MIKROEKONOMIA 1 Monopol Struktury rynkowe od konkurencji do monopolu KONKURENCJA KONKURENCJA DOSKONAAA MONOPOLISTYCZNA OLIGOPOL MONOPOL KONKURENCJA Proces współzawodniczenia podmiotów rynkowych w zawieraniu transakcji poprzez przedstawianie korzystniejszej od innych podmiotów oferty rynkowej celem realizacji swoich interesów. Rodzaje (formy) rynku Konkurencja Konkurencja Oligopol Monopol Cecha charakterystyczna doskonaÅ‚a monopolistyczna Liczba firm na rynku wiele wiele kilka jeden Rodzaj produktu identyczny/ zróżnicowany np. pod częściowo zindywidualizowany/b standaryzowany wzglÄ™dem opakowania zindywidualizowany rak bliskich substytutów Bariery wejÅ›cia brak pewne/niezbyt duże duże peÅ‚ne WpÅ‚yw na cenÄ™ brak ograniczony duży bardzo duży Metody konkurencji handlowej sprzedaż na konkurencja przy pomocy ceny, ale też jakoÅ›ci, reklama i tworzenie zorganizowanym reklamy; tzw. stosunków rynku spoÅ‚ecznych możliwe porozumienia kartelowe/zmowy cenowe Współczynnik koncentracji bliski 0% niski duży bliski 100% PrzykÅ‚ady Produkcja pÅ‚odów Produkcja odzieży Produkcja Zaopatrzenie w gaz i rolnych samochodów prÄ…d Monopol Monopol peÅ‚ny (ang. monopoly) wystÄ™puje wówczas, gdy caÅ‚y rynek danego produktu lub usÅ‚ugi jest kontrolowany przez jednego producenta lub sprzedawcÄ™. Monopol - zaÅ‚ożenia - produkty sÄ… jednorodne lub zróżnicowane, ale nie posiadajÄ… bliskich substytutów, - brak mobilnoÅ›ci wejÅ›cia do dziaÅ‚alnoÅ›ci opanowanej przez monopolistÄ™ (licencje, koncesje rozdzielane przez paÅ„stwo, opatentowane technologie, posiadanie surowców/czynników wytwórczych, dotacje paÅ„stwa), - jeden sprzedajÄ…cy i wielu kupujÄ…cych. Krzywa popytu w warunkach monopolu ZakÅ‚adajÄ…c, że na rynku monopolistycznym wielkość sprzedanej produkcji uzależniona jest od poziomu cen zgodnie z nastÄ™pujÄ…cym równaniem (D): P = -0,2Q + 6. OkreÅ›l zależność miÄ™dzy funkcjÄ… popytu (D), przychodem przeciÄ™tnym (AR), przychodem caÅ‚kowitym (TR) oraz przychodem marginalnym (MR). Krzywa popytu w warunkach monopolu Krzywa popytu na rynku monopolu posiada nachylenie negatywne. ZwiÄ™kszenie rozmiarów sprzedaży wymaga zmniejszenia ceny, natomiast mniejsza sprzedaż może być realizowana po wyższej cenie. Przychód przeciÄ™tny (AR) = Cena (P) > Przychód marginalny (MR) Przychód caÅ‚kowity (TR) roÅ›nie wraz ze zwiÄ™kszaniem produkcji i sprzedaży osiÄ…gajÄ…c maximum przy wielkoÅ›ci Q1. W punkcie tym MR = 0 a %µP%= 1. MiÄ™dzy Q1 a Q2 przychód marginalny (MR) jest ujemny, a przychód caÅ‚kowity (TR) zaczyna spadać. Maksymalizacja zysku w krótkim okresie Wielkość Przychód Koszt Zysk Przychód Koszt Cena produkcji caÅ‚kowity caÅ‚kowity caÅ‚kowity marginalny marginalny P Q TR TC Ä„ MR MC 1 90,00 90,00 150,00 -60,00 - - 2 88,00 176,00 190,00 -14,00 86,00 40,00 3 86,00 258,00 200,00 58,00 82,00 10,00 4 84,10 336,40 230,00 106,40 78,40 30,00 5 82,80 414,00 270,00 144,00 77,60 40,00 6 79,00 474,00 330,00 144,00 60,00 60,00 7 76,20 533,40 400,00 133,40 59,40 70,00 8 73,50 588,00 490,00 98,00 54,60 90,00 9 71,00 639,00 590,00 49,00 51,00 100,00 10 68,50 685,00 700,00 -15,00 46,00 110,00 Maksymalizacja zysku w krótkim okresie Kryterium optymalizacji odnosi siÄ™ zarówno do maksymalizacji zysku dodatniego, jak i minimalizacji zysku ujemnego (straty) przedsiÄ™biorstwa. Zysk osiÄ…ga maksimum, jeżeli: MR = MC oraz MC jest rosnÄ…cy lub MC jest malejÄ…cy lecz wolniej niż MR Cena monopolowa i produkcja w punkcie równowagi Wielkość produkcji maksymalizujÄ…ca zysk (QE) wyznacza punkt równowagi monopolu w krótkim okresie. Monopol sam wyznacza cenÄ™ sprzedaży swoich produktów i koryguje jÄ… w zależnoÅ›ci od reakcji popytu. Cena monopolowa (PE) wyznaczona jest w punkcie przeciÄ™cia siÄ™ krzywej popytu z wielkoÅ›ciÄ… produkcji maksymalizujÄ…cÄ… zysk monopolu. Cena monopolowa - przykÅ‚ad Funkcja przychodu caÅ‚kowitego monopolisty przyjmuje postać: TR(Q) = -1/3Q2 + 30Q. Funkcja kosztów caÅ‚kowitych przeciÄ™tnych przyjmuje postać: TC(Q) = 1/3Q2 10Q + 900. Wyznacz cenÄ™ monopolowÄ…. Oblicz zysk i zinterpretuj go. Zysk i strata monopolu Zysk ekonomiczny monopolu może być dodatni lub ujemny. Monopol osiÄ…ga zysk dodatni jeżeli cena monopolowa jest wiÄ™ksza od kosztu caÅ‚kowitego przeciÄ™tnego (ATC). Jeżeli cena monopolowa jest mniejsza od kosztu caÅ‚kowitego przeciÄ™tnego wówczas monopol osiÄ…ga zysk ujemny (stratÄ™). Zysk i strata monopolu - przykÅ‚ad Funkcja kosztów caÅ‚kowitych monopolisty wyraża siÄ™ nastÄ™pujÄ…cym równaniem: TC(Q) = Q3 20Q2 +200Q. Dla iloÅ›ci produkcji równej 5 monopolista osiÄ…ga próg rentownoÅ›ci. Wyznacz cenÄ™ monopolisty przy produkcji równej 7, wiedzÄ…c, że przychód marginalny zrównuje siÄ™ z cenÄ…, gdy cena wynosi 175. Krzywa podaży monopolu W przypadku monopolu nie istnieje jedyna zależność miÄ™dzy cenÄ… a oferowanÄ… iloÅ›ciÄ… produkcji nie istnieje zatem krzywa podaży monopolu w krótkim okresie. Zasadnicze znaczenie dla analizy rynków niedoskonale konkurencyjnych majÄ… ksztaÅ‚towanie siÄ™ popytu oraz kosztów produkcji. Dyskryminacja cenowa monopolu Dyskryminacja cenowa ma miejsce wówczas, kiedy ten sam produkt sprzedawany jest, w tym samym miejscu i czasie, po różnych cenach. Monopol stosujÄ…cy dyskryminacjÄ™ cenowÄ… zmierza do tego, aby przychód marginalny (MR) zrównaÅ‚ siÄ™ z kosztem marginalnym (MC) na wszystkich rynkach, na których sprzedaje swój produkt.