{1}{1}29.970
{1412}{1477}Dzień dobry. Bardzo dziękuję wszystkim za przybycie.
{1492}{1594}Chciałbym zacząć od prośby, byście coś dla mnie zrobili.
{1608}{1819}Proszę, podnieście ręce w górę i bardzo delikatnie pomacajcie swoją głowę.
{1837}{1929}Może się to wydawać czymś bardzo łatwym.
{1954}{2164}Mogę was jednak zapewnić, że instrument, który potrafiłby to, co właśnie zrobiliście,
{2168}{2318}byłoby bardzo, bardzo trudno zrobić i byłoby to niezmiernie kosztowne.
{2336}{2473}Kiedy podnosicie ręce, precyzyjne instrumenty w waszych mięśniach
{2477}{2577}monitorują dokładną pozycję wszystkich mięśni.
{2611}{2714}Tysiące zakończeń czuciowych w palcach
{2717}{2880}wyczuwa konsystencję włosów, kształt uszu, kształt czaszki.
{2883}{3031}Mózg z największą precyzją mierzy szerokość czaszki.
{3043}{3146}Gdyby jakaś fabryka miała wyprodukować taki instrument,
{3149}{3338}mechaniczną rękę zdolną do tego, kosztowałoby to, jak sądzę,
{3341}{3430}około 100 milionów funtów.
{3465}{3588}Pomyślcie o tym, co jest między waszymi rękami, kiedy to robicie.
{3599}{3625}Jest tam wasz mózg.
{3639}{3804}Mózg jest rodzajem komputera, ale jest to komputer,
{3817}{3847}jakiego nigdy nie wyprodukowała żadna fabryka.
{3869}{3965}Jeśli kiedykolwiek uda nam się stworzyć komputer,
{3969}{4030}który potrafi tyle, ile mózg ludzki, domyślam się,
{4034}{4202}że badania i rozwój kosztowałyby miliardy funtów.
{4222}{4299}A przecież głowy takie jak wasze i ręce takie jak wasze
{4302}{4379}są produkowane codziennie miliony razy.
{4390}{4469}Kobieta potrafi to zrobić bez żadnych badań
{4472}{4585}i tylko z dziewięcioma miesiącami rozwoju oraz małą pomocą przyjaciela.
{4651}{4748}Życie czyni, że cuda technologii wydają się pospolite.
{4803}{4895}Skąd więc bierze się życie? Czym jest?
{4898}{5015}Dlaczego jesteśmy tutaj? Po co jesteśmy? Jaki jest sens życia?
{5044}{5123}Istnieje obiegowa prawda, która twierdzi,
{5126}{5216}że nauka nie ma nic do powiedzenia w takich sprawach.
{5236}{5307}No cóż, mogę tylko powiedzieć, że jeśli nauka nie ma tu nic do powiedzenia,
{5320}{5419}to jakakolwiek inna dyscyplina nie może powiedzieć zupełnie niczego.
{5439}{5476}W rzeczywistości jednak nauka ma oczywiście
{5480}{5556}bardzo wiele do powiedzenia w takich kwestiach.
{5560}{5648}I temu właśnie poświęcone będzie te pięć wykładów.
{5675}{5833}Życie rośnie we Wszechświecie stopniowymi krokami - ewoluuje.
{5852}{6007}I wzrasta nasze zrozumienie naszego pochodzenia i znaczenia.
{6088}{6153}Większość wszystkich społeczeństw na świecie
{6157}{6224}praktykowała jakąś postać czci przodków.
{6272}{6433}To jest totem jednego z kultów przodków.
{6446}{6550}Nie zamierzam zachęcać was do czczenia przodków.
{6554}{6605}Nie zamierzam zachęcać was do czczenia czegokolwiek.
{6624}{6791}Jest jednak prawdą, że przodkowie trzymają klucz do zrozumienia sensu życia.
{6926}{6997}Może się wam wydawać, że bycie przodkiem jest łatwe.
{7028}{7103}Łatwo jest rozmnożyć się, albo stosunkowo łatwo.
{7107}{7258}Żeby jednak zostać przodkiem musisz mieć żyjących potomków po wielu pokoleniach.
{7283}{7341}A to już wymaga więcej.
{7370}{7415}Możemy o tym myśleć idąc wstecz
{7418}{7469}do jednego z najprostszych zwierząt,
{7472}{7533}do bakterii, na samym początku życia.
{7543}{7631}Pomyślcie, ile byłoby bakterii po, powiedzmy,
{7640}{7753}50 pokoleniach rozmnażania się.
{7771}{7864}Pokażemy to, składając papier.
{7879}{7976}`Czy znalazłoby się dwóch ochotników do składania papieru?
{7980}{8066}Dobrze, tam, proszę, i tam.
{8255}{8379}Proszę zejść tu na dół i wziąć papier od Brysona.
{8404}{8454}W porządku.
{8476}{8524}Teraz, za każdym razem, kiedy składacie papier,
{8528}{8618}będzie to reprezentować jedno pokolenie.
{8621}{8714}Zaczynamy więc z jedną bakterią, to jest grubość papieru.
{8722}{8753}Teraz proszę go złożyć.
{8768}{8843}Oboje weźcie z tej samej strony, to może być łatwiejsze.
{8849}{8890}Teraz mamy dwie. Dobrze.
{8927}{9029}Proszę, weźcie tutaj, tak, złóżcie.
{9045}{9115}A potem złóżcie w poprzek w ten sposób.
{9127}{9156}Dziękuję.
{9195}{9293}I składajcie, aż zrobicie to 50 razy.
{9404}{9455}To dokąd doszliście?
{9462}{9571}Cztery bakterie, osiem,
{9648}{9714}szesnaście,
{9813}{9878}trzydzieści dwie
{9968}{10030}Nie możecie więcej?
{10086}{10182}W porządku, wygląda na to, że nie dadzą rady.
{10185}{10258}Musimy uciec się do matematyki,
{10261}{10328}żeby wyliczyć jak gruby będzie papier.
{10331}{10377}OK., bardzo dziękuję, możecie usiąść.
{10550}{10584}Oczywiście w każdym pokoleniu
{10588}{10635}grubość papieru podwaja się.
{10645}{10809}A więc mamy 2,4,8,16,32,64 i tak dalej.
{10815}{10899}Pięćdziesiąt razy mnożymy przez dwa.
{10919}{10972}Kiedy już pomnożyliśmy przez 2
{10989}{11054}pięćdziesiąt razy, to co otrzymamy?
{11058}{11145}Otrzymujemy bardzo dużą liczbę.
{11149}{11288}Otrzymujemy faktycznie tysiąc trylionów, jedynkę z 15 zerami.
{11310}{11394}Ta kartka papieru ma grubość jednej dziesiątej milimetra.
{11409}{11499}Pomnożone przez 1000 trylionów otrzymujemy
{11505}{11569}Mam to gdzieś tutaj zapisane:
{11573}{11628}100 milionów kilometrów.
{11637}{11760}Grubość papieru doprowadziłaby nas na orbitę Marsa.
{11785}{11959}Tak wielka jest liczba bakterii po zaledwie 50 pokoleniach.
{11963}{12007}Ale 50 pokoleń to jest nic dla bakterii.
{12011}{12089}Potrafią przelecieć przez 50 pokoleń w ciągu jednego dnia.
{12102}{12241}Po mniej więcej tygodniu liczba bakterii byłaby większa
{12245}{12338}bilion razy niż liczba atomów w znanym Wszechświecie.
{12355}{12429}Tak, to nazywa się wzrost wykładniczy,
{12433}{12482}matematycy nazywają to wzrostem wykładniczym.
{12486}{12520}Wrócimy do tego.
{12523}{12574}Nie trzeba mówić, że to się nie zdarza,
{12578}{12616}a przynajmniej w takim stopniu.
{12620}{12711}W pewnym momencie czynniki naturalne
{12714}{12777}regulują rozmiary populacji bakterii.
{12807}{12849}Nasze początkowe założenie,
{12853}{12938}że łatwo jest zostać przodkiem, było niesłuszne.
{12965}{13050}Tylko elita zostaje przodkami.
{13066}{13099}Nawiasem mówiąc można zrobić
{13103}{13121}takie same wyliczenia dla nas
{13124}{13203}albo dla słoni, jak to zrobił Charles Darwin,
{13213}{13263}i to po prostu zajmie trochę więcej czasu,
{13267}{13310}ale idea jest ta sama.
{13314}{13396}Po dość niewielkiej liczbie lat stwierdzimy,
{13400}{13480}że cały wszechświat wypchany jest mięsem słoni
{13483}{13519}czy mięsem ludzkim czy czymkolwiek innym.
{13555}{13595}Wynika więc z tego, że większość organizmów,
{13606}{13751}które się rodzą, musi umrzeć nie zostając przodkami,
{13754}{13785}nie zostając odległymi przodkami.
{13792}{13889}Tylko udziałem elity jest zostanie przodkami.
{13910}{13968}Niektórzy ludzie nie lubią słowa "elita".
{13974}{14001}Ale chodzi mi tylko o to,
{14005}{14042}że to nie tylko łut szczęścia powoduje,
{14048}{14097}kto zostaje przodkiem.
{14106}{14157}Ci, którzy zostają przodkami,
{14161}{14216}to na ogół ci, którzy są w tym dobrzy.
{14223}{14302}To są ci, którzy mają to, co potrzeba,
{14315}{14407}co potrzeba do przeżycia, znalezienia partnera,
{14416}{14490}rozmnożenia się, uniknięcia zostania zjedzonymi,
{14498}{14583}znajdowanie żywności, bycie dobrym rodzicem i tak dalej.
{14643}{14716}Właściwie jest to po prostu sposób przedstawienia
{14720}{14770}teorii doboru naturalnego Darwina.
{14773}{14837}Bo my, którzy jesteśmy, my, którzy przeżyliśmy,
{14841}{15010}odziedziczyliśmy geny długiej linii przodków, którym się udało.
{15013}{15076}Odziedziczyliśmy to, co było potrzebne,
{15079}{15161}by uczynić z nich przodków.
{15230}{15301}Na razie jednak chcę podkreślić coś innego,
{15304}{15359}a mianowicie, że jesteśmy szczęściarzami, że jesteśmy żywi.
{15386}{15422}Jesteśmy szczęściarzami żyjąc,
{15428}{15554}bo tak łatwo było naszym przodkom nie zostać przodkiem.
{15589}{15707}Prawdopodobieństwo, że ktoś inny byłby tutaj, a nie my,
{15724}{15780}jest nieprawdopodobnie wielkie.
{15838}{15874}I jesteśmy szczęściarzami,
{15881}{15906}że żyjemy, z innej przyczyny.
{15922}{15962}Pomyślmy o tym w ten sposób.
{15986}{16118}Wszechświat liczy około 14 miliardów lat.
{16127}{16195}To jest 140 milionów stuleci.
{16230}{16302}Za jakieś 60 milionów stuleci od teraz
{16311}{16411}Słońce stanie się czerwonym olbrzymem i pochłonie Ziemię.
{16430}{16502}Jest więc około 200 milionów stuleci
{16510}{16601}od narodzenia Wszechświata do końca świata.
{16648}{16744}Z tych 140 milionów stuleci od początku czasu,
{16754}{16844}każde z nich było kiedyś obecnym stuleciem.
{16867}{16956}A z tych 60 milionów stuleci do końca świata
{16959}{17045}każde będzie obecnym stuleciem.
{17077}{17163}Obecne stulecie jest oświetlone małym reflektorem,
{17174}{17280}przesuwającym się wzdłuż gigantycznej linii czasu.
{17296}{17417}Wszystko przed światełkiem jest w ciemności martwej przeszłości.
{17432}{17560}Wszystko po światełku jest w ciemności nieznanej przyszłości.
{17577}{17629}Żyjemy w tym światełku.
{17664}{17762}Ze wszystkich 200 milionów stuleci wzdłuż linii czasu
{17771}{17947}199 milionów 999 tysięcy 999 stuleci jest w ciemnościach.
{17955}{17994}Tylko jedno jest oświetlone.
{17997}{18037}I to jest właśnie to, w którym,
{18048}{18107}czystym trafem, zdarzyło nam się żyć.
{18125}{18237}Prawdopodobieństwo, że nasze stulecie będzie obecnym stuleciem,
{18269}{18346}jest takie samo jak prawdopodobieństwo,
{18349}{18463}że moneta rzucona losowo na drodze z Londynu do Stambułu
{18466}{18534}upadnie na wybraną mrówkę.
{18689}{18739}Mimo tak nikłego prawdopodobieństwa
{18749}{18816}może zauważyliście, że w rzeczywistości jesteśmy tutaj.
{18829}{18933}Tak naprawdę to nie jest to oczywiście zaskakujące,
{18937}{18998}bo to my dokonujemy tych obliczeń.
{19001}{19093}Gdyby ktoś zrobił te obliczenia, które my właśnie zrobiliśmy,
{19097}{19178}ten ktoś, oczywiście, musiałby być żywy.
{19210}{19279}Niemniej czuję jakie miałem szczęście,
{19290}{19350}że jestem żywy, jeszcze z jednego powodu.
{19363}{19490}Ta wznosząca się smuga dymu reprezentuje gwiazdy.
{19499}{19575}Każda cząstka dymu reprezentuje jedną gwiazdę.
{19597}{19644}I możecie myśleć o tym promieniu światła
{19648}{19680}jak o gigantycznym reflektorze rzucającym
{19690}{19772}snop światła w przestrzeń i sygnalizującym
{19779}{19859}z naszej planety w nadziei, że ktoś inny,
{19862}{19932}w innym świecie, odbierze informację.
{20020}{20134}Nie wiemy, jak bardzo jest prawdopodobne, że ktoś tam jest.
{20156}{20259}Możemy powiedzieć, że jeśli nasza informacja dotrze do innej planety,
{20279}{20356}to niemal z pewnością będzie ona tak daleko,
{20386}{20495}że jeśli ci ludzie tam na górze mają teleskop skierowany na nas,
{20506}{20641}to wcale nie zobaczą nas, ale dinozaury,
{20644}{20690}które były tutaj 65 milionów lat temu.
{20697}{20863}Albo inaczej mówiąc, nasza informacja dotrze do tych ludzi za miliony lat.
{21050}{21139}Ludzie różnią się w swoich ocenach prawdopodobieństwa, że istnieje tam życie.
{21143}{21219}Jak prawdopodobne jest, że istnieje życie na innej planecie?
{21223}{21306}Niektórzy ludzie, niektórzy naukowcy sądzą,
{21313}{21484}że jest tam aż 10 milionów technicznie zaawansowanych cywilizacji.
{21487}{21630}Inni uważają, że to życie tutaj, na tej planecie, jest jedynym życiem.
{21655}{21719}Ale nawet przy najbardziej optymistycznych ocenach,
{21723}{21830}nadal jest prawdą, iż większość światów, tam w przestrzeni, to pustynie.
{21833}{22020}Większość z nich nie ma wcale żadnego życia, ani nawet możliwości życia.
{22106}{22199}A teraz wyobraźcie sobie statek kosmiczny pełen śpiących,
{22203}{22331}może zamrożonych podróżników, potencjalnych kolonistów innego świata.
{22339}{22434}Może są oni z ostatniej populacji Ziemi, rozpaczającej,
{22438}{22485}że Ziemia właśnie zostanie zniszczona.
{22492}{22601}Wysyłającej kolonistów w poszukiwaniu innej planety,
{22605}{22679}żeby kontynuować istnienie ludzkości.
{22752}{22791}Wyobraźcie sobie, że ten statek kosmiczny
{22799}{22871}ma niemal niewyobrażalne szczęście.
{22888}{23022}Przypadkiem ląduje na jednej z bardzo, bardzo rzadkich planet
{23026}{23120}zdolnych do podtrzymania naszego rodzaju życia.
{23127}{23214}Na planecie o właściwej temperaturze, z tlenem i tak dalej.
{23268}{23373}Pasażerowie budzą się i wychodzą na światło.
{23402}{23575}I widzą piękny świat wodospadów, zielonych liści, gór,
{23584}{23690}barwnych zwierząt i podobnych do ptaków stworzeń śmigających wokół.
{23784}{23848}Czy możecie sobie wyobrazić, jak czulibyście się,
{23851}{23879}gdybyście się zbudzili, może po upływie
{23894}{23989}100 milionów lat snu na statku kosmicznym
{24007}{24072}i znaleźli się w takim świecie?
{24090}{24211}Nowym świecie, świecie takim, na jakim żyliście, pięknym świecie.
{24223}{24273}Z pewnością błogosławilibyście swoje szczęście,
{24276}{24334}że przybyliście do takiego rzadkiego świata,
{24338}{24398}chodzilibyście oszołomieni, ogłuszeni,
{24404}{24502}niezdolni uwierzyć cudom, które spotykały wasze oczy i uszy.
{24527}{24627}No cóż, to się niemal z pewnością nigdy nie zdarzy.
{24647}{24730}A jednak, w pewien sposób jest to właśnie to, co zdarzyło się nam.
{24749}{24858}Zbudziliśmy się po setkach milionów lat snu.
{24876}{24983}A chociaż nie przybyliśmy na statku kosmicznym,|przybyliśmy przez to, że urodziliśmy się.
{24993}{25089}Ale cuda planety, jej oszałamiające niespodzianki
{25093}{25170}są takie same niezależnie od tego czy przybyliśmy
{25177}{25211}na statku kosmicznym, czy przez kanał rodny.
{25220}{25304}Jesteśmy niewiarygodnymi szczęściarzami,
{25308}{25328}że jesteśmy tutaj, jesteśmy uprzywilejowani
{25348}{25405}i nie wolno nam zmarnować tego przywileju.
{25442}{25540}Wydaje mi się, że tutaj leży najlepsza odpowiedź na problem,
{25546}{25634}którego ludzie zawsze czepiają się w sprawie pożytku z nauki.
{25658}{25755}Twórcę tych wykładów bożonarodzeniowych, Michaela Faradaya,
{25771}{25882}zapytał kiedyś ówczesny premier, Sir Robert Peel:
{25897}{25958}"Jaki jest pożytek z nauki?"
{25998}{26107}Sir Faraday odpowiedział: "Jaki jest pożytek z niemowlęcia?".
{26424}{26463}Mówi, że na imię jej Hanna.
{26610}{26683}Faraday powiedział: "Jaki jest pożytek z niemowlęcia?".
{26700}{26753}Zawsze sądziłem, że chodziło mu o to,
{26757}{26837}że niemowlę ma tak duży potencjał.
{26853}{27000}Może nie potrafić zrobić zbyt dużo teraz, ale będzie w stanie zrobić mnóstwo.
{27097}{27175}Ale jest także możliwe, że Faradayowi chodziło o to,
{27189}{27286}że nie ma sensu sprowadzanie niemowlęcia na świat,
{27289}{27368}jeśli wszystko, co będzie robiło, to praca,
{27371}{27497}żeby żyć i tylko praca, żeby żyć.
{27501}{27568}Jeśli to jest całym sensem życia, to po co jesteśmy tutaj?
{27575}{27624}Musi być coś więcej niż to.
{27693}{27735}Bardzo dziękuję.
{28058}{28144}Część życia musi być poświęcona samemu życiu,
{28153}{28195}część musi być poświęcona robieniu
{28199}{28261}czegoś wartościowego ze swoim życiem,
{28264}{28324}a nie tylko przedłużaniu go.
{28348}{28399}W ten sposób ludzie, zupełnie słusznie,
{28403}{28480}uzasadniają wydawanie pieniędzy podatników na sztukę
{28483}{28544}i na zachowywanie zagrożonych gatunków.
{28558}{28649}Czasami jednak, kiedy w ten sposób uzasadniamy uprawianie nauki,
{28659}{28759}ludzie przyjmują postawę filistrów i mówią:
{28766}{28836}"Och, a więc uważasz, że rząd powinien wydawać pieniądze
{28839}{28926}na twoje badania naukowe, bo masz zabawę robiąc te badania?"
{28953}{29009}Zabawa nie jest tu chyba odpowiednim słowem.
{29038}{29113}Po spaniu trwającym 140 milionów stuleci
{29116}{29178}wreszcie obudziliśmy się we Wszechświecie.
{29181}{29240}Otworzyliśmy oczy na cudownej planecie,
{29248}{29301}wypełnionej kolorami, tętniącej życiem.
{29315}{29398}Niebawem będziemy musieli znowu zamknąć oczy.
{29416}{29497}Dowiadywanie się o wszechświecie, w którym obudziliśmy się;
{29506}{29547}odpowiadanie na pytania takie jak: co tu robimy?
{29554}{29649}Czym jest Wszechświat, w którym obudziliśmy się?
{29666}{29744}Czym jest życie i po co, jeśli po cokolwiek, ono jest;
{29764}{29869}z pewnością przedsięwzięcie, które odpowiada na takie pytania - nauka
{29885}{29949}zasługuje na lepszą nazwę niż "zabawa".
{29981}{30065}Kiedy myśli się w ten sposób o nauce,
{30068}{30161}to czy nie brzmi ona dla was jak najbardziej wartościowy sposób
{30167}{30212}spędzenia waszego krótkiego czasu w świetle reflektora?
{30277}{30363}Oczywiście, gdybyście przez cały czas wędrowali po świecie wykrzykując
{30366}{30438}"jak cudownie, jak zdumiewająco, obudziłam
{30469}{30562}się po 140 milionach stuleci, co za podróż"
{30572}{30657}ludzie uznaliby was za dziwadła, a może nawet aresztowali.
{30661}{30747}Oczywiście mamy zwykłe życie, które musi się toczyć,
{30751}{30849}musimy zarobić na życie, musimy zarabiać na życie jako prawnicy,
{30853}{30926}sprzątacze toalet czy coś podobnego.
{30937}{31049}Niemniej warto także od czasu do czasu
{31053}{31192}otrząsnąć się ze znieczulenia swojskością i obudzić się
{31195}{31301}do cudów, które naprawdę nieustannie są wszędzie dokoła nas.
{31327}{31394}Jak więc wybudzimy się z narkozy?
{31418}{31489}Nie możemy naprawdę wybrać się na inną planetę,
{31492}{31538}ale na szczęście nie potrzebujemy tego robić.
{31546}{31624}Możemy bowiem wybrać się w rejony naszej planety,
{31627}{31739}które są tak obce, że mogłaby to niemal być inna planeta.
{31775}{31831}To jest inna planeta, to jest Jowisz,
{31835}{31889}jest to wyobrażony obraz Jowisza,
{31893}{31962}wymyślony przez astronoma Carla Sagana.
{31979}{32037}Wyobraża on sobie formy życia,
{32040}{32161}które mogą istnieć w górnej atmosferze Jupitera, nazwane "floaters".
{32193}{32247}Gdyby na Jowiszu istniały jakieś formy życia,
{32253}{32309}nazywalibyśmy je Jowiszanie.
{32324}{32402}Nazwijmy więc stworzenia na Ziemi,
{32409}{32587}które są tak dziwne, że mogłyby być z innej planety, Najowiszanie.
{32642}{32730}Tutaj na przykład jest głębokomorska ryba.
{32754}{32823}Żeby zobaczyć tę rybę trzeba się wybrać
{32827}{32882}w daleką podróż łodzią podwodną, w skafandrze nurka.
{32922}{33000}Tutaj jest dokładnie ten sam gatunek ryby,
{33011}{33081}jedyna różnica polega na tym, że ta właśnie się najadła,
{33089}{33194}a ta nie i dopiero szuka czegoś do włożenia w swoje żarłoczne szczęki.
{33259}{33332}Te stworzenia wyglądają dla nas dość potwornie.
{33343}{33441}Podejrzewam, że my dla nich wyglądamy potwornie.
{33502}{33561}To jest inna głębokomorska ryba.
{33565}{33616}Ma świecący się wabik zrobiony z bakterii,
{33626}{33711}świecących się bakterii, i używa go, żeby zwabić w pobliże siebie ofiarę,
{33726}{33876}a następnie uderza ofiarę swoją wędką,
{33879}{34060}przyciąga ją w pobliże szczęk, otwiera je i pochłania ofiarę.
{34084}{34169}Bardzo dziwne najowiszowe stworzenie.
{34240}{34316}Właściwie nie musimy nawet wybierać się w głąb morza,
{34323}{34376}żeby zobaczyć dziwaczne stworzenia.
{34398}{34501}Byłem kiedyś na wykładzie kolegi, który pracował z ośmiornicami,
{34521}{34656}i powiedział, że jest zafascynowany ośmiornicami, bo są to Marsjanie.
{34678}{34743}I tak uważał, spójrzcie na to,
{34747}{34816}to stworzenie z łatwością mogłoby być z Marsa.
{34838}{34922}Patrzcie na zmianę kolorów, to stworzenie to mątwa,
{34926}{35019}to nie jest ośmiornica, to jest mątwa - zmienia kolor kiedy chce.
{35023}{35071}Spójrzcie na fale kolorów w niej.
{35077}{35145}To nie są cienie padające z zewnątrz.
{35149}{35252}Zwierzę kontroluje to wewnętrznie, własnym układem nerwowym.
{35258}{35436}Tak rejestruje emocje, sygnalizuje do innych stworzeń własnego gatunku.
{35457}{35501}Najowiszowe stworzenie.
{35648}{35696}W ogóle nawet nie musimy iść do morza.
{35740}{35923}To wszystko to owady, wszystkie mają tę samą podstawową budowę ciała,
{35931}{36031}którą odziedziczyły po wspólnych przodku owadzim,
{36038}{36123}żyjącym około 350 milionów lat temu.
{36131}{36276}Wszystkie wyglądają jak owady, ponieważ odziedziczyły te cechy.
{36283}{36371}Wszystkie mają głowę, tułów i odwłok,
{36374}{36494}który w tym wypadku jest niezmiernie wydłużony, żeby wyglądać jak patyk.
{36517}{36615}Tutaj to samo ciało jest spłaszczone na tym stworzeniu;
{36624}{36679}znowu widzimy głową, tułów, odwłok,
{36687}{36772}trzy pary odnóży, czułki, skrzydła.
{36787}{36889}Tutaj są motyle, z tą samą podstawową budową ciała,
{36897}{37008}ukształtowaną i rozciągniętą do różnych potrzeb.
{37018}{37066}Ale zasadniczo jest to ten sam kształt.
{37070}{37180}Nigdy nie otrząsnęły się w pełni z wpływów przodków.
{37222}{37370}Ale mówimy tutaj o otrząśnięciu się ze znieczulenia usypiającej swojskości.
{37388}{37493}Innym sposobem osiągnięcia iluzji zbudzenia się na odległej planecie
{37497}{37579}jest skurczenie się i wybranie w inny rodzaj podróży,
{37582}{37660}na znacznie mniejszą skalę niż ta, do której jesteśmy przyzwyczajeni.
{37686}{37736}To jest roztocz.
{37748}{37884}Ten rodzaj spotykacie często w dywanach w domu, ale nie wiecie o tym.
{37903}{38014}To jest niezmierne powiększenie przy pomocy takiego instrumentu,
{38021}{38089}jakim jest mikroskop elektronowy skaningowy.
{38109}{38175}Możemy użyć mikroskopu elektronowego tak,
{38183}{38281}jakby to był teleskop nakierowany na jakąś odległą planetę,
{38285}{38337}tak dziwne są widoki, które nam pokazuje.
{38359}{38500}Myślę, że mamy tu ochotnika do operowania mikroskopem elektronowym.
{38543}{38579}A jak ci na imię?
{38582}{38603}Louise.
{38606}{38635}Usiądź, proszę, Louise.
{38658}{38758}W tym momencie mamy na ekranie coś, co przypomina dżunglę,
{38762}{38826}możemy o tym myśleć jako o dżungli na innej planecie.
{38849}{38925}Wiesz, jak pracować drążkiem sterowniczym, żeby poruszać się wokół,
{38931}{39001}wiesz także, jak robić najazd i odjazd.
{39011}{39115}Może odjedziemy i zobaczymy, czym ta dżungla jest w rzeczywistości.
{39166}{39197}W porządku, rób to powoli.
{39201}{39320}Tu są dziwne okrągławe przedmioty. Idź dalej.
{39357}{39417}Dwa nieduże płaty okrągławych przedmiotów.
{39427}{39515}Idź dalej. Dalej. Dobrze.
{39519}{39598}Myślę, że to, co widzimy to głowa komara.
{39629}{39803}Tu są oczy złożone, mnóstwo różnych faset oczu złożonych po obu stronach.
{39821}{39922}W środku są nasady czułek.
{39925}{40011}Odjedź jeszcze dalej. I jeszcze.
{40014}{40042}A tu jest cała głowa.
{40046}{40133}Możecie zobaczyć całą, okrągłą głowę z nasadami czułek
{40142}{40261}i okrągławymi, oczyma złożonymi z wszystkimi fasetami.
{40276}{40402}Teraz może popatrzymy na innego owada.
{40428}{40481}Tak, ta maszyna została z góry zaprogramowana,
{40484}{40563}żeby przejść teraz do innej części tego dziwnego krajobrazu.
{40607}{40706}I mam nadzieję, że za chwilę zobaczymy coś innego.
{40790}{40835}Wygląda jak jeszcze jedna dżungla.
{40862}{40996}Pooglądajmy to więc i zbadajmy, co to jest.
{41147}{41172}Jeszcze niczego nie widzę.
{41176}{41209}Chwileczkę, zobaczmy to,
{41213}{41262}zobaczmy, czy będzie lepiej widać.
{41276}{41291}Jeszcze raz.
{41300}{41321}Jeszcze raz.
{41332}{41380}To zaczyna na coś wyglądać.
{41391}{41477}Myślę, że to para skrzydeł, na lewo, prawda?
{41496}{41619}Myślę więc, że to może być tułów jakiegoś owada.
{41629}{41698}Spróbujmy przesunąć w tę stronę i zobaczyć, co widzimy.
{41733}{41762}W drugą stronę, trochę do góry.
{41809}{41856}Tak jest dobrze.
{41894}{41977}Aaa, sądzę, że to odwłok pszczoły.
{41985}{42009}Idź dalej.
{42039}{42064}Jeszcze trochę.
{42093}{42125}Co to jest?
{42129}{42185}Wystaje coś dziwnego.
{42203}{42274}Spróbuj przesunąć to tak, żeby było w środku.
{42305}{42340}W drugą stronę.
{42411}{42457}I kawałek do dołu.
{42515}{42565}Teraz najedź na to.
{42612}{42668}Jeszcze trochę.
{42690}{42732}W porządku. Najedź.
{42742}{42821}Myślę, że teraz masz to zogniskowane.
{42871}{43049}Wygląda mi to na głowę czegoś innego.
{43065}{43120}Najedź znowu.
{43280}{43374}W istocie jest to maleńki pasożyt.
{43380}{43427}Bardzo dziękuję, Louise.
{43619}{43727}To jest maleńki pasożyt o nazwie wachlarzoskrzydły,
{43731}{43784}który pasożytuje na pszczole,
{43788}{43857}a to, co widzieliście, to wachlarzoskrzydły
{43861}{44000}wyglądający spod pokrywy ciała pszczoły.
{44004}{44079}Tutaj są jego złożone oczy, tutaj jego ciało,
{44083}{44179}a tu kawałek pokrywy pszczoły.
{44327}{44387}Przy pomocy mikroskopu elektronowego skanującego
{44391}{44527}podróżowaliśmy więc do świata tak bardzo małego,
{44538}{44676}że jest to inny sposób uchwycenia dziwności naszego świata.
{44690}{44786}Jeszcze innym sposobem jest wyprawa do naszych ciał
{44790}{44870}i obejrzenie szczegółowej budowy własnych ciał.
{44878}{45021}To, na przykład, jest obraz ludzkiego mózgu.
{45024}{45120}A każda z tych czarnych rzeczy to jedna komórka mózgowa.
{45124}{45187}Możecie zobaczyć, ile ich jest.
{45190}{45252}A widoczny tutaj jest tylko mały ułamek ich samych
{45268}{45389}i oszałamiającego lasu powiązań między nimi.
{45413}{45529}Całkowita długość komórek nerwowych ludzkiego mózgu,
{45541}{45678}ułożonych jedna za drugą, osiągnęłaby obwód Ziemi.
{45696}{45761}Nie jeden raz, ale 25. krotny.
{45777}{45866}Chociaż to samo w sobie nie jest interesującym faktem,
{45870}{45907}to gdybyście to rzeczywiście zrobili
{45910}{46053}i wysłali informację z jednego końca tego olbrzymiego nerwu do drugiego,
{46057}{46145}zabrałoby około 6 lat, żeby dostała się na drugi koniec nerwu.
{46168}{46233}To co naprawdę imponuje w układzie nerwowym,
{46236}{46352}to nie jest sama liczba elementów, ale ich powiązania.
{46356}{46450}Złożoność powiązań naprawdę budzi podziw.
{46453}{46545}Tutaj mamy tylko 4 lub 3 komórki nerwowe,
{46576}{46653}a to są powiązania między nimi.
{46657}{46852}Jest około 2000 kabli łączących każdą komórkę nerwową do innych komórek.
{46860}{47015}A więc całkowita liczba połączeń musi wynosić około 200 milionów.
{47030}{47083}Ustawiając to w perspektywie:
{47094}{47151}jeśli założymy, że każdemu z tych połączeń
{47155}{47230}odpowiada jeden element przełączający komputera
{47242}{47360}to daje mózgowi 10 milionów razy tyle elementów,
{47364}{47434}ile ma typowy, biurowy komputer.
{47499}{47575}Mózgi są imponujące ze względu na liczbę komórek
{47579}{47618}i połączenia między nimi,
{47627}{47700}ale w ciele jest wiele różnych rodzajów komórek
{47707}{47768}i wszystkie ona mają tę samą podstawową budowę wewnątrz.
{47771}{47850}Oto typowa komórka zwierzęca,
{47853}{47901}model typowej komórki zwierzęcej.
{47918}{47976}Nie jest to po prostu woreczek z płynem.
{47985}{48086}Jest wypełniona błonami, ma strukturę, wewnętrzną strukturę.
{48098}{48168}Każda z tych niebieskich rzeczy tutaj to błona.
{48196}{48265}A każda komórka ma ich tak dużą ilość,
{48274}{48407}że całkowita powierzchnia błony wewnątrz typowego ciała ludzkiego
{48424}{48508}wynosi około 80 hektarów, a to jest całkiem spore gospodarstwo.
{48537}{48565}Co one wszystkie robią?
{48568}{48631}Nie są po prostu rodzajem wypełnienia czy złożonymi częściami.
{48634}{48728}Te błony w wielu wypadkach są fabrykami chemicznymi.
{48736}{48827}Szczególnie te, w tych urządzeniach zwanych mitochondriami.
{48830}{48863}Te pomarańczowe, tutaj.
{48869}{48942}Zrobione są z błon i w tych błonach,
{48952}{49082}w każdym kawałku tych błon dokonują się reakcje chemiczne.
{49086}{49153}To są fabryki chemiczne.
{49189}{49331}To jest mapa reakcji chemicznych w każdej komórce.
{49369}{49461}Są zadziwiająco skomplikowane, oszałamiająco skomplikowane.
{49464}{49568}Każda z tych strzałek to jedna reakcja chemiczna.
{49595}{49771}A przecież to wszystko dzieje się bez przerwy wewnątrz błon
{49775}{49873}w każdym mitochondriom, w każdej komórce naszych ciał.
{49898}{50018}A liczba mitochondriów, w których to dzieje się bez przerwy,
{50043}{50123}jest taka, że gdyby położyć wszystkie mitochondria
{50127}{50154}jednego człowieka obok siebie
{50161}{50308}sięgnęłyby dokoła świat nie raz, nie 25 razy, ale 2 tysiące razy.
{50514}{50642}W jądrze komórki, w samym środku, jest DNA.
{50671}{50773}DNA - magiczna cząsteczka, cząsteczka życia,
{50776}{50826}najważniejsza cząsteczka na świecie.
{50853}{50958}Ta cząsteczka z pokolenia na pokolenie
{50962}{51018}przekazuje informację o tym, jak zbudować ciało.
{51075}{51313}Całkowita ilość informacji jest taka, że gdybyście zjedli kotlet,
{51360}{51402}kiedy jecie kotlet, za każdym razem, gdy to robicie,
{51416}{51663}wasze zęby miażdżą, szatkują odpowiednik biliona kopii Encyclopedia Britannica.
{51681}{51773}To jest rodzaj zniszczenia, jakiego potrafimy dokonać zębami.
{51958}{52184}Hemoglobina jest cząsteczką niosącą tlen we krwi.
{52210}{52303}Spójrzcie, jej kształt jest skomplikowany,
{52377}{52411}bardzo skomplikowany.
{52415}{52541}Zadziwiające jest to, że ten kształt się ciągle powtarza,
{52545}{52586}we wszystkich tych różnych cząsteczkach.
{52606}{52666}Można myśleć o cząsteczce hemoglobiny
{52670}{52775}jako o ciężarówce przewożącej tlen.
{52789}{52831}Każda cząsteczka hemoglobiny jeździ wokół,
{52834}{53014}wioząc tlen z jednej części ciała do drugiej.
{53053}{53124}To jest pojazd do przewożenia tlenu.
{53143}{53215}Ale tutaj mam tylko sześć małych ciężarówek.
{53230}{53419}Zadziwiająca z hemoglobiną jest ich liczba w krwioobiegu - nie sześć,
{53423}{53500}ale sześć tysięcy milionów milionów milionów.
{53508}{53544}Wszystkie są bardzo skomplikowane,
{53547}{53577}wszystkie wyglądają jak ta,
{53581}{53635}wszystkie wyglądają dokładnie tak samo.
{53656}{53738}I przez cały czas w krwioobiegu ulegają zniszczeniu
{53746}{53960}i tworzą się nowe w tempie 400 milionów milionów w każdej sekundzie.
{54058}{54144}Innym sposobem otrząśnięcia się ze znieczulenia swojskością,
{54148}{54244}innym sposobem doświadczenia czegoś podobnego
{54253}{54342}do wyprawy na inną planetę, jest inny rodzaj podróży,
{54348}{54380}w czasie, w przeszłość na naszej własnej planecie.
{54410}{54483}Najlepszym sposobem zrobienia tego byłaby maszyna czasu,
{54507}{54597}ale nawet Dyson i Royal Institution nie potrafią
{54601}{54657}postawić przed nami maszyny czasu,
{54660}{54699}musimy więc posłużyć się skamielinami.
{54763}{54826}Jedną z najtrudniejszych rzeczy do zrozumienia w kwestii skamielin,
{54830}{54928}takich jak ten trylobit, jest to, jak są stare.
{54979}{55082}Nie możecie mieć żadnego pojęcia jak stare jest to zwierzę.
{55108}{55174}Na wypadek, gdyby to brzmiało protekcjonalnie, przeformułuję to.
{55181}{55254}Ja nie mogę mieć żadnego pojęcia, jak jest stare.
{55266}{55324}Mogę wam powiedzieć słowami jego wiek.
{55328}{55434}Liczy sobie około 500 milionów lat, być może trochę więcej.
{55464}{55614}Ale powiedzieć słowami i zrozumieć co to znaczy, to dwie różne rzeczy.
{55641}{55696}Nasze mózgi wyewoluowały do rozumienia
{55702}{55752}skali czasowej długości naszego życia.
{55756}{55891}Rozumiemy sekundy, minuty, dni, tygodnie, lata.
{55897}{55951}Rozumiemy także stulecia.
{56004}{56151}Kiedy dochodzi do tysiącleci, mrówki zaczynają chodzić nam po plecach.
{56172}{56265}Epickie mity, takie jak Odyseja Homera, opowieści o greckich bogach:
{56268}{56413}Zeusie i Apollo i wszystkich innych, żydowscy bohaterzy: Mojżesz i Jozue
{56417}{56514}i ich Bóg, Jahwe, starożytni Egipcjanie i ich bóg-Słońce Ra,
{56523}{56600}wszystko to wzbudza niesamowite uczucie niesłychanego już wieku.
{56608}{56705}Czujemy, że spoglądamy wstecz w mroki starożytności.
{56733}{56784}A przecież na skali czasowej tej skamieliny
{56808}{56906}starożytność nie liczy się nawet jak dzień wczorajszy.
{56956}{57087}To jest tabliczka z pismem klinowym z Mezopotamii,
{57094}{57160}z około 7 wieku przed Chrystusem.
{57192}{57261}To jest - moja znajomość pisma klinowego nieco zardzewiała - tak,
{57298}{57415}to dokument prawny o sprzedaży ziemi pod Niniwą.
{57430}{57459}Tak, zgadza się.
{57524}{57618}Tutaj jest inna rzecz, która wzbudza to samo uczucie.
{57625}{57730}To jest maska wojownika z epoki brązu,
{57738}{57807}wykopana w zeszłym stuleciu przez słynnego
{57810}{57881}XIX wiecznego archeologa Schliemanna.
{57892}{57997}Powiedział on: "Patrzyłem w twarz Agamemnona".
{58015}{58110}W rzeczywistości nie jest to twarz Agamemnona, ale on tak myślał.
{58118}{58227}I dla niego to był sposób przeżycia czci,
{58236}{58281}czci dla niesłychanego wieku tej maski.
{58291}{58412}Czuł się jakby podróżował wstecz do mroków starożytności.
{58460}{58571}Spróbujmy zrozumieć, jak stare są te rzeczy w rzeczywistości,
{58575}{58673}a potem umieścić naszego trylobita na tej samej skali.
{58759}{58853}Przyjmę jeden krok za 1000 lat.
{58857}{58942}Zacznę w czasie pierwszego Bożego Narodzenia.
{58952}{58995}Ta mała broszka tutaj datuje się z czasów pierwszego Bożego Narodzenia,
{59024}{59099}Ta mała broszka tutaj datuje się z czasów pierwszego Bożego Narodzenia,|rok 0 przed Chrystusem.
{59119}{59253}Jeśli zrobię jeden krok, znajdę się 1000 lat przed Chrystusem,
{59261}{59302}mniej więcej w czasie tabliczki, na którą właśnie patrzyliśmy,
{59306}{59342}mniej więcej w czasie króla Dawida.
{59372}{59448}Kolejny krok, 2000 lat przed Chrystusem
{59468}{59568}i mamy czas tej siekiery epoki brązu.
{59587}{59661}Kolejny krok, 3000 lat przed Chrystusem,
{59664}{59754}mniej więcej w czasie tuż przed zbudowaniem piramid w Egipcie.
{59776}{59901}Kolejny krok, ten kawałek ceramiki, 4000 lat przed Chrystusem,
{59924}{60018}mniej więcej czas wyliczony przez arcybiskupa Uchera
{60025}{60093}na początek świata i na Adama i Ewę.
{60144}{60186}Ale zaledwie zaczęliśmy.
{60223}{60261}Mamy jeszcze długą drogę przed sobą.
{60334}{60412}Przechodząc z jednego końca zielonej ławy do drugiego,
{60416}{60473}przeszliśmy do roku 4000 przed Chrystusem.
{60509}{60574}To jest Homo habilis.
{60590}{60697}Ona czy ktoś bardzo do niej podobny jest naszym bezpośrednim przodkiem.
{60706}{60776}Żyła 2 miliony lat temu.
{60813}{60856}Żeby dojść do jej czasu na tej samej skali,
{60876}{61022}trzeba maszerować 2 kilometry.
{61031}{61055}Dość daleka droga.
{61100}{61189}Mamy tutaj więcej portretów przodków.
{61202}{61273}Będę je wywoływał po kolei.
{61277}{61438}Czy osoba siedząca za australopitekiem, może wstać pierwsza?
{61450}{61465}Dziękuję.
{61475}{61520}To jest australopitek.
{61531}{61636}Prawdopodobnie jest on przodkiem tego.
{61640}{61758}Żył około 3 miliony lat temu.
{61762}{61789}Musielibyśmy więc przejść 3 kilometry,
{61793}{61849}żeby dojść do jego czasów.
{61859}{61920}Następna osoba, proszę.
{61935}{61952}Dziękuję.
{61958}{62014}To jest ramapitek,
{62018}{62161}możliwy przodek nie tylko nas ale wszystkich małp człekokształtnych
{62175}{62330}i na naszej skali jest on w odległości około 14 kilometrów.
{62349}{62396}Następny, proszę.
{62429}{62449}Dziękuję.
{62462}{62534}To jest wczesny naczelny.
{62565}{62697}Żeby dostać się do niego musielibyśmy przejść do Hemel Hempstead,
{62703}{62759}żeby dojść do czasów tego stworzenia.
{62777}{62812}Następny proszę.
{62911}{62971}Wczesny ssak, odległość wynosi mniej więcej do Luton.
{62993}{63035}Następny.
{63067}{63234}Owadożerca z małą stonogą w pysku.
{63289}{63348}Może do Newport.
{63399}{63434}Następny, proszę.
{63456}{63515}Jest to wczesny ssakopodobny gad
{63530}{63618}i odległość od jego czasów jest równa odległości stąd do Manchesteru.
{63640}{63669}Następny.
{63698}{63842}Płaz - do Middlesborough.
{63877}{63911}I następny.
{63957}{64019}Dobrze.|To jest ryba, właśnie wychodząca z wody,
{64022}{64093}właśnie opuszczająca wodę i wychodząca na ląd.
{64101}{64187}Odległość do niej to mniej więcej Carlisle.
{64218}{64316}Proszę usiąść, dziękuję bardzo.|To wszystko to wasi przodkowie.
{64579}{64666}Ten jest najstarszy ze wszystkich,
{64669}{64727}które mamy tutaj, jest mniej więcej z tego samego okresu co trylobit,
{64730}{64752}od którego zaczęliśmy.
{64756}{64779}Może się spotkali.
{64785}{64887}To jest Pikaia i żeby dojść do jej czasu,
{64891}{64998}musielibyście przebrnąć całą drogę stąd do Glasgow.
{65013}{65105}I pamiętajcie, że nasze postrzeganie czasu historycznego,
{65163}{65275}aż do mroków starożytności, to dwa kroki wzdłuż zielonej ławy.
{65340}{65416}A nie skończyliśmy także przy Pikai.
{65427}{65510}Bo przed Pikaią jest mnóstwo przodków.
{65520}{65568}Jeśli cofniemy się do początków życia,
{65571}{65740}do pierwszej bakterii, przejdziemy 3,5 miliarda lat.
{65755}{65842}A żeby przejść krokami do tego okresu,
{65849}{65954}musielibyśmy maszerować całą drogę stąd do Moskwy.
{66023}{66108}To jest rodzaj wieku, który musimy zrozumieć,
{66114}{66173}jeśli mamy zrozumieć ewolucję.
{66177}{66263}A nasze mózgi nie są do tego wyposażone.
{66308}{66371}Kiedy patrzyliśmy tam na naszych przodków,
{66383}{66432}mogliśmy być wprowadzeni w błąd,
{66436}{66477}bo nasuwa to myśl,
{66481}{66607}że ewolucja nieuchronnie maszeruje ku szczytowi,
{66611}{66664}a tym szczytem, oczywiście, jesteśmy my.
{66684}{66720}Tak jednak nie było.
{66723}{66866}Ewolucja maszerowała w tysiącach i milionach różnych kierunków równocześnie.
{66885}{66979}To nie jest tegoroczna choinka Royal Institution.
{66991}{67167}To jest drzewo życia i przedstawia zaledwie malusieńki
{67171}{67267}ułamek linii ewolucyjnych, które się rozwijały.
{67276}{67328}Początek życia jest tu na dole.
{67365}{67467}To jest pierwszy miliard lat życia, tutaj.
{67494}{67634}Podchodząc wyżej każda z tych gałęzi reprezentuje
{67646}{67788}przodka wszystkiego, co leży na gałęziach z niej wychodzących.
{67797}{67929}Na przykład te.. to są rośliny.
{67933}{68003}Muszę powiedzieć, że to zdecydowanie nie jest we właściwej skali.
{68026}{68050}Właśnie to zauważyłem.
{68053}{68080}Nieważne.
{68094}{68168}Zapomnijcie wszystko o skalach na tym drzewie.
{68176}{68318}Poprawna jest kolejność gałęzi, ale nie odległości między gałęziami.
{68337}{68405}A więc ta gałąź reprezentuje rośliny.
{68430}{68525}Te dwie są bliższymi kuzynami niż każda z nich w stosunku do tej.
{68540}{68698}Ta gałąź reprezentuje naczelne z gorylem i człowiekiem.
{68710}{68773}Ich wspólny przodek jest tutaj.
{68788}{68871}Ta gałąź tutaj reprezentuje mięsożerne
{68880}{68936}i tu jest gałąź z lwem i z tygrysem,
{68943}{68982}a ich wspólny przodek jest tutaj.
{68989}{69125}Jest on mniej odległy w czasie niż wspólny przodek niedźwiedzia i psa.
{69132}{69222}To jest wspólny przodek wszystkich mięsożernych.
{69248}{69394}Tutaj mamy zebrę i nosorożca, niezgodnie ze skalą,
{69421}{69537}i możecie zobaczyć, że są bliżej spokrewnieni ze sobą
{69546}{69600}niż każde z nich jest spokrewnione
{69642}{69774}z tymi zwierzętami kopytnymi: bizonem, owcą i kozą.
{69777}{69848}Owca i koza mają bardzo niedawnego wspólnego przodka.
{69852}{69970}Ich kuzyn, bizon, ma nieco starszego wspólnego przodka.
{70002}{70096}Tutaj mamy dwa owady, muchę i pasikonika,
{70103}{70143}i mają przodka tutaj.
{70157}{70302}Mają wspólnego przodka z pająkami nieco wcześniej.
{70329}{70437}To jest maleńki ułamek liczby zwierząt i roślin,
{70444}{70488}które powinny być na tym drzewie.
{70495}{70650}To drzewo powinno mieć jakieś 10 czy 20 milionów gałązek.
{70686}{70814}A przodkowie wszystkich tych zwierząt są pośrodku drzewa,
{70817}{70859}idąc do środka, w ten sposób.
{70862}{70933}A więc wszystkie portrety przodków,
{70937}{71022}które tutaj widzieliśmy, leżałyby wzdłuż tej gałęzi.
{71025}{71102}To co widzimy, to tylko współczesne zwierzęta.
{71150}{71279}Wszystkie te zwierzęta są wzajem swoimi kuzynami i są naszymi kuzynami.
{71293}{71394}Te chomiki tutaj są naszymi kuzynami.
{71416}{71531}Wszystko, co dzisiaj żyje, to nasi kuzyni.
{71534}{71602}Te ryby są naszymi kuzynami, te słonie,
{71605}{71696}nawiasem mówiąc wymarłe słonie,
{71699}{71744}są kuzynami, ta jaskółka to nasza kuzynka.
{71774}{71841}Wiemy, że to są wszystko nasi kuzyni, ponieważ wiemy,
{71871}{72016}że wszyscy mają ten sam kod DNA.
{72032}{72146}Kod DNA wszystkich stworzeń żyjących dzisiaj jest taki sam.
{72171}{72264}A to jest zbyt nieprawdopodobne, by mogło się zdarzyć,
{72268}{72333}jeśli nie mielibyśmy wspólnego przodka.
{72345}{72432}Wszyscy pochodzimy od jednego, odległego przodka,
{72438}{72562}który żył prawdopodobnie 3-4 miliardy lat temu
{72574}{72641}i dlatego wszyscy jesteśmy kuzynami.
{72770}{72851}Gdybyśmy spotkali formy życia z innej planety,
{72880}{72971}te stworzenia nie byłyby naszymi kuzynami.
{72990}{73065}Wyewoluowałyby całkowicie niezależnie.
{73087}{73160}Nie miałyby DNA, jak sądzę.
{73183}{73247}Jednak byłbym gotowy powiedzieć,
{73254}{73331}że prawdopodobnie miałyby dużo wspólnego z nami,
{73335}{73447}po prostu dlatego, że życie nasuwa wiele podobnych problemów do rozwiązania.
{73455}{73558}A te problemy są prawdopodobnie te same w całym Wszechświecie.
{73572}{73623}Chociaż więc nie miałyby DNA,
{73633}{73715}miałyby coś o bardzo podobnej funkcji.
{73719}{73782}Robiłoby to coś bardzo podobnie do DNA,
{73786}{73845}pracowałoby w podobny sposób jak DNA.
{73863}{73946}Byłbym także gotowy założyć się o ostatnią koszulę,
{73952}{74104}że wyewoluowałyby w sposób równoważny do darwinowskiego doboru naturalnego.
{74164}{74269}Gdyby kiedykolwiek odwiedziły nas formy życia z innej planety,
{74282}{74353}z pewnością miałyby wyewoluowaną część ciała
{74360}{74394}do myślenia i zajmowania się nauką.
{74401}{74451}W innym razie nie mogłyby dotrzeć tutaj.
{74477}{74591}A ich nauka z pewnością byłaby zasadniczo taka sama jak nasza nauka.
{74631}{74785}Jest tak, ponieważ zasady fizyki i chemii są te same w całym Wszechświecie.
{74820}{74925}Będą mieli te same wartości stałych czy stałe PI jak my.
{74932}{75012}Będą mieli twierdzenia Pitagorasa, będą mieli teorię względności,
{75016}{75081}chociaż nie przypiszą jej Einsteinowi.
{75121}{75205}Prawdopodobnie uznają nas za istoty dość dziecinne,
{75217}{75258}ale będą całkiem mili w sprawie naszej nauki.
{75262}{75304}Poklepią nas po głowach i powiedzą:
{75307}{75371}"Dobrze, to co wiecie o Wszechświecie, jest w dużej mierze poprawne.
{75374}{75454}Musicie się jeszcze dużo nauczyć, ale robicie postępy. Kontynuujcie."
{75485}{75568}To powiedzieliby rozmawiając z naszymi naukowcami.
{75605}{75697}A gdyby mówili z naszymi najlepszymi prawnikami,
{75700}{75770}krytykami literackimi lub teologami?
{75790}{75858}Wątpię, by im to specjalnie zaimponowało.
{75898}{75997}Mogłoby ich antropolodzy, ich odpowiednicy antropologów,
{76000}{76087}mogliby zainteresować się nami, ale musieli by zauważyć,
{76111}{76303}że nasze przekonania kulturowe są bardzo lokalne i prowincjonalne.
{76307}{76408}Nie tylko według ich standardów, ich wszechświatowych standardów,
{76412}{76469}jak z pewnością będą, ale także według naszych standardów.
{76481}{76544}W co ludzie bowiem wierzą na naszej planecie zależy w dużej mierze od tego,
{76557}{76710}gdzie są na planecie, gdzie zdarzyło im się urodzić, a to jest dość dziwne.
{76728}{76878}W mit o Adamie i Ewie wierzy dużo ludzi w pewnych częściach świata,
{76896}{76939}ale jeśli pójdziemy do innych części świata,
{76943}{76997}stwierdzimy, że ludzie tam wierzą w inne mity.
{77005}{77157}To jest hinduski mit, bardzo piękny, i są jeszcze inne hinduskie mity.
{77161}{77303}Tutaj jest inny mit hinduski o ubijaniu mleka oceanu masielnicą.
{77306}{77429}Bogowie i demony poruszają masielnicą z żółwiem na spodzie
{77433}{77591}i z oceanu powstają - jak masło powstaje z mleka - wszystkie żywe stworzenia.
{77600}{77663}Te mity stworzenia są bardzo piękne,
{77670}{77783}ale wszystkie różnią się od siebie i wszystkie nie mogą być prawdziwe.
{77809}{77906}I jest bardzo dziwne, że ludzie wierzą po prostu w to,
{77914}{78040}w co wierzą inni ludzie w ich kraju, tylko dlatego, że są z tego kraju.
{78070}{78149}Spójrzmy teraz jak naukowcy rozwiązują swoje różnice opinii.
{78162}{78271}Weźmy konkretną opinię o tym, dlaczego wyginęły dinozaury.
{78287}{78324}Istnieją rozmaite teorie.
{78328}{78413}Jest teoria, że kometa lub meteoryt uderzyła w Ziemię
{78421}{78517}i spowodowała katastrofę, przez którą wymarły dinozaury.
{78520}{78563}I wierzy w to wielu naukowców.
{78570}{78711}Z drugiej strony wielu naukowców wierzy, że wirus zabił dinozaury.
{78723}{78788}A jeszcze inni naukowcy wierzą,
{78792}{78887}że wyewoluowały ssaki i dobrały się do jaj dinozaurów.
{78893}{78976}Wiemy, że coś przemawia za każdą z tych teorii.
{78979}{79027}Chodzi o to, że różni naukowcy w nie wierzą i przyczyną,
{79037}{79082}dla której się ze sobą nie zgadzają, jest to,
{79086}{79132}że nie ma jeszcze wystarczających dowodów.
{79161}{79236}Wszyscy wiedzą, wszyscy zgadzają się co do tego,
{79240}{79371}jakiego rodzaju dowodów potrzeba, żeby zmienili zdanie.
{79406}{79530}Ale przypuśćmy, że nauka działałaby jak mity stworzenia czy jak język.
{79549}{79621}Tutaj mamy mapę języków świata.
{79624}{79693}Na tym czerwonym obszarze mówi się po angielsku.
{79701}{79810}Tutaj mówi się po hiszpańsku, a tutaj po rosyjsku.
{79814}{79934}I jest całkiem naturalne, że można narysować taką mapę.
{79938}{80013}Ludzie powinni mówić językiem swojego kraju.
{80027}{80088}Ale co by było, gdyby tak było z teoriami naukowymi?
{80095}{80212}Gdybyśmy mieli podobną mapę rozkładu teorii naukowych?
{80219}{80286}Załóżmy, że na czerwonym obszarze wszyscy wierzyliby
{80290}{80371}w meteorytową teorię wyginięcia dinozaurów.
{80383}{80500}A na tym obszarze wszyscy wierzyliby w teorię wirusową,
{80507}{80583}a na tym obszarze wszyscy wierzyliby w teorię o ssakach jedzących jaja.
{80592}{80665}Czy nie byłby to dość idiotyczny rodzaj nauki?
{80700}{80791}Wyobraźcie sobie taką scenę: dwóch naukowców sprzecza się.|Jeden z nich mówi:
{80798}{80855}"Wierzę, że dinozaury wyginęły,
{80868}{80905}ponieważ kometa uderzyła w Ziemię.
{80912}{80948}Dlaczego w to wierzę?
{80963}{81038}Ponieważ w to wierzyli mój ojciec i dziad,
{81042}{81139}i w to ludzie z mojego kraju zawsze wierzyli."
{81156}{81275}"Ale ja wierzę, że to wirus zabił dinozaury.|Dlaczego w to wierzę?
{81282}{81340}Ponieważ mój ojciec i dziad wierzyli w to
{81344}{81420}i w to wierzyli zawsze ludzie w moim kraju."
{81451}{81537}Albo wyobraźmy sobie, że rozmowa toczy się następująco:
{81540}{81571}"Nie obchodzą mnie dowody.
{81580}{81657}Ja po prostu wiem, że kometa uderzyła w Ziemię,
{81660}{81797}ponieważ zostało mi to osobiście objawione, że kometa uderzyła w Ziemię".
{81824}{81878}"A ja po prostu wiem, że to był wirus,
{81881}{82004}bo po prostu wiem to, bo wiem, bo mam wiarę, że to był wirus".
{82034}{82113}Jeśli kiedykolwiek usłyszelibyście takie rozmowy,
{82122}{82199}uznalibyście, że to dość dziwni naukowcy.
{82230}{82306}Nie widzielibyście powodu, by wierzyć któremukolwiek z nich.
{82361}{82408}Dorastanie we Wszechświecie częściowo oznacza
{82418}{82509}ewoluowanie od form prostych do skomplikowanych,
{82551}{82630}niewydajnych do wydajnych, bezmózgich do mózgowców.
{82642}{82723}Ale oznacza także odchodzenie od prowincjonalnych
{82735}{82788}i przesądnych poglądów na Wszechświat.
{82792}{82884}Dochodzenie do prawdziwego, naukowego rozumienia Wszechświata
{82888}{82959}w oparciu o dowody, publiczną dyskusję,
{82977}{83088}nie zaś o autorytet, tradycję czy osobiste objawienie.
{83120}{83238}Dorastanie oznacza próbę zrozumienia jak działa Wszechświat,
{83241}{83274}nie zaś kopiowanie nadnaturalnych idei,
{83277}{83403}które tylko wydają się wyjaśniać rzeczy,|ale w rzeczywistości nie wyjaśniają niczego.
{83436}{83523}Można zapytać: czy naprawdę możesz się tak wymądrzać o sprawach nadnaturalnych?
{83530}{83644}W końcu wielu z nas miało niesamowite przeżycia, jak na przykład telepatia.
{83654}{83821}Może śniliśmy o kimś, o kim nie myśleliśmy przez lata
{83825}{83948}i już następnego dnia otrzymujemy od niego list i myślimy:|"co za zdumiewający zbieg okoliczności.
{83955}{84048}Musi w tym być coś nadnaturalnego.|Wydaje się tak niesamowite".
{84074}{84128}Takie jest nadnaturalne wyjaśnienie.
{84146}{84230}A jakie byłoby naturalne wyjaśnienie takiego zdarzenia?
{84258}{84370}Musimy dokonać poprawnego oszacowania prawdopodobieństwa,
{84379}{84500}że mogłoby się to zdarzyć i tak, po prostu dzięki zwykłemu trafowi.
{84525}{84639}I są sposoby na zrobienie tego.|Możemy tutaj przeprowadzić bardzo prosty eksperyment,
{84646}{84748}na bardzo małą skalę.|Zrobimy to rzucając monetą.
{84786}{84842}Być może gdzieś tutaj wśród publiczności jest ktoś,
{84849}{84901}kto ma zdolności parapsychologiczne
{84919}{85028}i potrafi zmusić myślami monetę, żeby spadła na orła albo na reszkę.
{85032}{85132}Naszym zadaniem jest zidentyfikowanie tej osoby.
{85165}{85266}Dyson będzie więc rzucał monetą,
{85278}{85451}a ja chcę poprosić wszystkich z tej strony - zapomnijmy o galerii,|bo nie mogę stąd ich widzieć.
{85461}{85542}Wszyscy z tej strony ode mnie mają pragnąć,
{85565}{85630}by moneta pokazała orła.
{85634}{85674}Proszę, byście myśleli, że ma pokazać orła.
{85678}{85731}Spróbujcie zmusić ją, by pokazała orła.
{85735}{85804}Spróbujemy zobaczyć czy człowiek|o zdolnościach parapsychologicznych jest z tej strony.
{85815}{85922}A z tej strony wszyscy powinni życzyć, by wyszła reszka.
{85939}{85985}W porządku. Zaczynamy.
{86052}{86080}Reszka.|Dobrze.
{86084}{86162}Jeśli więc mamy taką osobę, to musi ona być po tej stronie.
{86202}{86287}Teraz proszę, by wszyscy z tej strony wstali.
{86299}{86356}Zrobimy to przez eliminację.
{86384}{86534}Teraz wszyscy z tej strony przejścia chcą, by wyszedł orzeł,
{86538}{86642}a wszyscy z tej strony przejścia pragną, by wyszła reszka.
{86715}{86745}Orzeł.
{86752}{86786}Proszę usiąść.
{86789}{86821}Reszta proszę stać.
{86852}{86906}Teraz mamy tu mały problem.
{86912}{87140}Powiedzmy, że wszyscy od wysokości rzędu,|który trzymał portrety przodków myśli o orle,
{87147}{87266}a wszyscy od rzędu portretów przodków w dół, o reszce.
{87372}{87387}Reszka.
{87395}{87454}Dobrze.|Tylny rząd, proszę usiąść.
{87478}{87588}Jesteśmy niemal gotowi.|Ile rzutów zrobiliśmy?|Trzy. Dobrze.
{87605}{87678}Teraz: jeden, dwa, trzy, cztery
{87682}{87838}Powiedzmy: dwa tylne rzędy tych, którzy stoją - orzeł, a pozostali reszka.
{87898}{87918}Reszka.
{87931}{87984}Dwa tylne rzędy, proszę usiąść.
{88027}{88161}Dobrze. Jeden, dwa, trzy, cztery, pięć, sześć, OK., zrobimy to prosto.
{88165}{88254}Od tego rzędu orzeł, a przednie dwa rzędy reszka.
{88310}{88326}Reszka.
{88346}{88381}Tylny rząd, proszę usiąść.
{88389}{88436}Dobrze.
{88440}{88514}Tylny rząd - orzeł, przedni rząd - reszka.
{88556}{88595}Reszka. W porządku.
{88715}{88770}Reszka. W porządku.
{88786}{88973}Teraz powiedzmy, od Coca-Coli na lewo orzeł, a pozostali reszka.
{89026}{89063}Orzeł. Proszę usiąść.
{89079}{89146}Nie, Coca-Cola, proszę stać.
{89162}{89225}Dobrze. Orzeł, reszka.
{89291}{89302}Orzeł.
{89305}{89324}Orzeł.
{89335}{89350}W porządku.
{89360}{89379}Dobra robota.
{89638}{89717}Nie wiem, ile było tych rzutów, ale składam gratulacje.
{89720}{89772}Przypuśćmy, że było ich osiem.
{89836}{89855}Tak było, prawda?
{89864}{89957}Dobrze. Teraz. Jak ci na imię?
{90019}{90052}Johnny.
{90056}{90110}Tak. Witaj, Johnny.
{90123}{90182}I teraz pytanie brzmi:|Czy on ma zdolności parapsychologiczne?
{90238}{90394}Udało mu się trafić osiem razy pod rząd i to jest dość imponujące.
{90428}{90503}Ale oczywiście nie ma absolutnie żadnych dowodów,
{90507}{90550}że ma on zdolności parapsychologiczne.
{90607}{90710}Faktycznie myślał o orłach i reszkach|i faktycznie pojawiły się jak trzeba.
{90719}{90816}Ale jeśli pomyślicie o tym,|jak ustawiliśmy eksperyment z kolejnymi podziałami,
{90820}{90904}to mógłby myśleć o szynce i jajkach i dałoby to ten sam skutek.
{90915}{91000}To musi wyjść ze względu na liczbę ludzi tutaj.
{91003}{91214}Musiało wyniknąć, że ktoś tutaj pozornie ma zdolności parapsychologiczne.
{91237}{91316}W tej sali mamy tylko kilkuset ludzi.
{91323}{91374}Jeśli jednak pomyślicie o zrobieniu tego z milionem
{91378}{91515}albo dwoma milionami ludzi, to moglibyśmy rzucać monetą bardzo długo
{91518}{91589}i w końcu otrzymalibyśmy bardzo imponujący wynik.
{91596}{91723}Kiedy ludzie piszą do gazet o swoich|niesamowitych przeżyciach, to jest to właśnie to.
{91730}{91820}Ponieważ czytelników tabloidów liczy się w milionach,
{91827}{91890}a wystarczy, by jeden z czytelników napisał,
{91909}{91962}to możecie dokładnie zobaczyć, co się dzieje.
{91966}{92099}Musi istnieć ktoś w tym kręgu,|kto ma niesamowite przeżycie w tej właśnie chwili.
{92105}{92161}I to absolutnie nic nie znaczy.
{92198}{92273}Kiedy więc słyszycie historię o niesamowitych,
{92276}{92341}telepatycznych przeżyciach, pomyślcie o tym eksperymencie
{92349}{92468}i pomyślcie o tym, jak prawdopodobne jest, że i tak by się to zdarzyło.
{92472}{92599}Zaufajcie metodom naukowym, zawierzcie metodzie naukowej.
{92623}{92675}Nie ma niczego złego w wierze.
{92686}{92737}Przesunę tylko Faradaya.
{92773}{92948}Nie ma niczego złego w zawierzeniu poprawnym przewidywaniom naukowym.
{92984}{93072}To jest ciężka kula armatnia.
{93099}{93165}Stanę tutaj i ją puszczę.
{93207}{93331}Przeleci w tamtą stronę i powróci ku mnie.
{93349}{93436}Wszystkie moje instynkty będą mi mówić, żebym uciekał.
{93491}{93606}Mam jednak wystarczającą wiarę w metodę naukową,
{93614}{93743}by wiedzieć, że zatrzyma się trzy centymetry lub mniej od mojej głowy.
{93802}{93853}No to leci.
{94375}{94438}Owiało mnie.
{94454}{94535}Laureat Nagrody Nobla, Sir Peter Medawar,
{94539}{94602}w książce napisanej razem ze swoją żoną stwierdza:
{94628}{94760}"Tylko istoty ludzkie kierują się w swoim zachowaniu wiedzą o tym,
{94767}{94801}co zdarzyło się zanim się urodzili i przewidywaniem tego,
{94804}{94889}co może się zdarzyć po ich śmierci.
{94910}{94988}Tak więc tylko ludzie znajdują drogę dzięki światłu,
{94998}{95086}które oświetla więcej niż skrawek ziemi, na której stoją".
{95105}{95143}To wszystko na dzisiaj.
{95146}{95255}W następnym wykładzie zajmę się problemem projektów,
{95262}{95372}różnicą między rzeczywiście zaprojektowanymi rzeczami,|takimi jak mikroskop elektronowy
{95383}{95472}i pozornie zaprojektowanymi rzeczami,|które w rzeczywistości wcale nie są zaprojektowane,
{95480}{95585}takimi jak ten słoń i ta jaskółka.
{95603}{95642}Bardzo wam dziękuję.
{95681}{95798}Polskie Stowarzyszenie Racjonalistów|Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska|Napisy: Tomasz Kalwasiński