PODSTAWY PRAWOZNAWSTWA - ĆWICZENIA
POJ
CIE NORMY
Norma jest pojęciem wieloznacznym. W prawoznawstwie występuje przede wszystkim
jako norma postępowania!
ZAKAZ NAKAZ DOZWOLENIE
NORMA - IUS - Jest to wypowiedz
formułująca żądanie bądz
upoważnienie do
określonego zachowania się, skierowana do danej osoby bądz
grupy osób, może
wyrażać normę postępowania (zachowania). Norma postępowania uzależniona jest od
woli działającego!
WYPOWIEDy
NORMATYWNA  czyli wysłowiony zakaz, nakaz, bądz

dozwolenie, staje się normą gdy towarzyszy jej specyficzny kontekst społeczny w postaci
rzeczywistej woli jakiegoÅ› podmiotu bÄ…dz
zrealizowania wskazanego wzoru zachowania.
Mamy trzy podstawowe UZASADNIENIA OBOWI
ZYWANIA NORM:
·ð Tetyczne (formalne)  norma ustalona wedÅ‚ug procedury przez uprawniony do
tego podmiot,
·ð Aksjologiczne  norma jest przestrzegana, gdyż adresaci zgadzajÄ… siÄ™ z jej
trescią (odwołanie do wartości dobra i zła),
·ð Behawioralne  norma jest przestrzegana przez adresatów i jest także
sankcjonowana  mogąca mieć negatywne skutki w razie jej
nieprzestrzegania.
Co to jest SANKCJA???
W razie nie przestrzegania normy, adresata spotyka określona forma przymusu bądz

negatywnych konsekwencji wynikających z popełnionego czynu.
TYPOLOGIA NORM
NORMY PRAWNE  Pochodzą od państwa i mają uzasadnienie tetyczne. Ich
przekroczenie grozi sankcjÄ… prawnÄ…  adresat ponosi koszty.
NORMY MORALNE  Odnoszą się do zachowań czlowieka, jego intencji i postaw,
które poddawane są ocenie z punktu widzenia ideii dobra. Mają uzasadnienie
aksjologiczne. Sankcją są wyrzuty sumienia a w szczególnych przypadkach odrzucenie
przez społeczeństwo.
NORMY OBYCZAJOWE  Są to interakcje w konkretnej grupie społecznej
określające sposoby zachowania się, odwołujące się do konwencji społecznych.
 jest bÄ…dz
nie jest przyjęte  wypada bądz
nie wypada
Mają uzasadnienie behawioralne. Sankcją jest wyśmiewanie tej osoby a w drastycznych
przypadkach odrzucenie przez społeczeństwo.
MICHU GREGOROWICZ 1 28.10.2006 R.
PODSTAWY PRAWOZNAWSTWA - ĆWICZENIA
NORMY RELIGIJNE  Obejmują normy w kategoriach dobra i zła oraz grzechu. W
większości pokrywają się z normami moralnymi np.   Nie zabijaj . Normy te mają
uzasadnienie tetyczne i aksjologiczne. Sankcją może być np ekskomunika z koscioła.
NORMY ORGANIZACYJNE  Obywatele tworzą organizacje społeczne w ramach
norm postępowania w zakresie organizacji. Sankcja - ???
NORMY TECHNICZNE  Mówią o tym jak adresat powinien zachować się w czasie
jakiejś działalności bądz
używania przyrody. Normy te regulują zachowania społeczne i
techniczno-cywilizacyjne w celu ochrony naszego zdrowia i życia w związku z postępem
cywilizacyjnym.
GENERALNOŚĆ I ABSTRAKCYJNOŚĆ NORM PRAWNYCH
Norma prawna  jest najmniejszym, stanowiącym sensowną całość elementem prawa.
Norma prawna z założenia jest  wielorazowego użytku . Jest to reguła zachowania
posiadajÄ…ca dwie cechy.
·ð ReguÅ‚a generalna  skierowana do kategorii adresatów np. Studenci,
obywatele lub do osoby z funkcjÄ… np. Prezydent RP (bez sprezyzowania czyli
bez imienia i nazwiska), wskazanie adresata polega na powołaniu się na jego
cechy rodzajowe (indywidualne)
·ð ReguÅ‚a abstrakcyjna  wskazanie zachowania jednorazowego, które nie może
się powtórzyć, ale może się zdarzyć w nieprzewidzianej liczbie przypadków.
KAZUISTYCZNOŚĆ NORMY  jest to wzór zachowania określony w sposób
drobiazgowy.
ELEMENTY BUDOWY NORMY PRAWNEJ
·ð Norma jako wypowiedz
dyrektywalna  czyli taka, która ma mieć wpływ na
ludzkie zachowanie.
·ð Norma ma w sobie generalność i /lub abstrakcyjność.
·ð Norma prawna jest reguÅ‚Ä… zachowania.
·ð Norma odpowiada na pytania  kto i jak i w jakich warunkach powinien
postępować oraz określa konsekwencje nieprzestrzegania danej normy przez
adresata.
Każda norma prawna składa się z dwóch części: Hipotezy i Dyspozycji.
HIPOTEZA  to część normy, która określa ADRESATA normy oraz WARUNKI LUB
OKOLICZNOŚCI, w których adresatowi jast coś nakazane (dozwolone lub zakazane)
uczynić.
DYSPOZYCJA  to część normy, która określa TREŚĆ ZACHOWANIA zakazanego,
dozwolonego bÄ…dz
nakazanego.
MICHU GREGOROWICZ 2 28.10.2006 R.
PODSTAWY PRAWOZNAWSTWA - ĆWICZENIA
Jako trzeci integralny ale sporny składnik normy traktuje się SANKCJ
 tzw.
 Trójelementowa koncepcja budowy normy prawnej
W normie prawnej często występuje ZDANIE WARUNKOWE zawierające poprzednik
 JEŻELI i następnik  TO . Porzednik określający okoliczności zachowania się
adresata stanowi hipotezÄ™ normy.
Hipoteza dotyczy elementów podmiotowych i przedmiotowych sytuacji może też
określać miejsce działania albo czas.
·ð Hipoteza podmiotowa  wskazuje adresata i jego cechy oraz cel i sposób dziaÅ‚ania
podmiotu.
·ð Hipoteza przedmiotowa  odnosi siÄ™ do stanów, zjawisk bÄ…dz
wydarzeń w
stosunku zewnętrznym i niezależnym od adresata np.: powódz
, zwyżka cen.
Przedmiotem dyspozycji ze względu na różne rodzaje zachowań są:
·ð Czyny faktyczne - zachowania psychofizyczne, których przebieg bÄ…dz
następstwo
sÄ… uregulowane przez prawo.
·ð CzynnoÅ›ci konwencjonalne  zachowania, którym normy nadajÄ… specyficzne
znaczenie np. Nadanie tytułu profesora przez prezydenta.
·ð CzynnoÅ›ci prawne  zachowania osób fizycznych i prawnych majÄ…ce charakter
wymagający oświadczenia woli i zmierzający do wywołania określonych skutków
prawnych.
Typologia rodzajów czynności konwencjonalnych:
Prawnie istotne Prawnie obojętne
Akty tworzenia Prawa, Obyczajowe,
Akty stosowania Prawa, Organizacyjne,
Czynności Prawne. Religijne,
Inne.
Kwalifikacja zachowań na podstawie dyspozycji zawartych w normie prawnej.
NAKAZ  może przybrać dwie formy:
·ð Od którego uchylić siÄ™ można bez narażania siÄ™ na sankcjÄ™ np. Nakaz
poddaniu siÄ™ szczepieniom zdrowotnym.
·ð Adresat może zachować sie w dowolny sposób (ma możliwość dokonania
wyboru) bÄ…dz
ma nakazane zachowanie A a w określonych okolicznościach
może sie zachować w sposób B
Powstrzymanie siÄ™ od zachowania nakazanego przez dyspozycjÄ™ normy nosi nazwe
ZANIECHANIA i jest sankcjonowane!
MICHU GREGOROWICZ 3 28.10.2006 R.
PODSTAWY PRAWOZNAWSTWA - ĆWICZENIA
ZAKAZ  sÄ… to czyny niedopuszczane przez normy, pociÄ…gajÄ…ce za sobÄ… negatywne
konsekwencje! Czyli naruszenie hipotezy normy prawnej poprzez naruszenie bÄ…dz

niespełnienie jej warunków albo tryb wykonania danej czynności nie został zachowany.
Zakazać określonego zachowania można w dwojaki sposób albo poprzez użycie
funktora normotwórczego kwalifikującego zachowanie jako niedopuszczalne albo
poprzez sformułowanie normy snkcjonującej określającej sankcję za zachowanie
niedopuszczalne.
DOZWOLENIE  Przestrzeń wolna powstała w wyniku ograniczenia zakazami
całej sfery możliwych zachowań. Dozwolone jest wszystko co nie jest prawnie nakazane
lub zakazane. Ze względu na rodzaj zachowania dzielimy rozróżniamy dozwolenia:
·ð SÅ‚abe  brak zakazów w pewnwj dziedzinie spraw np: Piercing,
·ð Sfera milczenia (indyferencja prawna) mullum crimen sine lege  nie ma
przestępstwa, jeśli nie przewiduje tego ustawa karna. (Nie odnosi się to do
władzy publicznej),
·ð Mocne  Zachowanie uregulowane prawnie ale okreÅ›lone expilicite jako ani
nakazane ani zakazane np.: dodanie do przysięgi  Tak mi dopomóż Bóg .
Treść dyspozycji bardzo często sprawia problemy więc dlatego wyróżnia się pojęcia:
OBOWI
ZEK  polega na tym, że norma prawna ustanawia dla danego rodzaju
adresatów i danych warunków (hipoteza) nakaz lub zakaz określonego zachowania.
UPRAWNIENIE  polega na tym, że norma prawna przewiduje dla danego
rodzaju adresatów w danych warunkach pewną możliwość zachowania się nie będącą
obowiązkiem adresata. Uprawnienie podmiotu do własnego zachowania np.
(światopogląd).
KOMPETENCJA  upoważnienie przyznane pewnemu podmiotowi do dokonania
określonej doniosłej prawnie czynności. Podmiot ją wykonujący musi się przy tym
odpowiednio zachowywać.
W klasie norm postępowania wyróżnia się:
NORMY REGUA
Y  adresat może spełnić nałożony na niego obowiązek lub może go
naruszyć, jeżeli zachowa się odmiennie.
NORMY ZASADY  mogą być przedmiotem uzgodnienia na podstawie oceny stanu
faktycznego bÄ…dz
kompromisu.
MICHU GREGOROWICZ 4 28.10.2006 R.
PODSTAWY PRAWOZNAWSTWA - ĆWICZENIA
SANKCJA I JEJ RODZAJE
Najczęściej wyróżnia się trzy rodzaje sankcji karnych:
SANKCJA EGZEKUCYJNA - polega albo na przymusowym wykonaniu, co stanowi
obowiÄ…zek adresata (eksmisja), bÄ…dz
na przymusowym unicestwieniu tego, co zostało
przez adresata uzyskane wbrew zakazowi.
SANKCJA NIEWAŻNOŚCI  powoduje, ze czynności konwencjonalne podjęte z
naruszeniem nakazów, zakazów bądz
dozwoleń są bezskuteczne (nieważne wobec
prawa).
·ð Nieważność wzglÄ™dna  nastÄ™puje z mocy samego prawa (ex lege). Dotyka ona
czynność od samego początku (ex tunc), co oznacza, że czynność taka nie
wywołała żadnych skutków prawnych a te, które de facto wywołała muszą
być unicestwione.
·ð Nieważność wzglÄ™dna  ma miejsce gdy osoba wystÄ…pi do wÅ‚aÅ›ciwego organu
z wnioskiem o unieważnienie. Czynność ta jest ważna ale wydanie orzeczenia
powoduje jej nieważność ze skutkiem wstecznym albo w przypadku decyzji
administracyjnej dopiero od momentu stwierdzenia wadliwości (ex nunc).
Sankcja karna (represyjna, penalna)  jest to sankcja grożąca za:
·ð dokonanie czynów zabronionych polegajÄ…cych na dziaÅ‚aniu,
·ð zaniechanie nakazanego czynu ( np. nie udzielenie pomocy osobie
poszkodowanej w wypadku),
polegająca na pozbawieniu naruszyciela zakazu cennych dla niego dóbr takich jak:
wolność, dobre imię, wartość majątkowa, prawa obywatelskie, rodzicielskie bądz
do
wykonywania zawodu itp.
FUNKCJAMI KARY (SANKCJI)  mogą być:
·ð odpÅ‚ata, czyli odpowiedz
 złem za zło ,
·ð resocjalizacja przestÄ™pcy,
·ð odstraszanie danego przestÄ™pcy od dokonania powtórnie czynu zabronionego,
·ð odstraszanie innych osób od dokonania czynu zabronionego,
·ð izolacja przestÄ™pcy od spoÅ‚eczeÅ„stwa (pozbawienie wolnoÅ›ci),
·ð eliminacja przestÄ™pcy ze spoÅ‚eczeÅ„stwa (kara Å›mierci).
Trójpodział na wyżej wymienione typy sankcji nie jest w praktyce wyczerpujący
bowiem są przypadki, w których zachowanie adresata normy nie da się do żadnej z nich
przyporządkować. Występuje również reguła LEX IMPERFECTA  określająca normę
w systemie prawnym dla, której nie można znalez
ć sankcji, czyli występują normy dla,
których sankcja nieważności bądz
inne formy bezskuteczności nie mają zastosowania.
Np.: Obowiązki wyższych organów państwowych lub zasady pożycia małeńskiego.
MICHU GREGOROWICZ 5 28.10.2006 R.
PODSTAWY PRAWOZNAWSTWA - ĆWICZENIA
KONCEPCJE BUDOWY NORMY PRAWNEJ
Według angielskiego teoretyka prawa H.L.A. Harta w prawie należy wyodrębnić dwa
typy reguł:
·ð PIERWOTNE  zawierajÄ… nakazy i zakazy okreÅ›lonych zachowaÅ„,
·ð WTÓRNE  w praktyce pomagajÄ… utrzymać Å‚ad spoÅ‚eczny:
·ð Uznania  rules of recogniton  okreÅ›lajÄ… jakie dziaÅ‚ania lub fakty muszÄ…
zaistnieć, aby reguła pierwotna mogła uchodzić za wiążącą.
·ð Zmiany  rules of change  okreÅ›lajÄ… sposoby wprowadzania lub usuwania
z systemu prawa jednych reguł albo modyfikowanie innych.
·ð Orzekania  rules of adjudication  upoważniajÄ… okreÅ›lone osoby do
dokonywania ustaleń, czy została naruszona reguła pierwotna i czy można
w tym wypadku posłużyć się przewidzianymi przez prwao środkami
zwanymi sankcjami.
Najbardziej przekonujÄ…cÄ… koncepcjÄ… budowy jest koncepcja NORM SPRZ
ŻONYCH:
·ð NORMA SANKCJONOWANA  okreÅ›la adresata i warunki w jakich jest mu
coś nakazane, zakazane lub dozwolone uczynić oraz treść dyspozycji.
·ð NORMA SANKCJONUJ
CA  stanowiąca, iż w przypadku naruszenia
normy sankcjonowanej (tu jako hipotezy) zostanie zastosowana dolegliwość,
której rodzaj i stopień jest wyznaczony w treści. Tutaj dyspozycja przewiduje
zarówno obowiązek ponoszenia skutków naruszenia normy sankcjonowanej
jak i upoważnienie dla organów państwa do realizacji tych skutków.
Norma sankcjonująca skierowana jest zawsze do organów władzy publicznej
 głównie państwa, ze względu, że to w ich kompetencji leży oficjalne
stwierdzenie naruszenia normy sankcjonowanej i zastosowanie wobec jej
naruszyciela określonej dolegliwości.
Norma sankcjonująca jest norma drugiego rzędu (normą posiłkową)
uruchamianą tylko wtedy, gdy naruszona została norma sankcjonowana.
NORMA PRAWNA A PRZEPIS PRAWNY
Przepis prawny  to zdanie w sensie gramatycznym wyraz
nie wyróżnione graficznie w
tekście prawnym i oznaczone w nim zwykle jako artykuł czy ustęp. Natomiast norma
prawna  to wypowiedz
zawierająca żądanie władzy publicznej aby jej adresaci
zachowywali się w określony sposób. (wg Boncy)
Dokumenty zawierajÄ…ce normy to akty normatywne, sÄ… one podzielone na odcinki.
Najmniejszy z tych odcinków, często pojedyncze zdanie mające wskaz
nik
identyfikacyjny tzn. numer, literÄ™ itp nazywa siÄ™ przepisem prawnym. (wg Winczorka)
Normy prawne tworzy się na podstawie przepisów prawnych. Na podstawie jednego
przepisu można stworzyć kilka norm prawnych co zdarza się rzadko ale jest możliwe.
MICHU GREGOROWICZ 6 28.10.2006 R.
PODSTAWY PRAWOZNAWSTWA - ĆWICZENIA
Między normą prawną a przepisem istnieje relacja tak jak pomiędzy treścią (sensem) a
formą. Treść prawa wyrażają normy, przepisy zaś ich słowną formę zdaniową, w którą
treśc ta jest ujęta. Wnioskiem z tego jest to, iż normy prawne wyprowadzone są z
przepisów.
RODZAJE NORM I PRZEPISÓW PRAWNYCH
Normy względnie i bezwzględnie wiążące odróżnia się z uwagi na odmienny sposób
wyznaczania powinnego zachowania.
NORMA BEZWZGL
DNIE WI
Å»
CA  ius cogens  zawiera ustanowiony nakaz
bÄ…dz
zakaz oraz dopuszcza jeden sposób zachowania sie. C
aruszenie pociÄ…ga za sobÄ…
sankcjÄ™.
NORMA WZGL
DNIE WI
Å»
CA  ius dispositivum  zawiera wzorzec zachowania,
ale adresaci mogą zachowywać się w sposób odmienny wybierany przez siebie albo
wogóle powstrzymac się od działania.
Zastosowanie tych norm to zawieranie umowy.
Wyróżnia się również NORMY SEMIIMPERATYWNE (jednostronnie bezwzględnie
wiążące), gwarantujące minimum uprawnień. Zapewniają możliwość zwiększenia
uprawnień, ale nie dopuszczają możliwości ich ograniczenia.
PRZEPISY OGÓLNE  leges generales  regulują szeroki zakres spraw obejmują
szeroki katalog adresatów, ustanawiają ogólne reguły zachowania.
PRZEPISY SZCZEGÓLNE  leges speciales  ustanawiają wyjątki, odrebne
uregulowania w stosunku do przepisów ogólnych.
PRZEPISY ODSYA
AJACE  ustanowione są w celu uniknięcia kilkakrotnego
powtórzenia tych samych treści w jednym akcie normatywnym bądz
wskazania
uzupełnienia danej treści poprzez:
·ð OdesÅ‚ania wewnÄ…trzsystemowe  przeszukiwanie w obrÄ™bie aktów
normatywnych.
·ð OdesÅ‚ania pozasystemowe  odesÅ‚anie do: kodeksu etyki zawodowej,
szczególnych reguł moralnych bądz
zwrotów wartościujących takich jak
dobro wspólne bądz
dziecka.
PRZEPISY BLANKIETOWE  są to szczególne rodzaje przepisów odsyłających. Nie
ustanawiają reguł zachowania, lecz wskazują na organ państwa, który to ma je dopiero
wprowadzić. Pozwala to na elastyczność prawa i jego dość szybką korektę. (np
wskaz
niki wyceny wg urzędu statystycznego).
PRZEPISY INTERTEMPORALNE - PRZEJÅšCIOWE
·ð RegulujÄ…  nadmiar prawa powstaÅ‚y pod rzÄ…dami wczeÅ›niej obowiÄ…zujÄ…cych
przepisów i trwają pod rządami nowych przepisów którymi je zastąpiono.
·ð RegulujÄ… przepisy majÄ…ce charakter ad hoc powstaÅ‚e ze wzglÄ™du na
szczególne okoliczności i tymczasowo regulują pewny stan rzeczy.
MICHU GREGOROWICZ 7 28.10.2006 R.
PODSTAWY PRAWOZNAWSTWA - ĆWICZENIA
PRZEPISY UCHYLAJ
CE  derogacyjne - okreslają, które z dotychczas
obowiązujących aktów normatywnych lub przepisów wchodzących w skład tych aktów
zostają uchylone wraz z wejściem w życie nowego aktu normatywnego.
PRZEPISY WPROWADZAJ
CE  zawierajÄ… postanowienia co do terminu i trybu
wejścia w życie nowo ustawionego aktu normatywnego.
PRZEPISY KOC
COWE  jest to zbiór przepisów wprowadzających i uchylającyhc na
końcu danego aktu normatywnego bądz
w innym rozdziale.
MICHU GREGOROWICZ 8 28.10.2006 R.