Farmakologia Leki w chorobach przewodu pokarmowego
Ćwiczenia 5 12.11.2012r Leki stosowane w chorobach układu pokarmowego Dr A. Bołdys Inhibitory pompy protonowej mechanizm działania: " nieodwracalne blokowanie pompy protonowej (H+/K+ ATP-aza) w komórkach okładzinowych --> najsilniejsze hamowanie wydzielania HCl. " Zmniejszenie wydzielania soku żołądkowego: podstawowe i stymulowane wskazania " choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy i jej powikłania krwotoczne " zapalenie przełyku " dyspepsja " zespół Zollinger - Ellisona " eradykacja Helicobacter pylori działania niepożądane: " hiperplazja komórek żołądka " nudności, wzdęcia, bóle brzucha " częstsze infekcje Clostridium Difficile " złamania osteoporotyczne " upośledzone wchłanianie wit B12 i żelaza " mikroskopowe zapalenia jelita grubego " dyspepsja z odbicia (> gastryny) " Omeprazol Agastin, Bioprazol, Gasec, Goprazol, Helicid, Helige, Losec, Loseprazol, Omepragal, Ortanol, Piastprazol, Prazigast, Prazol, Polprazol. Progastin, Tulzol, Ultop " Lansoprazol Lanbax, Lansoprazolum, Lantrea, Lanzostad, Lanzul, Renazol, Zalanzo " Pantoprazol Anesteloc, Contix, Contracid, Controloc, Gastrostad, IPP, Noacid, Nolpaza, Ozzion, Panprazox, Panrazol, Pantogen, Pantopraz, Patoprazol, Pantoprazole Arrow, Pantoprazole Bluefish, Panzol, Prazolacid, Ranloc, Xotepic " Rabeprazol Pariet " Esomeprazol Emanera, Helida, Nexium; Axanum (z ASA) Leki przeciwhistaminowe Blokują receptory cholinergiczne Zapobiegają - wymiotom pochodzenia błędnikowego (np. w chorobie lokomocyjnej) Skuteczne - w wymiotach wywołanych środkami znieczulenia ogólnego, zabiegi radioterapii W premedykacji chirurgicznej - działanie uspokajające i przeciwwymiotne. DZIAAANIE NIEPOŻDANE: Nasilenie działanie depresyjnego na OUN: barbituranów, środków nasennych, uspokajających i cholinolitycznych senność (obniżajenie sprawności umysłowej); nie powinny być zażywane przez kierowców. Preparaty: Dimenhydrinat (Aviomarin) Prometazyna (Diphergan; Phenergan) Hydroksyzyna (Hydroxyzinum) Hioscyna (Skopolamina) Selektywne i kompetycyjne hamowanie połączenia histaminy z receptorem H2 w przewodzie pokarmowym " Zmniejszenie wydzielania soku żołądkowego: podstawowe oraz stymulowane pokarmami " Zmniejszają objętość soku żołądkowego, stężenie kwasu solnego i aktywność pepsyny 1 " W czasie długotrwałej terapii może dojść do przerostu komórek wytwarzających gastrynę i zwiększonego jej wydzielania co prowadzi do nadmiernego wydzielanie kwasu solnego (tzw. zjawisko hipersekrecji wyrównawczej) " Stosowane głównie w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, nowotworze trzustki przebiegającym z nadmiernym wydzielaniem kwasu solnego (zespół Zollinger-Ellison), przed zabiegami chirurgicznymi w celu zapobieżenia zachłystowemu zapaleniu płuc, zapobieganie powikłaniom choroby wrzodowej: krwotokom z żołądka, perforacjom wrzodów i zwężeniu odzwiernika, refluksie żołądkowo-przełykowym powodowanym zarzucaniem treści pokarmowej Leki cholinolityczne " mechanizm działania -> blokowanie receptora muskarynowego M --> zmniejszenie wydzielania kwasu solnego i rozkurcz mięśni gładkich " nieswoiści antagoniści (nieselektywne blokery): atropina i jej pochodne blokowanie w podobnym stopniu różnych podtypów receptora muskarynowego zlokalizowanych w ośrodkowym i obwodowym układzie nerwowym " swoiści antagoniści (selektywne blokery) dominujące działanie antagonistyczne wobec receptora M1: Pirenzepina " Nieselektywni antagoniści receptorów M bóle kolkowe przewodu pokarmowego, dróg żółciowych i moczowych Hioscyna - silne działanie ośrodkowe. - profilaktyka i leczenie choroby lokomocyjnej - premedykacja - wymioty pooperacyjne - miejscowo w diagnostyce okulistycznej w celu rozszerzenia zrenicy i porażenia akomodacji Działania niepożądane : typowe dla blokady receptorów cholinergicznych suchość w jamie ustnej, zaburzenia akomodacji, jaskra, splątanie, dezorientacja, zaburzenia pamięci, senność, zaczerwienienie skóry, tachy- lub bradykardia, zaparcie, zaburzenia oddawania moczu. " Selektywni antagoniści receptora M1 PIRENZEPINA - kilkadziesiąt x większe powinowactwo do receptorów M w błonie śluzowej żołądka niż w OUN, zwojach współczulnych, gruczołach ślinowych, mięśniach gładkich jelit, pęcherzu moczowym i w sercu - prawie pozbawiona typowych dla atropiny i leków atropinopodobnych działań niepożądanych ZASTOSOWANIE: choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, zespół Zollingera- Ellisona, krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego, owrzodzenia stresowe i polekowe, zaburzenia żołądkowe. DZIAAANIA NIEPOŻDANE: /rzadko/ suchość w jamie ustnej, zaburzenia widzenia, zaparcia, biegunki, zaburzenia oddawania moczu, bóle głowy, wzrost łaknienia. Pochodne prostaglandyn MIZOPROSTOL " syntetyczna pochodna PGE1 (łączy się receptorem EP3) Zastosowanie: " choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy indukowana przez NLPZ, sterydy, stres, alkohol " niezarejestrowane w PL - aborcja farmakologiczna, usunięcie zaśniadu groniastego, indukcja porodu, dojrzewanie szyjki macicy, hamowanie krwawienia poporodowego " Brak działania przeciwbólowego (!) Objawy niepożądane: " działanie na mięśniówkę macicy (bolesne miesiączki, krwawienia z dróg rodnych i skurcze macicy, będące przyczyną poronień) " biegunki, bolesne skurcze jelit, nudności, wymioty, bóle i zawroty głowy Preparat: Cytotec Środki zobojętniające " Obecnie rzadko stosowane w terapii choroby wrzodowej " Między posiłkami - znoszenie bólu, pieczenia i zgagi " Szybko łagodzą lub znoszą bóle powstałe w wyniku działania soku żołądkowego na uszkodzoną śluzówkę " Słabe zasady, tlenki, sole słabych kwasów + HCL --> sole obojętne 2 " Skuteczność terapii wymaga zastosowania odpowiednio dużych dawek (1,5-4,0 g). Obecnie najczęściej - preparaty koloidalne " Niedostateczna neutralizacja --> zwiększenie aktywności pepsyny, " Zobojętnienie soku żołądkowego --> znaczny, wtórny wzrost wydzielania HCl (hipersekrecja) " Działania niepożądane - zaburzenia gospodarki kwasowozasadowej i wzrost perystaltyki żołądka. " Związki glinu i wapnia --> zapierająco " Sole magnezu --> przeczyszczająco SOLE GLINU Linal (wodorowęglan glinu, maceracja z nasion lnu- Semen Lini) - zawiesina Alugastrin, Alusal, Gastrinal, Gelatum Aluminii phosphorici, Kompensan SOLE MAGNEZU Magnosil -tabl., Manti, Manti forte -zawiesina zawierająca sole magnezu w połączeniu z lekami przeciw wzdęciom SOLE WAPNIA Calcium carbonicum praecipitatum (węglan wapnia strącony) - proszek PREPARATY ZAOŻONE - w nadkwaśności, wzdęciach, nieżytach i stanach zapalnych przewodu pokarmowego, refluksie żołądkowo przełykowym: Alumag, Gastromal, Maalox, Magmill, Malugastrin, Proacid, Rennie Antacidum, Tums, Ulcetal, Gealcid - (niewielkie właściwości przeciwzapalne i miejscowo znieczulające) Środki osłaniające " Leki osłaniające - wzmocnienie mechanizmów obrony błony śluzowej przed działaniem kwaśnego soku żołądkowego i pepsyny: - poprawa przepływu krwi - wzrost wydzielania śluzu - zagęszczenie śluzowej bariery międzykomórkowej w żołądku - przyspieszenie regeneracji komórek nabłonkowych PODZIAA: - nieselektywne - działają na całą błonę śluzową żołądka (substancje naturalne: kaolin, żelatyna, agar, napar z siemienia lnianego) - selektywne - działanie jest ograniczone do strefy uszkodzonej lub zmienionej zapalnie (sukralfat, sole bizmutu) SUKRALFAT " Zasadowa sól glinowa sulfonowanej sacharozy " w środowisku kwaśnym tworzy gęstą, lepką zawiesinę przylegającą silnie do dna owrzodzenia, a słabiej do nieuszkodzonego nabłonka " większa skuteczność w chorobie wrzodowej dwunastnicy " może być stosowany w zapobieganiu nawrotom choroby wrzodowej " pobudza syntezę endogennych prostaglandyn w nabłonku żołądka (?) " zwiększa wchłanianie fosforanów " Działania niepożądane: rzadko, głównie pod postacią zaparć, nudności, wymiotów i suchości w jamie ustnej " Interakcje: hamowanie wchłaniania glikozydów nasercowych, fenytoiny i tetracyklin " Kuracja: 4-8 tygodni " Preparaty: Venter, Ulgastran, Ancrusral DICYTRYNIAN TRIPOTASOWO-BIZMUTAWY " Koloidowa sól bizmutowa kwasu cytrynowego " Aączy się z białkiem i mukoproteinami błony śluzowej tworząc warstwę ochraniającą uszkodzenia przed działaniem soku żołądkowego " bakteriobójczo na Helicobacter pylori - odłączenie się drobnoustroju od komórek nabłonkowych i liza bakterii " barwi kał na czarno; ściemnienie języka, podniebienia i zębów Przeciwwskazania: niewydolnością nerek (nawet niewielkie ilości bizmutu mogą się kumulować w organizmie powodując encefalopatię i neurotoksyczność) Preparaty: Cytribin, De-Nol, Ventrisol 3 Leki przeczyszczające " Często nadużywane --> wtórna atonia jelit, osłabienie napięcia mięśni gładkich jelit --> tendencja do zaparć (!) Zastosowanie: " utrudnienie defekacji wskutek odwodnienia " schorzenia powodujące bolesność przy oddawaniu stolca " w razie konieczności ułatwienia defekacji np. u pacjentów z chorobami układu krążenia, przepukliną, hemoroidami itp. " podczas długotrwałego unieruchomienia " przygotowanie do zabiegów operacyjnych i niektórych badań diagnostycznych " w zatruciach " u chorych u których p/wskazane jest napięcie tłoczni brzusznej, np. w zawale mięśnia sercowego, przepuklinie Przeciwwskazania: " nierozpoznane zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego " podejrzenie zaburzeń drożności jelit lub porażenie perystaltyki Leki działające na drodze mechanicznej: " zwiększenie objętości treści pokarmowej --> rozciągnięcie ścian jelita " osmotyczne leki przeczyszczające " środki pęczniejące, rozluzniające i poślizgowe " Leki zmiękczające kał nie wpływają na odruch perystaltyczny i często są zalecane u osób w wieku podeszłym Preparaty: Dokuzan sodowy (Laxopol, Laxol)- syrop, roztwór, czopki (lek zmiękczający kał i poślizgowy) Parafinum liquidum- płyn (lek zmiękczający kał i poślizgowy) Lactulosum syrop (lek osmotyczny) Suppositoria Glyceroli - czopki Leki działające na drodze farmakologicznej: " GLIKOZYDY ANTRACHINONOWE w surowcach roślinnych: korzeń rzewienia, kora kruszyny, liść i owoc senesu, liście Aloesu. Mechanizm działania: Wchłaniane w jelicie cienkim, a następnie po metabolizmie w tkankach wydalane do jelita grubego, gdzie pobudzają sploty nerwowo-mięśniowe pobudzając perystaltykę jelita grubego Najsilniej przeczyszczająco działają przetwory z aloesu (sok, nalewka) i kory kruszyny, a najłagodniej przetwory senesu Preparaty te działają pózno, po 8 -12 h po zażyciu. Działanie niepożądane : przekrwienie miednicy małej (przeciwwskazane w ciąży), czasami kurczowe bóle brzucha i bolesne wypróżnienia. Preparaty: Neonormacol, Neonormosan, Neonormovit, Tabletki z rzewienia, Normosan, Normogran, Alax, Altra, Xenna " LEKI SYNTETYCZNE - BISACODYL zwiększa wydzielanie śluzu i przyspiesza perystaltykę jelita grubego rozluznia masy kałowe po podaniu doustnym 1-2 drażetek działanie przeczyszczające występuje po 4-10 h, a po podaniu doodbytniczym po 1 h Preparat: Bisacodyl- tabl., czopki Leki zapierające LECZENIE BIEGUNEK Leczenie przyczynowe - zastosowanie leków przeciwbakteryjnych w biegunce, która została wywołana przez zakażenie bakteryjne /furazolidon, nifuroksazyd, cyprofloksacyna, ko-trimoksazol, neomycyna, amoksycyklina, doksycyklina, rifaksymina/ Leczenie objawowe - ma na celu wyrównanie niedoborów wodnych, elektrolitowych i pokarmowych poprzez nawodnienie, podawanie płynów wieloelektrolitowych, kontrolę poziomu elektrolitów i kreatyniny W biegunkach z dużym odwodnieniem - wlewy dożylne 0,9% NaCl W łagodnie przebiegających biegunkach ze stratami wody i elektrolitów - Gastrolit Leczenie farmakologiczne objawowe: środki absorpcyjne, ściągające, cholinolityczne, opioidy: alkaloidy opium i leki syntetyczne. 4 ŚRODKI ADSORBCYJNE Węgiel leczniczy (Carbo medicinalis) - najsilniejszy lek absorpcyjny. Pochłania bakterie, toksyny, trucizny mineralne i organiczne oraz hamuje procesy fermentacyjne w jelitach. Warunek skuteczności - odpowiednio duża dawce--> 8-10 tabletek jednorazowo, rozkruszyć i zwilżyć wodą. Dawka 50-100 g podczas płukania żołądka. Glinka biała (Bolus alba) - 50-200 g w postaci zawiesiny z wodą. Smecta - zwłaszcza u dzieci. Zawiera związek glinowo-krzemowy. Ma silne własności absorpcyjnie. Dzięki dużej lepkości powleka błonę śluzową żołądka i jelit. W ten sposób zwiększa się jej wytrzymałość na działanie drażniące toksyn. Działanie osłonowe może mieć również wpływ przeciwbólowy. ŚRODKI ŚCIGAJCE Działają silnie przeciwzapalnie tworząc połączenia chemiczne z białkami(w tym białkami bakterii), prowadząc do ich denaturacji. Preparaty: Tanninum albuminatum, Salotannal AGONIŚCI RECEPTORA OPIODOWEGO " zmniejszenie perystaltyki żołądka i jelit " wzrost napięcia zwieraczy " działanie przeciwbólowe Alkaloidy opium - wyjątkowo i jednorazowo w razie konieczności natychmiastowego przerwania gwałtownie przebiegającej biegunki. Preparaty: Tinctura Opii simplex- 5-10 kropli Syntetyczne leki opioidowe: DIFENYLOKSYLAT " głównie jako lek zapierający w ostrych i przewlekłych biegunkach, których przyczyną jest zaburzenie czynności jelit " na ogół nieskuteczny w biegunkach bakteryjnych Preparat Reasec - połączenie difenoksylatu (2,5 mg) z atropiną (0,025 mg). LOPERAMID " słabo wchłania się z przewodu pokarmowego i w niewielkim stopniu przenika do OUN Preparaty : Imodium, Imodium plus (preparat złożony z loperamidu i symetykonu; symetykon lek przeciwwzdęciowy) Leki prokinetyczne i przeciwwymiotne " Zwiększają siłę skurczu i napięcie dolnego zwieracza przełyku " Przyspieszają perystaltykę żołądka, dwunastnicy i dalszego odcinka jelita cienkiego Stosowane w terapii: " choroby refluksowej " dyspepsji czynnościowej i polekowej " atonii pooperacyjnej przewodu pokarmowego " atonicznych zaparciach " zespole jelita drażliwego " gastroparezie (opóznione opróżnianie żołądka) np. w cukrzycy METOKLOPRAMID " działanie prokinetyczne - wzrost wrażliwości receptorów M i prawdopodobnie zwiększone uwalnianie acetylocholiny " działanie przeciwwymiotne blokowanie receptorów D2 oraz 5-HT3 Działania uboczne: " senność, zmęczenie, bóle głowy " biegunka " objawy pozapiramidowe (dyskinezy, parkinsonizm polekowy) " zaburzenia hormonalne (m.in. ginekomastia, mlekotok, zaburzenia miesiączkowania) CIZAPRID " stymulacja receptorów 5HT4 w przewodzie pokarmowym " pobudzenie perystaltyki górnego i dolnego odcinka przewodu pokarmowego " nie wpływa na OUN Działania niepożądane: 5 " biegunka, bóle brzucha, bóle głowy " w dużych dawkach może spowodować częstoskurcz komorowy BAKLOFEN " agonista obwodowych receptorów GABA-B " zwiększa spoczynkowe napięcie zwieracza dolnego przełyku ITOPRYD ZIRID " zwiększa uwalnianie ACh w splocie trzewnym poprzez blokowanie receptorów dopaminowych D2 na zakończeniach nerwów cholinergicznych " zapobiega hydrolizie ACh przez zmniejszenie aktywności AChesterazy w mięśniach gładkich przewodu pokarmowego " ch. refluksowa przełku, dyspepsja czynnościowa, gastropareza ERYTROMYCYNA " agonista receptorów motylinowych (motylina - peptyd p.pok) " najsilniejszy prokinetyk " zastosowanie przed pilnymi zabiegami endoskopowymi " jedyny skuteczny lek w gastroparezie cukrzycowej " zwiększa spoczynkowe napięcie zwieracza dolnego przełyku DOMPERYDON " blokuje głównie obwodowe receptory dopaminergiczne " słabo przenika do OUN i dlatego działa słabiej przeciwwymiotnie " nie wywołuje objawów pozapiramidowych LEKI BLOKUJCE RECEPTORY 5-HT3 Wybiórcze blokowanie receptorów serotoninergicznych 5-HT3 neuronów zarówno ośrodkowego, jak i obwodowego układu nerwowego. W wymiotach wywołanych radioterapią, pooperacyjnych i po zabiegach laparoskopowych, w wymiotach u kobiet ciężarnych. Skuteczne w wymiotach wczesnych rozwijających się bezpośrednio po podaniu cytostatyku. Nieskuteczne w chorobie lokomocyjnej. Preparaty: Ondansetron (Atossa, Zofran) Granisetron (Kytril) Dolasetron (Anzemet) Palonosetron (Aloxi) Aprepitant (Emend) LEKI NEUROLEPTYCZNE Znoszą pobudzający wpływ dopaminy na chemoreceptory pola najdalszego w mózgu. Blokują również receptory H1 i cholinergiczne. Skuteczne w wymiotach wywołanych zaburzeniami błędnika, chorobie popromiennej, po leczeniu cytostatykami, w wymiotach pooperacyjnych wywołanych działaniem środków znieczulenia ogólnego. Najczęściej stosowane: chloropromazyna, prometazyna, prochloroperazyna, tietylperazyna lub haloperidol. Najsilniej działa tietylperazyna i haloperidol. Przeciwwskazania: jaskra, przerost gruczołu krokowego, niewydolność wątroby, niewydolność krążenia, ostry zespół wieńcowy, choroba wrzodowa, choroba Parkinsona. Leki hepatoprotekcyjne " Fosfolipidy " Ornityna " Sylimarol Leki żółciopędne i żółciotwórcze Przyspieszają i ułatwiają odpływ żółci Usuwają mechanicznie drobne złogi przez zwiększenie szybkości przepływu żółci oraz oczyszczają drogi żółciowe z drobnoustrojów Działania niepożądane: łagodnie przeczyszczające 6 Leki rozpuszczające kamienie żółciowe Kwas chenodezoksycholowy (Chenofalk; Cholanorm) Kwas ursodezoksycholowy ( Ursofalk; Ursopol) mniej toksyczny od kwasu chenodezoksycholowego - rozpuszcza niezwapniałe złogi cholesterolowe - chroni błonę śluzową żołądka przed powikłaniami choroby refleksowej. Kwasy żółciowe Pochodne kwasu cholanowego, wytwarzane w wątrobie, które po połączeniu z tauryną lub glicyną są wydalane z żółcią do jelit powodując emulgację tłuszczy a tym samym umożliwiają ich wchłanianie. Cholamid, Terpichol, Bilocol, Polagol Środki roślinne Solaren, Cholagoga , Cholesol, Raphacholin Enzymy trzustkowe " w przewlekłym zapaleniu trzustki. " poprawa trawienia i wchłaniania składników pokarmowych. " zmniejszenie dolegliwości bólowych " preparaty lipazy uwalniające enzym w świetle jelita (pH >5,5) uniknięcie inaktywacji lipazy przez kwas solny soku żołądkowego " zalecane stosowanie preparatów zawierających mikorgranulki (łatwe przechodzenie z pokarmem do dwunastnicy " korzystne jest kojarzenie leków zawierających enzymy trzustkowe z lekami hamującymi sekrecję kwasu solnego w żołądku Preparaty: Kreon, Lipancrea, Neo-Pancreatinum, Panzytrat. Combizym Leki przeciwrobacze " Albendazol (Zentel) - nicienie jelitowe i lamblie " Mebendazol (Vermox)- nicienie, włosień, filarie, tasiemce " Niklozamid (Yomesan)- tasiemce, przywry egzotyczne " Prazykwantel (Cesol, Biltrcide) - przywry, tasiemce " Pyrantel - nicienie jelitowe Leki stosowane w terapii nieswoistych zapaleń jelit " P/ciała monoklonalne p/TNF-alfa: Adalimubab Infliksimab " Leczenie przeciwzapalne Mesalazyna Sulfasalazyna " Leczenie immunosupresyjne: sterydoterapia (budesonid, flutikazon) azatiopryna, 6-merkaptopuryna Leki stosowane w terapii zakażeń Clostridium Difficile " metronidazol " wankomycyna " fidaksomycyna " nitazoksanid " bacytracyna " ryfampicyna Leki stosowane w terapii jelita nadwrażliwego " leki przeciwdepresyjne (TLPD, SSRI) " środki regulujące motorykę jelit (5-HT3, 5-HT4 antagoniści i agoniści) " leki antycholinergiczne " spazmolityczne Hioscyna /hamowanie receptorów muskarynowych/, Mebeweryna /bezpośrednie blokowanie kanałów K+, Na+, Cl+/, Trimebutyna /pobudzanie receptorów enkefalinowych ściany jelita/, 7 bromek cimetropium i ocytylonium, cytrynian alweryny, dicyklomina, olej z mięty pieprzowej /blokowanie kanałów wapniowych/). " adsorbujące (węgiel lekarski) " antybiotyki (rifaksymina) " melatonia " probiotyki " leki zmniejszające ilość gazów jelitowych (związki krzemu, diosmektyn, simetykon, bakteryjna alfa-glukozydaza " leki prokinetyczne (metoklopramid, cisaprid, itopryd) " leki zapierające (loperamid, cholestyramina) Leki stosowane w terapii wirusowych zapaleń wątroby " interferon ą2a i ą2b (IFN-ą; interferony naturalne) " interferon pegylowany (PegIFN-ą2a) " analogi nukleozydów/nukleotydów (AN): adefowir entekawir lamiwudyna, telbiwudyna (niedostępna w PL) tenofowir rybawiryna Leki stosowane w terapii eradykacyjnej H.pylori " amoksycylina 2x1,0g + metronidazol 2x500mg + IPP 2x40mg " amoksycylina // tetracyklina + metronidazol + IPP " terapia sekwencyjna: IPP 2xdz + amoksycylina 2x1g (przez 5 dni) następnie: IPP 2xdz + klarytromycyna 2x0.5g + tynidazol 2x0.5g (5dni) " terapia czterolekowa - z solami bizmutu (w PL azotyn bizmutu - sól nieorganiczna) " nowe antybiotyki: lewofloksacyna (2x500mg) i rifabutyna leki stosowane w terapii wodobrzusza " Ograniczenie ilości sodu w diecie " Leczenie diuretyczne Spironolakton (100-400mg) Amiloryd (10-40mg) Furosemid (40-160mg) " Profilaktyka i leczenie SBP (neomycyna, ceftriakson, norfloksacyna, biseptol, ofloksacyna, cefotaksym) " Profilaktyka krwawienia z żylaków przełyku (propranolol, karwedilol) Leki stosowane w terapii ostrego zapalenia trzustki OZT: " leczenie przeciwbólowe " leczenie żywieniowe " płynoterapia " antybiotykoterapia PZT: " leczenie przeciwbólowe " substytucja enzymów trzustkowych " leczenie dietetyczne Leczenie żywieniowe " Niedożywienie jako problem kliniczny E40-46, E65-68 u 35-55% przewlekle chorych i u 40-90% chorych na nowotwory przyjmowanych do szpitala " Ocena stanu odżywiania przy przyjęciu " Żywienie doustne, dojelitowe, pozajelitowe 8