Lekcja 8  06.01.2013
Dział: DEMOGRAFIA i OSADNICTWO
1. Rozmieszczenie ludności na świecie.
2. Struktury demograficzne ludności.
3. Migracje.
4. Urbanizacja na świecie.
5. Zróżnicowanie rasowe ludności.
6. Zróżnicowanie kulturowe ludności.
7. Demografia i osadnictwo w Polsce.
1. Rozmieszczenie ludności na świecie.
a. zróżnicowanie zaludnienia:
ekumena - & ...........................................................................
subekumena - & .....................................................................
anekumena - & .......................................................................
gęstość zaludnienia - & ..........................................................
L _____osoby______
Gz = P powierzchnia terenu
b. obszary o największej gęstości zaludnienia:
Åšwiat 42 os./km2
Afryka 57 os./km2
Ameryka Pd. 18 os./km2
Ameryka Pn. i Åšrodk. 19 os./km2
Azja 109 os./km2
Europa 32 os./km2
Australia i Oceania 3 os./km2
Największymi rejonami koncentracji ludności na świecie są obszary:
(ATLAS str. 27)
- wschodniej i południowej Azji;
- zachodniej i środkowej Europy;
- Okręgu Przyjeziornego i północno-wschodnich stanów USA.
Obszary o największej gęstości zaludnienia.
1 Makau 19 350 osób/km2
2 Monako 16 476 osób/km2
3 Hongkong 6 771 osób/km2
4 Singapur 6 650 osób/km2
5 Gibraltar 4 629 osób/km2
6 Strefa Gazy 3 541 osób/km2
http://www.mapin.pl/html/informacje/gestosc-zaludnienia
c. obszary o najmniejszej gęstości zaludnienia: (ATLAS str. 27)
- Antarktyda, Grenlandia,
- północna Kanada, Syberia,
- Patagonia, zachodnia Brazylia,
- zachodnia Australia,
- Wyżyna Tybetańska.
Kraje o najmniejszej gęstości zaludnienia:
Mongolia  1,74 osób/km2
Namibia  2,69 osób/km2
Australia  2,91 osób/km2
Surinam  3,36 osób/km2
Libia  3,72 osób/km2 POLSKA  122 osób/km2
d. przyczyny zróżnicowania zaludnienia:
* historyczne:
- kolonizacja, wojna,
- niedostępne tereny  bezpieczeństwo,
- rzeki  woda i komunikacja
* naturalne:
- warunki klimatyczne - ¾ lud. strefa podzwro. i umiark.
- wysokość n.p.m. - 80% lud. tereny do 500m n.p.m.
- odległość od morza  30% lud. do 50 km od morza
- gleby  żyzność
* społeczno-ekonomiczne:
- surowce naturalne,
- łatwość transportu  Japonia (2% lądu  80 % ludności)
- jakość życia  praca, usługi, nauka
e. Bariery osadnictwa:
* wodna- brak wody (np. pustynie) lub jej nadmiar (np. bagna)
* świetlna- za mało światła słonecznego (np. noce polarne) lub za
dużo (np. w obszarach zwrotnikowych)
* termiczna- za zimno (np. mrozy na Syberii) lub za gorącą (np. upały
w Amazonii)
* grawitacyjna- np. zbyt strome stoki
* wysokościowa- położenie terenu za wysoko nad poziomem morza
(gdzie np. ciśnienie jest bardzo niskie)
f. Czynniki wpływające na liczbę ludności:
* urodzenia  współczynnik urodzeń  największe w Azji, Afryce i
Ameryce A
acińskiej  eksplozja demograficzna
- Europa  bardzo niski W
UÅ»
* zgony  współczynnik zgonów,
* struktura populacji wg płci, struktura wg wieku,
* migracje,
* polityka państwa  np. polityka antynatalistyczna,
* epidemie, wojny, katastrofy,
* aktywność zawodowa powiązana z wykształceniem,
* warunki życia, w tym warunki mieszkaniowe,
* normy społeczne wynikające z tradycji i religii.
g. podstawowe wzory:
- przyrost naturalny- & ...................................................................
Pn = Uż - Z
- współczynnik przyrostu naturalnego - & .....................................
Pn
Wpn = -------- * 1000 0
L
- współczynnik urodzeń - & ..........................................................
U
Wu = ---------- * 1000 0
L
- współczynnik zgonów - & ..........................................................
Z
Wz = ---------- * 1000 0
L
- przyrost rzeczywisty - & ............................................................
Prz = Pn + Sm lub Prz = (Uż  Z) + (I - E)
- saldo migracji - & .....................................................................
Sm = I - E
Zadanie
Na podstawie danych zawartych w tabeli oblicz, o ile wzrósł lub
zmalał współczynnik przyrostu naturalnego w Rosji pomiędzy 2000 a
2009 rokiem. Wpisz uzyskane wartości do tabeli, a następnie
uzupełnij zdanie.
Współczynnik przyrostu
Lata Liczba ludności (tys.) Urodzenia żywe (tys.) Zgony (tys.)
naturalnego
2000 146 670,0 1 266,8 2 254,9
2009 141 852,0 1 761,7 2 010,5
Obliczenia:
Współczynnik przyrostu naturalnego w Rosji pomiędzy 2000 a 2009
rokiem wzrósł / zmalał o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..
RozwiÄ…zanie:
w 2000 r.:
Wu = 1266,8 tys. : 146 670 tys. · 1000 0 = 8,640
Wz = 2254,9 tys. : 146 670 tys. · 1000 0 = 15,370
Wpn = 8,64 0  15,37 0 =  6,730
w 2009 r.:
Wu = 1761,7 tys. : 141 852 tys. · 1000 0 = 12,420
Wz = 2010,5 tys. : 141 852 tys. · 1000 0 = 14,170
Wpn = 12,42 0  14,17 0 =  1,750
obliczenie różnicy:
 1,750  ( 6,730 ) = 4,980
Odpowiedz
: Współczynnik przyrostu naturalnego w Rosji pomiędzy
2000 a 2009 wzrósł o 4,98 0 .
h. Fazy rozwoju demograficznego (atlas str. 22-23)
Faza I
Ludność żyjąca na bardzo niskim poziomie rozwoju i występuje tylko
w nielicznych populacjach. Liczba urodzeń wyrównuje się ze
zgonami, które są liczne ze względu na stan ludności. Przeciętna
długość życia nie przekracza 45 lat (Nowa Gwinea, w Amazonii)
Przyczyny:
- wpływ warunków przyrodniczych na przyrost naturalny przyrost
- naturalny na granicy możliwości biologicznej 0.2-0.3% życie było
- nieustannÄ… walkÄ… o przetrwanie (wojny, walki plemienne, epidemie
(np. dżuma w XIV w.)
 - po wojnie duży przyrost kompensacyjny czyli chęć biologicznego
wyrównania strat wojny (np. w Europie po II woj. św.)
http://geografia.vel.pl/map/photos/photo5.html
Faza II
Charakterystyczna dla krajów rozwijających się: (np. Niger-35,70 ,
Afganistan- 28,30 , Czad-290 ,Somalia-28,70 ,Tanzania-30,20 )
" na wzrost urodzeń wpłynęła dłuższa średnia życia (gł. kobiet)-
60 lat
" spadek śmiertelności np. przez rozwój szczepień
" młode społeczeństwo
" duża liczba kobiet w wieku rozrodczym
" wysoki współczynnik płodności
Przyczyny:
" zwyczaje i tradycje
" niewielkie znaczenie środków antykoncepcyjnych, aborcji,
świadomego planowania rodziny
" niski poziom wykształcenia
" spadek śmiertelności poprzez:
" poprawÄ™ ochrony zdrowia
" wzrost produkcji żywności
Faza III
Na początku tej fazy przyrost jest duży, i maleje wraz z dążeniem do
kolejnej fazy (Indie-14,80 ,Indonezja-11,90 ,Kazachstan-10,90 )
Charakterystyka i przyczyny mniej więcej takie jak w fazie II.
Faza IV
Wystąpiła w Europie Zachodniej już w latach 60. XX w.
(USA-5,70 ,Tajlandia-5,7%,RPA-6,70 ,Norweg.-3,70 ,Polska-0,30 )
Charakterystyczna dla krajów wysoko rozwiniętych:
" spadek urodzeń:
" antykoncepcja i aborcja
" wysoka świadomość o planowaniu rodziny
" model małej rodziny (2+1)
" starzenia się społeczeństwa
" rozpad małżeństw
" póz
ne zawieranie małżeństw
" kariera i edukacja ważniejsza niż rodzina
" chęć zapewnienia potomstwu dobrego startu
" spadek śmiertelności poprzez:
" rozwój medycyny
" zdrowy tryb życia
" poprawa wyżywienia
" poprawa warunków życia
" stabilizacja życia
" opieka nad matkÄ… i dzieckiem
Faza V
Przyrost zwiększa się do liczby zgonów, a pod koniec fazy liczba
zgonów przewyższa urodzenia. Przyrost naturalny jest wtedy ujemny
(Ukraina -6,20 ,Bułgaria-5,10 ,A
otwa-3,80 ,Białoruś-3,70 ,
Węgry-3,60 ,Litwa-3,40 ,Rosja,-2,80 ,Niemcy-1,90 ,Włochy-0,40
Charakterystyczna dla krajów postkomunistycznych:
" bardzo małe zarobki
" mało małżeństw (głównie bezdzietne)
" słaba i trudno dostępna medycyna
" alkoholizm
" narkotyki
" AIDS
eksplozja demograficzna - & .........................................................
2. Struktury demograficzne ludności.
a. Struktura wieku i płci.
http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=266
społeczeństwo społeczeństwo społeczeństwo
młode stare dojrzałe
b. struktura ludności zawodowo czynnej:
* ludność w wieku produkcyjnym:
1. zawodowo czynna  osoby pracujÄ…ce
2. zawodowo bierna  osoby niepracujÄ…ce
 3. aktywne zawodowo - osoby pracujÄ…ce i bezrobotne
aktywni zawodowo
wsp.akt. zawodowej = --------------------------- * 100%
ludność > 18 lat
bezrobotni
stopa bezrobocia = ------------------------ * 100 %
aktywni zawodowo
Współczynnik aktywności zawodowej: wzrasta
- kraje słabo rozwinięte  35  40 %
- większość krajów świata  40  50 %
3. Migracje.
a. definicje:
migracja - & .............................................................................
imigracja - & ............................................................................
emigracja - & ...........................................................................
reemigracja - & ........................................................................
repatriacja - & ..........................................................................
saldo migracji - & ....................................................................
b. podział migracji
c. cechy migracji.
4. Urbanizacja na świecie. (atlas str. 22)
a. miasto  jednostka osadnicza zamieszkana przez ludność
zatrudnioną w działach pozarolniczych
b. funkcje miast,
c. największe miasta świata:
r Nazwa miasta Populacja Objaśnienie Państwo
1 Mumbaj 13.922.125 Miasto właściwe Indie
2 Szanghaj 13.481.600 Rdzenne dzielnice i położone w pobliżu centrum Chiny
3 Karaczi 12.991.000 Dzielnice miejskie Pakistan
4 Delhi 12.259.230 Własność miasta Indie
5 Stambuł 11.289.613 Miasto Turcja
6 Nowy Jork 11.125.000 Miasto Stany Zjednoczone
7 Moskwa 10.452.000 Własność miasta Rosja
http://pl.wikipedia.org/wiki/Miasto#Najwi.C4.99ksze_miasta_.C5.9Bwiata
d. typy koncentracji miast:
http://pl.wikipedia.org/wiki/Aglomeracja_monocentryczna
http://www.mojegimnazjum.com.pl/temat-4-rozwoj-miast-dzial-v-ludnosc-swiata-urbanizacja.html
Megalopolis  jest to skupisko aglomeracji wielkomiejskich:
a) BOSNYWASH (Boston  Nowy Jork  Waszyngton).
b) CHICATOR jest to Megalopolis Wlk. Jezior Amerykańskich
(w skład wchodzą: Chicago, Detroit, Milwaukee, Toledo,
Cleveland, Buffalo, Toronto).
c) SAN -SAN jest to Megalopolis zachodniego wybrzeża USA (San
Francisco  San Diego).
d) NIPPON Megalopolis w Japonii (obejmuje: Tokio  Jokohama 
Kawasaki, Osaka  Kioto  Kobe  Sakai, Nagoja  Gifu).
e) Pas miast od Lille we Francji przez BrukselÄ™ w Belgii po KoloniÄ™
w Niemczech.
 e. Urbanizacja - & .......................................................................
* Etapy rozwoju urbanizacji:
http://www.gegra.pl/liceum/Rodzaje-i-etapy-urbanizacji/notatka/186/
I. Urbanizacja wstępna- gwałtowny napływ ludności do centrum
II. Suburbanizacja- zapełnienie obszarów peryferyjnych (mogą
pojawiać się slumsy, np. Ameryka A
acińska).
III Dezurbanizacja- proces odpływu ludności z centrum na
przedmieścia. Centrum jest miejscem pracy.
IV. Reurbanizacja- odbudowa poprzedniego znaczenia centrum
(pojawia się określenie city).
* współczynnik urbanizacji - & ....................................................
* występowanie Wurb na świecie  atlas str.22
* skutki urbanizacji:
zadanie:
http://www.sciaga.pl/tekst/28406-2pozytywne_i_negatywne_skutki_urbanizacji
5. Zróżnicowanie rasowe ludności (ATLAS str 26)
Podział na rasy wynika z porównania takich cech jak: kolor skóry i
oczu, kształt głowy, kolor i kształt włosów, wielkość i budowa ciała,
grupy krwi. Niektórzy antropologowie wyróżniają ponad 20 ras
ludzkich.
W klasycznym podziale rasowym wyróżnia się 3 rasy główne:
· Rasa biaÅ‚a (europeidalna, kaukaska) dzieli siÄ™ na trzy gaÅ‚Ä™zie:
" europejską - ludy Europy i ludność pochodzenia europejskiego w
obu Amerykach, Australii, Nowej Zelandii, RPA oraz Rosjanie w
Azji;
" semicko-chamicką - głównie Arabowie w północnej Afryce i na
Bliskim Wschodzie;
" indyjsko-irańską - ludność Azji Południowo-Zachodniej (np.
Turcy, Irańczycy) i północnych Indii.
· Rasa żółta (mongoloidalna) skÅ‚ada siÄ™ z 2 gaÅ‚Ä™zi:
" azjatyckiej - Chińczycy, Mongołowie, Koreańczycy, ludy Syberii
i Dalekiego Wschodu (np. Jakuci, Ewenkowie) oraz Eskimosi;
" amerykańskiej - są to Indianie obu Ameryk.
· Rasa czarna (negroidalna) dzieli siÄ™ na 2 gaÅ‚Ä™zie:
" afrykańską - zamieszkującą tereny na południe od Sahary - są to
Murzyni sudańscy, Murzyni Bantu, Pigmeje, Buszmeni,
Hotentoci, należą do niej również potomkowie murzyńskich
niewolników w obu Amerykach;
" oceanicznÄ… - sÄ… to aborygeni w Australii, Papuasi na Nowej
Gwinei oraz ludy Melanezji.
Mulat- & ............................................................................................
Metys- & ............................................................................................
Zambos- & .........................................................................................
6. Zróżnicowanie kulturowe ludności.
a. zróżnicowanie językowe: (Atlas str 26)
·Å¼ywe  ludność posÅ‚uguje siÄ™ nimi w mowie codziennej (jest ich
obecnie ok. 3 tys.)
·martwe  które nie sÄ… używane w mowie codziennej. Dotychczas
wymarło ponad 3,9 tys. Najbardziej znane to: łaciński,
starogrecki i staroindyjski. Europejskie: m.in. łaciński,
kornwalijski, galijski, starogrecki, staropruski, tracki
·o znaczeniu ponadlokalnym (posÅ‚ugujÄ… siÄ™ nimi mieszkaÅ„cy wielu
państw):
- hiszpański (Hiszpania, Ameryka A
acińska)
- angielski ( Wlk. Brytania, USA, Kanada, Australia, byłe
kolonie brytyjska)
·sztuczne  (np. esperanto)
Państwa, w których posługuje się więcej niż jednym językiem:
·Belgia  flamandzki i francuski
·Szwajcaria  niemiecki, francuski, wÅ‚oski i retroromaÅ„ski
·Kanada  angielski i francuski
·Irlandia  angielski i irlandzki
Biorąc pod uwagę ilość osób posługujących się na co dzień danym
językiem, w czołówce znajdują się: chiński (1300 mln), hindi (460
mln), angielski (400 mln), hiszpański (360 mln), arabski (200 mln),
bengalski (200 mln), indonezyjski (180 mln), portugalski (176 mln),
rosyjski (160 mln).
Oficjalne języki ONZ: angielski, arabski, chiński, francuski,
hiszpański i rosyjski.
b. zróżnicowanie religijne: (Atlas str 27)
Głównymi religiami świata są:
Chrześcijaństwo - największa religia monoteistyczna, skupiająca
około 1,8 mld wyznawców. Swój początek bierze od działalności
Jezusa Chrystusa, podstawę stanowi Boże Objawienie zawarte w
Piśmie świętym (Biblii) oraz tradycji. Chrześcijaństwo dominuje w
Europie, obu Amerykach, Australii, Nowej Zelandii oraz na
Filipinach. Dość dużo chrześcijan jest także w południowej i
środkowej Afryce. Chrześcijanie podzieleni są na 4 duże odłamy:
- katolików - ponad 1 mld,
- protestantów - prawie 400 mln,
- prawosławnych - ponad 170 mln,
- anglikanów - blisko 80 mln.
Islam - religia monoteistyczna założona w VII w. przez proroka
Mahometa. Skupia ponad 1 mld wyznawców. Jest wiarą w jedynego
boga Allaha, objawiającego się prorokom. Ostatnim i największym z
nich był Mahomet. Świętą księgą islamu jest Koran. Wyznawcami
islamu (muzułmanami) są głównie Arabowie w północnej Afryce i na
Bliskim Wschodzie, mieszkańcy Turcji, Iranu, Pakistanu,
Bangladeszu, Indonezji, Malezji i ludy środkowej Azji. Wielu
muzułmanów jest także we wschodniej Afryce i nad Zatoką
Gwinejską. Również islam uległ podziałom na liczne odłamy.
Najliczniejsze z nich to sunnici i szyici.
Hinduizm - religia występująca praktycznie tylko w Indiach, licząca
ponad 760 mln wyznawców. Charakterystyczny jest dla niej brak
jednolitej doktryny. Wyznawcy tej religii wierzÄ… w reinkarnacjÄ™.
Buddyzm - religia założona w VI wieku p.n.e. przez Buddę.
Przyjmuje istnienie nieskończenie wielu światów zamieszkanych
przez ludzi, zwierzęta, bogów i demony. Również zakłada istnienie
reinkarnacji. Liczbę buddystów szacuje się na około 340 mln.
Mieszkają głównie w południowo-wschodniej Azji, Chinach,
Mongolii i Japonii.
Konfucjanizm - doktryna etyczno-społeczna opierająca się na
poglądach Konfucjusza. Liczy około 300 mln wyznawców. Ogranicza
siÄ™ do obszaru Chin.
7. Demografia i osadnictwo w Polsce.
a. przyrost naturalny
http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=269
Przyczyny niskiego Pn:
- ekonomiczna  duża część społeczeństwa żyje w trudnej sytuacji
finansowej, która nie sprzyja podejmowaniu decyzji o urodzeniu
i wychowaniu dziecka;
- kulturowa  zmienia się model życia; młodzi ludzie coraz bardziej
zajęci są karierą zawodową i nie mają czasu na rodzinę oraz dzieci;
- demograficzna  niż demograficzny obejmował grupę ludzi w wieku
30-40 lat.
Z drugiej strony na wysokim poziomie utrzymuje się liczba zgonów,
co wywołane jest dużą liczebnością roczników starszych.
b. struktura wieku i płci w Polsce.
http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=269
liczba mężczyzn
współczynnik maskulinizacji = -----------------------* 100%
liczba kobiet
liczba kobiet
współczynnik feminizacji = ------------------------ * 100%
liczba mężczyzn
W ogólnej liczbie ok. 38 538 tys. ludności Polski kobiety stanowią
51,6%; na 100 mężczyzn przypada ich prawie 107 (wśród ludności
miejskiej prawie 111, na wsi prawie 101).
w wieku do 44 roku życia  na 100 mężczyzn przypada 97 kobiet;
w wieku powyżej 44 roku życia  na 100 mężczyzn przypadają 123
kobiety;
w wieku 65 lat i więcej  na 100 mężczyzn przypada 164 kobiety[
c. struktura zatrudnienia
Struktura zatrudnienia  udział poszczególnych działów gospodarki
w zatrudnieniu.
Bezrobocie w Polsce wynosi 11,8 %
Struktura zatrudnienia w Polsce:
- rolnictwo  12 %
- przemysł  27 %
- usługi  52 %
Problem bezrobocia pojawił się w Polsce w latach 90-tych.
W momencie powstania nowego systemu gospodarczego i zmian
ustrojowych.
Województwa o największym bezrobociu:
- warmińsko  mazurskie
- pomorskie
- zachodniopomorskie
- lubuskie
Do usłyszenia