POLITYKA MORSKA UE


Przegląd Geologiczny, vol. 56, nr 3, 2008
W UNII EUROPEJSKIEJ
Polityka morska Unii Europejskiej
Maciej Podemski1
Europa posiada 70 000 km linii brze- (w tym ropa naftowa i gaz ziemny, których wydobycie z
gowej, graniczącej z dwoma oceanami i obszarów morskich stanowi ponad 80% ogólnej produkcji
czterema morzami: Oceanem Atlantyc- europejskiej, oraz energia odnawialna), a także turystyka
kim i Oceanem Arktycznym, Morzem przybrzeżna i morska również przynoszą ogromne docho-
Bałtyckim, Morzem Północnym, Morzem dy (ryc. 1).
Rródziemnym i Morzem Czarnym. W re- Transportem morskim obsługiwane jest ponad 40%
gionach nadmorskich w UE wytwarza- handlu wewnętrznego Unii Europejskiej oraz 90% jej han-
nych jest 40% PKB i mieszka 40% jej dlu zagranicznego. Europa jest w tym zakresie liderem
ludnoSci. Obszary morskie oraz wybrze- Swiatowym, dysponującym 40% Swiatowej floty, prze-
ża mają zasadnicze znaczenie dla dobrobytu Europy  są wożącej rocznie 3,5 miliarda ton ładunków i 350 milionów
one szlakami handlowymi, regulują klimat, są xródłem pasażerów. Transport morski zmniejsza m.in. zależnoSć
pożywienia, energii i zasobów, a także ulubionym miej- Europy od pojedynczych producentów surowców energe-
scem zamieszkania i wypoczynku. Przemysł stoczniowy, tycznych (ryc. 2.). Morza są też obszarami pozwalającymi
przewozy morskie, porty i rybołówstwo pozostają na łączenie sieci podmorskich rurociągów wewnątrz euro-
ważnymi sektorami aktywnoSci morskiej. Energetyka morska pejskich rynków energetycznych, na wykorzystywanie
Gujana Fr.
Strefa przybrzeżna Unii Europejskiej
produkt krajowy brutto (PKB) w euro/mieszkańca
wg NUTS 3 (2002 r.)
2026  12000
Reunion
12001  20000
20001  25000
25001  33000
33001  140000
Martynika
wielkoSć i pochodzenie PKB
w pasie 50-kilometrowej szerokoSci
wzdłuż strefy przybrzeżnej
udział PKB strefy przybrzeżnej
Gwadelupa
całkowity PKB (w milionach euro)
udział PKB strefy lądowej
W-y Kanaryjskie Madera Azory
0 70 140 280 420 560km
Ryc. 1. Strefa przybrzeżna Unii Europejskiej wg NUTS 3 (Nomenclature of Units for Territorial Statistics), 2002 oraz produkt
krajowy brutto (PKB) wg Eurostatu  baza danych REGIO (EU Directorate General for Regional Policy), Green Paper on a
future Maritime Policy for the EU, 2002
1
EuroGeoConsulting, ul. Jesionowa 36A, 05-816 Michałowice; maciej.podemski@egconsulting.com.pl
182
Przegląd Geologiczny, vol. 56, nr 3, 2008
Ruch tankowców
na wodach europejskich
w 2001 r.
Transpor ropy naftowej
(miliony ton)
< 10
10 15
50  100
100  200
200  300
300  800
Source ITOPF, 2004
Ryc. 2. Ruch tankowców na wodach europejskich w 2001 r. wg ITOPF (International Tanker Owners Pollution
Federation), Green Paper on a future Maritime Policy for the EU, 2004
podmorskich formacji geologicznych do magazynowania
ko wyspecjalizowane, skomplikowane i spełniające naj-
dwutlenku węgla, a także na swobodne wytwarzanie ener- wyższe wymagania ekologiczne. Rozwinęła się m.in. pro-
gii ze xródeł odnawialnych. dukcja wielkich statków wycieczkowych, mających
Rozwój wiedzy i technologii stwarza coraz lepsze zastosowanie w szybko rozwijającej się turystyce mor-
warunki zamieszkania nad morzem. Dużo osób przenosi
skiej. W tym asortymencie Europa jest praktycznie jedy-
się na europejskie wybrzeża, aby z tego korzystać. Jednak
nym producentem na Swiecie.
skutek tych działań prowadzi do konfliktów interesów oraz
PrzyszłoSciowym paliwem są występujące na dnie wielu
do pogarszania się stanu Srodowiska morskiego. Dotych-
mórz hydraty metanu (metan powstały z beztlenowego, bak-
czas polityka Unii Europejskiej odrębnie traktowała pro-
teryjnego rozkładu substancji organicznej, zmrożony z
blemy transportu morskiego, przemysłu, regionów
wodą, stabilny w niskich  około 5oC  temperaturach i
przybrzeżnych, morskich i podmorskich xródeł energii,
pod ciSnieniem około 50 barów, co odpowiada głębokoSci
rybołówstwa, Srodowiska morskiego itd. Brakowało syste-
morza wynoszącej 500 m). Obecne szacunki Swiatowych
matycznej analizy ich wzajemnych powiązań oraz możli-
zasobów tego paliwa (jego ekwiwalentu energetycznego)
woSci wykorzystania ich współdziałania.
wielokrotnie przekraczają wartoSć energetyczną wszystkich
Tymczasem roSnie pozycja UE w rozwoju wielu branż
znanych zasobów ropy naftowej i gazu ziemnego oraz węgla
Swiatowego przemysłu morskiego i gospodarczego wyko-
kamiennego i brunatnego, liczonych łącznie. Wykorzystanie
rzystania mórz. Dla przykładu, Morze Północne jest czwar-
tych zasobów zależy jednak od rozwiązania wielu proble-
tym, największym Swiatowym producentem ropy naftowej
mów technologicznych. Również w tym temacie Europa jest
i gazu ziemnego na Swiecie po Rosji, Stanach Zjednoczo-
obecnie niekwestionowanym liderem.
nych i Arabii Saudyjskiej. Morza otaczające Europę odgry-
Unia Europejska jest jednym z największych Swiato-
wają ogromną rolę w rozwoju europejskiego sektora
wych potentatów, jeSli chodzi o połów i przetwórstwo ryb
energetycznego jako drogi transportu dużej częSci ropy
morskich. Wprawdzie w ostatnich latach poważnie zma-
naftowej i gazu ziemnego. Wzrastające znaczenie trans-
lała liczba jednostek połowowych w krajach unijnych, jed-
portu skroplonego gazu przyczynia się do budowy nowych,
nakże przemysł ten nadal zatrudnia ponad 500 tysięcy
wyspecjalizowanych terminali.
pracowników. Szybko rozwija się też przemysł hodowli
Należy podkreSlić, że transport morski jest znacznie
ryb (akwakultura), który stopniowo będzie pokrywać wzrost
bardziej efektywny i energooszczędny niż transport
popytu na ryby.
lądowy. Może on łatwiej korzystać z energii słonecznej i
Istniejące zagrożenie wybrzeży morskich, spowodo-
wiatrowej oraz z biopaliw. Europejski przemysł stocznio-
wane coraz bardziej zatłoczonymi wodami przybrzeżnymi,
wy przechodził w ostatnich dziesięcioleciach trudne chwi-
kluczowa rola oceanów w systemie klimatycznym oraz
le  40% pracowników straciło w nim swoje miejsca
ciągłe pogarszanie się stanu Srodowiska morskiego wyma-
pracy. Wzrosła jednak o ponad 40% jego produktywnoSć z
jednoczesną zmianą profilu produkcyjnego na statki wyso- gają od Europy większej koncentracji na problematyce
183
Przegląd Geologiczny, vol. 56, nr 3, 2008
związanej z morzami i oceanami. Komisja Europejska Europejski i Rada Europejska przyjęły rekomendację o
dostrzegła wagę tych problemów i rozpoczęła liczne realizacji zintegrowanego zarządzania obszarami przy-
działania w tym kierunku. Przede wszystkim komisja pro- brzeżnymi (ICZM  Integrated Coastal Zone Manage-
ponuje Unii Europejskiej prowadzenie zintegrowanej poli- ment) w Europie, a państwa członkowskie zaczęły tworzyć
tyki morskiej, która będzie opierała się na założeniu, że
systemy planowania przestrzennego europejskich wód
wszystkie zagadnienia związane z oceanami i morzami
przybrzeżnych. Jednakże rosnąca konkurencja w wykorzy-
Europy są wzajemnie powiązane oraz że działania poli-
stywaniu morza, obejmująca transport morski, rybołówstwo,
tyczne dotyczące morza należy prowadzić w sposób skoor-
akwakulturę, rekreację, produkcję energii morskiej i inne
dynowany.
formy eksploatacji dna morza wymaga zintegrowanego
Za szczególnie ważne uznano następujące projekty:
podejScia planistycznego, obejmującego zarówno strefy
opracowanie europejskiej strategii w tematyce
przybrzeżne, jak i przylegające do nich akweny morskie.
badań naukowych Srodowiska morskiego;
W związku z tym Komisja Europejska zamierza w 2008 r.
zorganizowanie europejskiej sieci centrów dosko-
opracować tzw. mapę drogową, ułatwiającą rozwój mor-
nałoSci badań morskich;
skiego planowania przestrzennego w państwach członkow-
opracowanie mapy drogowej na potrzeby morskiego
skich.
planowania przestrzennego w państwach członkow-
skich;
Dane i informacje dotyczące morza
opracowanie przez państwa członkowskie krajo-
wych, zintegrowanych polityk morskich;
Łatwy dostęp do danych na temat różnorodnych zagad-
opracowanie strategii na rzecz łagodzenia skutków
nień, dotyczących Srodowiska naturalnego europejskich
zmian klimatycznych w regionach przybrzeżnych;
mórz i oceanów oraz działalnoSci człowieka na ich obsza-
zorganizowanie europejskiej sieci nadzoru morskie-
rach, stanowi podstawę podejmowania decyzji w zakresie
go;
polityki morskiej. W Europie gromadzi się i przechowuje
promowanie idei europejskiego transportu morskie-
ogromną iloSć danych i informacji dotyczących morza.
go bez barier;
Komisja Europejska zamierza w 2008 r. podjąć kroki na
ograniczenie emisji CO2 oraz zanieczyszczeń powo-
rzecz budowy europejskiej sieci informacji i obserwacji
dowanych przez przewozy morskie;
Srodowiska morskiego oraz wesprzeć kompleksowe karto-
zwalczanie nielegalnych połowów i destrukcyjnych
wanie mórz państw członkowskich.
połowów włokami na pełnym morzu;
Komisja Europejska powołała już grupę ds. polityki
kontrolowanie zwolnień z unijnych przepisów pra-
morskiej, której zadaniem jest analiza kwestii morskich i
wa pracy w sektorze przewozów morskich i
wpływających na nie działań politycznych, koordynacja
rybołówstwa.
polityk sektorowych, zagwarantowanie, że uwzględnia się
Za podstawowe projekty uznano:
ich interakcje oraz pilotowanie rozwoju polityki między-
a) nadzór morski  który ma zasadnicze znaczenie dla
sektorowej. Zaczęto też integrować agencje Unii Europej-
bezpiecznego korzystania z przestrzeni morskiej;
skiej, zajmujące się zadaniami związanymi z polityką morską,
b) morskie planowanie przestrzenne oraz zintegrowane
w celu wniesienia przez nie wspólnego wkładu w opraco-
zarządzanie strefą przybrzeżną  które stanowią podsta-
wywanie polityki morskiej. Komisja zamierza również
wowe narzędzia w podejmowaniu decyzji;
zwrócić się do państw członkowskich o opracowanie kra-
c) dane i informacje dotyczące morza.
jowych, zintegrowanych polityk morskich, przedstawić w
2008 r. zbiór wytycznych dla tych polityk oraz zorganizo-
Nadzór morski
wać strukturę bieżących konsultacji z zainteresowanymi
Działania w zakresie nadzoru morskiego są prowadzo- podmiotami, która umożliwi wymianę sprawdzonych
ne przez państwa członkowskie, chociaż większoSć zagrożeń, wzorców porządkowania polityki morskiej.
do których się one odnoszą, ma zasięg międzynarodo-
wy. W większoSci przypadków nadzór dotyczący rybo- ródła:
European Commission, 2006, Green Paper on a future
łówstwa, Srodowiska, kontroli na morzach i imigracji,
Maritime Policy for the EU, Towards a future Maritime
prowadzą różne agencje, działające niezależnie od siebie.
Policy for the Union: A European vision for the oceans and
Komisja podkreSla więc koniecznoSć lepszej koordynacji
seas, Luxembourg: Office for Official Publications of the
nadzoru morskiego poprzez SciSlejszą współpracę straży
European Communities
przybrzeżnych i innych agencji państw członkowskich.
Commission of the European Communities, 2007, Commu-
Nacisk powinien być położony na rozwój zintegrowanej
nication from the Commission to the European Council and
sieci systemów kontroli ruchów statków i e-nawigacji na
the European Parliament: An Energy Policy for Europe,
europejskich wodach przybrzeżnych i na pełnym morzu, w tym
{SEC(2007) 12}, COM(2007) 1 final, Brussels, 10.1.2007
na rozwój monitorowania satelitarnego oraz systemu dale-
Komisja Wspólnot Europejskich, 2007, Komunikat Komisji
kiego zasięgu identyfikacji i Sledzenia statków (LRIT 
do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komi-
Long Range Identification and Tracking Systems).
tetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów: Zinte-
growana polityka morska Unii Europejskiej, KOM(2007)
Morskie planowanie przestrzenne
575 wersja ostateczna. Bruksela, dnia 10.10.2007
oraz zintegrowane zarządzanie strefą przybrzeżną
Commission of the European Communities, 2007, Com-
mission Staff Working Document, Accompanying document
Istniejące planowanie przestrzenne koncentruje się
to the Communication from the Commission: An Integrated
przede wszystkim na terenach lądowych i często nie
Maritime Policy for the European Union, Energy Policy and
uwzględnia oddziaływania rozwoju wybrzeża na morze i
Maritime Policy: Ensuring a Better Fit, SEC(2007) 1283
odwrotnie. Co prawda, już w maju 2002 r. Parlament provisional version, Brussels, 10 October 2007
184


Wyszukiwarka