postępów 32
4.4. Podatki i ubezpieczenia w rolnictwie 33
4.4.1. Materiał nauczania 33
4.4.2. Pytania sprawdzające 35
4.4.3. Ćwiczenia 35
4.4.4. Sprawdzian postępów 37
4.5. Rachunek ekonomiczny 38
4.5.1. Materiał nauczania 38
4.5.2. Pytania sprawdzające 42
4.5.3. Ćwiczenia 43
4.5.4. Sprawdzian postępów 45
5. Sprawdzian osiągnięć 46
6. Literatura 50
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o organizowaniu i prowadzeniu
gospodarstwa rolnego.
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć ju\ ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,
- cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,
- materiał nauczania, pigułkę wiadomości teoretycznych niezbędnych do opanowania
treści jednostki modułowej,
- zestaw pytań przydatnych do sprawdzenia, czy ju\ opanowałeś podane treści,
- ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,
- sprawdzian postępów, który pozwoli Ci określić zakres poznanej wiedzy. Pozytywny
wynik sprawdzianu potwierdzi Twoją wiedzę i umiejętności z tej jednostki modułowej.
Wynik negatywny będzie wskazaniem, \e powinieneś powtórzyć wiadomości i poprawić
umiejętności z pomocą nauczyciela,
- sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw pytań testowych, który pozwoli Ci sprawdzić,
czy opanowałeś materiał w stopniu umo\liwiającym zaliczenie całej jednostki
modułowej,
- wykaz literatury uzupełniającej.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
Moduł 341[01].Z1
Organizacja i prowadzenie
działalności rolniczej
341[01].Z1.02
341[01].Z1.01
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny
Funkcjonowanie Wspólnej Polityki
pracy, ochrony przeciwpo\arowej oraz ochrony
Rolnej
środowiska
341[01].Z1.03
Organizowanie i prowadzenie
gospodarstwa rolnego
341[01].Z1.04
Organizowanie produkcji rolniczej
341[01].Z1.05
Wykorzystanie techniki
komputerowej w rolnictwie
Schemat układu jednostek modułowych
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WSTPNE
Przystępując do realizacji jednostki modułowej powinieneś umieć:
- posługiwać się podstawowymi pojęciami ekonomicznymi,
- posługiwać się podstawową terminologią dotyczącą ekonomiki rolnictwa,
- korzystać z ustawodawstwa prawnego,
- określić zasady korzystania ze środków finansowych Unii Europejskiej,
- przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo\arowej oraz
ochrony środowiska,
- analizować dane statystyczne,
- korzystać z ró\nych zródeł informacji,
- korzystać z technologii informacyjnej.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAACENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- posłu\yć się podstawowymi pojęciami prawnymi i kategoriami ekonomiczno-rolniczymi,
- określić miejsce i znaczenie rolnictwa w gospodarce rynkowej,
- wyjaśnić procedurę legalizowania, organizowania i prowadzenia gospodarstwa rolnego,
- sklasyfikować gospodarstwa rolne według ró\nych kryteriów,
- określić funkcje gospodarstwa rolnego w systemie agrobiznesu,
- ustalić elementy składowe gospodarstwa rolnego,
- określić wpływ czynników zewnętrznych i wewnętrznych na organizację gospodarstwa
rolnego,
- scharakteryzować podstawowe czynniki produkcji i uzasadnić mo\liwość ich substytucji,
- ocenić wyposa\enie gospodarstwa rolnego w środki produkcji,
- scharakteryzować metody produkcji rolniczej,
- obliczyć wysokość podatku rolnego i wypełnić dokumenty podatkowe,
- obliczyć wielkość dopłat bezpośrednich,
- scharakteryzować rodzaje ubezpieczeń i analizować oferty ubezpieczeniowe ró\nych
firm,
- zorganizować proces pracy i produkcji zgodnie z kodeksem dobrej praktyki rolniczej,
- obliczyć i ocenić zasoby pracy w gospodarstwie rolnym,
- obliczyć koszty, nadwy\ki bezpośrednie i opłacalność wybranych działalności
produkcyjnych,
- sporządzić kalkulacje kosztów oraz określić ich znaczenie przy podejmowaniu decyzji
gospodarczych,
- określić zasady konstruowania biznesplanu,
- sporządzić biznesplan gospodarstwa rolnego.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA NAUCZANIA
4.1. Podstawy funkcjonowania gospodarstwa rolnego
4.1.1. Materiał nauczania
Rolnictwo jest jednym z działów gospodarki narodowej, którego głównym zadaniem jest
dostarczanie \ywności. Rolnictwo uzyskuje produkty roślinne i zwierzęce poprzez uprawę
roślin oraz chów zwierząt. Rolnictwo w gospodarce narodowej spełnia wiele wa\nych
funkcji:
- tworzenie produktu krajowego brutto i dochodu narodowego,
- produkcja \ywności dla społeczeństwa,
- produkcja surowców dla innych gałęzi gospodarki narodowej (np. wełna, skóry, rzepak),
- rynek zbytu dla pozarolniczych jednostek gospodarczych produkujących środki do
produkcji rolnej.
Na produkcję rolniczą składa się produkcja roślinna i zwierzęca, która prowadzona jest
w gospodarstwach rolnych lub przedsiębiorstwach rolniczych.
Ró\nica między pojęciem gospodarstwa rolnego a przedsiębiorstwa polega na tym, \e:
- gospodarstwo rolne jest jednostką produkcyjną wyodrębnioną pod względem
organizacyjnym (posiada wydzieloną ziemię, środki produkcji i pracę) i nastawioną na
wytwarzanie produktów rolniczych,
- przedsiębiorstwo rolnicze jest jednostką gospodarczą wyodrębnioną pod względem
organizacyjnym, ekonomicznym (przedsiębiorstwo dysponuje wydzielonym majątkiem
i pokrywa wydatki przychodami z działalności gospodarczej) i prawnym
(przedsiębiorstwo posiada określone prawa i obowiązki, wpisane jest do rejestru),
nastawioną na wytwarzanie produktów i usług rolniczych w celu ich sprzeda\y
[20, s. 2].
Definicji gospodarstwa rolnego jest kilka:
1. Kodeks cywilny określa gospodarstwo rolne jako grunty rolne wraz z gruntami leśnymi,
budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, je\eli stanowią lub mogą
stanowić zorganizowaną całość gospodarczą oraz prawami i obowiązkami związanymi
z prowadzeniem gospodarstwa rolnego [14].
2. Dla potrzeb podatku rolnego, gospodarstwo rolne to obszar gruntów sklasyfikowanych
w ewidencji gruntów i budynków, jako u\ytki rolne lub jako grunty zadrzewione
i zakrzewione na u\ytkach rolnych, o łącznej powierzchni przekraczającej 1 ha lub 1 ha
przeliczeniowy, sławiących własność lub znajdujących się w posiadaniu osoby fizycznej,
osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej, w tym spółki nieposiadającej osobowości
prawnej [12].
3. Dla potrzeb ubezpieczenia społecznego rolników, za gospodarstwo rolne uwa\a się
gospodarstwo o obszarze u\ytków rolnych powy\ej 1 ha przeliczeniowego, słu\ące
prowadzeniu działalności rolniczej w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej, w tym
ogrodniczej, sadowniczej, pszczelarskiej i rybnej [13].
Gospodarstwa rolne w systemie agrobiznesu spełniają następujące funkcje:
- produkcyjną, związaną z wytwarzaniem surowców i produktów rolniczych,
- dochodową dostarcza środków na utrzymanie rodziny rolniczej,
- zapewnienia miejsca pracy dla rolników i członków ich rodzin [3, s. 17].
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Tabela 1. Fragment Polskiej Klasyfikacji Działalności [10]
DZIAA GRUPA KLASA PODKLASA NAZWA GRUPOWANIA
Sekcja A ROLNICTWO, AOWIECTWO I LEŚNICTWO
ROLNICTWO, AOWIECTWO, WACZAJC
1
DZIAAALNOŚĆ USAUGOW
01.1 Uprawy rolne; ogrodnictwo, włączając warzywnictwo
Uprawa zbó\ i pozostałe uprawy rolne, gdzie indziej
01.11
niesklasyfikowane
01.11.A Uprawa zbó\
Uprawa ziemniaków, roślin okopowych o du\ej zawartości
01.11.B
skrobi i inuliny
Uprawa roślin przemysłowych i pozostałe uprawy rolne, gdzie
01.11.C
indziej niesklasyfikowane
Uprawa warzyw, specjalnych roślin ogrodniczych
01.12
i produktów szkółkarskich
01.12.A Uprawa warzyw
Uprawa grzybów, kwiatów i ozdobnych roślin ogrodniczych;
01.12.B
szkółkarstwo roślin sadowniczych i ozdobnych
Uprawa drzew i krzewów owocowych, roślin jagodowych
01.13 01.13.Z i orzechów oraz uprawa roślin wykorzystywanych do
produkcji napojów i przypraw
01.2 Chów i hodowla zwierząt
01.21 01.21.Z Chów i hodowla bydła
01.22 01.22.Z Chów i hodowla owiec, kóz, koni, osłów, mułów i osłomułów
01.23 01.23.Z Chów i hodowla świń
01.24 01.24.Z Chów i hodowla drobiu
01.25 01.25.Z Chów i hodowla zwierząt pozostałych
Uprawy rolne połączone z chowem i hodowlą zwierząt
01.3 01.30 01.30.Z
(działalność mieszana)
Działalność usługowa związana z uprawami rolnymi,
01.4 chowem i hodowlą zwierząt, z wyłączeniem działalności
weterynaryjnej; zagospodarowanie terenów zieleni
Działalność usługowa związana z produkcją roślinną;
01.41
zagospodarowanie terenów zieleni
01.41.A Działalność usługowa związana z uprawami rolnymi
Działalność usługowa związana z zagospodarowaniem
01.41.B
terenów zieleni
Działalność usługowa związana z chowem i hodowlą
01.42 01.42.Z
zwierząt, z wyłączeniem działalności weterynaryjnej
Gospodarka łowiecka, hodowla i pozyskiwanie zwierząt
01.5 01.50 01.50.Z
łownych, włączając działalność usługową
Gospodarstwa rolne/przedsiębiorstwa rolne mo\na sklasyfikować w zale\ności od formy
prawnej, własności i organizacyjnej.
1. Formy prawne przedsiębiorstw:
- przedsiębiorstwo osoby fizycznej,
- spółki osobowe (cywilna, jawna, komandytowa),
- spółki kapitałowe (z ograniczoną odpowiedzialnością, akcyjna),
- spółdzielnie,
- przedsiębiorstwa państwowe.
2. Przedsiębiorstwa według form własności:
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
SEKTOR WAASNOŚĆ FORMA PRAWNO-ORGANIZACYJNA
organy władzy, administracji, kontroli państwowej
wymiar sprawiedliwości
państwowa
fundusze
Skarbu Państwa
spółki Skarbu Państwa
przedsiębiorstwa państwowe
państwowych fundusze
osób prawnych
spółki państwowych osób prawnych
SEKTOR inne
PUBLICZNY
jednostki samorządu terytorialnego
komunalna w tym przedsiębiorstwa komunalne
fundusze
spółki komunalne
mieszana spółki z przewagą mienia sektora publicznego
osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą
w tym gospodarstwa indywidualne w rolnictwie
prywatna
spółdzielnie
krajowa
organizacje społeczne
spółki prywatne
jednostki samorządu gospodarczego
SEKTOR jednostki organizacji wyznaniowych
PRYWATNY
przedstawicielstwa firm zagranicznych
przedsiębiorstwa zagraniczne drobnej wytwórczości
zagraniczna
spółki z udziałem kapitału zagranicznego
mieszana spółki z przewagą mienia sektora prywatnego
Rys. 1. Podmioty gospodarcze według form własności [20, s. 7]
3. Przedsiębiorstwa rolnicze według form organizacyjnych:
- jednozakładowe występuje jeden ośrodek gospodarczy (większość przedsiębiorstw
osoby fizycznej, w tym gospodarstwa indywidualne),
- wielozakładowe występuje kilka gospodarstw zlokalizowanych w okolicy ośrodka
gospodarczego (np. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością) [20, s. 8].
4. Grupowanie gospodarstw rolnych według wielkości ekonomicznej, klasyfikacja ES6
[21]:
< 4 ESU
- Gospodarstwa bardzo małe
4 d" 8 ESU
- Gospodarstwa małe
8 d"16 ESU
- Gospodarstwa średnio-małe
16 d" 40 ESU
- Gospodarstwa średnio-du\e
40 d" 100 ESU
- Gospodarstwa du\e
> 100 ESU
- Gospodarstwa bardzo du\e
ESU Europejska Jednostka Wielkości (ang.: European Size Unit) przedstawia ekonomiczną
wielkość gospodarstwa obliczoną na podstawie standardowych nadwy\ek bezpośrednich
(1 ESU = 1200 EUR)
5. Gospodarstwa rolne według grup obszarowych u\ytków rolnych [22]:
- do 1 ha,
- 1 5 ha,
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
- 5 10 ha,
- 10 15 ha,
- 15 30 ha,
- 30 50 ha,
- 50 ha i więcej.
Gospodarstwo rolne, aby mogło legalnie funkcjonować powinno być zarejestrowane
w Rejestrze gospodarstw rolnym na podstawie zło\onego formularza informacji o gruntach
do organu podatkowego, zło\onego w ciągu 14 dni od rozpoczęcia prowadzenia
gospodarstwa rolnego. Ponadto producent rolny składa zgłoszenie rejestracyjne do krajowego
systemu ewidencji gospodarstw rolnych i zwierząt gospodarskich w Agencji Restrukturyzacji
i Modernizacji Rolnictwa. Producent rolny powinien równie\ w ciągu 14 dni od rozpoczęcia
prowadzenia gospodarstwa rolnego, zło\yć zgłoszenie w zakresie ubezpieczania społecznego
w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, ponadto zgłoszenie identyfikacyjne
w Urzędzie Skarbowym w celu nadania NIP.
Procedurę legalizacji gospodarstwa rolnego przedstawia rys. 2.
Osoby fizyczne zło\enie formularza informacji o gruntach do organu podatkowego (wójt,
burmistrz, prezydent miasta)
Osoby prawne, jednostki organizacyjne zło\enie deklaracji na podatek rolny do organu
podatkowego (wójt, burmistrz, prezydent miasta)
Zgłoszenie w zakresie ubezpieczania społecznego w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia
Społecznego
Zgłoszenie identyfikacyjne w Urzędzie Skarbowym w celu nadania NIP
Zgłoszenie rejestracyjne w Urzędzie Skarbowym w przypadku rolnika rozliczającego się na
zasadach ogólnych
Zgłoszenie rejestracyjne do krajowego systemu ewidencji gospodarstw rolnych i zwierząt
gospodarskich w Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
Otwarcie rachunku bakowego
Rys. 2. Etapy procedury rejestracji gospodarstwa rolnego [opracowanie własne]
W organizacji gospodarstwa rolnego wyró\nia się następujące elementy składowe:
- działy, które stanowią grupę gałęzi produkcji rolniczej o podobnych podstawach
przyrodniczo-technicznych; wyró\nia się działy produkcyjne, przetwórcze, usługowe,
- gałęzie, które stanowią część działu wyró\niającą się przedmiotami i narzędziami pracy,
technologią, organizacją procesu produkcyjnego i końcowym produktem,
- działalności, które stanowią pozyskiwanie danego produktu za pomocą ściśle określonej
technologii.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
PRZEDSIBIORSTWO
Produkcja Produkcja
Działy: Przetwórstwo Usługi
roślinna zwierzęca
Gałęzie: Zbo\a Bydło Masarnie Rolnicze
Okopowe Trzoda Suszarnie Warsztatowe
Pastewne Owce Krochmalnie Budowlane
Przemysłowe Drób Gorzelnie
Strączkowe Konie
Warzywa Ryby
Sady
Zabiegi
Działalności: Pszenica oz. Mleko
uprawowe
śywiec Opryski
Pszenica j.
wołowy
śywiec
śyto Zbiory
cielęcy
Produkcja
prosiąt
Rys. 3. Organizacja przedsiębiorstwa rolniczego [20, s. 49]
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń:
1. Jakie znasz funkcje rolnictwa w gospodarce narodowej?
2. Jak rozumiesz pojęcie gospodarstwa rolnego?
3. Jaka jest ró\nica między gospodarstwem rolnym a przedsiębiorstwem rolnym?
4. Jakie funkcje spełnia gospodarstwo rolne w systemie agrobiznesu?
5. Jakie znasz rodzaje gospodarstw rolnych i przedsiębiorstw rolnych według ró\nych
klasyfikacji?
6. Jaka jest procedura legalizacji gospodarstwa rolnego?
7. Jakie znasz elementy składowe gospodarstwa rolnego?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Ułó\ rozsypankę, dobierając formy prawne przedsiębiorstw do odpowiedniego sektora
i form własności.
Sektor publiczny Sektor prywatny
Własność Własność Własność Własność Własność Własność Własność
państwowa mieszana zagraniczna komunalna mieszana państwowych prywatna
Skarbu osób krajowa
Państwa prawnych
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
osoby fizyczne
prowadzące
spółki z
działalność spółki
przewagą
gospodarczą, w przedsiębiorstwa państwowych
fundusze mienia fundusze fundusze
tym państwowe osób
sektora
gospodarstwa prawnych
publicznego
indywidualne w
rolnictwie
przedsiębiorstwa
przedstawicielstwa
organizacje wymiar zagraniczne spółki spółki Skarbu
firm spółdzielnie
społeczne sprawiedliwości drobnej prywatne Państwa
zagranicznych
wytwórczości
jednostki
spółki z
spółki z samorządu organy władzy,
przewagą jednostki jednostki
spółki udziałem terytorialnego, w administracji,
mienia organizacji samorządu
komunalne kapitału tym kontroli
sektora wyznaniowych gospodarczego
zagranicznego przedsiębiorstwa państwowej
prywatnego
komunalne
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować podrozdział z poradnika,
2) przyporządkować do poszczególnych sektorów wypisane na karteczkach formy
własności,
3) przyporządkować do poszczególnych form własności wypisane na karteczkach formy
organizacyjno-prawne,
4) porównać swoje rozwiązanie z wzorcowym podziałem przedsiębiorstw.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- poradnik dla ucznia,
- karteczki z wypisanymi formami własności,
- karteczki z wypisanymi formami organizacyjno-prawnymi,
- karteczki z wypisanymi rodzajami sektorów,
- wzór podziału przedsiębiorstw według form własności.
Ćwiczenie 2
Mając dane o wielkości ekonomicznej gospodarstwa, zakwalifikuj je do odpowiedniej
grupy wielkości. Na podstawie danych statystycznych, określ ilość gospodarstw dla
poszczególnych grup wielkości ekonomicznej, otrzymane dane zinterpretuj.
Tabela A. do ćwiczenia 2
Rodzaj gospodarstwa według
Dane gospodarstwa rolnego
wielkości ekonomicznej
1. Gospodarstwo 2,5 ESU
2. Gospodarstwo 53 ESU
3. Gospodarstwo 4,2 ESU
4. Gospodarstwo 7,6 ESU
5. Gospodarstwo 8,4 ESU
6. Gospodarstwo 18,7 ESU
7. Gospodarstwo 66,2 ESU
8. Gospodarstwo 23,1 ESU
9. Gospodarstwo 5,4 ESU
10. Gospodarstwo 11 ESU
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Tabela B. do ćwiczenia 2
Rodzaj gospodarstwa według wielkości Ilość gospodarstw
ekonomicznej w poszczególnych grupach
Gospodarstwa bardzo małe < 4 ESU
Gospodarstwa małe 4 d" 8 ESU
Gospodarstwa średnio-małe 8 d"16 ESU
Gospodarstwa średnio du\e 16 d" 40 ESU
Gospodarstwa du\e 40 d" 100 ESU
Gospodarstwa bardzo du\e > 100 ESU
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować podrozdział z poradnika,
2) określić w ka\dym z 10 gospodarstw, rodzaj gospodarstwa rolnego według wielkości
ekonomicznej (tabela A),
3) odszukać dane statystyczne dotyczące ilości gospodarstw w poszczególnych grupach
gospodarstw według wielkości ekonomicznej,
4) wpisać w poszczególne wiersze tabeli B wyszukane dane,
5) zinterpretować otrzymane rozwiązanie ćwiczenia,
6) zanotować rozwiązanie ćwiczenia w zeszycie.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- poradnik dla ucznia,
- tabele z danymi,
- roczniki statystyczne,
- komputer z dostępem do Internetu.
Ćwiczenie 3
Mając dane o obszarze u\ytków rolnych gospodarstwa, zakwalifikuj je do odpowiedniej
grupy obszarowej. Na podstawie danych statystycznych, określ ilość gospodarstw dla
poszczególnych grup obszarowych, otrzymane dane zinterpretuj.
Tabela A. do ćwiczenia 3
Dane gospodarstwa rolnego (w ha
Grupy obszarowe gospodarstw
u\ytków rolnych)
1. Gospodarstwo 4 ha UR
2. Gospodarstwo 12,4 ha UR
3. Gospodarstwo 0,8 ha UR
4. Gospodarstwo 5,5 ha UR
5. Gospodarstwo 32,7 ha UR
6. Gospodarstwo 15,6 ha UR
7. Gospodarstwo 58 ha UR
8. Gospodarstwo 132,9 ha UR
9. Gospodarstwo 6,3 ha UR
10. Gospodarstwo 11,6 ha UR
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Tabela B. do ćwiczenia 3
Grupy obszarowe gospodarstw Ilość gospodarstw w
poszczególnych
grupach
- do 1 ha,
- 1 5 ha,
- 5 10 ha,
- 10 15 ha,
- 15 30 ha,
- 30 50 ha,
- 50 ha i więcej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować podrozdział z poradnika,
2) określić w jakiej grupie obszarowej znajduje się dane gospodarstwo rolne (tabela A),
3) odszukać dane statystyczne dotyczące ilości gospodarstw w poszczególnych grupach
obszarowych,
4) wpisać w poszczególne wiersze tabeli B wyszukane dane,
5) zinterpretować otrzymane rozwiązanie ćwiczenia,
6) zanotować rozwiązanie ćwiczenia w zeszycie.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- poradnik dla ucznia,
- tabele z danymi,
- roczniki statystyczne,
- komputer z dostępem do Internetu.
Ćwiczenie 4
Mając dane gospodarstwa rolnego, wypełnij formularze w celu rejestracji tego
gospodarstwa:
- informacyjny o gruntach do organu podatkowego,
- zgłoszenia w zakresie ubezpieczania społecznego do Kasy Rolniczego Ubezpieczenia
Społecznego,
- zgłoszenia identyfikacyjne do Urzędu Skarbowym w celu nadania NIP,
- zgłoszenia rejestracyjnego do krajowego systemu ewidencji gospodarstw rolnych
i zwierząt gospodarskich do Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować podrozdział z poradnika,
2) wypełnić formularz informacyjny o gruntach do organu podatkowego,
3) wypełnić zgłoszenie w zakresie ubezpieczania społecznego w Kasie Rolniczego
Ubezpieczenia Społecznego,
4) wypełnić zgłoszenie identyfikacyjne w Urzędzie Skarbowym w celu nadania NIP,
5) wypełnić zgłoszenie rejestracyjne do krajowego systemu ewidencji gospodarstw rolnych
i zwierząt gospodarskich w Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- poradnik dla ucznia,
- wzór formularza informacyjnego o gruntach do organu podatkowego,
- wzór zgłoszenia w zakresie ubezpieczania społecznego w Kasie Rolniczego
Ubezpieczenia Społecznego,
- wzór zgłoszenia identyfikacyjnego w Urzędzie Skarbowym w celu nadania NIP,
- wzór zgłoszenia rejestracyjnego do krajowego systemu ewidencji gospodarstw rolnych
i zwierząt gospodarskich.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wyjaśnić funkcje rolnictwa w gospodarce narodowej? n n
2) wyjaśnić pojęcie gospodarstwa rolnego? n n
3) wskazać ró\nicę między gospodarstwem rolnym a przedsiębiorstwem
rolnym? n n
4) wyjaśnić funkcje gospodarstwo rolne w systemie agrobiznesu? n n
5) wymienić rodzaje gospodarstw rolnych i przedsiębiorstw rolnych według
ró\nych klasyfikacji? n n
6) wymienić etapy legalizacji gospodarstwa rolnego? n n
7) wymienić elementy składowe gospodarstwa rolnego? n n
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
4.2. Czynniki produkcji w gospodarstwie rolnym
4.2.1. Materiał nauczania
Produkcja rolna jest rezultatem połączenia w procesie wytwórczym pracy, ziemi
i kapitału, które stanowią czynniki produkcji w gospodarstwie rolnym.
Praca jest to celowe wydatkowanie fizycznej i umysłowej energii ludzi w procesie
wytwarzania produktów. Siłę roboczą w gospodarstwie rolnym stanowi rolnik oraz
członkowie jego rodziny. Jednak nie zawsze liczba osób będzie decydowała o potencjale
pracy. W celu określenia rzeczywistych zasobów siły roboczej nale\y posłu\yć się jednostką
przeliczeniową tzw. jednostką pełnosprawną siły roboczej. Dla osób w wieku produkcyjnym
(kobiety w wieku 18 60 lat, mę\czyzni w wieku 18 65 lat) współczynnik wynosi 1, dla osób
w wieku przedprodukcyjnym (16 18 lat) współczynnik wynosi 0,5, natomiast dla osób
w wieku poprodukcyjnym (powy\ej 60 lat kobiety i 65 lat mę\czyzni) współczynnik wynosi
0,4. Zasoby siły roboczej w gospodarstwie wyra\a się liczbą jednostek pełnosprawnych na
100 ha u\ytków rolnych lub liczbą ha u\ytków rolnych na jedną jednostkę. Istotną rolę
odgrywa jakość siły roboczej, a więc umiejętności fachowe i organizacyjne [20, s. 43].
Pełnosprawne jednostki siły roboczej = 1 x n+0,5 x m+0,4 x k
gdzie:
n liczba osób w wieku produkcyjnym,
m liczba osób w wieku przedprodukcyjnym,
k liczba osób w wieku poprodukcyjnym.
Ziemia jest środkiem trwałym ró\niącym się w zasadniczy sposób od innych środków. Jest
ona wytworem przyrody i posiada kilka szczególnych cech:
- własny potencjał produkcyjny ziemi (urodzajność) uzale\niony od sposobu powstawania
ziemi i jej składu mechanicznego,
- nieprzemieszczalność ziemi, oznacza, \e jest trwale związana z miejsce występowania
i nie mo\na jej przenieść w inne miejsce,
- niepomna\alność ziemi oznacza, \e ilość ziemi jest ograniczona i nie mo\na jej
zwiększyć,
- niezniszczalność ziemi oznacza, \e ziemia prawidłowo u\ytkowana nie traci
urodzajności.
Ziemia, jako czynnik produkcji, jest mierzona powierzchnią wyra\oną w hektarach (ha).
Wyró\nia się powierzchnię gospodarstwa ogólną, u\ytków rolnych (UR), u\ytków nierolniczych
i nieu\ytków. Do u\ytków rolnych zalicza się grunty orne, łąki, pastwiska oraz sady.
Jakość ziemi jest kolejnym czynnikiem decydującym o mo\liwościach produkcyjnych
gospodarstwa. Podstawę oceny jakości gleb pod względem ich wartości u\ytkowej,
uwzględniającej \yzność gleby, stosunki wodne w glebie, stopień kultury gleby i trudność
uprawy w powiązaniu z agroklimatem, rzezbą terenu oraz niektórymi elementami stosunków
gospodarczych stanowią klasy bonitacyjne gleb.
Dla porównania gleb o ró\nych klasach bonitacyjnych słu\y hektar przeliczeniowy
umowna jednostka powierzchni gruntu, która jest równa 1 ha gruntów klasy IV przyjętej za
podstawę do przeliczania powierzchni innych klas gruntów. Współczynniki do obliczenia ha
przeliczeniowych dla wszystkich klas bonitacyjnych przedstawia tabela 3.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Tabela 2. Przykładowe obliczenia wielkości i struktury powierzchni w gospodarstwach rolnych [opracowanie własne]
Powierzchnia gospodarstwa i jej struktura
Struktura
Rodzaj u\ytków
Struktura UR
Hektary powierzchni
w %
ogólnej w %
Grunty orne 10 80 77
Aąki i pastwiska 2 16 15,4
Sady i ogrody - - -
Szklarnie - - -
Plantacje wieloletnie 0,5 4 3,8
Razem UR 12,5 100 96,2
Powierzchnia pod zabudową
0,3 2,3
-
Wody
- -
-
- -
Lasy
-
- -
-
Drogi
0,2 1,5
-
- -
Nieu\ytki
Powierzchnia ogólna gospodarstwa 13,0 - 100
liczba ha
Współczynnik fizycznych
Ha przeliczeniowy = x
przeliczeniowy w danej klasie
bonitacyjnej
Tabela 3. Współczynniki do ustalania hektarów przeliczeniowych [12]
Rodzaje u\ytków rolnych Grunty orne Aąki i pastwiska
Okręgi podatkowe I II III IV I II III IV
Klasy u\ytków rolnych Przeliczniki
I 1,95 1,80 1,65 1,45 1,75 1,60 1,45 1,35
II 1,80 1,65 1,50 1,35 1,45 1,35 1,25 1,10
IIIa 1,65 1,50 1,40 1,25 - - - -
III - - - - 1,25 1,15 1,05 0,95
IIIb 1,35 1,25 1,15 1,00 - - - -
IVa 1,10 1,00 0,90 0,80 - - - -
IV - - - - 0,75 0,70 0,60 0,55
IVb 0,80 0,75 0,65 0,60 - - - -
V 0,35 0,30 0,25 0,20 0,20 0,25 0,15 0,15
VI 0,20 0,15 0,10 0,05 0,15 0,15 0,10 0,05
Dla porównania jakości gleb wykorzystywany jest równie\ wskaznik bonitacji gleb.
Ilość ha przeliczeniowych
Wskaznik bonitacji gleb =
Ilość ha fizycznych
Tabela 4. Wartości wskaznika bonitacji gleb [20, s. 31]
Jakość gleb Wartość wskaznika bonitacji gleb
Słabe
Do 0,8
Średnie
0,81 1,20
Dobre
1,21 1,60
Bardzo dobre
Powy\ej 1,61
Oprócz jakości gleb wa\ny jest rozłóg gospodarstwa, oraz kompleksy przydatności
rolniczej gleb (tabela 5).
Rozłóg gospodarstwa określany jest jako kształt powierzchni gospodarstwa oraz
lokalizację ośrodka gospodarczego w stosunku do pól. Rozło\enie pól w stosunku do ośrodka
gospodarczego ma wpływ na poziom ponoszonych kosztów wykonywania prac i transportu.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Kompleks przydatności rolniczej gleb, to wyodrębniona powierzchnia gruntów
o przydatności do uprawy określonych grup roślin [20, s. 47].
Tabela 5. Kompleksy przydatności rolniczej gleb [8, s. 50]
Najczęściej
występujące
Kompleks Nazwa Charakterystyka
klasy
bonitacyjne
pszenny odczyn obojętny, zasobność bardzo wysoka i wysoka, du\a
1. bardzo I, II zawartość próchnicy, uregulowane stosunki wodne,
dobry czarnoziemy, mady, lessy
pszenny mogą być nieco zwięzlejsze i cię\sze do uprawy, wahania wody
2. IIIa, IIIb
dobry gruntowej
pszenne, średnio zwięzłe i zwięzłe, okresowo mogą być za
pszenny IIIb, IVa,
3. suche, mogą to być cię\sze gleby, le\ące na l\ejszych lub na
wadliwy rzadziej IVb
zboczach, przedwczesne dojrzewanie roślin w lata suche
\ytni
piaski gliniaste mocne i piaski gliniaste na zwięzłym podło\u,
4. bardzo IIIa, IVb
dobry poziom próchniczny, łatwe w uprawie
dobry
\ytni
5. IVa, IVb piaski gliniaste lekkie lub całkowite na mocniejszym podło\u
dobry
\ytni piaski słabogliniaste całkowite lub piaski luzne na cię\szych
6. IVb, V
słaby podło\ach, ubogie w składniki pokarmowe
\ytni
7. bardzo VI piaski luzne i słabogliniaste, ubogie, trwale za suche
słaby
gleby średnio zwięzłe cię\kie i bardzo cię\kie, za długo
zbo\owop
IIIb, IVa, nadmiernie uwilgotnione, w latach suchych lub po melioracji
8. astewny
IVb odpowiadają kompleksom pszennemu dobremu lub \ytniemu
mocny
bardzo dobremu
zbo\owop wytworzony z piasków, okresowo podmokłe, trudne wysiewy
IVa, IVb, V,
9. astewny wiosenne, często piasek na cię\kiej glebie, latem wysychają
VI
słaby nawet do suszy glebowej
Kapitał oznacza w ekonomice rolnictwa wszystkie elementy pracy uprzedmiotowionej,
biorące udział w procesie produkcji. Do kapitału w gospodarstwie rolnym zalicza się
obrotowe i trwałe środki produkcji [1, s. 29].
Środki obrotowe są to środki, które zu\ywają się w jednym cyklu produkcyjnym i całą
swoją wartość przekazują na nowo wytworzony produkt. Zalicza się do nich:
- nasiona,
- nawozy,
- środki ochrony roślin,
- pasze,
- paliwo,
- młode zwierzęta przeznaczona na sprzeda\.
Środki trwałe są to środki, które mogą być wielokrotnie u\ywane w procesach produkcji
i zu\ywają się stopniowo przez wiele lat, przekazując swoją wartość wytwarzanym
produktom. Zalicza się do nich:
- budynki i budowle,
- maszyny i narzędzia,
- siłę pociągową,
- melioracje,
- plantacje wieloletnie,
- stado podstawowe.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Stopniowe zu\ywanie się środków trwałych w procesie ich u\ytkowania i przenoszenie
ich wartości na wytwarzane za ich pomocą produkty, nazywane jest amortyzacją. Wielkość
zu\ycia środka trwałego w ciągu roku wyra\ona w pieniądzu stanowi rata amortyzacyjna.
Wartość początkowa środka trwałego
Rata amortyzacyjna = [20, s. 37]
Liczba lat u\ytkowania
Natomiast informację, o ile procent zu\ywa się środek trwały w ciągu roku, uzyskuje się
poprzez obliczenie stopy amortyzacji.
100
Stopa amortyzacyjna = % [20, s. 38]
Liczba lat u\ytkowania
W celu wytworzenia produktu, producent musi dokonać wyboru sposobu produkcji, ile
nale\y u\yć czynników i w jakich proporcjach, jaką kombinację nakładów nale\y zastosować.
Dobór nakładów potrzebnych do wytworzenia produktu i ich proporcje, powinny być tak
stosowane, aby koszt produkcji był mo\liwie najmniejszy.
Je\eli zastosowanie jednego czynnika produkcji pozwala na zmniejszenie zu\ycia
drugiego czynnika przy niezmienionym poziomie wielkości produkcji, zjawisko to nazywane
jest substytucyjnością czynników produkcji. Wskaznikiem określającym to zjawisko jest
stopa substytucji.
Przeciętna stopa substytucji (SP) informuje o tym, ile jednostek nakładu czynnika
drugiego (N2) w określonych granicach zmian przypada przeciętnie na jednostkę nakładu
czynnika pierwszego (N1) lub odwrotnie.
N1 N2
SP= lub SP= [2, s. 173]
N2 N1
Krańcowa (marginalna) stopa substytucji (SK), informuje, ile jednostek czynnika
drugiego (N2) zastąpi dodatkowa jednostka czynnika pierwszego (N1), lub odwrotnie.
"N1 "N2
SP= lub SP= [2, s. 173]
"N2 "N1
Granicę efektywnej substytucji wyznacza punkt, w którym wartość przyrostu oszczędności
czynnika zastępowanego zrówna się z kosztem przyrostu czynnika zastępującego.
"N1 x Z1 = "N2 x Z2 [1, s. 35]
"N1 wielkość oszczędności czynnika zastępowanego
"N2 wielkość kosztów czynnika zastępującego
Z1 cena czynnika zastępowanego
Z2 cena czynnika zastępującego.
4.2.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń:
1. Jak rozumiesz pojęcie pracy i jednostki pełnosprawnej siły roboczej?
2. Czym się charakteryzują cechy ziemi?
3. Jak rozumiesz pojęcie u\ytków rolnych?
4. Jak rozumiesz pojęcie ha przeliczeniowego?
5. Jakie znasz klasy bonitacyjne u\ytków rolnych?
6. Jaka jest formuła obliczania wskaznika bonitacji gleb?
7. Jakie znasz kompleksy przydatności rolniczej gleb?
8. Czym się charakteryzują poszczególne kompleksy przydatności rolniczej gleb?
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
9. Jakie znasz środki trwałe i obrotowe występujące w gospodarstwie rolnym?
10. Jaka jest formuła obliczania raty amortyzacyjnej środków trwałych?
11. Jak rozumiesz pojęcie stopy substytucji?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dla podanych gospodarstw, oblicz ilość jednostek pełnosprawnych siły roboczej oraz
porównaj otrzymane wyniki.
W gospodarstwie I w skład rodziny rolnika W gospodarstwie II w skład rodziny rolnika
wchodzą: wchodzą:
- rolnik, 55 lat, - rolnik, 50 lat,
- \ona rolnika, 51 lat, - \ona rolnika 47 lat,
- rodzice rolnika, 76 lat ojciec, 75 lat matka, - córka rolnika, 25 lat,
- syn rolnika, 30 lat, - syn rolnika, 21 lat,
- córka rolnika, 26 lat, - syn rolnika, 19 lat,
- córka rolnika, 15 lat. - syn rolnika, 17 lat.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeczytać podrozdział poradnika,
2) obliczyć ilość jednostek pełnosprawnych siły roboczej w gospodarstwie I,
3) obliczyć ilość jednostek pełnosprawnych siły roboczej w gospodarstwie II,
4) porównać i zinterpretować otrzymane wyniki,
5) zanotować rozwiązanie ćwiczenia w zeszycie.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- poradnik dla ucznia,
- kalkulator.
Ćwiczenie 2
Oblicz strukturę u\ytków rolnych, strukturę powierzchni gospodarstw rolnych oraz
zinterpretuj wyniki, mając następujące dane:
Powierzchnia gospodarstwa i jej struktura
Gospodarstwo A Gospodarstwo B
Rodzaj u\ytków
Struktura Struktura
Struktura Struktura
Hektary powierzchni Hektary powierzchni
UR w % UR w %
ogólnej w % ogólnej w %
Grunty orne 12,2 38,6
Aąki i pastwiska 2,5 6,5
Sady i ogrody 0,4 -
Szklarnie - -
Plantacje wieloletnie - 0,4
Razem UR 15,1 100 45,5 100
Powierzchnia pod 0,3 - 0,5 -
zabudową - -
Wody - - 2,5 -
Lasy - - 5,5 -
Drogi 0,2 - 0,3 -
Nieu\ytki - - 0,5 -
Powierzchnia
ogólna 15,6 - 100 54,8 - 100
gospodarstwa
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeczytać podrozdział poradnika,
2) obliczyć strukturę u\ytków rolnych i strukturę powierzchni ogólnej gospodarstwa A,
3) obliczyć strukturę u\ytków rolnych i strukturę powierzchni ogólnej gospodarstwa B,
4) zinterpretować otrzymane wyniki.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- poradnik dla ucznia,
- kalkulator.
Ćwiczenie 3
Dokonaj oceny jakości gleb w gospodarstwach C i D, poło\onych w II (gospodarstwo C)
i IV (gospodarstwo D) okręgu podatkowym, na podstawie wskaznika bonitacji gleb.
Gospodarstwo C Gospodarstwo D
Ilość ha Ilość ha
Klasa gleb Rodzaj UR Klasa gleb Rodzaj UR
fizycznych fizycznych
4,0 IIIa Grunty orne 2,5 IV Aąki i pastwiska
2,9 IVa Grunty orne 3,2 IIIb Grunty orne
4,8 IIIb Grunty orne 0,7 V Grunty orne
1,2 III Aąki i pastwiska 6,0 IVb Grunty orne
0,5 II Aąki i pastwiska 5,1 IVa Grunty orne
3,2 VI Grunty orne 0,5 VI Grunty orne
Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeczytać podrozdział poradnika,
2) przeliczyć ha fizyczne na przeliczeniowe korzystając z przeliczników powierzchni UR
w tabeli 3,
3) obliczyć wskazniki bonitacji gleb,
4) zakwalifikować otrzymaną wartość wskaznika bonitacji gleb do odpowiedniej grupy
jakości gleb,
5) porównać wyniki gospodarstw rolnych C i D.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- poradnik dla ucznia,
- kalkulator,
- tabela z przelicznikami powierzchni UR,
- tabela z wartościami wskaznika bonitacji gleb.
Ćwiczenie 4
Zakwalifikuj wymienione środki do trwałych lub obrotowych.
budowle
budynki gospodarcze
budynki inwentarskie
ciągnik
maszyny rolnicze
melioracje
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
młode zwierzęta przeznaczona na sprzeda\
nasiona buraków cukrowych
paliwo
pasza rzepakowa dla zwierząt
pasza sojowa dla zwierząt
plantacje wieloletnie
sadzeniaki
stado podstawowe krów
środki ochrony roślin
ziarno zbó\ przeznaczone do wysiewu
ziarno zbó\ przeznaczone na pasze
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeczytać podrozdział poradnika,
2) wybrać te, które są zaliczane do środków trwałych,
3) wybrać te, które są zaliczane do środków obrotowych,
4) zanotować rozwiązanie ćwiczenia w zeszycie.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- poradnik dla ucznia,
- literatura z rozdziału 6 poradnika.
Ćwiczenie 5
Oblicz przeciętną i krańcową stopę substytucji, koszty wytworzenia oraz określ granicę
efektywnej substytucji.
Koszt wytworzenia
Czynniki produkcji Stopa substytucji
jednostki produktu
L.p.
Z1= 10 zł/jedn.
N1 N2 SP SK
Z2= 50 zł/jedn.
1 100 -
2 80 10
3 60 20
4 40 30
5 20 40
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeczytać podrozdział poradnika,
2) obliczyć przeciętną stopę substytucji,
3) obliczyć krańcową stopę substytucji,
4) obliczyć koszt wytworzenia jednostki produktu,
5) obliczyć granicę efektywności substytucji.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- poradnik dla ucznia,
- literatura z rozdziału 6 poradnika,
- kalkulator.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wyjaśnić pojęcie pracy i jednostki pełnosprawnej siły roboczej? n n
2) wyjaśnić pojęcie u\ytków rolnych? n n
3) wyjaśnić pojęcie hektara przeliczeniowego? n n
4) wymienić klasy bonitacyjne u\ytków rolnych? n n
5) obliczyć wskaznik bonitacji gleb? n n
6) wymienić kompleksy przydatności rolniczej gleb? n n
7) wymienić środki trwałe i obrotowe występujące w gospodarstwie rolnym? n n
8) obliczyć ratę amortyzacyjną środków trwałych? n n
9) wyjaśnić pojęcie stopy substytucji? n n
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
4.3. Organizacja produkcji w gospodarstwie rolnym
4.3.1. Materiał nauczania
Organizacja produkcji w gospodarstwie rolnym polega na ustaleniu właściwych proporcji
między działami, gałęziami i działalnościami produkcyjnymi.
W organizacji produkcji roślinnej w gospodarstwie istotne jest ustalenie, jakie rośliny
będą uprawiane, na jakiej powierzchni, w jakiej kolejności po sobie oraz jakie plony
i nadwy\ki bezpośrednie będą uzyskiwane.
Kolejność występowania po sobie roślin na danym polu, wynikające z warunków
przyrodniczych i ekonomicznych to zmianowanie roślin. Natomiast płodozmian oznacza
system zagospodarowania ziemi uprawnej, oparty na zaplanowanym z góry na wiele lat
następstwie roślin po sobie, na wyznaczonym do tego celu obszarze podzielonym na pola,
jednocześnie dostosowany do specyficznych warunków rolniczo-ekonomicznych
gospodarstwa. Podczas organizacji produkcji roślinnej w zakresie płodozmianu nale\y
przestrzegać następujących zasad [4, s. 20]:
- racjonalny płodozmian powinien obejmować 3 4 gatunków roślin na glebach lekkich i 4 5
gatunków roślin na glebach cię\kich,
- utrzymanie mo\liwie du\ej powierzchni gruntów ornych pod okrywą roślinną w okresie
całego roku,
- uprawa roli powinna być dostosowana do stanu pola po sprzęcie rośliny przedplonowej,
wymagań rośliny następczej i posiadanego sprzętu uprawowego.
Wyrazem organizacji produkcji roślinnej jest równie\ struktura zasiewów, która oznacza
procentowy udział poszczególnych roślin uprawnych lub ich grup w powierzchni gruntów
ornych.
Do oceny struktury zasiewów słu\ą wskazniki [20, s. 101]:
- udział roślin zwiększających \yzność gleby w ogólnej powierzchni gruntów ornych,
- udział powierzchni gruntów ornych nawo\onych obornikiem w stosunku do powierzchni
gruntów ornych i u\ytków rolnych,
- towarowość struktury zasiewów,
powierzchnia roślin towarowych w ha
towarowość struktury zasiewów = x 100
powierzchnia zasiewów w ha
- udział roślin pastewnych uprawianych na gruntach ornych w powierzchni zasiewów,
- udział poplonów w powierzchni zasiewów.
Strukturę zasiewów mo\na rozpatrywać z punktu widzenia organizacji produkcji lub
ekonomiki handlu.
W gospodarstwach rolnych ustala się plony uzyskane z uprawy poszczególnych roślin.
Plon jest to zbiór uzyskany z jednostki powierzchni (najczęściej z 1 ha), natomiast zbiór jest
to wielkość produkcji określonego gatunku roślin uprawianych w gospodarstwie, wyra\ane są
w decytonach (dt), tonach (t).
Rośliny do uprawy powinny być tak dobierane, aby było zapewnione:
- równomierne wykorzystanie istniejących w gospodarstwie zasobów siły roboczej,
pociągowej oraz maszyn,
- wyprodukowanie odpowiedniej ilości pasz i ściółki,
- odpowiedni poziom dochodów i równomierny dopływ środków pienię\nych w ciągu
roku.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Tabela 6. Rośliny uprawne wpływające na \yzność gleby [20, s. 111]
Rośliny zubo\ające glebę Rośliny oszczędzające glebę Rośliny wzbogacające glebę
Jęczmień Kukurydza Groch, fasola, wyka
Pszenica Len Aubin
śyto Rzepak Seradela
Owies Ziemniaki Koniczyna
Brukiew Lucerna
Buraki cukrowe i pastewne
W organizacji produkcji zwierzęcej nale\y brać pod uwagę wymagania poszczególnych
gatunków zwierząt, umiejętności osoby obsługującej zwierzęta oraz nakłady pracy. Liczba
i dobór gatunków zwierząt powinien być dostosowany do mo\liwości produkcji pasz
własnych w gospodarstwie, racjonalnego wykorzystania wyprodukowanego nawozu
naturalnego. Obsada zwierząt nie powinna przekraczać 1,5 du\ej jednostki przeliczeniowej
zwierząt (DJP) na 1 ha u\ytków rolnych (UR) [4, s. 20].
Tabela 7. Współczynniki przeliczeniowe na DJP [8, s. 136]
W organizacji produkcji zwierzęcej pomocne jest sporządzenie obrotu stada, czyli
tabelarycznego przedstawienia wszystkich zmian, jakie miały miejsce w danym stadzie
w ciągu roku. W obrocie stada wyró\nia się następujące części: stan na początek roku,
przychody, rozchody, stan na koniec roku.
Ze sporządzonego obrotu stada producent rolny pozyskuje równie\ informacje o stadzie
niezbędne do obliczenia zapotrzebowania na paszę, nale\ą do nich średni stan zwierząt oraz
przelotowość stada.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Przelotowość stada jest to suma zwierząt, które przeszły przez daną klasę w ciągu roku.
Dla zwierząt przebywających w danej klasie rok lub dłu\ej, przelotowość oblicza się
z następującego wzoru [8, s. 137]:
Przelotowość = � x (stan początkowy + stan końcowy)
Dla zwierząt przebywających w danej klasie krócej ni\ rok, przelotowość oblicza się
z następującego wzoru [20, s. 124]:
�
� stanu
Sztuki Ubój na stanu
Sztuki na � ubojów z na
Przelotowość = na + + własne + + na -
przeklasowanie konieczności początek
sprzeda\ potrzeby koniec
roku
roku
Stan średni zwierząt przebywających w danej klasie rok lub dłu\ej ni\ rok, oblicza się ze
wzoru [8, s. 137]:
Średni stan roczny = � x (stan początkowy + stan końcowy)
Stan średni zwierząt przebywających w danej krócej ni\ rok, oblicza się ze wzoru [8, s. 137]:
Przelotowość x liczba miesięcy (tygodni/dni) przebywania w grupie
Średni stan roczny =
12 miesięcy / 52 tygodnie / 365 dni
Tabela 8. Okresy przebywania zwierząt w grupie [8, s. 136]
Kolejnym elementem w organizacji produkcji zwierzęcej jest struktura stada, która
oznacza procentowy udział poszczególnych grup zwierząt w całym stadzie. Na podstawie
struktury stada określa się kierunek chowu zwierząt.
Liczba zwierząt utrzymywanych w gospodarstwie w przeliczeniu na sztuki du\e (du\e
jednostki przeliczeniowe) stanowi podstawę do obliczenia obsady zwierząt.
Odpowiednikiem sztuki du\ej (SD), du\ej jednostki przeliczeniowej (DJP) jest krowa wa\ąca
500 kg, natomiast do przeliczenia pozostałych zwierząt na SD (DJP), słu\ą odpowiednie
współczynniki (tabela 7).
Przeliczenie zwierząt na sztuki obornikowe słu\y do obliczenia ilości obornika
produkowanego w gospodarstwie.
Odpowiednikiem sztuki obornikowej (SO) jest krowa o średnim cię\arze ciała, od które
w ciągu roku uzyskuje się 10 t obornika.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Praca jest jednym z podstawowych czynników produkcji w gospodarstwie rolniczym.
Podczas organizacji produkcji rolniczej istotne są zasoby (omówione w podrozdziale 4.2
poradnika) oraz nakłady pracy. Na podstawie tych informacji w gospodarstwie sporządzane
są plany pracy na dany okres. W zale\ności od wielkości gospodarstwa, plany te mogą być
formalne lub nieformalne.
Do zaplanowania pracy pomocne są normy pracochłonności i wydajności pracy. Normy
wydajności informują o ilości jednostek pracy wykonywanych w jednostce czasu np. ile ha
zbo\a zbierze kombajn w ciągu 1 godziny. Normy pracochłonności informują o tym ile czasu,
trzeba przeznaczyć na wykonanie 1 jednostki pracy np. ile godzin pracy kombajnu jest
potrzebne na zbiór zbó\ z 1 ha.
Nakłady pracy przy obsłudze zwierząt zale\ą od rozwiązań funkcjonalnych budynków,
rodzaju urządzeń do doju, sposobu usuwania obornika i zadawania pasz, wydajności zwierząt
oraz systemu utrzymania zwierząt.
Obliczenie zapotrzebowania na siłę roboczą i siłę pociągową w produkcji roślinnej
polega na przemno\eniu powierzchni, na której będą wykonywane prace, przez normatyw
pracochłonności (rbh, cnh) na 1 ha. W związku z tym, \e w produkcji roślinnej występuje
sezonowość prac, obliczanie zapotrzebowania na siłę roboczą powinno być podzielone na
okresy. W przypadku produkcji zwierzęcej obliczeń zapotrzebowania na siłę roboczą mo\na
dokonać w skali roku, mno\ąc średnie stany poszczególnych grup zwierząt przez normatyw
roczny zapotrzebowania na pracę na 1 szt.
Organizacja pracy w gospodarstwie rolnym jest równie\ uzale\niona od stosowanych
metod produkcji rolniczej.
Ekstensywne metody produkcji:
- polegają na zwiększaniu powierzchni rolniczej bez zwiększania nakładów na jednostkę
powierzchni,
- charakteryzują się względnie niskimi nakładami produkcji,
- polegają na ograniczaniu lub rezygnacji ze stosowania nawozów mineralnych i środków
ochrony roślin,
- charakteryzują się tym, \e plony uzyskuje się jak najmniejszym nakładem kosztów, ale
jednocześnie niewielką efektywnością,
- polegają na stosowaniu tradycyjnych metod uprawy,
- dominują w krajach o niskim poziomie technologicznym.
Intensywne metody produkcji:
- ukierunkowane są na maksymalny zysk,
- charakteryzują się du\ymi nakładami pracy i środków finansowych ,
- charakteryzują się powszechnym zastosowaniem maszyn, nawozów mineralnych
i środków ochrony roślin,
- pozwalają na zmniejszenie zatrudnienia przy uprawie roślin i hodowli zwierząt,
- umo\liwiają zwiększenie produkcji bez konieczności poszerzania areału u\ytków
rolnych,
- charakteryzują się tym, \e wzrost efektów produkcyjnych jest w większym stopniu
uzale\niony od nakładów pracy uprzedmiotowionej (nawozów, środków ochrony roślin,
materiału siewnego itp.) ni\ zaanga\owania siły roboczej,
- odznaczają się często du\ą towarowością,
- charakteryzują się wysoką wydajnością, wysokim stopniem mechanizacji i wielostronną
chemizacją rolnictwa, wysoką kulturą rolną, wdra\aniem nowych odmian roślin
uprawnych i ras zwierząt gospodarczych.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Integrowana produkcja (IP):
- to system gospodarowania, w którym w sposób harmonijny wykorzystuje się postęp
techniczny i biologiczny w uprawie, nawo\eniu i ochronie roślin,
- uwzględnia cele ekologiczne (ochronę otaczającego środowiska, ochronę rolniczego
krajobrazu, dba o bezpieczeństwo i zdrowie zarówno producentów, jak i konsumentów,
- jest metodą wymagającą od producenta du\ej wiedzy, doświadczenia i przestrzegania
ustalonych zasad oraz procedur w danej uprawie.
Podstawową zasadą systemu jest stosowanie się do opracowanych instrukcji i prowadzenie
szczegółowej dokumentacji całego procesu produkcyjnego. Dla ka\dej rośliny w systemie IP
musi być opracowana szczegółowa instrukcja uwzględniająca elementy produkcji.
4.3.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń:
1. Jak rozumiesz pojęcie płodozmianu i zmianowania?
2. Jakie są zasady podczas planowania płodozmianu?
3. Jakie znasz wskazniki słu\ące do oceny struktury zasiewów?
4. Jaki jest cel sporządzania obrotu stada?
5. Jaki jest cel obliczania struktury stada?
6. Jakie znasz metody produkcji?
7. Jaka jest charakterystyka ekstensywnych metod produkcji?
8. Jaka jest charakterystyka intensywnych metod produkcji?
9. Czym się charakteryzuje integrowana produkcja?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Oblicz wielkość zbiorów roślin uprawnych w gospodarstwie.
Powierzchnia
Roślina uprawna Plon w dt/ha Zbiór
zasiewów w ha
Pszenica ozima 8,0 65
Jęczmień jary 6,0 50
Rzepak 2,0 28
Ziemniaki 5,5 290
Buraki cukrowe 3,0 450
Kukurydza na kiszonkę 7,5 500
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeczytać podrozdział poradnika,
2) obliczyć wielkość zbiorów poszczególnych roślin uprawnych,
3) wpisać wynik do tabeli w kolumnie Zbiór .
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- poradnik dla ucznia,
- wzór tabeli,
- kalkulator.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Ćwiczenie 2
Obliczyć strukturę zasiewów w gospodarstwie ze względu na organizację produkcji
roślinnej. Zinterpretuj otrzymane wyniki.
Wyszczególnienie Powierzchnia zasiewów w
ha %
Pszenica jara 6,0
Razem zbo\a jare
Pszenica ozima 11,0
Pszen\yto 5,0
Razem zbo\a ozime
Ogółem zbo\a
Ziemniaki jadalne 3,5
Buraki cukrowe 7,5
Marchew 2,0
Ogółem okopowe
Rzepak ozimy 4,0
Ogółem oleiste
Razem powierzchnia zasiewów
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeczytać podrozdział poradnika,
2) podsumować powierzchnię zasiewów poszczególnych grup roślin i ogólnej powierzchni
zasiewów,
3) obliczyć procentowy udział poszczególnych grup roślin w ogólnej powierzchni
zasiewów,
4) zinterpretować otrzymane wyniki,
5) zanotować wnioski w zeszycie.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- poradnik dla ucznia,
- kalkulator.
Ćwiczenie 3
Sporządz obrót stada bydła, mając dane zało\enia:
- brakowanie krów 20%,
- wycielenia 83%,
- upadki brak.
Oblicz przelotowość i stan średni stada.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Przychody Rozchody
Grupy (klasy)
zwierząt
Krowy mleczne 35
Jałówki cielne 5
Jałówki pow. 1,5 r. 2
Jałówki 0,5 1,5 r. 10
Cielęta 2 tyg 0,5 r. 15
Cielęta do 2 tyg. 2
Młode bydło opasowe 10
Opasy dorosłe 2
Razem 81
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeczytać podrozdział poradnika,
2) sporządzić obrót stada,
3) obliczyć przelotowość stada,
4) obliczyć stan średni stada.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- poradnik dla ucznia,
- kalkulator.
Ćwiczenie 4
Sporządz obrót stada trzody chlewnej, mając dane zało\enia:
- równomierne wyproszenia wskaznik -2,
- tucznik w wieku ok. 6 miesięcy,
- upadki prosiąt 3%,
- upadki warchlaków 1%,
- okres u\ytkowania maciory ok. 3 lat.
Oblicz przelotowość i stan średni stada.
Przychody Rozchody
Grupy (klasy)
zwierząt
Knury 1
Maciory 10
Prosięta 32
Warchlaki 32
Tuczniki 32
Razem 109
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
na
Razem
własne
Razem
z zakupu
z urodzenia
brakowanie
na sprzeda
\
Stan koniec roku
przeklasowanie
Stan na pocz. roku
ubój na potrzeby
z przeklasowania
z
roku
na
Razem
Razem
ubój na
z zakupu
z urodzenia
brakowanie
na sprzeda
\
Stan na koniec
przeklasowania
przeklasowanie
Stan na pocz. roku
potrzeby własne
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeczytać podrozdział poradnika,
2) sporządzić obrót stada,
3) obliczyć przelotowość stada,
4) obliczyć stan średni stada.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- poradnik dla ucznia,
- kalkulator.
Ćwiczenie 5
Oblicz liczbę du\ych jednostek przeliczeniowych, strukturę stada bydła i trzody
chlewnej oraz strukturę inwentarza \ywego. Dane dotyczące średniego stanu zwierząt,
wykorzystaj z ćwiczeń 3 i 4.
Średni stan Struktura
Struktura
Grupy zwierząt w sztukach Liczba DJP inwentarza
stada
fizycznych \ywego
Krowy mleczne
Jałówki cielne
Jałówki pow. 1,5 r.
Jałówki 0,5 1,5 r.
Cielęta 2 tyg 0,5 r.
Cielęta do 2 tyg.
Młode bydło opasowe
Opasy dorosłe
Razem bydło x 100
Knury
Maciory
Prosięta
Warchlaki
Tuczniki
Ogółem trzoda chlewna x 100
Ogółem stan inwentarza x x x 100
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeczytać podrozdział poradnika,
2) wpisać dane dotyczące średniego stanu sztuk fizycznych z ćwiczenia 3 i 4,
3) obliczyć DJP z wykorzystaniem współczynników przeliczeniowych zawartych
w materiale podrozdziału poradnika,
4) obliczyć strukturę stada bydła i trzody chlewnej,
5) obliczyć strukturę inwentarza \ywego.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- poradnik dla ucznia,
- kalkulator.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
Ćwiczenie 6
Oblicz zapotrzebowanie na siłę roboczą i pociągową przy uprawie zbó\ jarych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeczytać podrozdział poradnika,
2) sporządzić zapotrzebowanie na siłę roboczą w kolejnych okresach agrotechnicznych
z wykorzystaniem norm,
3) sporządzić zapotrzebowanie na siłę pociągową w kolejnych okresach agrotechnicznych
z wykorzystaniem norm.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- poradnik dla ucznia,
- normy i normatywy,
- kalkulator.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wyjaśnić pojęcie płodozmianu i zmianowania? n n
2) wyjaśnić zasady podczas planowania płodozmianu? n n
3) wymienić wskazniki słu\ące do oceny struktury zasiewów? n n
4) wyjaśnić cel sporządzania obrotu stada? n n
5) wyjaśnić cel obliczania struktury stada? n n
6) omówić metody produkcji? n n
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
4.4. Podatki i ubezpieczenia w rolnictwie
4.4.1. Materiał nauczania
Podatek to przymusowe, bezzwrotne, powszechne i nieodpłatne świadczenie pienię\ne
przekazywane przez podatnika na rzecz bud\etu państwa, bud\etu jednostek samorządu
terytorialnego [5, s. 95].
Przedmiotem opodatkowania podatkiem rolnym są grunty sklasyfikowane w ewidencji
gruntów i budynków jako u\ytki rolne lub jako grunty zadrzewione i zakrzewione na
u\ytkach rolnych, z wyjątkiem gruntów zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej
innej ni\ działalność rolnicza. Podstawą opodatkowania jest liczba hektarów
przeliczeniowych gruntów wchodzących w skład gospodarstwa rolnego. Wysokość
przelicznika (tabela 3) uzale\niona jest od okręgu podatkowego, w którym znajduje się dany
grunt, od rodzaju u\ytków rolnych oraz klasy bonitacyjnej gruntu [11, s. 446].
Ustalone są cztery okręgi podatkowe. Ka\de miasto i gmina zaliczona jest do jednego
z czterech okręgów, co uzale\nione jest od warunków ekonomicznych i produkcyjno-
klimatycznych występujących w danym regionie [11, s. 446].
Podatnicy podatku rolnego są obowiązani składać organowi podatkowemu (wójt,
burmistrz, prezydent miasta), właściwemu ze względu na miejsce poło\enia gruntów,
sporządzone na formularzach według ustalonego wzoru:
- informacje o gruntach (osoby fizyczne),
- deklaracje na podatek rolny (osoby prawne i jednostki organizacyjne, w tym spółki
nieposiadające osobowości prawnej).
Podatnicy obowiązani są do zło\enia zgłoszenia identyfikacyjnego jednokrotnie
w organie podatkowym gminy (miasta) właściwym dla podatku rolnego.
Stawki podatku rolnego:
- dla gruntów gospodarstwa rolnego stanowią równowartość pienię\ną 2,5 dt \yta od 1 ha
przeliczeniowego,
- dla pozostałych gruntów rolnych podlegających podatkowi rolnemu stanowią
równowartość pienię\ną 5 dt \yta od 1 ha.
Stawki podatku obliczone są według średniej ceny skupu \yta za pierwsze trzy kwartały roku
poprzedzającego rok podatkowy. Średnie ceny ustalane są przez Prezesa Głównego Urzędu
Statystycznego i ogłaszane w Monitorze Polskim .
Wysokość podatku rolnego oblicza się według następującej formuły:
Wysokość podatku rolnego = liczba ha przeliczeniowych x 2,5dt \yta x średnia cena \yta
Podatek rolny płacony jest przez podatników w 4 ratach: do 15 marca, 15 maja,
15 września i 15 listopada roku podatkowego.
W podatku rolnym mo\liwe są zwolnienia oraz ulgi [12].
Zwolnione od podatku rolnego są:
- u\ytki rolne klasy V, VI, VIz, grunty zadrzewione i zakrzewione na u\ytkach rolnych,
- grunty poło\one w pasie drogi granicznej,
- grunty orne, łąki i pastwiska objęte melioracją (w roku, w którym uprawy zostały
zniszczone wskutek robót drenarskich),
- grunty przeznaczone na utworzenie nowego gospodarstwa rolnego lub powiększenie ju\
istniejącego do powierzchni nie większej ni\ 100 ha,
- grunty gospodarstw rolnych powstałe z zagospodarowania nieu\ytków,
- grunty gospodarstw rolnych otrzymane w drodze wymiany lub scalenia,
- grunty gospodarstw rolnych, na których zaprzestano produkcji rolnej,
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
- u\ytki ekologiczne,
- grunty zajęte przez zbiorniki wody słu\ące do zaopatrzenia ludności w wodę,
- grunty pod wałami przeciwpowodziowymi i grunty poło\one w międzywałach,
- grunty wpisane do rejestru zabytków,
- grunty stanowiące działki przyzagrodowe członków rolniczych spółdzielni
produkcyjnych.
Ulga w podatku rolnym jest przyznawana:
- w wysokości 25% z tytułu wydatków na budowę lub modernizację budynków
inwentarskich oraz zakup i zainstalowanie deszczowni, urządzeń melioracyjnych
i urządzeń zaopatrzenia gospodarstwa w wodę,
- w wysokości 60% \ołnierzom odbywającym zasadniczą słu\bę wojskową lub
długotrwałe przeszkolenie wojskowe,
- w wysokości 40% rodzinom \ołnierzy, którzy bezpośrednio przed powołaniem do słu\by
wojskowej pracowali w tych gospodarstwach i nie osiągali przychodów z innych zródeł,
- w wysokości 30% z tytułu posiadania gruntów poło\onych na terenach podgórskich
i górskich w klasie I, II, IIIa, III, IIIb,
- w wysokości 60% z tytułu posiadania gruntów poło\onych na terenach podgórskich
i górskich w klasie IVa, IV, IVb,
- w razie wystąpienia klęski \ywiołowej.
Ubezpieczenie jest to forma łagodzenia ujemnych, materialnych następstw
nieszczęśliwych wypadków (zdarzeń losowych) przez koncentrację środków pienię\nych
pochodzących ze składek ubezpieczeniowych, a następnie wypłatę części tych środków
pienię\nych ubezpieczającym, których dotknęły nieszczęśliwe wypadki [5, s. 153].
Ubezpieczenia
Cel i zakres ubezpieczenia Zakres decyzji ubezpieczającego
Społeczne Gospodarcze
Obowiązkowe Dobrowolne
i zdrowotne
Majątkowe Osobowe
Rys. 4. Rodzaje ubezpieczeń [5, s. 153]
Ubezpieczenia społeczne i zdrowotne obejmują [5, s. 154]:
- świadczenia lecznicze (porady lekarskie, leczenie szpitalne),
- świadczenia pienię\ne, jakie otrzymuje ubezpieczony w przypadku choroby,
inwalidztwa, wieku, macierzyństwa (świadczenia pienię\ne mają charakter
jednorazowych lub wielokrotnych zasiłków, rent, emerytur, odszkodowań).
Ubezpieczenia majątkowe obejmują ubezpieczenia [5, s. 154]:
- budynków i ruchomości od ognia i powodzi,
- mienia od kradzie\y,
- samochodów,
- maszyn i urządzeń,
- zwierząt gospodarskich od padnięcia,
- płodów rolnych.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
Rodzaje
Kryterium
Ubezpieczenia osobowe obejmują ubezpieczenia [5, s. 154]:
- od następstw nieszczęśliwych wypadków,
- rentowe,
- na wypadek choroby czy śmierci.
Do ubezpieczeń obowiązkowych w rolnictwie zalicza się [11, s. 465]:
- ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za
szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów,
- ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej rolników z tytułu posiadania gospodarstwa
rolnego,
- ubezpieczenie budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych
zdarzeń losowych,
- ubezpieczenia wynikające z przepisów odrębnych ustaw lub umów międzynarodowych
ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską, nakładających na określone podmioty
obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia.
Ubezpieczenia dobrowolne dotyczą skutków chorób, padnięć, nieszczęśliwych wypadków,
ognia, huraganu i oddziaływania innych \ywiołów [6, s. 95]. Funkcjonuje równie\ system
dopłat z bud\etu państwa do składek ubezpieczeniowych w przypadku ubezpieczeń od ryzyka
wystąpienia zdarzeń losowych w rolnictwie [15].
4.4.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń:
1. Jak rozumiesz pojecie podatku?
2. Jaka jest formuła obliczania podatku rolnego?
3. Jakie są ulgi i zwolnienia w podatku rolnym?
4. Jakie znasz rodzaje ubezpieczeń w rolnictwie?
5. Czym się charakteryzują poszczególne rodzaje ubezpieczeń?
4.4.3 Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Oblicz wysokość podatku rolnego, mając dane:
- ilość ha fizycznych, klasa gleb i rodzaj u\ytku rolnego:
Ilość ha
Klasa gleb Rodzaj UR
fizycznych
4,0 IIIa Grunty orne
2,9 IVa Grunty orne
4,8 IIIb Grunty orne
1,2 III Aąki i pastwiska
0,5 II Aąki i pastwiska
3,2 VI Grunty orne
- gospodarstwo znajduje się w drugim okręgu podatkowym,
- średnia cena \yta zgodnie z ogłoszeniem w Monitorze Polskim .
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeczytać podrozdział poradnika,
2) obliczyć ilość ha przeliczeniowych,
3) odszukać w Monitorze Polskim średnią cenę \yta,
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
4) obliczyć wysokość podatku rolnego,
5) uwzględnić w obliczeniu podatku rolnego mo\liwość zwolnień z podatku.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- poradnik dla ucznia,
- komputer z dostępem do Internetu,
- kalkulator.
Ćwiczenie 2
Wypełnij luki w tekście dotyczącym podatku rolnego, korzystając z ustawy o podatku
rolnym.
1. Za gospodarstwo rolne uwa\a się & &
2. & & . produkcję roślinną i zwierzęcą, w tym równie\ produkcję materiału siewnego,
szkółkarskiego, hodowlanego oraz reprodukcyjnego, produkcję warzywniczą, roślin
ozdobnych, grzybów uprawnych, sadownictwa, hodowlę i produkcję materiału
zarodowego zwierząt, ptactwa i owadów u\ytkowych, produkcję zwierzęcą typu
przemysłowego fermowego oraz chów i hodowlę ryb.
3. Podstawę opodatkowania podatkiem rolnym stanowi & & &
4. 4 okręgi podatkowe, do których zalicza się & & & . w zale\ności & & & & ..
5. Sady przelicza się na hektary przeliczeniowe według & & .
6. Grunty pod stawami zarybionymi przelicza się na hektary przeliczeniowe według
następujących przeliczników & & & & & & & .
7. Podatek rolny za rok podatkowy wynosi & & & & .
8. & & & & & ustala się na podstawie komunikatu Prezesa Głównego Urzędu
Statystycznego, ogłaszanego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej
Monitor Polski w terminie 20 dni po upływie
9. & & & & & . na formularzach według ustalonego wzoru, w terminie 14 dni & & & & ..
10. & & & & & & & w terminach do dnia 15 marca, 15 maja, 15 września i 15 listopada
roku podatkowego.
11. & & & & .uczelnie, szkoły, placówki, zakłady kształcenia i placówki doskonalenia
nauczycieli publiczne i niepubliczne oraz organy prowadzące te szkoły, placówki
i zakłady z tytułu zarządu, u\ytkowania lub u\ytkowania wieczystego gruntów,
placówki naukowe Polskiej Akademii Nauk, prowadzących zakłady pracy chronionej
lub zakłady aktywności zawodowej w zakresie gruntów zgłoszonych wojewodzie, je\eli
zgłoszenie zostało potwierdzone decyzją w sprawie przyznania statusu zakładu pracy
chronionej lub zakładu aktywności zawodowej albo zaświadczeniem zajętych na
prowadzenie tego zakładu, z wyjątkiem gruntów znajdujących się w posiadaniu
zale\nym podmiotów niebędących prowadzącymi zakłady pracy chronionej lub zakłady
aktywności zawodowej, jednostki badawczo-rozwojowe.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeczytać podrozdział poradnika,
2) przeanalizować ustawę o podatku rolnym,
3) wpisać w luki brakujący tekst.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- poradnik dla ucznia,
- ustawa o podatku rolnym,
- tekst z lukami.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
Ćwiczenie 3
Przeanalizuj oferty ró\nych firm ubezpieczeniowych pod kątem ubezpieczenia
gospodarstwa rolnego i wybierz najkorzystniejszą. Wybór uzasadnij.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować oferty ubezpieczeniowe,
2) wybrać najkorzystniejszą ofertę,
3) uzasadnić wybór.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- komputer z dostępem do Internetu,
- broszury informacyjne.
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wyjaśnić pojecie podatku rolnego? n n
2) obliczyć wielkość podatku rolnego? n n
3) wymienić ulgi i zwolnienia od podatku rolnego? n n
4) wymienić rodzaje ubezpieczeń w rolnictwie? n n
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
4.5. Rachunek ekonomiczny
4.5.1. Materiał nauczania
Rachunek ekonomiczny to porównanie nakładów czynników wytwórczych poniesionych
(lub przewidywanych) na określoną działalność wyra\onych w pieniądzu z faktycznymi lub
przewidywanymi efektami tej działalności [5, s. 117]. Rachunek ekonomiczny umo\liwia
rolnikowi podejmowanie decyzji o wyborze najlepszego rozwiązania.
Nakłady to celowe zu\ycie czynników wytwórczych wyra\one w jednostkach
naturalnych [5, s. 80].
Rodzaje nakładów:
1. nakłady pracy \ywej (pracy ludzkiej),
2. nakłady materialne (rzeczowe), do których zalicza się:
- nakłady materiałowe (np.: zu\yte nawozy, paliwa, środki ochrony roślin, pasze,
usługi obce),
- amortyzację.
Koszty to nakłady wyra\one w pieniądzu oraz niektóre inne składniki: podatki, odsetki
od kredytów, składki ubezpieczeniowe [3, s. 78].
Rodzaje kosztów [20, s. 59]:
1. według kryterium powstawania kosztów:
- bezpośrednie mo\na je przypisać poszczególnym działalnościom produkcyjnym,
Koszty bezpośrednie
Z zakresu produkcji roślinnej Z zakresu produkcji zwierzęcej
- nasiona, - pasze,
- nawozy mineralnych i organicznych - usługi weterynaryjne,
(z zakupu), - inseminacja,
- środki ochrony roślin, - siła robocza przy obsłudze zwierząt,
- siła robocza, pociągowa, - siła pociągowa,
specjalistycznych maszyn, - energia elektryczna,
- materiały (sznurek do pras), usługi - urządzenia i pomieszczenia dla zwierząt.
produkcyjne wykonywane przez
inne jednostki.
Rys. 5. Podział kosztów bezpośrednich. Opracowanie własne na podstawie [10]
- pośrednie nie mo\na ich bezpośrednio odnieść do wytwarzanych produktów;
zalicza się do nich koszty: utrzymania w sprawności urządzeń melioracyjnych,
utrzymania pomieszczeń składowych produktów roślinnych, utrzymania budynków
inwentarskich,
2. według kryterium ich reakcji na zmiany na poziomie produkcji (mają zastosowanie na
etapie planowania):
- koszty stałe, które w pewnym przedziale czasowym są niezale\ne od zmian
w poziomie produkcji,
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
Koszty stałe
1. Koszty pracy w przypadku stałego zatrudnienia
2. Koszty utrzymania trwałych środków produkcji
- amortyzacja
- koszty konserwacji
- koszty ubezpieczeń
3. Podatki i inne opłaty
4. Ubezpieczenia ogólnogospodarcze
5. Czynsz dzier\awny i koszty najmu
6. Koszty energii elektrycznej
7. Inne koszty stałe
Rys. 6. Podział kosztów stałych. Opracowanie własne na podstawie [10]
- koszty zmienne, uzale\nione są od zmian w poziomie produkcji, zalicza się do nich
koszty obrotowych środków produkcji, koszty paliwa, remontów ciągników i maszyn
rolniczych.
Koszty Koszty
Poziom Poziom
produkcji produkcji
Rys.7. Koszty zmienne [20, s. 59] Rys. 8. Koszty stałe [20, s. 60]
Analiza zale\ności między kosztami bezpośrednimi a produkcją słu\y do ustalenia
racjonalnego poziomu produkcji i stanowi wa\ny element rachunku ekonomicznego. Ró\nica
między wartością produkcji uzyskiwanej z 1 ha uprawy lub z 1 zwierzęcia, a kosztami
bezpośrednimi w danej działalności produkcyjnej określana jest mianem nadwy\ki
bezpośredniej. Stanowi ona kryterium wyboru działalności produkcyjnych w gospodarstwie
rolniczym [20, s. 59].
Nb = P Kb
Nb nadwy\ka bezpośrednia
P wartość produkcji
Kb koszty bezpośrednie
Ponadto w ekonomice rolnictwa stosowana jest równie\ kategoria standardowej
nadwy\ki bezpośredniej, która oznacza nadwy\kę średniej z trzech lat wielkości produkcji
określonej działalności rolniczej nad średnią z trzech lat wartością kosztów bezpośrednich
poniesionych na tą działalność [www.minrol.gov.pl].
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
Tabela 9. Sposób obliczania standardowej nadwy\ki bezpośredniej i wielkości ekonomicznej gospodarstwa
rolnego [19]
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
Kalkulacje wyników gospodarowania oblicza się poprzez kategorie produkcji i dochodu.
Produkcja oznacza efekt procesu wytwarzania, czyli sumę wytworzonych dóbr i usług
[2, s. 23].
Dochód stanowi ró\nicę między wartością produkcji a kosztami jej pozyskania [3, s. 82].
Produkcja globalna (PG) jest sumą globalnej produkcji rolniczej (PGR), nierolniczej (PGNR)
oraz usług (U).
PG = PGR+ PGNR+ U
Produkcja końcowa brutto (PKB) stanowi ró\nicę produkcji globalnej gospodarstwa (PG)
i nakładów własnych środków rolniczych (NRW)
PKB= PG-NRW
Produkcja końcowa netto (PKN) to produkcja końcowa brutto (PKB) pomniejszona
o zakupione surowce pochodzenia rolniczego (NRK).
PKN=PKB-NRK
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
Produkcja czysta produkcja nowo wytworzona (PC) stanowi ró\nicę między produkcją
końcową netto (PKN) a nakładami rzeczowymi pochodzenia nierolniczego (NMN).
PC = PKN-NMN [2, s. 24]
Globalna produkcja rolnicza (PGR)
+ Globalna produkcja nierolnicza (PGNR)
+ Usługi (U)
= Produkcja globalna (PG)
- Nakłady własne środków rolniczych (NRW)
= Produkcja końcowa brutto (PKB)
- Zakupione surowce pochodzenia rolniczego
(NRK)
= Produkcja końcowa netto (PKN)
- Nakłady rzeczowe pochodzenia nierolniczego
(NMN)
= Produkcja czysta (PC)
Rys. 9. Schemat obliczania kategorii produkcji [opracowanie własne]
Obliczona wartość produkcji jest podstawą do obliczenia wartości dochodu.
Dochód globalny (DG) stanowi ró\nicę między wartością produkcji globalnej (PG)
a kosztami nakładów materialnych (KNM). Dochód globalny jest równy produkcji czystej.
DG=PG-KNM
Dochód rolniczy (DR) stanowi ró\nicę dochodu globalnego (DG) i świadczeń i zobowiązań
(KD) podatki, ubezpieczenia, oprocentowanie kredytów, praca najemna.
DR=DG-KD
Dochód osobisty (DO) jest to część dochodu wytworzonego w gospodarstwie rolnym
i pochodząca spoza gospodarstwa, przeznaczona na zaspokojenie potrzeb osobistych
[2, s. 41].
Produkcja globalna (PG)
- koszty nakładów materialnych (KNM)
= Dochód globalny (DG) = Produkcja
czysta (PC)
- świadczenia i zobowiązania (KD)
= Dochód rolniczy (DR)
+ dochód spoza gospodarstwa
= Dochód osobisty (DO)
Rys. 10. Schemat obliczania kategorii produkcji [opracowanie własne]
4.5.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń:
1. Jak rozumiesz pojęcie rachunku ekonomicznego?
2. Jak rozumiesz pojęcie nakładów i kosztów?
3. Jakie znasz rodzaje nakładów i kosztów?
4. Jak rozumiesz pojęcie nadwy\ki bezpośredniej i standardowej nadwy\ki bezpośredniej?
5. W jakim celu obliczana jest nadwy\ka bezpośrednia?
6. Jak rozumiesz wielkość ekonomiczną gospodarstwa wyra\oną w ESU?
7. Jakie znasz kategorie produkcji i dochodu?
8. W jaki sposób obliczane są kategorie produkcji i dochodu?
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
4.5.3 Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Oblicz wielkość kosztów bezpośrednich i pośrednich w produkcji roślinnej.
Rodzaj kosztów Wartość w zł
150
- inseminacja
600
- materiały (sznurek do pras)
800
- zbiór kombajnem usługa obca
500
- prasowanie słomy usługa obca
200
- ziarna zbó\ do siewu
700
- nawozy mineralne
300
- pasza rzepakowa
450
- siła pociągowa
600
- siła robocza przy obsłudze zwierząt
350
- środki ochrony roślin
400
- urządzenia i pomieszczenia dla zwierząt
320
- usługi weterynaryjne
340
- utrzymanie budynków inwentarskich
250
- utrzymanie pomieszczeń składowych produktów
roślinnych
100
- utrzymanie w sprawności urządzeń melioracyjnych
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeczytać podrozdział poradnika,
2) obliczyć koszty bezpośrednie w produkcji roślinnej,
3) obliczyć wartość kosztów bezpośrednich w produkcji zwierzęcej.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- poradnik dla ucznia,
- kalkulator.
Ćwiczenie 2
Oblicz nadwy\kę bezpośrednią jęczmienia jarego i pszenicy jarej. Dokonaj oceny
opłacalności uprawy tych roślin.
Jęczmień jary Pszenica jara
usługi z zewnątrz 280 zł nawozy 515 zł
praca maszyn 500 zł środki ochrony roślin 210 zł
środki ochrony roślin 160 zł praca maszyn 511 zł
nawozy mineralne 480 zł usługi z zewnątrz 280 zł
wartość produkcji 2807 zł wartość produkcji 3265 zł
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeczytać podrozdział poradnika,
2) obliczyć wartość nadwy\ki bezpośredniej dla jęczmienia jarego,
3) obliczyć wartość nadwy\ki bezpośrednie dla pszenicy jarej,
4) ocenić opłacalność uprawy jęczmienia i pszenicy.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- poradnik dla ucznia,
- kalkulator.
Ćwiczenie 3
Oblicz wielkość ekonomiczną gospodarstwa rolnego według ESU, poło\onego
w województwie kujawsko-pomorskim, mając dane:
- pszenica 5 ha,
- jęczmień 4 ha,
- kukurydza na ziarno 6 ha,
- ziemniaki 4 ha,
- krowy mleczne 30 sztuk,
- jałówki poni\ej 2 lat.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeczytać podrozdział poradnika,
2) obliczyć zgodnie ze schematem wielkość standardowej nadwy\ki bezpośredniej,
3) obliczyć zgodnie ze schematem wielkość ekonomiczną gospodarstwa rolnego,
4) zakwalifikować dane gospodarstwo do odpowiedniej grupy gospodarstw wg ESU.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- poradnik dla ucznia,
- schemat obliczania standardowej nadwy\ki bezpośredniej,
- kalkulator.
Ćwiczenie 4
Oblicz dochód osobisty rolnika mając dane:
- dochód spoza gospodarstwa 5 tys. zł,
- podatki, odsetki 10 tys. zł,
- koszt siły roboczej 5 tys. zł,
- amortyzacja 15 tys. zł,
- nakłady surowców nierolniczych i usług zewnętrznych 25 tys. zł,
- nakłady surowców rolniczych z zakupu 20 tys. zł,
- nakłady surowców własnych 30 tys. zł,
- wartość produkcji globalnej 130 tys. zł.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeczytać podrozdział poradnika,
2) obliczyć kategorie produkcji zgodnie ze wzorami,
3) obliczyć kategorie dochodu zgodnie ze wzorami,
4) zinterpretować obliczony wynik.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- poradnik dla ucznia,
- kalkulator.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wyjaśnić pojęcie rachunku ekonomicznego? n n
2) wyjaśnić pojęcie nakładów i kosztów? n n
3) wymienić rodzaje nakładów i kosztów? n n
4) wyjaśnić pojęcie nadwy\ki bezpośredniej i standardowej nadwy\ki
bezpośredniej? n n
5) wyjaśnić pojęcie wielkości ekonomicznej gospodarstwa rolnego? n n
6) wymienić kategorie produkcji i dochodu? n n
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
5. SPRAWDZIAN OSIGNIĆ
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uwa\nie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test pisemny zawiera 20 zadań. Do ka\dego zadania dołączone są 4 mo\liwości
odpowiedzi. Tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki nale\y błędną odpowiedz zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedz prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłó\ jego rozwiązanie
na pózniej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiązanie testu masz 40 minut.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
- zestaw zadań testowych,
- karta odpowiedzi.
ZESTAW ZADAC TESTOWYCH
1. Gospodarstwa indywidualne zaliczane są do
a) własności prywatnej.
b) własności państwowych osób prawnych.
c) własności państwowej Skarbu Państwa.
d) własności komunalnej.
2. Gospodarstwa o wielkości poni\ej 4 ESU zaliczane są do
a) gospodarstw małych.
b) gospodarstw średnio małych.
c) gospodarstw bardzo małych.
d) gospodarstw średnio du\ych.
3. ESU to
a) suma standardowych nadwy\ek bezpośrednich.
b) ekonomiczna wielkość gospodarstw.
c) nadwy\ka bezpośrednia.
d) równowartość 1200 zł.
4. Producent rolny zgłasza na formularzu informacje o gruntach swojego gospodarstwa do
a) Urzędu Skarbowego.
b) KRUS.
c) burmistrza.
d) Agencji Nieruchomości Rolnych
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
5. W przypadku elementów składowych gospodarstwa, marchew zalicza się do
a) działu gospodarstwa.
b) działalności gospodarstwa.
c) przetwórstwa.
d) gałęzi gospodarstwa.
6. Według formuły 1 x n + 0,5 x m + 0,4 x k, oblicza się
a) pełnosprawne jednostki siły roboczej.
b) obrót stada.
c) strukturę zasiewów.
d) podatek rolny.
7. Umowna jednostka powierzchni gruntu, to
a) ha fizyczny.
b) ha przeliczeniowy.
c) wskaznik bonitacji gleb.
d) rata amortyzacyjna.
8. Do środków obrotowych gospodarstwa zalicza się
a) budynki inwentarskie i gospodarcze.
b) stado podstawowe.
c) młode zwierzęta opasowe.
d) maszyny.
9. Racjonalny płodozmian na glebach cię\kich powinien obejmować
a) 2 3 gatunki roślin.
b) 3 4 gatunki roślin.
c) 4 5 gatunków roślin.
d) 5 6 gatunków roślin.
10. Obsada zwierząt w gospodarstwie rolnym nie powinna przekraczać
a) 1,5 DJP/ha UR
b) 1,5 SO/ha UR
c) 1,5 DJP/ha ogólnej powierzchni gospodarstw.
d) 1,5 SO/ha ogólnej powierzchni gospodarstw.
11. Na podstawie struktury stada zwierząt określa się
a) przelotowość stada.
b) kierunek chowu zwierząt.
c) średni stan roczny.
d) obsadę zwierząt.
12. Intensywne metody produkcji
a) polegają na stosowaniu tradycyjnych metod produkcji.
b) polegają na zwiększaniu powierzchni rolniczej bez zwiększania nakładów na
jednostkę powierzchni.
c) polegają na ograniczaniu nawozów mineralnych.
d) charakteryzują się wysokim stopniem mechanizacji.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
13. Tabelaryczne przedstawienie wszystkich zmian, jakie miały miejsce w danym stadzie
w ciągu roku, to
a) obrót stada.
b) przelotowość stada.
c) średni stan zwierząt.
d) struktura stada.
14. Podstawą opodatkowania podatkiem rolnym jest
a) liczba ha przeliczeniowych.
b) liczba ha fizycznych.
c) osiągany dochód w gospodarstwie rolnym.
d) liczba zwierząt w gospodarstwie rolnym.
15. U\ytki rolne klasy V i VI
a) są zwolnione z podatku rolnego.
b) posiadają 30% ulgę w wysokości podatku.
c) posiadają 40% ulgę w wysokości podatku.
d) nie są zwolnione z podatku rolnego.
16. Do kosztów bezpośrednich produkcji rolniczej zalicza się
a) koszt wynagrodzenia stałych pracowników.
b) koszt utrzymania budynków inwentarskich.
c) koszt wynagrodzenia pracowników przy obsłudze zwierząt.
d) ubezpieczenia ogólnogospodarcze.
17. Ubezpieczenia budynków od ognia i innych zdarzeń losowych wchodzących w skład
gospodarstwa rolnego zaliczane jest do ubezpieczeń
a) dobrowolnych.
b) obowiązkowych.
c) osobowych.
d) społecznych.
18. Nakłady materialne, to
a) nakłady materiałowe i amortyzacja.
b) praca ludzka.
c) koszty ubezpieczeń.
d) koszty nawozów.
19. Przeciętna stopa substytucji wynosi 4, przy N1=80 i N2=20, oznacza, \e
a) na jednostkę N1 przypadają 4 jednostki N2.
b) na jednostkę N2 przypadają 4 jednostki N1.
c) 4 jednostki N1 zastąpią 1 jednostkę N2.
d) 4 jednostki N2 zastąpią 1 jednostkę N1.
20. Wielkość nadwy\ki bezpośredniej dla poszczególnych upraw
a) stanowi kryterium wyboru działalności produkcyjnej w gospodarstwie.
b) jest podstawą obliczenia towarowości struktury zasiewów.
c) stanowi o kolejności występowania po sobie upraw.
d) stanowi podstawę oceny struktury zasiewów.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko..........................................................................................
Organizowanie i prowadzenie gospodarstwa rolnego
Zakreśl poprawną odpowiedz.
Nr zadania Odpowiedz Punkty
1
a b c d
2
a b c d
3
a b c d
4
a b c d
5
a b c d
6
a b c d
7
a b c d
8
a b c d
9
a b c d
10
a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49
6. LITERATURA
1. Grabowski S., Kowalski A. Adamowicz M.: Ekonomika rolnictwa i polityka rolna.
FAPA, Warszawa 1998
2. Kisiel R. (red.): Ekonomika produkcji rolniczej. Wydawnictwo ART., Olsztyn 1999
3. Klepacki B.: Ekonomika i organizacja rolnictwa. WSiP, Warszawa 1999
4. Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej. MRiRW, Warszawa 2002
5. Komosa A.: Szkolny słownik ekonomiczny. Ekonomik, Warszawa 2002
6. Ko\uch A., Mirończuk A.: Podstawy ekonomiki agrobiznesu część 1. WSiP, Warszawa 2000
7. Metodyka liczenia nadwy\ki bezpośredniej i zasady typologii gospodarstw rolniczych.
FAPA, Warszawa 2000
8. Pruszek P. (red.): Poradnik PROW. CDR, Brwinów 2006
9. Raporty rynkowe. IERiGś, ARR, MRiRW
10. Rozporządzenie Rady Ministrów z 20 stycznia 2004 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji
Działalności (Dz. U. Nr 33, poz. 289)
11. Stelmachowski A. (red.): Prawo rolne. Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2006
12. Ustawa z 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (Dz. U. 1993, Nr 94, poz. 431)
13. Ustawa z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. 1998, Nr 7,
poz. 25)
14. Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z pózn. zm.)
15. Ustawa z 7 lipca 2005 r. o dopłatach do ubezpieczeń upraw rolnych i zwierząt
gospodarczych (Dz. U. 2005, Nr 150, poz. 1249)
16. Ustawa z dnia 13 pazdziernika 1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników
i płatników (Dz. U. Nr 142 poz. 702)
17. Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym
Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych
(Dz. U. Nr 124, poz. 1152)
18. Ustawa z dnia 25 lipca 2001 r. o krajowym systemie ewidencji gospodarstw rolnych
i zwierząt gospodarskich oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 125, poz. 1363)
19. Uzupełnienie Sektorowego Programu Operacyjnego Restrukturyzacja i modernizacja
sektora \ywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004 2006 opracowane na
podstawie załącznika do Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8
września 2004 r. (Dz. U. Nr 207, poz. 2117) w sprawie Uzupełnienia Sektorowego
Programu Operacyjnego Restrukturyzacja i modernizacja sektora \ywnościowego oraz
rozwój obszarów wiejskich 2004 2006
20. Ziętara W.: Ekonomika i organizacja przedsiębiorstwa rolniczego. FAPA, Warszawa 1998
21. www.fadn.pl
22. www.stat.gov.pl
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
50

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
OCENA RYZYKA ZANIECZYSZCZENIA WÓD PESTYCYDAMI Z GOSPODARSTWA ROLNEGO
o organizowaniu i prowadzeniu dzialanosci kulturalnej
07 Organizowanie procesu gospodarczego przedsiębiorstwaidi16
Zarządzanie, temat 18 22, Zasady prowadzenia gospodarki odpadami, gospodarki wodno ściekowej
ustawa o organizowaniu i prowadzeniu dziaalnoci kulturalnej
07 Organizowanie procesu gospodarczego przedsiębiorstwa
16 Organizowanie i prowadzenie produkcji zwierzęcej
Prowadzenie gospodarki odpadami
Zasady prowadzenia gospodarki odpadami, gospodarki wodno ściekowej
13 Organizowanie i prowadzenie produkcji roślinnej
Lipiński egzamin Organizacja i prowadzenie
Instrukcja prowadzenia gospodarki sprzętem informatyki i oprogramowaniem w RON
12 Prowadzenie gospodarki produktami żywnościowymi
15 Prowadzenie gospodarstwa ogrodniczego
05 03 Organizacja ruchu w bazach sprzetu i wytworniach mas bitumicznych
19 Organizowanie i prowadzenie procesów konserwowania

więcej podobnych podstron