Prawo
Charakter prawny powierzenia innej pracy
w trybie art. 42 ż 4 kodeksu pracy
Włodzimierz Fudali
W prawie pracy obowiązuje generalna zasada związania pracodawcy treścią umowy o pracę.
W świetle art. 22 ż 1 k. p. i art. 29 ż 1 i 2 k. p. niedopuszczalne jest swobodne wyznaczanie pra-
cownikowi pracy innego rodzaju, niż określony w umowie o pracę, bądz
w pisemnym potwier-
dzeniu jej ustaleń. Zmiana wa runków umowy o pracę mo że być dokonana w drodze
wypowiedzenia zmieniającego (art. 42 ż 1  3 k. p.) albo w wyniku porozumienia stron.
Kodeks pracy nie wymaga dla powierze - nia pracy za odrębnym wynagrodzeniem,
Powierzenie w trybie
nia innej pracy szczególnej formy, zatem a pracodawcę do jej umożliwiania. Typo -
polecenia
może być ono dokonane także w drodze wym przykładem zastosowania umowy
ustnego polecenia pracodawcy lub osoby dodatkowej jest powierzenie mistrzowi ślu -
Kodeks pracy przewiduje kilka od -
upoważnionej do dokonywania takich sarstwa opieki nad pracownikiem młodo -
stępstw od tej regu ły, pozwa la jących na po -
czynności. Polecenie nie musi zawierać cianym zatrudnionym na podstawie umo -
wierzenie pracownikowi innej pracy w try -
uzasadnienia ani być poddawane konsul - wy o pracę w celu przygotowania zawodo -
bie polecenia, o którym mowa w art. 100
tacji związkowej. Nie przysługuje od nie - wego.
ż 1 k. p., a to w przypadkach:
go odwo łanie do sądu pracy, ponieważ pra
-
1) uzasadnio nych potrzebami pracodaw-
cownik, któremu pracodawca powierzył in
-
Potrzeby muszą
cy (art. 42 ż 4 k. p.),
ną pracę, niż określona w umowie o pra-
2) przestoju (art. 81 ż 3 k. p.), być rzeczywiste
cę, nie ma interesu prawnego w usta leniu,
3) obowiązku przeniesienia do innej pra -
czy polecenie tej treści było uzasadnione
cy pracownicy w ciąży lub karmiącej Przepis art. 42 ż 4 k. p. pozwala praco-
potrzebami pracodawcy1.
dziecko piersią (art. 179 ż 1 i 2 k. p.), dawcy na powierzenie pracownikowi innej
4) obowiązku zmiany rodzaju pracy wy- pracy niż umówiona w przypadku po -
 Inna praca
konywanej przez młodocianego, jeżeli za- wstania uzasadnionych potrzeb, czyli wy -
graża ona jego zdrowiu (art. 201 ż 2 k. p.), a  dodatkowa praca nika jących z konieczności zapewnienia nie -
5) obowiązku przeniesienia pracowni - zakłóconego wykonywania zadań, których
ka do innej pracy w razie stwierdzenia Przez pojęcie  inna praca należy rozu - niewykonanie mogłoby narazić pracodaw-
u niego objawów wskazujących na powsta - mieć pracę innego rodzaju niż umówiona. cę na szkodę. Zatem muszą to być potrze-
nie choroby zawodowej (art. 230 ż 1 k. p.), W praktyce pracodawcy powierza ją pracow - by rzeczywiste, a nie fikcyjne, czy  co gor-
6) obowiązku przeniesienia do odpowied - nikom, powo łu jąc się na przepis art. 42 ż 4 sze  służące jako środek do dyskrymina -
niej pracy pracownika, który stał się niezdol- k. p., dodatkową pracę, czy li obowiązki, któ - cji pracownika.
ny do wykonywania dotychczasowej pracy re muszą oni wykonywać ponad ustalone Po jęcie potrzeb pracodawcy z art. 42 ż 4
wskutek wypadku przy pracy lub choroby w umowie o pracę (zakresie czynności)  k. p. nie obejmuje zmiany zakresu obowiąz-
zawodowej i nie został uznany za niezdol - za dotychczasowe wynagrodzenie. Nale - ków pracownika z powodu stanu jego
nego do pracy w rozumieniu przepisów ży podkreślić, że termin  inna praca nie zdrowia3. Z kolei brak możliwości zatrud -
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubez - jest tożsamy z pojęciem  dodatkowej pra - nienia pracownika na stanowisku sprze -
pieczeń Społecznych (art. 231 k. p.). cy . Przy wykonywaniu  innej pracy do - dawcy, wynikający z odmowy wyrażenia
W praktyce najwięcej problemów poja- tychczasowe obowiązki ulegają niejako zgody na zawarcie z nim umowy o wspól -
wia się przy stosowaniu art. 42 ż 4 k. p. zawieszeniu w całości lub w części odpo - nej odpowiedzialności materialnej za po -
Prawidłowe powierzenie pracownikowi wiedniej do wymiaru  innej pracy , nato - wierzone mienie przez pozostałych pracow-
wykonywania innej pracy niż umówiona miast  dodatkowa praca podlega wykony - ników zatrudnionych w miejscu powierze-
w trybie tego przepisu wymaga łącznego waniu równolegle z pracą dotychczasową. nia mienia, stanowi uzasadnioną potrzebę
spełnienia następujących przesłanek: ko - Oczywiście, pracownik może zobowią - pracodawcy w rozumieniu art. 42 ż 4 k.p4.
nieczność powierzenia innej pracy jest uza - zać się do wykonywania dodatkowych za -
sadniona potrzebami pracodawcy, okres dań, oprócz określonych w obowiązującej Tylko na 3 miesiące
wykonywania innej pracy nie może prze - go umowie o pracę, ale za odrębnym wy-
kraczać 3 miesięcy w roku ka lendarzowym, nagrodzeniem. Zobowiązanie to może Przepis art. 42 ż 4 k. p. ustanawia mak-
powierzona praca nie powoduje obniżenia być oparte na tzw. klauzuli autonomicznej, symalny trzymiesięczny termin, na jaki
dotychczas pobieranego wynagrodzenia czyli na umowie dodatkowej uzupełniają - w danym roku ka lendarzowym można powie -
oraz powierzona praca odpowiada kwali - cej treść stosunku pracy2. Taka umowa mo- rzyć pracownikowi wykonywanie innej pra-
fikacjom pracownika. że zobowiązywać pracownika do świadcze - cy. Może być to okres ciągły albo stanowią-
9/2008 IP
13
cy sumę okresów przerywanych. Powierze - przezeń zawodu, poprzez (np. powierzenie ną pracę, nie przysługują roszczenia prze -
nie pracownikowi innej pracy przy zbiegu lat księgowej innej pracy w postaci sprzątania widziane w razie nieuzasadnionego lub na -
kalendarzowych, np. od 1 paz
dziernika placu manewrowego). ruszającego przepisy wypowiedzenia umo-
do 31 grudnia i od 1 stycznia do 31 marca Powierzona praca, nawet zgodna z kwa - wy o pracę (art. 45 ż 1 k. p.) albo jej wa-
następnego roku, czyli świadczenie innej pra- lifikacjami posiadanymi przez pracownika runków (art. 45 ż 1 k. p. w zw. z art. 42 ż 1
cy nieprzerwanie przez okres 6 miesięcy, w innym zawodzie, ale wykraczająca poza k. p)12. Oznacza to, że nie może on skutecz-
nie narusza tego ograniczenia. obszar wiedzy i umiejętności wymaganych nie dochodzić przed sądem pracy przywró -
dla wykonywania pracy umówionej i zwięk - cenia do dotychczas wykonywanej pracy al -
Zakaz obniżenia szająca zakres dyspozycyjności pracowni - bo odszkodowania.
wynagrodzenia ka, nie spełnia wymogu określonego Jednakże pracownik, który uważa, że
wart. 42 ż 4 k. p9. W trybie tego przepi - wskutek powierzenia mu innej pracy do-
Powierzenie pracownikowi innej  niż su nie można powierzyć pracownikowi pra - znał szkody, może dochodzić jej naprawie -
umówiona  pracy nie może powodować cy związanej z odpowiedzialnością mate - nia wyłącznie na zasadach ogólnych. Pod -
obniżenia jego wynagrodzenia. Stosowanie rialną za powierzone mienie z obowiązkiem stawą prawną takiego roszczenia jest
tego wymogu nie nastręcza trudności wyliczenia się. art. 471 k. c. w zw. z art. 300 k. p. W po-
przy wynagrodzeniu określonym w stałych Nie jest dopuszczalne powierzenie pra - stępowaniu sądowym powinien wykazać
składnikach (np. w stawce miesięcznej lub cownikowi w trybie art. 42 ż 4 k. p. wyko- bezprawność czynu pracodawcy polegają-
godzinowej), natomiast wątpliwości mogą nywania innej pracy w formie telepracy cą na niewykonaniu lub nienależytym wy -
powstać wówczas, jeżeli wynagrodzenie (art. 677 ż 4 k. p.). Analogiczny zakaz wzglę- konaniu zobowiązania, tj. powierzenia in-
pracownika składa się ze zmiennych skład - dem pracowników tymczasowych przewi- nej pracy z naruszeniem art. 42 ż 4 k. p.,
ników (np. prowizyjne). Sąd Najwyższy sta- duje art. 14 ust. 2 pkt 3 ustawy o zatrud- wysokość tej szkody oraz związek przyczy -
nął na stanowisku, że w takim przypadku nianiu pracowników tymczasowych. nowy między zachowaniem się sprawcy
obniżeniu nie może ulec wynagrodzenie a powstałą szkodą.
pracownika obliczone na zasadach ustala - Zakaz zmiany Włodzimierz Fudali
nia ekwiwalentu za niewykorzystany urlop miejsca pracy OIP Lublin
wypoczynkowy.5
Jeżeli pracownik otrzymywał w okresie Do najczęściej spotykanych nieprawidło - Przypisy
poprzedzającym powierzenie mu innej wości w tym zakresie należy powierzanie
1
pracy dodatki za pracę w godzinach nad - pracownikom innej pracy w innym miejscu, Wy rok SN z 25 lip ca 2003 r.,
liczbowych czy w porze nocnej, to skoro niż określone w umowie o pracę. Narusza I PK 269/02,  Praca i Zabezpieczenie
 zgodnie z przepisami k. p.  przysługu - to przepis art. 42 ż 4 k. p., ponieważ zmia- Społeczne , nr 3/2004, s. 40.
2
ją one pracownikowi, który faktycznie na miejsca wykonywania pracy, jako istotna Z. Kubot, Umowy o świadczenie pracy
wykonywał pracę w warunkach uzasadnia - zmiana warunków pracy, może być dokona - różnego rodzaju,  Państwo i Prawo ,
jących ich wypłatę, to należy przyjąć, że na wyłącznie w trybie porozumienia stron nr 10/1999, s. 57.
3
art. 42 ż 4 k. p. nie obejmuje tak rozumia- albo wypowiedzenia zmieniającego 10. Wyrok SN z 13 paz
dziernika 1999 r.,
nego wynagrodzenia6. I PKN 293/99, OSNP 2001/4/113.
4
Skutki Wy rok SN z 17 grudnia 1998 r.,
Praca zgodna niewykonania polecenia I PKN 429/97, OSNP  wkł., 1999/1/1.
5
z kwalifikacjami Wyrok SN z 22 listopada 1990 r.,
Pracownik, który odmówił wykonania I PR 362/90, OSP 1991/9/213.
6
Przepis art. 42 ż 4 k. p. wymaga, aby po- polecenia sprzecznego z art. 42 ż 4 k. p., D. Klucz, Bez wypowiedzenia tylko
wierzona pracownikowi inna praca niż kierującego go do innej pracy, nie uchybia okresowo,  Gazeta Prawna 2005, nr 18
określona w umowie o pracę odpowiadała obowiązkowi pracowniczemu i umowa (1383), s. 35.
7
jego kwalifikacjom. Pod pojęciem  kwalifi - o pracę nie może być z nim rozwiązana Wyrok SN z 4 paz
dziernika 2000 r.,
11
kacje na leży rozumieć nie tylko przygoto - na podstawie art. 52 ż 1 pkt 1 k.p. . Ozna- I PKN 61/00,  Praca i Zabezpieczenie
wanie zawodowe pracownika  jego formal - cza to, że jeżeli takie polecenie było Społeczne , nr 3/2004, s. 41.
8
ne wykształcenie, zdobyte doświadczenie zgodne z art. 42 ż 4 k. p., a pracownik od- Wy rok SN z 5 lu te go 1998 r.,
zawodowe i potrzebne umiejętności, ale tak- mówił jego wykonania, pracodawca może I PKN 515/97, OSNAPiUS 1999, nr 2,
że właściwości psychofizyczne pracownika, rozwiązać z nim umowę o pracę w tym try- poz. 46.
9
predyspozycje psychiczne oraz zdolności bie albo za wypowiedzeniem. Może też wy - D. Klucz, op. cit., s. 35.
10
do wykonywania określonych czynności mierzyć mu karę porządkową, a także żą - Wy rok SN z 18 maja 1964 r.,
z punktu widzenia zdrowia fizycznego.7 Za - dać naprawienia szkody na podstawie I PR 189/64, OSNC 1965/3/44. Por. też E.
tem pracownikowi można powierzyć w tym przepisów k. p. o odpowiedzialności ma - Szemplińska, Konsultacje i wyjaśnienia,
trybie inną pracę, która będzie odpowied- terialnej pracowników.  Praca i Zabezpieczenie Społeczne ,
nią do posiadanych przez niego kwalifika- nr 10/1998, s. 47.
11
cji, czy li taką, któ ra ich nie przekracza Gdy pracownik poniesie Wyrok SN z 18 listopada 1999 r.,
i przy której te kwalifikacje znajdą choćby szkodę I PKN 370/99, OSNP 2001/7/225.
12
częściowe zastosowanie8. Praca ta nie mo- Wy rok SN z 25 lip ca 2003 r.,
że także godzić w autorytet pracownika i ob - Pracownikowi, któremu pracodawca I PK 269/02,  Praca i Zabezpieczenie
niżać prestiżu dotychczas wykonywanego na podstawie art. 42 ż 4 k. p. powierzył in- Społeczne , nr 3/2004, s. 40.
IP 9/2008
14