PodrÄ™czny poradnik elektronika PodrÄ™czny poradnik elektronika PodrÄ™czny poradnik elektronika PodrÄ™czny poradnik elektronika PodrÄ™czny poradnik elektronika W serii PodrÄ™czny poradnik elektronika prezentujemy praktyczne dane katalogowe najważniejszych podzespołów elektronicznych. MateriaÅ‚ zawiera część opisowÄ…, omawiajÄ…cÄ… podstawowe wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci omawianych podzespołów. W tej części przedstawione sÄ… punkty Stabilizatory ciężkoÅ›ci , czyli najważniejsze sprawy, na które zawsze trzeba zwracać uwagÄ™ stosujÄ…c dane liniowe elementy. Okazuje siÄ™ bowiem, że w opasÅ‚ych katalogach mnóstwo informacji powtarza siÄ™ wielokrotnie, część 2 a ponadto nie wszystkie dane sÄ… jednakowo potrzebne. Szczerze wartoÅ›ci granicznej. Co gorsza, użytkow- PrÄ…d spoczynkowy nik nie bÄ™dzie wiedziaÅ‚ o takim ograni- mówiÄ…c, peÅ‚ne dane katalogowe Dla praktyka ważnym parametrem czeniu napiÄ™cia i może dÅ‚ugo zastana- potrzebne sÄ… tylko zawodowemu stabilizatorów na napiÄ™cie ustalone jest wiać siÄ™, dlaczego jego ukÅ‚ad po pew- prÄ…d spoczynkowy pobierany przez sam konstruktorowi, który nie tylko nym czasie zaczyna wariować, a po wy- stabilizator. Zazwyczaj prÄ…d ten wynosi projektuje ukÅ‚ad, ale też Å‚Ä…czeniu zasilania i odpoczynku znów 3...6mA, ale w przypadku wspomnia- pracuje poprawnie. przeprowadza szczegółowÄ… analizÄ™, nych stabilizatorów LDO (o których wiÄ™- WÅ‚aÅ›ciwie dobrany radiator jest ko- aby urzÄ…dzenie niezawodnie cej dowiesz siÄ™ z dalszej części artykuÅ‚u) nieczny również ze wzglÄ™du na nieza- przy maÅ‚ych napiÄ™ciach UIO prÄ…d spo- pracowaÅ‚o we wszelkich możliwych wodność - awaryjność półprzewodników czynkowy może wzrastać nawet do do przewidzenia warunkach, roÅ›nie radykalnie ze wzrostem tempera- rysun- 100mA. Zobacz jak to wyglÄ…da na rysun- rysun- rysun- rysun- w caÅ‚ym zaÅ‚ożonym zakresie tury. ku 7a który pokazuje prÄ…d pobierany ku 7a ku 7a, ku 7a ku 7a Ale nawet z najlepszym radiatorem temperatur, napięć zasilajÄ…cych itp. przez sam stabilizator typu L4940 przy ukÅ‚ad w obudowie TO-220 nie jest w sta- różnych prÄ…dach pracy i napiÄ™ciach UI. Elektronik-amator takiej gruntownej nie rozproszyć wiÄ™cej niż 5...30W. Zależy rysu- Przyczyna jest prosta - jak pokazuje rysu- rysu- rysu- rysu- analizy zwykle nie przeprowadza to głównie od tak zwanej rezystancji ter- nek 7b nek 7b nek 7b, szeregowym elementem regula- nek 7b nek 7b i wystarczÄ… mu dane skrócone. micznej miÄ™dzy strukturÄ…, gdzie wydziela cyjnym jest w takim stabilizatorze tran- siÄ™ ciepÅ‚o, a obudowÄ… (Rthjc) oraz od re- zystor PNP, który dla osiÄ…gniÄ™cia maÅ‚ego zystancji termicznej zastosowanego ra- napiÄ™cia UCE (napiÄ™cia nasycenia) wy- diatora (Rthra). Szczegóły opiszÄ™ kiedyÅ› maga znacznego prÄ…du bazy. w artykule o radiatorach, ale już teraz Moc strat awansem podajÄ™ ci w tabelach wartoÅ›ci Rthjc poszczególnych kostek. Na razie Poważnym ograniczeniem wystÄ™pujÄ…- nie bÄ™dziesz z nich korzystaÅ‚, problem cym przy stosowaniu stabilizatorów sÄ… wytÅ‚umaczÄ™ ci proÅ›ciej. straty mocy. PamiÄ™taj, że na każdym pra- Zauważ mianowicie, że kostki cujÄ…cym stabilizatorze wydziela siÄ™ umieszczone w takiej samej obudowie w postaci ciepÅ‚a moc strat, którÄ… można obliczyć mnożąc napiÄ™cie miÄ™dzy we- (np. TO-220) majÄ… różnÄ… maksymalnÄ… moc strat. Po prostu krysztaÅ‚ krzemu nie jÅ›ciem a wyjÅ›ciem stabilizatora przez ma idealnego kontaktu termicznego pÅ‚ynÄ…cy przezeÅ„ prÄ…d obciążenia: z metalowÄ… wkÅ‚adkÄ… radiatorowÄ… obudo- P = U × I IO L ZapamiÄ™taj, że ukÅ‚ad w maÅ‚ej plastiko- wy. Jakość tego poÅ‚Ä…czenia termicznego zależy głównie od zastosowanej techno- wej obudowie TO-92 może rozproszyć Rys. 7a. PrÄ…d pobierany przez okoÅ‚o 500mW, a TO-220 bez radiatora - logii produkcji. stabilizator L4940V5. okoÅ‚o 1W mocy strat. Można wiÄ™c Podana w katalogach maksymalna w przybliżeniu przyjąć, że przy prÄ…dach moc strat (P lub P ) mierzona jest max tot powyżej 100mA należy stosować radia- przy wrÄ™cz idealnym chÅ‚odzeniu, a wiÄ™c tor. Å›wiadczy ona o wspomnianej rezystancji Bez radiatora, lub jeÅ›li użyty radiator termicznej miÄ™dzy zÅ‚Ä…czem a obudowÄ…. bÄ™dzie za maÅ‚y, ciepÅ‚o nie bÄ™dzie należy- ZapamiÄ™taj raz na zawsze, że w prak- cie odprowadzane: temperatura struktu- tyce stosujemy radiatory dalekie od idea- ry wzroÅ›nie do +150°C. Wtedy wbudo- Å‚u, wiÄ™c nigdy nie można odprowadzić wane zabezpieczenie ograniczy prÄ…d do otoczenia tyle mocy (w postaci ciepÅ‚a) Rys. 7b. Typowy ukÅ‚ad stabilizatora i zmniejszy napiÄ™cie wyjÅ›ciowe tak, żeby ile podano w katalogu. Przyjmij, że przy LDO. temperatura struktury nie przekroczyÅ‚a przeciÄ™tnym radiatorze możesz stracić 58 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 10/96 PodrÄ™czny poradnik elektronika PodrÄ™czny poradnik elektronika PodrÄ™czny poradnik elektronika PodrÄ™czny poradnik elektronika PodrÄ™czny poradnik elektronika cować w podanych warunkach. Powi- temperatur pracy i dokÅ‚adność, jednak nieneÅ› tylko zgodnie z rysunkiem 8 do- dla hobbysty nie ma to wiÄ™kszego zna- brać odpowiedni radiator. Przy mocy czenia. 10W powinien on mieć powierzchniÄ™ Warto wiedzieć, że prÄ…d spoczynko- okoÅ‚o 100cm2. Zastosuj wiÄ™c blachÄ™ alu- wy takich stabilizatorów jest prawie jed- miniowÄ… o gruboÅ›ci 2...3mm i wymia- nakowy dla wszystkich wersji, nawet rach okoÅ‚o 10x10cm. UkÅ‚ad powinien wersji L, i wynosi okoÅ‚o 4...5mA. Może być przykrÄ™cony mniej wiÄ™cej na Å›rodku to być krytycznym parametrem w ukÅ‚a- tego radiatora, a sam radiator ma być dach bateryjnych i wtedy jedynym dob- umieszczony pionowo. rym wyjÅ›ciem jest rozejrzenie siÄ™ za no- Podany przykÅ‚ad jest trochÄ™ sztuczny, woczesnym stabilizatorem z prÄ…dem ponieważ zastosowanie transformatora, spoczynkowym rzÄ™du mikroamperów. Rys. 8. Dobór powierzchni radiatora. który przy prÄ…dzie maksymalnym daje SpoÅ›ród stabilizatorów o napiÄ™ciu do- napiÄ™cie o 10V wiÄ™ksze od potrzebnego bieranym przez użytkownika najczęściej co najwyżej 40...70% podanej w katalo- napiÄ™cia wyjÅ›ciowego, jest ewidentnym używane sÄ… stabilizatory LM317 (napiÄ™- gu maksymalnej mocy strat. bÅ‚Ä™dem. Należy zastosować transforma- cia dodatnie) i LM337 (napiÄ™cia ujemne). PraktycznÄ… pomocÄ… w doborze radia- tor, który przy prÄ…dzie maksymalnym Przy wiÄ™kszych prÄ…dach także LM350. tora w postaci pÅ‚askiego, kwadratowego i napiÄ™ciu sieci obniżonym o 10% do- DziÅ› praktycznie nie używa siÄ™ już kawaÅ‚ka zwykÅ‚ej blachy aluminiowej starczy napiÄ™cia o 3...4V wiÄ™kszego niż w popularnym sprzÄ™cie stabilizatorów rysunek 8 o gruboÅ›ci 2...3mm, bÄ™dzie rysunek 8 potrzebne napiÄ™cie wyjÅ›ciowe. w drogich, metalowych obudowach TO- rysunek 8, rysunek 8 rysunek 8 pokazujÄ…cy orientacyjnie, jakie wymiary Ale opisana sytuacja może mieć miej- 3, a tylko plastikowych TO-220 i TO-92. (dÅ‚ugość boku w cm) i powierzchniÄ™ (w sce np. w samochodzie, gdzie w czasie Coraz częściej spotyka siÄ™ też elementy cm2) powinien mieć taki radiator. Oczy- jazdy napiÄ™cie akumulatora jest bliskie do montażu powierzchniowego. 15V, a stabilizator ma zmniejszyć je do wiÅ›cie, dotyczy to tylko stabilizatorów Stabilizatory LDO w obudowach wiÄ™kszej mocy, np. TO- wartoÅ›ci 5V. 220 czy TO-3, a nie wersji w miniaturowej Jak wspomniaÅ‚em, coraz wiÄ™kszÄ… po- Najpopularniejsze plastikowej obudowie TO-92 czy obudo- pularnoÅ›ciÄ… cieszÄ… siÄ™ stabilizatory typu ukÅ‚ady scalone wie do montażu powierzchniowego. Low Drop Out (LDO). Stosowane sÄ… przede wszystkim w urzÄ…dzeniach zasi- Przy montażu elementów mocy, nale- Obecnie najczęściej używane sÄ… sta- ży obowiÄ…zkowo posmarować miejsce lanych z akumulatorów i baterii, gdzie bilizatory napięć dodatnich serii 78XX styku ukÅ‚adu z radiatorem przewodzÄ…cÄ… pozwalajÄ… wykorzystać praktycznie caÅ‚Ä… i ujemnych - 79XX, gdzie dwie ostatnie ciepÅ‚o pastÄ… silikonowÄ…. pojemność baterii. ZwykÅ‚y stabilizator cyfry XX okreÅ›lajÄ… napiÄ™cie wyjÅ›ciowe. Rozważ przykÅ‚ad: z napiÄ™ciem U rzÄ™du 2V wymagaÅ‚by al- Dodatkowa litera w Å›rodku oznaczenia DO W twoim ukÅ‚adzie maksymalny prÄ…d informuje o maksymalnym prÄ…dzie pra- bo zastosowania jednego ogniwa wiÄ™- cej, albo nie pozwoliÅ‚by wykorzystać ca- obciążenia wynosi 1A. Przy takim prÄ…- cy: L - 0,1A, M - 0,5A, bez litery - 1A lub 1,5A, dzie, woltomierzem napiÄ™cia staÅ‚ego Å‚ej pojemnoÅ›ci baterii. Ale nie ma róży S - 2A, T - 3A. PrzykÅ‚adowo KIA78M12 ma zmierzyÅ‚eÅ› napiÄ™cie miÄ™dzy wejÅ›ciem bez kolców. napiÄ™cie wyjÅ›ciowe 12V i prÄ…d do 0,5A, a wyjÅ›ciem stabilizatora. Wynosi ono Jak ci wspomniaÅ‚em, w zastosowa- L7805 ma napiÄ™cie wyjÅ›ciowe 5V i prÄ…d niach bateryjnych istotny jest prÄ…d spo- 10V. W takich warunkach w stabilizato- 1A, LM79L15 - 15V, 0,1A (ale 7852 ma rze wydziela siÄ™ 1Ax10V = 10W mocy czynkowy I pobierany przez sam stabili- napiÄ™cie 5,2V, a 7885 - 8,5V). Litery na Q strat. Zastosowany stabilizator typu poczÄ…tku oznaczenia wskazujÄ… produ- zator. Trzeba pamiÄ™tać, że starsze stabili- zatory typu LDO, które sÄ… wymienione 7805 ma prÄ…d maksymalny, zgodnie z ry- centa, i mogÄ… być pominiÄ™te. Niektórzy sunkiem 5, ponad 1A i maksymalnÄ… moc w Å›ciÄ…gawce, majÄ… wprawdzie maÅ‚e na- wytwórcy stosujÄ… też dalsze litery na piÄ™cie U , ale przy takim napiÄ™ciu miÄ™- strat równÄ… 20W. Może wiÄ™c Å›miaÅ‚o pra- koÅ„cu oznaczenia wskazujÄ…ce na zakres DO ObjaÅ›nienia do Å›ciÄ…gawki Przy stabilizatorach na napiÄ™cie ustalone li obok w nawiasie podano drugÄ… wartość, jest wiÄ™kszych pojemnoÅ›ci i mniejszych rezystancji podano najwyższe dopuszczalne napiÄ™cie we- to wartość maksymalna, czyli gwarantowana dla ESR kondensatora COUT. Należy wiÄ™c stoso- jÅ›ciowe, czyli napiÄ™cie miÄ™dzy koÅ„cówkÄ… masy wszystkich egzemplarzy. wać kondensatory o pojemnoÅ›ci 100µF lub a wejÅ›ciem. W niektórych ukÅ‚adach LDO Podane informacje zaczerpniÄ™te sÄ… z katalo- jeszcze wiÄ™kszej. (zwÅ‚aszcza przeznaczonych do ukÅ‚adów samo- gów różnych producentów, przy czym zazwyczaj Na rynku można spotkać ukÅ‚ady z rodziny chodowych) do tego napiÄ™cia stabilizator pra- podano wartoÅ›ci najgorszego producenta. Po- LM29XX (np. LM2931) w obudowie piÄ™cionóż- cuje normalnie, a przy wiÄ™kszym napiÄ™ciu wy- nieważ poszczególne firmy nieco odmiennie de- kowej. Jest to wersja z napiÄ™ciem wyjÅ›ciowym Å‚Ä…cza siÄ™, ale nie ulega uszkodzeniu. Szczegó- finiujÄ… parametry (zakres temperatur, napiÄ™cia dobieranym przez użytkownika. Z uwagi na in- łów trzeba szukać w katalogach firmowych. pracy, prÄ…dy), nie można bezkrytycznie porówny- ny ukÅ‚ad wyprowadzeÅ„, kostki te nie zostaÅ‚y Natomiast przy stabilizatorach o napiÄ™ciu wać ich wartoÅ›ci. Szczególnie dotyczy to stabili- wyszczególnione w tabelach. dobieranym przez użytkownika podano maksy- zatorów typu LDO, a zwÅ‚aszcza ich napięć drop W tabelach można znalezć parametry ukÅ‚a- malne napiÄ™cie różnicowe U (czyli napiÄ™- out U oraz prÄ…du pobieranego przez sam stabi- dów LM z oznaczeniem trzycyfrowym, zaczy- IOmax DO cie miÄ™dzy wejÅ›ciem a wyjÅ›ciem). Podane lizator I . najÄ…cym siÄ™ od cyfry 3 - np. LM317. Takie sa- Q w tabelach wartoÅ›ci prÄ…du Imin dotyczÄ… najgor- Podane zatrważajÄ…co duże wartoÅ›ci prÄ…dów me parametry majÄ… ukÅ‚ady z oznaczeniami za- szych warunków, przy maksymalnym napiÄ™ciu I (rzÄ™du dziesiÄ…tków miliamperów) dotyczÄ… sy- czynajÄ…cymi siÄ™ od cyfr 2 i 1 (LM217 i LM117). Q miÄ™dzy wejÅ›ciem a wyjÅ›ciem U . W praktyce tuacji, gdy różnica napięć miÄ™dzy wejÅ›ciem UkÅ‚ady LM1xx i LM2xx przeznaczone sÄ… do za- IO przy mniejszych napiÄ™ciach U minimalny prÄ…d a wyjÅ›ciem U jest rzÄ™du 1V, czyli bliska napiÄ™- stosowaÅ„ przemysÅ‚owych i specjalnych, majÄ… IO IO obciążenia I może być 2..3 krotnie mniejszy. ciu U ; gdy napiÄ™cie U jest wiÄ™ksze, stabiliza- w zasadzie takie same parametry, tylko szerszy min DO IO JeÅ›li w którejÅ› rubryce brakuje wartoÅ›ci da- tor LDO pobiera jedynie kilka miliamperów prÄ…- zakres temperatur pracy - sÄ… wiÄ™c trochÄ™ lep- nego parametru, to znaczy, że w dostÄ™pnych du I . sze, ale też znacznie droższe i rzadziej spotyka- Q katalogach nie byÅ‚ on podany. Przy niektórych stabilizatorach LDO podano ne. W tabelach podano wartoÅ›ci Å›rednie, czyli minimalnÄ… pojemność C . Ogólnie biorÄ…c, sta- OUT spodziewane dla wiÄ™kszoÅ›ci egzemplarzy. JeÅ›- bilizatory typu LDO sÄ… mniej stabilne i wymagajÄ… 59 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 10/96 PodrÄ™czny poradnik elektronika PodrÄ™czny poradnik elektronika PodrÄ™czny poradnik elektronika PodrÄ™czny poradnik elektronika PodrÄ™czny poradnik elektronika Stabilizatory napięć dodatnich o ustalonym napiÄ™ciu wyjÅ›ciowym Typ ukÅ‚adu NapiÄ™cie wyj. Uin IL UDO przy IL IQ Pmax Rthja Uwagi 78XX 5...24 35 1 2,2 1 4(8) 20 4 TO-220 78MXX 5...24 35 0,5 2,5 0,5 4(8) 7,5 5 TO-220 78LXX 5...24 35 0,1 2 0,1 3(5) 0,5 230 TO-92 78SXX 5...24 35 2 2,2 2 (8) 3 T0-220 78TXX 5;8;12;15 35 3 2,3 3 4(6) 25 2,5 TO-220 L26XX 5;8,5;10 26 0,5 1,9 0,5 20(45) 4 TO-220 LDO COUT=100µF L48XX 5;8,5;9,2;10;12 26 0,4 0,4 0,4 65(90) 4 TO-220 LDO COUT=100µF L4940 5;8,5;10;12 17 1,5 0,5 1,5 30(50) 20 3 TO-220 LDO COUT=22µF L4941 5 16 1 0,45 1 20(40) 20 3 TO-220 LDO COUT=22µF L4945 5 26 0,5 0,4 0,5 110(180) 3 TO-220 LDO COUT=47µF L4950 8,5 26 0,5 0,4 0,5 110(180) 3 TO-220 LDO COUT=47µF L4951 10 26 0,5 0,4 0,5 110(180) 3 TO-220 LDO COUT=47µF LM309 5 35 1 2 1 5,2(10) 20 3 TO-3 LM323(LT323) 5 20 3 2,2 3 12(20) 30 2 TO-3 LM340 5,12,15 35 1,5 2,2 1,5 (6,5) 15 4 TO-220 LM330 5 26 0,15 0,4 0,15 18(40) 4 TO-220 LDO LM341 5,12,15 35 0,5 2,2 0,5 4(10) 5 TO-220 LM342 5,12,15 30 0,25 2,3 0,25 (6) 15 TO-202 LM2930 5;8 26 0,15 0,4 0,15 18(40) 20 3 TO-220 LDO LM2931 5 26 0,1 0,4 0,1 15(30) 20 5 TO-220 LDO COUT=100µF LM2936 5 40 0,05 0,25 0,05 1,5 0,5 195 TO-92 LDO LM2940 5;8;9;10;12;15 26 1 0,7 1 30(60) 20 3 T0-220,TO-3 LDO LP2950 5 30 0,1 0,5 0,1 8(14) 180 TO-92 LP2954 5 30 0,25 470 0,25 21(33) - 3 TO-220 LDO LM3940 3,3 6 1 0,5 1 110(250) 3 - TO-220 (5V na 3,3V) LT1003 5 20 5 2,5 5 12(20) 40 1,5 TO-3 TEA7605 5 28 0,5 0,4 0,5 75(100) 3 TO-220 LDO COUT=10µF TL780 5;12;15 35 1,5 2 1,5 3,5(8) 15 5 TO-220 Stabilizatory napięć ujemnych o ustalonym napiÄ™ciu wyjÅ›ciowym Typ ukÅ‚adu NapiÄ™cie wyj. UIOmax IL UDO przy IL IQ Pmax Rthja Uwagi 79XX -5...-24 -25 1 2,5 1 4(8) 15 5 TO-220 79MXX -5...-15 -35 0,5 4(8) 5 TO-220 79LXX -5...-24 -30 0,1 1,8 0,1 2(6) 0,6 180 TO-92 LM320 -5,-12,-15 -25 1,5 2,5 1,5 1(2) 15 4 TO-220 LM345 -5 -20 3 2 3 1(3) 25 2 TO-3 LM2990 -5...-15 -26 1 0,6 1 9(50) 20 2,5 TO-220 LDO TO-3 TO-220 TO-3 TO-220 TO-3 TO-220 TO-3 TO-220 TO-3 TO-220 TO-39 TO-39 TO-39 TO-39 TO-39 60 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 10/96 PodrÄ™czny poradnik elektronika PodrÄ™czny poradnik elektronika PodrÄ™czny poradnik elektronika PodrÄ™czny poradnik elektronika PodrÄ™czny poradnik elektronika Stabilizatory napięć dodatnich o napiÄ™ciu dobieranym przez użytkownika Typ ukÅ‚adu NapiÄ™cie wyj. UIO IL Imin UDO IL IAdj Pmax Rthjc Uwagi MAX V V A mA V A µA W K/W LM317(LT317) 1,2-37 40 1,5 3,5(10) 2,5 1,5 50(100) 20 3 LM317HV 1,2-57 60 1,5 3,5(12) 2,2 1,5 50(100) 20 LM317L 1,2-37 40 0,1 3,5(5) 1,8 0,1 50(100) 0,6 170 TO-92 LM317M 1,2-37 40 0,5 3,5(10) 2,1 0,5 50(100) 7,5 7 TO-220 LM338(LT338) 1,2-32 35 5 3,5(5) 2,8 5 45(100) 25(50) 4(1) TO-220(TO-3) LM350 1,3-33 35 3 3,5(10) 2,3 3 50(100) 25 3(4) TO-220 LM396 1,2-15 20 10 10 2,5 10 50(100) 70 1(1,2) TO-3 LT1038 1,2-32 35 10 7(20) 2,7 10 50(100) 75 1 TO-3 LT1083 1,2-32 35 7,5 5(10) 1,4 7,5 55(120) 45 1 TO-220,TOP-3 LDO LT1084 1,2-32 35 5 5(10) 1,4 5 55(120) 30 1 TO-220,TOP-3 LDO LT1085 1,2-32 35 3 5(10) 1,4 3 55(120) 30 1 TO-220,TOP-3 LDO LT1086 1,2-24 25 1,5 5(10) 1,4 1,5 55(120) 15 (4) TO-220,TOP-3 LDO TL783 1,2-125 125 0,7 (15) 10 0,5 83(110) 20 4 TO-220 wysokonapiÄ™ciowy Stabilizatory napięć ujemnych o napiÄ™ciu dobieranym przez użytkownika Typ ukÅ‚adu NapiÄ™cie wyj. UIOd IL Imin UDO IL IAdj Pmax Rthja Uwagi V V A mA V A µA W K/W LM337(LT337) 1,2-37 40 1,5 2,5(10) 2,5 1,5 65(100) 15 4 TO-220 LM337HV 1,2-47 59 1,5 2,5(10) 2,5 1,5 65(100) 3 TO-3 LM337M 1,2-37 40 0,5 2,5(10) 2 0,5 65(100) 7,5 7 TO-220 LM337L 1,2-37 40 0,1 3,5(5) 50(100) 0,6 160 TO-92 LM333 1,2-32 35 3 2,5(5) 70(100) 30 4 TO-220 LT1033 1,2-32 35 3 2,5(5) 2,8 3 65(100) 30 4 TO-220 TO-92 TOP-3 SO-8 TO-92 TOP-3 SO-8 TO-92 TOP-3 SO-8 TO-92 TOP-3 SO-8 TO-92 TOP-3 SO-8 61 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 10/96 PodrÄ™czny poradnik elektronika PodrÄ™czny poradnik elektronika PodrÄ™czny poradnik elektronika PodrÄ™czny poradnik elektronika PodrÄ™czny poradnik elektronika 20...50 razy mniejszy niż maksymalny a) b) prÄ…d obciążenia. Jeszcze lepszym roz- wiÄ…zaniem byÅ‚oby nieznaczne przerobie- nie ukÅ‚adu i użycie MOSFETa P zamiast tranzystora PNP. Inne stabilizatory Przed laty najpopularniejszym stabili- zatorem scalonym byÅ‚ ukÅ‚ad 723 (UA723, µA723, MC1723, LM723 itp.), który &! &! w kraju produkowano jako UL7523. Obecnie jest to już dinozaur i nie znajdu- Rys. 9. Stabilizator LDO z elementów dyskretnych. je żadnego zastosowania w nowych konstrukcjach zasilaczy. Dla amatorów jest jednak nadal przydatny, ale już nie ja- ko stabilizator, tylko jako kostka zawiera- jÄ…ca wzmacniacz i dobre zródÅ‚o napiÄ™cia odniesienia. UkÅ‚ad ten może być wyko- rzystywany do wielu konstrukcji, na przy- kÅ‚ad regulatorów temperatury. Do takich celów trzeba znać jego schemat we- rys. 10. Nu- wnÄ™trzny, który pokazano na rys. 10 rys. 10 rys. 10 rys. 10 mery koÅ„cówek podano dla okrÄ…gÅ‚ej me- talowej obudowy TO-100, a w nawia- sach numeracjÄ™ dla wersji w typowej plastikowej obudowie DIP-14. W swojej praktyce na pewno nie raz bÄ™dziesz potrzebowaÅ‚ zródÅ‚a napiÄ™cia wzorcowego (odniesienia), o dobrej sta- Å‚oÅ›ci parametrów. W wielu zastosowa- Rys. 10. Schemat wewnÄ™trzny ukÅ‚adu 723. niach, gdy napiÄ™cie zasilajÄ…ce wynosi przynajmniej 9V, możesz wykorzystać dzy wejÅ›ciem a wyjÅ›ciem, pobierajÄ… spoczynkowy takiego stabilizatora jest kostkÄ™ 723, w której zródÅ‚o napiÄ™cia od- zwykle kilkadziesiÄ…t lub wiÄ™cej miliampe- staÅ‚y i wynosi kilka...kilkudziesiÄ…t mikro- niesienia, czyli nóżka 4 (6) oferuje napiÄ™- rów prÄ…du. ZwiÄ…zane to jest z budowÄ… amperów. SÄ… to niemal idealne stabiliza- cie 7,15VÄ…0,35V o współczynniku zmian stabilizatora - elementem regulacyjnym tory, majÄ… rzeczywiÅ›cie rewelacyjne pa- cieplnych poniżej 150ppm/K (0,015%/K) stabilizatorów dodatnich jest tam zwykle rametry, ale dla przeciÄ™tnego hobbysty i może dostarczyć do 15mA prÄ…du. tranzystor PNP, który przy pracy w za- sÄ… jednak na razie zbyt drogie i trudno Obecnie powszechnie wykorzystuje kresie nasycenia wymaga znacznego dostÄ™pne. Nie znalazÅ‚y siÄ™ one w na- siÄ™ specjalne scalone zródÅ‚a napiÄ™cia od- prÄ…du bazy, pÅ‚ynÄ…cego od plusa zasilania szych wykazach, majÄ… bowiem inny niesienia. do masy (porównaj rysunek 7). Nie ma to ukÅ‚ad wyprowadzeÅ„. SpecyficznÄ… odmianÄ… stabilizatorów rysunku 9 znajdziesz dwa przykÅ‚a- sÄ… stabilizatory prÄ…du, zwane inaczej znaczenia w urzÄ…dzeniach samochodo- Na rysunku 9 rysunku 9 rysunku 9 rysunku 9 wych korzystajÄ…cych z potężnego aku- dy realizacji prostego stabilizatora typu zródÅ‚ami prÄ…dowymi. UtrzymujÄ… one sta- mulatora, ale przy współpracy z niewiel- LDO. Jest to jedyny praktyczny ukÅ‚ad, ja- Å‚y prÄ…d obciążenia, niezależnie od zmian kimi bateriami może być poważnym ki niekiedy warto jeszcze zbudować napiÄ™cia wejÅ›ciowego i rezystancji ob- ograniczeniem. z elementów dyskretnych w przypadku, ciążenia. Wiedz, że do realizacji takich Ostatnio pojawiÅ‚y siÄ™ specjalizowane, gdy wystÄ™pujÄ… trudnoÅ›ci z zakupem sca- zródeÅ‚ prÄ…dowych możesz wykorzystać nowoczesne stabilizatory na napiÄ™cia lonego stabilizatora LDO. UkÅ‚ad ma oczy- stabilizatory napiÄ™cia. Dwa przykÅ‚ady po- rysunku 11 rysunku 11. rysunku 11 rysunku 11 3...10V, przeznaczone dla techniki moto- wiÅ›cie parametry stabilizacji gorsze niż kazane sÄ… na rysunku 11 ryzacyjnej, do komputerów zasilanych scalona kostka, ale może pracować przy Produkowany jest też specjalny ukÅ‚ad napiÄ™ciem 3,3V oraz do urzÄ…dzeÅ„ Å‚Ä…cz- napiÄ™ciu U nawet rzÄ™du 0,2...0,5V. Re- zródÅ‚a prÄ…dowego LM334. DO noÅ›ci, na przykÅ‚ad telefonii komórkowej, zystor R1 należy dobrać w zależnoÅ›ci od Piotr Górecki Piotr Górecki Piotr Górecki Piotr Górecki Piotr Górecki w których elementem regulacyjnym jest napiÄ™cia stabilizacji, tak żeby maksymal- tranzystor polowy - MOSFET P; prÄ…d ny prÄ…d pÅ‚ynÄ…cy przez niego byÅ‚ o okoÅ‚o a) b) d) c) Rys. 11. yródÅ‚a prÄ…dowe. 62 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 10/96