Do czego to służy?
Sygnalizator do instalacji
Sygnalizatory i wszelkie inne elemen-
ty wchodzące w skład systemów alar-
mowych cieszÄ… siÄ™ niezmiennym zainte-
resowaniem Czytelników EdW. Pomimo alarmowych
ogromnej konkurencji ze strony urzÄ…-
dzeń fabrycznych, budowa amatorskich
systemów alarmowych może mieć
sens, i to nie tylko ze względów ekono-
2084
micznych. Alarmy amatorskie majÄ… jednÄ…
wielką przewagę nad układami profe-
sjonalnymi: są nietypowe. Każdy z nich
jest zagadkÄ… dla ewentualnego intruza.
Nie tylko sama konstrukcja modułów
elektronicznych jest nietypowa, także
sposób zamontowania czujników alar-
mowych czy układów wykonawczych
odbiega z zasady od standardów przyję-
tych przez profesjonalistów. Tak więc
szczerze namawiamy do budowy włas-
nych systemów alarmowych. W pew-
nych warunkach mogą one okazać się
skuteczniejsze niż podobne konstrukcje
zakupione za ciężkie pieniądze w reno-
mowanych firmach, w których często
płaci się za markę, a nie za rzeczywistą
wartość wyrobu.
Proponowane urzÄ…dzenie jest sygnali-
zatorem alarmowym średniej mocy,
przeznaczonym do pracy w pomieszcze-
niach zamkniętych. Sygnalizator wypo-
sażony jest w awaryjne z
ródło zasilania - nia jest też niski koszt wykonania (jedna funkcjonalnych: generatora częstotli-
baterię 12V. Sygnalizator może zostać
kostka CMOS). wości akustycznej (U1C), generatora nis-
włączony sygnałem nadanym z centrali -
kiej częstotliwości (U1D), stopnia wy-
Jak to działa?
odłączeniem przewodu sygnałowego od
jściowego zasilającego przetwornik pie-
plusa zasilania lub przez zwarcie go do Schemat elektryczny sygnalizatora zo z U1A i układu wejściowego wykry-
masy. Urządzenie włącza się także przy przedstawiony został na rysunku 1
rysunku 1
rysunku 1
rysunku 1 wającego sygnał pochodzący z centrali
rysunku 1. Jak
przecięciu przewodów zasilających, widać, układ został zaprojektowany lub próbę sabotażu wykonanego na
a także przy próbie oderwania go od pod- z wykorzystaniem tylko jednego układu bramce U1B. W stanie spoczynku na
łoża na jakim zostało zamocowane. scalonego - czterech bramek NAND wejściach 5 i 6 U1B występuje stan wy-
Ogromną zaletą sygnalizatora jest zniko- z histerezą zawartych w strukturze kost- soki, więc na jej wyjściu mamy stan niski
my pobór prądu, tak w stanie czuwania, ki 4093. i w konsekwencji tego obydwa genera-
jak i w stanie aktywnym. Nie bez znacze- Układ składa się z czterech bloków tory są zablokowane. Przycisk oznaczo-
Rys. 1. Schemat ideowy sygnalizatora.
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 8/96 43
ny na schemacie S1 jest normalnie zwar-
ty - dociśnięty do podłoża na jakim zamo-
WYKAZ ELEMENTÓW
WYKAZ ELEMENTÓW
WYKAZ ELEMENTÓW
WYKAZ ELEMENTÓW
WYKAZ ELEMENTÓW
cowano sygnalizator. Przy jakiejkolwiek
Rezystory
Rezystory
Rezystory
Rezystory
Rezystory
próbie oderwania sygnalizatora styki S1
R1: 100kW
rozewrą się i na wejściu 5 U1 pojawi się
stan niski wymuszony przez rezystor R2. R2, R3: 1MW
Drugie wejście bramki U1B połączone
R4: 220kW
jest z wejściem sterującym sygnalizato-
PR1: 47kW potencjometr
ra. Uniwersalność tego wejścia wynika z
montażowy, pionowy, miniaturowy
możliwości dołączenia go za pośrednict-
Kondensatory
Kondensatory
Kondensatory
Kondensatory
Kondensatory
wem rezystora R1 do masy lub do plusa
C1: 470nF
zasilania:
C2: 2,2nF
1. W pozycji jumpera JP1, w której na
C3: 22µF/16V
wejście 6 U1 podany jest stan wysoki
C4: 100nF
sygnalizator zostanie uruchomiony przez
zwarcie wejścia sterującego do masy. Półprzewodniki
Półprzewodniki
Półprzewodniki
Półprzewodniki
Półprzewodniki
2. W pozycji jumpera, w której na we-
D1, D2, D3: 1N4148 lub
Rys. 2. PÅ‚ytka drukowana.
jście 6 U1 podany jest stan niski włącze-
odpowiednik
nie sygnalizatora nastÄ…pi po rozwarciu
U1: CMOS 4093
wejścia sterującego normalnie dołączo- samowyładowania, a nie zużycia. Bate-
Różne
Różne
Różne
Różne
Różne
nego do plusa zasilania. ria dołączona jest do układu poprzez dio-
JP1, JP2: trzy goldpiny plus
W taki prosty sposób uzyskaliśmy dę separującą D1. Należy jedynie zwró-
jumper
możliwość współpracy sygnalizatora cić uwagę, aby napięcie zasilania syste-
Q1: przetwornik piezo typu
z różnymi centralami alarmowymi. Zde- mu alarmowego nie było niższe od ok.
CERAD PCA-100-08
cydowanie jednak zalecamy stosowanie 11,5V. W takim bowiem wypadku bate-
S1: przycisk lutowany w płytkę,
rozwiązania drugiego, ponieważ tylko ria zasilałaby cały system alarmowy
microswitch
przy włączaniu sygnalizatora przez roz- i oczywiście uległa szybkiemu rozłado-
Z1: ARK3
warcie połączenia z zasilaniem działa waniu.
druga funkcja antysabotażowa - samo- Diody D2 i D3 mają za zadanie zwar- Bateria 12V alkaliczna nie wchodzi
czynnego włączenia alarmu przy przecię- cie do obwodu zasilania ewentualnych
w skład kitu AVT-2084
ciu przewodu zasilającego sygnalizator. impulsów zakłócających w wartości na-
Pojawienie się stanu wysokiego na pięcia mniejszych niż potencjał masy
wyjściu bramki U1B powoduje włącze- układu lub większych niż napięcie zasila-
nie sygnału alarmu. Uruchomione zosta- nia systemu. Kondensatory C3 i C4 wać krótkie odcinki srebrzanki lub drutu
ną obydwa generatory, dotychczas blo- odblokowują zasilanie dla impulsów za- miedzianego o średnicy 1...1,5mm, a do-
kowane stanem niskim na wejściach 13 kłócających. piero do nich przylutować przycisk S1,
i 8 układu U1. Generator z bramką U1D tak aby wystawał ok. 1mm ponad kra-
Montaż i uruchomienie
generuje impulsy o częstotliwości ok. wędz
obudowy sygnalizatora. Sposób
2 Hz, generator z U1C tworzy ciąg impul- Mozaika ścieżek płytki drukowanej zamontowania przycisku przedstawiony
rysunku 3
sów o częstotliwości akustycznej. Do- i rozmieszczenie elementów zostały jest na rysunku 3
rysunku 3. Zastosowanie przycis-
rysunku 3
rysunku 3
rysunku 2.
rysunku 2
rysunku 2
rysunku 2
świadczalnie ustalono, że z wartościami pokazane na rysunku 2 Płytkę musimy ku mechanicznego w układzie antysabo-
elementów takimi jak na schemacie jest dokładnie dopasować do obudowy syg- tażowym jest rozwiązaniem dobrym, ale
to częstotliwość bliska częstotliwości re- nalizatora, tak aby wchodziła ona do nie- niezbyt eleganckim. Ponadto uniemożli-
zonansowej zastosowanego przetworni- go  na wcisk . Płytka wykonana została wia ono zahermetyzowanie obudowy
ka piezo. Potencjometr montażowy PR1 z laminatu jednostronnego i niestety nie i umieszczenia sygnalizatora na ze-
służy do dokładnego dostrojenia genera- uniknięto konieczności zastosowania wnątrz pomieszczenia. Jeżeli zależy
tora do częstotliwości rezonansowej jednej zworki. Od niej też rozpoczniemy wiec nam na  perfekcyjności urządze-
przetwornika, ponieważ tylko w takim montaż układu. Cały montaż przeprowa- nia i możliwości zamontowania go na ot-
wypadku uzyskamy maksymalną siłę dzamy w sposób typowy, wielokrotnie wartej przestrzeni to możemy zastoso-
głosu. Bramka U1A jest  stopniem wy- opisywany na łamach EdW. W zależnoś- wać układ z kontaktronem i magnesem.
jściowym układu, a na jej jedno wejście ci od wykonania przycisk S1 może być Czytelnicy proszeni są o zaprojektowa-
podawany jest sygnał z generatora częs- zbyt krótki i nie będzie wystawał na ze- nie takiego włącznika we własnym za-
totliwości akustycznej. Drugie wejście wnątrz obudowy. W takim przypadku kresie.
może być za pomocą jumpera JP2 dołą- w miejsce oznaczone na płytce wluto- Układ sygnalizatora nie wymaga uru-
czona do wyjścia generatora małej częs- chamiania, a jedynie prostej regulacji.
totliwości lub do plusa zasilania. W pier- Włączamy nasz sygnalizator, najlepiej na
wszym przypadku bramka U1A będzie pracę ciągłą. Następnie ustawiamy na
kluczowana przebiegiem ok. 2Hz, a na słuch największą siłę głosu za pomocą
wyjściu układu otrzymamy sygnał prze- potencjometru montażowego PR1, i to
rywany. W drugim wypadku sygnał syg- wszystko.
nalizatora będzie ciągły.
Zbigniew Raabe
Zbigniew Raabe
Zbigniew Raabe
Zbigniew Raabe
Zbigniew Raabe
Układ posiada zasilanie awaryjne
Pod! oże
w postaci baterii 12V. BiorÄ…c pod uwagÄ™
minimalny, a w stanie spoczynku prak-
Komplet podzespołów z płytką jest
Komplet podzespołów z płytką jest
Komplet podzespołów z płytką jest
Komplet podzespołów z płytką jest
Komplet podzespołów z płytką jest
tycznie zerowy pobór prądu przez układ,
dostępny w sieci handlowej AVT
dostępny w sieci handlowej AVT
dostępny w sieci handlowej AVT
dostępny w sieci handlowej AVT
dostępny w sieci handlowej AVT
bateria taka pomimo swej małej pojem- Rys. 3. Sposób zamontowania
jako "kit szkolny" AVT-2084.
jako "kit szkolny" AVT-2084.
jako "kit szkolny" AVT-2084.
jako "kit szkolny" AVT-2084.
jako "kit szkolny" AVT-2084.
ności powinna  paść raczej na skutek
przycisku.
44 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 8/96
Moduł
wykonawczy
do
sterownika
AVT-2047
2099
Użytkownika. Układ można wykorzystać ce wielka rzesza. Koledzy, czy naprawdę
Do czego to służy?
do sterowania girland świetlnych zbudo- nic od nas elektroników nie potrzebuje-
W artykule na temat programowa-
wanych z diod LED i uzyskiwania prak- cie? Jeżeli jednak jakieś urządzenia elek-
nego sterownika do zabawek AVT-2047
tycznie dowolnych efektów świetlnych. troniczne przydałyby się Wam, to czeka-
znalazły się między innymi następujące
Może on służyć do animacji wszelkiego my na listy!
sformułowanie:  Proponowany układ
rodzaju modeli czy też makiet reklamo-
będzie także niezwykle interesującą
Jak to działa?
wych. Autor nie ma większego pojęcia
konstrukcjÄ… dla modelarzy  kolejo-
o tajnikach modelarstwa kolejowego, ale Schemat elektryczny układu przedsta-
wych . Nie ma chyba też przeszkód.
rysunku 1
rysunku 1
rysunku 1
rysunku 1.
sądzi że i w realizacji tego miłego hobby wiony został na rysunku 1 Do budowy
aby ten sterownik,połączony ze sterow-
może znalez
ć zastosowanie proponowa- tego modułu wykonawczego wykorzys-
nikiem innego rodzaju wykorzystać np.
ny system. A tak na marginesie: modela- tano układ scalony typu ULN2803.
do sterowania światłami w dyskotece
rzy  kolejowych budujących piękne Kostka ta zawiera w swojej strukturze
lub różnymi urządzeniami w domu? No
makiety z torami dla kolejek jest w Pols- osiem tranzystorów Darlingtona, osiem
dobrze, ale jak to zrobić? W jaki sposób
wykorzystać programator do sterowa-
nia różnymi urządzeniami jeżeli opisany
układ wykonawczy daje możliwość kie-
rowania jedynie dość prostym mode-
lem pojazdu? Najwyższy czas dać znie-
cierpliwionym Czytelnikom odpowiedz

na te pytania i to właśnie uczynimy
w tym artykule.
Opisany moduł wykonawczy umożli-
wia programowe sterowanie ośmioma
odbiornikami prądu stałego. Odbiorniki
te mogą być zasilane maksymalnym na-
pięciem do 50V i nie mogą pobierać
więcej prądu niż 500mA każdy. Są to
pewne ograniczenia, ale w większości
wypadków parametry układu powinny
okazać się wystarczające. Dodatkową,
bardzo atrakcyjnÄ… funkcjÄ… sterownika
jest możliwość wykorzystania go jako
sprzęgu pomiędzy programatorem AVT-
2047 i niegdyÅ› opisanym w Elektronice
Praktycznej modułem AVT-110, umożli-
wiajÄ…cym zasilanie prÄ…dem 220VAC oÅ›-
miu dowolnych odbiorników energii.
Możliwe zastosowania tego układu
współpracującego ze sterownikiem
AVT-2047 trudno wręcz wyliczyć.
Wszystko zależy od fantazji i potrzeb Rys. 1. Schemat ideowy modułu.
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 8/96 45
zbocznikowanych przez jumpery. Zada-
WYKAZ ELEMENTÓW
WYKAZ ELEMENTÓW
WYKAZ ELEMENTÓW
WYKAZ ELEMENTÓW
WYKAZ ELEMENTÓW
niem ich jest zwiększenie uniwersalnoś-
Kondensatory
Kondensatory
Kondensatory
Kondensatory
ci układu przez umożliwienie zastosowa- Kondensatory
nia go jako łącznika pomiędzy programa- C1, C4: 100nF
torem AVT-2047 i modułem wykonaw-
C2: 220µF/25V
czym AVT-110. W module tym zastoso-
C3: 100µF/16V
wano na wejściu optotriaki, a zapalanie
Półprzewodniki
Półprzewodniki
Półprzewodniki
Półprzewodniki
Półprzewodniki
zawartych w ich strukturach diod odby-
U1: ULN2803
wa siÄ™ poprzez zasilenie ich od strony
U2: 7805
minusa za pośrednictwem ograniczają-
Różne
Różne
Różne
Różne
Różne
cych prąd rezystorów. Jeżeli przewiduje-
my zastosowanie naszego sterownika Z1: goldpiny 14 (2x7)
jako sprzęgu z układem AVT-110 to
Z2, Z3, Z4: ARK3
w oznaczone na płytce miejsca musimy
Z5: ARK2
wlutować osiem rezystorów o wartości
560W...1kW i połączyć wyjścia sterowni- Wzmianka o tym, że układ nie wymaga
ka za pośrednictwem przewodu taśmo- uruchamiania ani regulacji jest chyba cał-
wego z wejściami modułu AVT-110. kowicie zbędna, bo cóż tu można uru-
Ważną funkcję realizuje scalony stabi- chamiać?
lizator napięcia U2. Jak pamiętamy, pro- Krótkiego omówienia wymaga jesz-
Rys. 2. Rozmieszczenie
gramator AVT-2047 nie posiada własne- cze sprawa jumperów i dodatkowych re-
wyprowadzeń układu ULN2803.
go zasilacza i ze względu na zastosowa- zystorów. Mamy tu trzy możliwości:
nie w nim pamięci 6116 wymaga dostar- 1. Jeżeli mamy zamiar stosować nasz
rezystorów ograniczających prąd bazy czenia z zewnątrz napięcia +5VDC. układ jedynie jako stopień wyjściowy
i osiem diod zabezpieczających tranzys- Jednakże w wypadku zastosowania programatora, to najprościej będzie
tory przed uszkodzeniem impulsami wy- układu U2 należy liczyć się ze zmniej- w ogóle nie montować jumperów i za-
sokiego napięcia. Impulsy takie mogłyby szeniem górnego zakresu dopusz- stąpić je zworkami.
powstać przy przełączaniu obciążeń czalnego napięcia wejściowego na złą- 2. Jeżeli rozważamy ewentualną moż-
o charakterze indukcyjnym, np. przekaz
- czu Z5 z 30V do ok. 15V (maks. 18V). liwość zastosowania sterownika jako
ników czy silników elektrycznych. Struk- Zbyt wysokie napięcie powoduje sprzęgu pomiędzy programatorem AVT-
turę wewnętrzną układu ULN2803 oraz bowiem zbyt duży jego spadek na 2047 a modułem wykonawczym AVT-
ry-
rozkład wyprowadzeń pokazano na ry- stabilizatorze U2, czego konsekwencją 110, ale na razie będziemy go stosować
ry-
ry-
ry-
sunku 2 Zastosowanie tego układu za- może być przegrzanie układu 7805. zgodnie z podstawowym przeznacze-
sunku 2
sunku 2
sunku 2
sunku 2.
miast ośmiu tranzystorów i tyluż rezys- niem to wlutowujemy zarówno jumpery
Montaż i uruchomienie
torów i diod pozwoliło znacznie zmniej- jak i rezystory. Podczas wykorzystywa-
szyć wymiary płytki drukowanej, uproś- Płytka drukowana pokazana została nia modułu jako sprzęgu z AVT-110 jum-
rysunku 3
rysunku 3.
rysunku 3
rysunku 3
cić montaż i zmniejszyć awaryjność ukła- na rysunku 3 Płytka wykonana została pery pozostawiamy rozwarte. Prąd pły-
du. Niewątpliwą wadą takiego rozwiąza- na laminacie jednostronnym i szczęśli- nie wtedy przez rezystory zabezpieczają-
nia jest fakt, że jeżeli jeden tranzystor wie dało się uniknąć stosowania jakich- ce diody świecące optotriaków przed
ulegnie uszkodzeniu, to trzeba wymienić kolwiek zworek. Montaż przeprowadza- uszkodzeniem. Podczas pracy układu
wszystkie osiem, czyli cały układ scalo- my w sposób typowy, rozpoczynając od w trybie podstawowym jumpery oczy-
ny. Jednak przy prawidłowej eksploatacji elementów najmniejszych, a kończąc na wiście zwieramy.
uszkodzenia takie są bardzo mało praw- włożeniu układu scalonego w podstaw- 3. W wyjątkowym wypadku, kiedy
dopodobne. kę. Użycie podstawki jest konieczne, po- układ będzie wykorzystywany wyłącznie
O samym układzie sterownika właści- nieważ przy ewentualnym przeciążeniu do współpracy z AVT-110, jumpery oka-
wie niewiele można napisać. Omówie- kostka może ulec uszkodzeniu i jej wy- żą się całkowicie zbędne.
nia wymaga jedynie rola nie ponumero- miana w przypadku wlutowania jej bez- Jeszcze jedna uwaga na koniec: foto-
wanych na schemacie rezystorów pośrednio w płytkę byłaby kłopotliwa. grafia przedstawia układ prototypowy,
różniący się drobnymi szczegółami od fi-
nalnego projektu. Brak jest jumperów,
ponieważ początkowo zamierzano
umożliwić zmianę trybu pracy za pomo-
cą przecinania ścieżek. Rozwiązanie
z jumperami jest jednak jakby trochÄ™ bar-
dziej eleganckie! Drugą różnicą jest nie-
wielkie powiększenie rozmiarów płytki
projektu finalnego. Obecnie płytka ma
wymiary i otwory na śruby mocujące
identyczne z płytką modułu programato-
ra, co umożliwi łatwe łączenie tych ukła-
dów w zwarty pakiet.
Zbigniew Raabe
Zbigniew Raabe
Zbigniew Raabe
Zbigniew Raabe
Zbigniew Raabe
Komplet podzespołów z płytką jest
Komplet podzespołów z płytką jest
Komplet podzespołów z płytką jest
Komplet podzespołów z płytką jest
Komplet podzespołów z płytką jest
dostępny w sieci handlowej AVT
dostępny w sieci handlowej AVT
dostępny w sieci handlowej AVT
dostępny w sieci handlowej AVT
dostępny w sieci handlowej AVT
jako "kit szkolny" AVT-2099.
jako "kit szkolny" AVT-2099.
jako "kit szkolny" AVT-2099.
jako "kit szkolny" AVT-2099.
jako "kit szkolny" AVT-2099.
Rys. 2. Płytka drukowana modułu.
46 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 8/96
Wzorcowy
generator
audio
2112
ności charakterystyki. Przy takich pomia-
Do czego to służy?
Generator o rewelacyjnie niskich rach nie jest wymagana duża  czystość
Każdy elektronik potrafi w ciągu kilku
sinusoidy - wystarczy, aby zawartość
zniekształceniach nieliniowych
minut zmontować generator przebiegu
zniekształceń nieliniowych nie przekra-
· współczynnik znieksztaÅ‚ceÅ„
prostokÄ…tnego. Jednak wykonanie dob-
czała 1%.
nieliniowych rzędu 0,01%
rego generatora przebiegu sinusoidalne-
Ale nie wystarczy to przy pomiarze
go nie jest już tak łatwym zadaniem.
· prosta konstrukcja z użyciem
zniekształceń nieliniowych. We współ-
Tymczasem do testowania sprzętu au-
popularnych i tanich elementów
czesnym sprzęcie audio, zniekształcenia
dio, dobry generator sinusa jest wręcz
rzędu 1% są uważane za niedopuszczal-
· niski koszt wykonania
niezbędny.
nie duże, pomimo że przeciętny słuchacz
· estetyczna obudowa i pÅ‚yta
Przestrajany generator lub jeszcze le-
ledwie je zauważa. Do pomiaru współ-
czołowa
piej wobulator obejmujący zakres częs-
czynnika zniekształceń nieliniowych
totliwości od około 10Hz do około
w urządzeniach najwyższej klasy po-
100kHz służy do pomiaru szerokości
trzebny jest sprzęt pomiarowy, mający
przenoszonego pasma i nierównomier-
zniekształcenia własne rzędu 0,001%.
Jednak wykonanie urządzeń pomiaro-
wych o tak dobrych parametrach nie jest
zadaniem łatwym nawet dla doświad-
czonego konstruktora. Na szczęście
w praktyce elektronika-hobbysty, zazwy-
czaj wystarczy generator ze zniekształ-
ceniami rzędu 0,03...0,01%. Nie musi to
też być generator przestrajany. Wystar-
czy, aby generował przebiegi o kilku
określonych częstotliwościach (100Hz,
1kHz i 10kHz), albo nawet o jednej częs-
totliwości równej 1kHz.
Taki właśnie generator pokazany jest
na fotografii.
Jak to działa?
Rys. 1. Schemat ideowy generatora.
Schemat ideowy generatora pokaza-
rysunku 1
ny jest na rysunku 1
rysunku 1
rysunku 1
rysunku 1. Jest to klasyczny
generator ze wzmacniaczem operacyj-
nym (U1A) i mostkiem Wiena umiesz-
czonym w gałęzi dodatniego sprzężenia
zwrotnego (elementy R1C1R2C2). Ob-
wód ujemnego sprzężenia zwrotnego
składa się z elementów R3, PR1, R4, R5
i T1. Jak widać, do stabilizacji amplitudy
przebiegu sinusoidalnego został użyty
tranzystor polowy złączowy (T1). Obwód
stabilizacji amplitudy zawiera elementy
Rys. 2. Schemat ideowy zasilacza.
D1, R6, C3. Stała czasowa R6C3 jest wy-
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 8/96 47
WYKAZ ELEMENTÓW
WYKAZ ELEMENTÓW
WYKAZ ELEMENTÓW
WYKAZ ELEMENTÓW
WYKAZ ELEMENTÓW
Rezystory
Rezystory
Rezystory
Rezystory
Rezystory
R1, R2: 22,6kW
R3: 51kW
R4: 22kW
R5: 1kW
R6: 1MW
R7, R8: 220kW
R9, R13: 10kW
R10: 390W
R11: 3,6kW
R12: 39W
PR1: helitrim 10kW
P1: 10kW A potencjometr
obrotowy
Kondensatory
Kondensatory
Kondensatory
Kondensatory
Kondensatory
C1, C2: 6,8nF
C3: 1µF staÅ‚y
C4: 1nF
Rys. 3. PÅ‚ytka drukowana. C5, C6: 470...1000µF/35...40V
C7, C8: 47µF/16V
C9, C10: 100nF ceramiczny
starczająco duża, żeby usunąć z przebie- wartość R9 w granicach od 6,8kW do na-
Półprzewodniki
Półprzewodniki
Półprzewodniki
Półprzewodniki
Półprzewodniki
gu sterujÄ…cego bramkÄ™ tranzystora T1 wet 100kW.
D1: 1N4148
pulsacje o częstotliwości przebiegu wy- Częstotliwość generowanego prze-
jściowego, czyli także zniekształcenia biegu jest wyznaczona przez wartość D2, D3: 1N4001...7
nieliniowe. Elementy R7, R8 i C4 tworzą elementów R1C1R2C2 i wynosi około
T1: BF245
obwód lokalnego sprzężenia zwrotnego, 1kHz. Nie jest i nie musi to być częstotli-
U1: NE5532
dodatkowo redukujący zniekształcenia. wość dokładnie równa 1kHz, ważne że-
U2: 78L15
Dla uzyskania niskiego poziomu znie- by zniekształcenia przebiegu były jak naj-
U3: 79L15
kształceń, zastosowano wzmacniacz mniejsze. Dlatego można zmieniać
LED: czerwona 3mm
operacyjny o odpowiednio dobrych para- w szerokich granicach wartości elemen-
Różne
Różne
Różne
Różne
Różne
metrach - kostkę NE5532. tów R1C1R2C2, byle tylko ich wartości
TR1: transformator TS2/56
Sygnał z wyjścia układu U1A podawa- były parami równe.
ny jest na potencjometr regulacji ampli- Do zasilania układu potrzebne jest na- przełącznik trzypozycyjny
tudy i dalej na wzmacniacz o skokowo pięcie symetryczne ą12...ą15V. W mo- jednoobwodowy
regulowanym wzmocnieniu. Pozwala to delu zapewnia je prosty zasilacz zawiera-
gniazdo wyjściowe BNC
na regulację napięcia wyjściowego jący transformator TS2/56 i dwa stabili-
pokrętło potencjometru
w trzech zakresach. Dzięki ciekawemu zatorki 15-woltowe. Schemat ideowy za-
przewód sieciowy z wtyczką
rysunku 2
obwodowi regulacji wzmocnienia wzma- silacza pokazany jest na rysunku 2
rysunku 2.
rysunku 2
rysunku 2
obudowa KM-35N
cniacza U1B, udało się uzyskać sekwen- Układ nie zawiera wyłącznika zasila-
naklejka samoprzylepna na płytę
cję nastawień wzmocnienia x0,1 x1 x10 nia, bowiem jako przyrząd pomiarowy
czołową
przy użyciu popularnego i taniego prze- będzie dołączony do listwy zasilającej za-
łącznika trzypozycyjnego. wierającej takowy wyłącznik.
sunku 3
Poziom napięcia wyjściowego zależy sunku 3
sunku 3
sunku 3
sunku 3, przedstawiajÄ…cym rozmieszcze-
Montaż i uruchomienie
nieco od użytego tranzystora polowego, nie elementów na płytce, oraz naklejkę
a ściślej biorąc, od jego napięcia odcięcia Model pokazany na fotografii został na płytę czołową.
bramki U . W razie potrzeby, dla osiąg- zmontowany na płytce uniwersalnej. Na- W zasadzie elementy układu mogą być
GSS
nięcia potrzebnego zakresu napięć na bywcy zestawu AVT-2112 otrzymają montowane w dowolnej kolejności, ale
ry-
ry-
ry-
ry-
gniez
dzie wyjściowym, można zmieniać płytkę drukowaną przedstawioną na ry- najlepiej zacząć od zmontowania i uru-
chomienia zasilacza. Gdy zasilacz okaże
się sprawny, można zmontować wszy-
stkie elementy generatora. Ponieważ
tranzystor polowy T1 jest dość delikatny,
dobrze jest wlutować go na samym końcu.
Po zmontowaniu układ należy wyre-
gulować. Nie jest do tego konieczny
miernik zniekształceń, potrzebny będzie
tylko oscyloskop, który trzeba dołączyć
do wyjścia generatora U1A (punkt ozna-
czony A), lub po prostu podłączyć do
gniazda wyjściowego.
Rys. 4. Projekt płyty czołowej.
Cd. na str. 49
48 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 8/96
Grająca pchełka
reagujÄ…ca na
światło
2081
i w każdym pomieszczeniu, w którym  najprostszy generator melodii (EdW 1/
Do czego to służy?
kiedy z niego nie korzystamy, panują cał- 96, str. 47-48) i dlatego też teraz przypo-
Trudno znalez
ć inną nazwę dla tego
kowite ciemności. Urządzenie może zo- mnimy sobie jedynie jego podstawowe
maleńkiego urządzenia, które pomimo
stać także wmontowane w podstawę ja- parametry.
swych niepozornych wymiarów i ogrom-
kiegoś przedmiotu i rozpoczynać granie - użyteczny zakres napięć zasilania:
nej prostoty wykonania może sprawić
melodii po jego podniesieniu. 1,2 ... 3,3VDC
wiele radości dzieciom.
- maksymalny prąd pobierany z wyjścia:
Zasada działania urządzenia jest bar- Jak to działa?
1,5mA
dzo prosta: w ciemności zachowuje się
Schemat elektryczny ukÅ‚adu przedsta- - spoczynkowy prÄ…d zasilania: ok. 1µA
spokojnie, natomiast oświetlone nawet
wiony jest na rysunku 1.  Sercem urzÄ…-
słabym światłem zaczyna wygrywać me-
dzenia jest układ scalony UM66. Jest to
lodyjkÄ™. Tani i przeznaczony do zmonto-
generator melodyjki, który został przez
wanie w ciągu dosłownie pięciu minut
producenta uproszczony do absolutnego
układ może znalez
ć zastosowanie w za-
minimum: posiada on tylko wejścia zasi-
bawkach dla dzieci, jako śmieszny doda-
lania i wyjście sygnałowe. Jak widać na
tek do prezentów (zaczyna grać po ot-
schemacie układ ten połączony jest na
warciu paczki), jako wyposażenie czaro-
stałe z plusem zasilania natomiast od
dziejskiej skrzyneczki, która gra po jej ot-
strony minusa zasilany jest za pośrednic-
warciu. Układ może także zostać umiesz-
twem tranzystora T1. Jeżeli fototranzys-
czony wewnÄ…trz szafki, np. barku
tor T2 nie jest oświetlony to baza T1 jest
Rys. 2. PÅ‚ytka drukowana.
zwierana do masy przez rezystor R1. Po
oświetleniu układu tranzystor T2 zaczy-
WYKAZ ELEMENTÓW
WYKAZ ELEMENTÓW
WYKAZ ELEMENTÓW
WYKAZ ELEMENTÓW
WYKAZ ELEMENTÓW
na przewodzić polaryzując bazę T1, który
zamyka obwód zasilania układu U1.
Rezystory
Rezystory
Rezystory
Rezystory
Rezystory
Układem tym jest popularna kostka
R1: 100kW
UM66 (właściwie to  kostką nazwać
Półprzewodniki
Półprzewodniki
Półprzewodniki
Półprzewodniki
Półprzewodniki
tego układu nie bardzo można, ponieważ
U1: UM66
zawarty jest on w typowej obudowie
T2: BC548 lub odpowiednik
TO-92, przeznaczonej zwykle do zamy-
T1: BDYP22 lub odpowiednik
kania w niej struktur pojedynczych tran-
Różne
Różne
Różne
Różne
zystorów). Został on już bardzo szczegó- Różne
Rys. 1. Schemat ideowy pchełki.
łowo omówiony w artykule opisującym G1: przetwornik piezoceramiczny
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 8/96 49
Rys. 3. Sposób zamocowania fototranzystora T2.
Rys. 4.
Struktura wewnętrzna układu i jego konale zdawały egzamin. Prototyp został został wykorzystany w wspomnianym
odmiany zostały wyczerpująco omówio- zmontowany jako samodzielne urządze- już  Najprostszym generatorze melodii
ne w wspomnianym wyżej artykule. nie grające po podniesieniu go, a tym sa- (taki też element będzie dostarczany
Obecnie wspomnimy jedynie że układ mym oświetleniu fototranzystora. W w kicie AVT-2081). Rozwiązaniem dla
UM66 jest produkowany w dwóch wers- związku z tym fototranzystor T2 został ambitnych, mogącym  dodać wigoru
jach: UM66L, który odtwarza melodie zamontowany w sposób schematycznie posiadanym już układom wykorzystują-
rys. 3
w pętli aż do momentu wyłączenia zasi- pokazany na rys. 3
rys. 3
rys. 3
rys. 3, w otworze wykona- cym przetworniki piezoceramiczne, jest
lania i UM66S odtwarzający melodię tyl- nym w płytce obwodu drukowanego. własnoręczne wykonanie membrany.
ko jeden raz. Obydwa typy układu nadają Jako z
ródło zasilania proponujemy Można ją zrobić z kawałka cienkiej i bar-
się doskonale do naszych celów. wykorzystać dwie bateryjki typu LR44. dzo sztywnej blaszki lub folii z tworzywa
Efekty akustyczne uzyskane przy za- sztucznego o podobnych właściwoś-
Montaż i uruchomienie
stosowaniu samego przetwornika piezo ciach. Sposób wycięcia odpowiedniej
rysunku 2 rysunku 4
Na rysunku 2 przedstawiono roz- okazały się mizerne. Jak więc widać na kształtki pokazany jest na rysunku 4
rysunku 2 rysunku 4. Do
rysunku 2 rysunku 4
rysunku 2 rysunku 4
mieszczenie elementów na płytce dru- fotografii w prototypie układu wykorzys- sklejenia membranki należy zastosować
kowanej. Wymiary okrągłej płytki odpo- tano przetwornik wyposażony w dodat- klej dobrej jakości, np. DISTAL lub inny
wiadają wymiarom typowego przetwor- kową membranę, w zasadniczy sposób klej epoksydowy.
nika piezo średniej wielkości. Montaż wzmacniającą siłę dz
więku. Wykorzysta-
Zbigniew Raabe
Zbigniew Raabe
Zbigniew Raabe
Zbigniew Raabe
Zbigniew Raabe
wykonujemy w sposób typowy, a jedyną no membranę stosowaną w wielokrot-
trudnością, na jaką możemy napotkać, nie już wykorzystywanym w projektach
będzie zamocowanie styków do batery- serii 2000 sygnalizatorze typu PCA-100-
Komplet podzespołów z płytką jest
Komplet podzespołów z płytką jest
Komplet podzespołów z płytką jest
Komplet podzespołów z płytką jest
Komplet podzespołów z płytką jest
jek. W układzie modelowym elementy te 08, dostępną w ofercie handlowej AVT.
dostępny w sieci handlowej AVT
dostępny w sieci handlowej AVT
dostępny w sieci handlowej AVT
dostępny w sieci handlowej AVT
dostępny w sieci handlowej AVT
wykonane zostały z kawałków sprężyn Można także zastosować gotowy zespół
jako "kit szkolny" AVT-2081.
jako "kit szkolny" AVT-2081.
jako "kit szkolny" AVT-2081.
jako "kit szkolny" AVT-2081.
jako "kit szkolny" AVT-2081.
stykowych ze starego przekaz
nika i dos- membrana + przetwornik piezo, taki jaki
Cd. ze str. 49 wartość rezystora R5 do 2,2kW lub na- Uruchomiony układ można umieścić
W jednym skrajnym położeniu poten- wet więcej. w typowej plastikowej obudowie KM-
rysunku 4
cjometru montażowego PR1 (wieloobro- Poza ustawieniem PR1, żadna inna 35N. Na rysunku 4
rysunku 4 pokazano projekt pły-
rysunku 4
rysunku 4
towego helitrima) drgania nie wystąpią, regulacja nie jest potrzebna. ty czołowej, który można skopiować na
a w jego drugim W egzemplarzu papier samporzylepny i po polakierowa-
skrajnym położeniu modelowym w za- niu przykleić na płytę czołową.
Wszelkie prace z niebezpiecz-
amplituda przebie- leżności od eg- Pod taką czołówkę warto podkleić ka-
nym napięciem sieci
gu będzie sięgać zemplarza tranzys- wałek czystego papieru samoprzylepne-
napięć zasilania tora T1 i ustawie- go, aby czarna płyta nie prześwitywała
energetycznej, osoby
i wierzchołki sinu- nia potencjometru przez polakierowany papier. Doświad-
niepełnoletnie mogą
soidy będą obcięte. PR1 zawartość czenie uczy, że warto najpierw nakleić
wykonywać wyłącznie pod
Należy pokrę- zniekształceń wy- naklejki, a dopiero potem równo wiercić
cać potencjomet- nadzorem wykwalifikowanych
nosiła od 0,01... niezbędne otwory. Żeby nie obniżać
rem PR1 i pomię- 0,03%. stopnia bezpieczeństwa urządzenia, do
osób dorosłych.
dzy tymi skrajnymi Gdyby się oka- mocowania płytek w obudowie nie nale-
położeniami zna- zało, że użyty tran- ży stosować metalowych wkrętów. Za-
lez
ć punkt, w którym amplituda przebie- zystor polowy ma duże napięcie odcięcia miast tego należy użyć odpowiedniej
gu w punkcie A wyniesie 1...3V (zależnie i amplituda przebiegu na gniez
dzie wy- ilości gąbki, albo innego wypełniacza,
od egzemplarza tranzystora T1) i będzie jściowym jest zbyt duża, można zwięk- aby unieruchomić płytki wewnątrz obu-
stabilna, a przebieg będzie prawidłową szyć wartość R9 do 22...33kW. dowy.
sinusoidą. Punkt ten można bardzo łat- Dla zmniejszenia wrażliwości układu
Piotr Górecki
Piotr Górecki
Piotr Górecki
Piotr Górecki
Piotr Górecki
wo znalez
ć, gdy potencjometr PR1 jest na przydz
więk sieciowy, wszystkie połą-
Zbigniew Orłowski
Zbigniew Orłowski
Zbigniew Orłowski
Zbigniew Orłowski
Zbigniew Orłowski
wieloobrotowym helitrimem. Nie należy czenia przewodowe z potencjometrem
tu stosować zwykłego jednoobrotowego P1 i przełącznikiem S1 powinny być
Komplet podzespołów z płytką jest
Komplet podzespołów z płytką jest
Komplet podzespołów z płytką jest
Komplet podzespołów z płytką jest
Komplet podzespołów z płytką jest
PR-ka, właśnie dla ułatwienia proce- możliwie krótkie i należy je wykonać ta-
dostępny w sieci handlowej AVT
dostępny w sieci handlowej AVT
dostępny w sieci handlowej AVT
dostępny w sieci handlowej AVT
dostępny w sieci handlowej AVT
su regulacji, ewentualnie; aby zwięk- siemką lub stosować skręcone trójki
jako "kit szkolny" AVT-2112.
jako "kit szkolny" AVT-2112.
jako "kit szkolny" AVT-2112.
jako "kit szkolny" AVT-2112.
jako "kit szkolny" AVT-2112.
szyć ten zakres, można zwiększyć przewodów.
50 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 8/96
Do czego to służy?
Każdy elektronik-praktyk przeżywa
chwile grozy, a przynajmniej zdenerwo-
wania, gdy ma po raz pierwszy włączyć
świeżo wykonany układ do sieci.
Rzeczywiście, mało kiedy udaje się
uniknąć popełnienia błędów i często kil-
ka sekund po włączeniu do sieci, gdzieś
z układu zaczyna sączyć się dym lub eks-
ploduje jakiś element, najczęściej od-
wrotnie wlutowany kondensator elektro-
lityczny.
Przedstawiony bardzo prosty układ
pozwala w dużym stopniu wyelimino-
wać takie niebezpieczeństwo.
Tego typu zabezpieczenie często
z powodzeniem stosują również elektry-
cy przy różnorodnych pracach warsztato-
wych.
Jak to działa?
Zasadę działania urządzenia pokazano
rysunku 1a
na rysunku 1a
rysunku 1a. Cały figiel polega na tym,
rysunku 1a
rysunku 1a
żeby w obwód zasilania sieciowego włą-
czyć dodatkową rezystancję RS, która
w czasie pierwszego włączenia urządze-
nia w przypadku jakiegoś błędu, ograni-
czy prÄ…d zasilajÄ…cy do bezpiecznej war-
tości. Gdy okaże się, iż układ działa po-
prawnie, do dalszych pomiarów należy
zewrzeć rezystancję ograniczającą RS
przełącznikiem S.
W roli rezystancji RS można zastoso-
wać układ elektroniczny mierzący i ogra-
niczający prąd do ściśle określonej, na-
stawionej wartości. Wykonanie takiego
układu jest jednak dość kosztowne i pra-
cochłonne.
Innym rozwiązaniem jest użycie
zwykłego rezystora odpowiedniej mocy.
Jednak w praktyce okaże się, że urucho-
miane będą układy o różnym spoczynko-
wym poborze prądu, dlatego należałoby
zastosować szereg rezystorów i prze-
Układ, który powinien znalez
ć się
ZabezpieczajÄ…ce
w pracowni każdego elektronika,
umożliwia bezpieczne uruchomie-
nie układów zasilanych z sieci.
stanowisko
· Wysoka skuteczność zabezpie-
czenia
· Bardzo prosty ukÅ‚ad
uruchomieniowe
· Niski koszt elementów
Rys. 1a. Idea układu zabezpieczenia. Rys. 1b. Zastosowanie rezystorów.
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 8/96 51
WYKAZ ELEMENTÓW
WYKAZ ELEMENTÓW
WYKAZ ELEMENTÓW
WYKAZ ELEMENTÓW
WYKAZ ELEMENTÓW
Rezystory
Rezystory
Rezystory
Rezystory
Rezystory
R1: 510W 0,5W (390...680W)
Kondensatory
Kondensatory
Kondensatory
Kondensatory
Kondensatory
C1: MKSE-020 100nF 630V lub
KMP-010 100nF 400V
Półprzewodniki
Półprzewodniki
Półprzewodniki
Półprzewodniki
Półprzewodniki
D1-D4: 1N4001...4007
LED: czerwona 5mm
Różne
Różne
Różne
Różne
Różne
obudowa KM-60
gniazdo z bolcem uziemiajÄ…cym
wyłącznik dwuobwodowy
przewód z wtyczką
oprawka żarówki
Rys. 2. Schemat ideowy stanowiska zabezpieczajÄ…cego.
przepust sieciowy
rysunku 1b
Å‚Ä…cznik, jak pokazano to na rysunku 1b pobieranego prÄ…du na podstawie jas-
rysunku 1b
rysunku 1b
rysunku 1b.
Uwagi końcowe
Oczywiście zastosowanie rezystorów ności świecenia żarówki,
Przedstawimy teraz, jak wyglÄ…da pra-
nie gwarantuje tak dobrych parametrów - umożliwia łatwą zmianę wartości prą-
ograniczania jak zastosowanie złożonego du maksymalnego przez użycie żaró- ca z przedstawionym urządzeniem.
Na początek oba wyłączniki (S1, S2)
układu elektronicznego. wek o różnej mocy.
Jeszcze innym, prostym a skutecz- Schemat ideowy urządzenia pokaza- powinny być otwarte. Dioda LED zga-
rysunku 2 szona. W takim stanie należy dołączyć
nym rozwiązaniem, jest użycie zamiast no na rysunku 2 Zastosowano tu dwa
rysunku 2.
rysunku 2
rysunku 2
rezystora - żarówki. Otóż włókno żarówki wyłączniki. S1 włącza napięcie sieci, a je- uruchomiane urządzenie do gniazda wy-
jściowego. Włączyć przycisk S1. Zaświe-
w stanie zimnym ma kilkukrotnie mniej- go stan jest sygnalizowany przez diodÄ™
ci się dioda LED i ewentualnie żarówka.
szą rezystancję niż w stanie nagrzania. LED. Przełącznik S2, gdy jest zwarty,
Ściśle mówiąc, żarówka zachowuje się umożliwia ominięcie żarówki zabezpie- Czym większy pobór prądu, tym jaśniej
świeci żarówka. Gdy w dołączonym
jak termistor o dodatnim współczyniku czającej i testowanie dołączonego
rezystancji (tzw. PTC). Należy pamiętać, układu przy pełnym napięciu sieci za- układzie wszystko jest w porządku, moż-
na zewrzeć przycisk S2 omijający żarów-
że po włączeniu w obwód prądu, tempe- silającej.
ratura żarnika rośnie o kilka tysięcy stop- Dzięki obecności żarówki, która ogra- kę i tym samym podać na badany układ
ni, a materiał, z którego go wykonano nicza prąd, nie jest konieczne stosowa- pełne napięcie sieci.
Dla zwiększenia uniwersalności urzą-
ma dodatni współczynnik temperaturo- nie jakichkolwiek bezpieczników.
dzenia, należy skompletować zestaw ża-
wy rezystancji. W układzie zastosowano połączenia
Jest to bardzo pożyteczne zjawisko trzyprzewodowe; obwód uziemienia (ze- rówek o mocach 15, 25, 60, 100 i 200W.
Generalnie pierwsze włączenie badane-
dla naszego zastosowania. Przy umiarko- rowania) stanowi dodatkowÄ… ochronÄ™
go układu należy wykonać przy zastoso-
wanym poborze prądu przez uruchomia- przed porażeniem.
waniu żarówki o jak najmniejszej mocy.
ny układ, włókno żarówki nagrzeje się
Montaż i uruchomienie
Trudno tu podać szczegółowe wska-
w niewielkim stopniu i jego rezystan-
cja będzie stosunkowo niska. Spadek Montaż można wykonać w dowolny zówki - wprawa i doświadczenie pojawią
napięcia na żarówce będzie niewielki sposób. Wielu się z czasem sa-
i na dołączonym uruchomianym urzą- elektroników nie me. Na początku
Wszelkie prace z niebezpiecz-
dzeniu wystąpi prawie całe napięcie lubi mechaniki warto jednak
nym napięciem sieci
sieci. i montuje swoje sprawdzić, jak we
Jeśli jednak dołączony układ będzie układy w przysło- współpracy z opi-
energetycznej, osoby
uszkodzony i będzie stanowił niemal wiowym pudełku sywanym właśnie
niepełnoletnie mogą
zwarcie, wtedy na żarówce odłoży się po butach. Jednak urządzeniem, za-
wykonywać wyłącznie pod
prawie całe napięcie sieci. Włókno się w tym przypadku, chowują się różne,
nagrzeje, jego rezystancja kilkakrotnie ponieważ chodzi nadzorem wykwalifikowanych gotowe i urucho-
wzrośnie i znacznie ograniczy prąd pły- o układ zasilany mione układy za-
osób dorosłych.
nący w obwodzie. z sieci, który częs- wierające różne
Zastosowanie żarówki daje więc trzy to będzie używa- zasilacze i różne
konkretne korzyści: ny, naprawdę warto poświęcić trochę transformatory sieciowe. Przyniesie to
- zapewnia dobre parametry ogranicza- czasu i wykonać porządną obudowę wiele cennych informacji potrzebnych
nia, dzięki dodatniemu współczynniko- i trwały opis przełączników. potem przy eksperymentach.
wi temperaturowemu, Model został zmontowany w popular-
Piotr Górecki
Piotr Górecki
Piotr Górecki
Piotr Górecki
Piotr Górecki
- umożliwia wizualną ocenę wartości nej obudowie KM-60.
52 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 8/96
Do czego to służy?
Opisany konwerter jest przystawkÄ… Uniwersalny konwerter
umożliwiającą nasłuch popularnego pas-
ma amatorskiego VHF-FM (145-
146MHz) za pomocÄ… posiadanego radio-
VHF/HF (145/27MHz)
telefonu CB-FM. Urządzenie dołącza się
do gniazda antenowego CB (bez dokony-
wania jakichkolwiek zmian wewnÄ…trz ra-
diotelefonu CB) oraz do tego samego za-
silacza czy akumulatora 12V którym zasi-
lany jest radiotelefon CB. Zaleca siÄ™ wy-
korzystanie typowej anteny na pasmo
2m, choć odbiór będzie możliwy z posia-
daną anteną CB czy kawałkiem drutu;
skuteczność będzie niższa i będzie więk-
sze prawdopodobieństwo wystąpienia
zakłóceń - przesłuchów - z pasma oby-
watelskiego.
Oczywiście, przy innym zestrojeniu
obwodów rezonansowych układ można
przystosować do odbioru pasma radiofo-
nicznego UKF-FM, np. CCIR, za pośred-
nictwem odbiornika OIRT (bÄ…dz
odwrot-
nie), a także nasłuchu stacji profesjonal-
2113
nych nadających poniżej jak i powyżej
pasma amatorskiego.
Jak to działa?
Konwerter, którego schemat blokowy
rysunku 1
przedstawiono na rysunku 1, jest poje-
rysunku 1
rysunku 1
rysunku 1
dynczym stopniem przemiany częstotli-
wości umożliwiającym odbiór sygnałów Sygnał z anteny 145MHz poprzez C4 jest filtrem odsprzęgającym zasilanie
wejściowych w innym zakresie pasma uzwojenie sprzęgające L1 oraz obwód konwertera zmniejszając możliwość
za pośrednictwem posiadanego odbior- rezonansowy L2, C1 zestrojony na częs- przesłuchu (przenikania sygnału wejścio-
nika. Urządzenie wykonano z zastosowa- totliwość 145MHz jest podany na sy- wego odbiornika przez przewody zasila-
niem popularnego układu scalonego metryczne wejście układu scalonego jące). Napięcie zasilania układu powinno
UL1042 pracującego w typowym ukła- (między bazy tranzystorów układu most- zawierać się w zakresie 9-14V i może
rysunek 2
dzie aplikacyjnym (rysunek 2 US1 za- kowego - wyprowadzenia: 7, 8). Na być wykorzystane napięcie z radiotelefo-
rysunek 2).
rysunek 2
rysunek 2
wiera w swojej strukturze dwa wzmac- dwóch wewnętrznych tranzystorach nu CB.
niacze różnicowe (każdy o dwóch tran- struktury UL1042 (wyprowadzenia
Montaż i uruchomienie
zystorach). Kolektory i bazy tych tranzys- 10...13) pracuje generator z obwodem
torów połączone są ze sobą w taki spo- rezonansowym L5, C5...C7 zestrojonym Cały układ elektryczny konwertera
sob, że tworzą układ mostkowy (mie- na częstotliwość 118MHz. Wyjściowy zmontowano sposobem przestrzennym
szacz zrównoważony). obwód pośredniej częstotliwości L3, C3 w obudowie o wymiarach 50x40x20 zlu-
rys. 3
rys. 3).
rys. 3
rys. 3
Konstrukcja konwertera jest upro- jest włączony pomiędzy kolektorowe towanej z odcinków laminatu (rys. 3
szczona do niezbędnego minimum, wyjścia mostka (wyprowadzenia 2,3). W bocznych ściankach obudowy w ot-
bowiem układ UL1042 zawiera mie- Filtr zestrojony na czestotliwość 27MHz worach o średnicy 7mm zamontowano
szacz oraz wewnętrzny oscylator wy- jest sprzężony z wejściem radiotelefonu cewki obwodów rezonansowych. Wyko-
magający tylko zewnętrznych obwo- CB poprzez uzwojenie sprzęgające L4. rzystano gotowe korpusy z nawiniętymi
dów LC. Cewka L6 wraz z kondensatorami C2, cewkami i rdzeniami ferrytowymi od sta-
Rys. 1. Schemat blokowy konwertera.
Rys. 2. Schemat ideowy konwertera.
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 8/96 53
WYKAZ ELEMENTÓW
WYKAZ ELEMENTÓW
WYKAZ ELEMENTÓW
WYKAZ ELEMENTÓW
WYKAZ ELEMENTÓW
Kondensatory
Kondensatory
Kondensatory
Kondensatory
Kondensatory
C1, C5, C7: 5,1pF
C2: 4,7nF
C3: 8,2pF
C4: 100nF
C6: 6,8pF
Półprzewodniki
Półprzewodniki
Półprzewodniki
Półprzewodniki
Półprzewodniki
US1: UL1042
Cewki
Cewki
Cewki
Cewki
Cewki
plastikowy korpus o średnicy 7mm
i długości ok. 20mm z rdzeniem
ferrytowym koloru białego od OTV
LIBRA lub inny o podobnych
parametrach
L1, L4: 1,5 zwoja drutu
miedzianego w igelicie o średnicy
0,5mm
Rys. 3. Rysunek
L2, L5: 5 zwojów DNE 0,4
montażowy konwertera.
L3: 10 zwojów DNE 0,4
L6: 70 zwojów DNE 0,1 (dławik
rego odbiornika OTV LIBRA. Na istnieją- w pierwszej kolejności sprawdzić oraz
o indukcyjności 50...100uH)
ce uzwojenia nawinięto cewki sprzęgają- uruchomić generator. Do kontroli napię-
ce cienkim drutem w izolacji igelitowej. cia w.cz. można użyć multimetru z son-
Oczywiście można wykorzystać inne dą w.cz. (np. w/g EDW 3/96) dołączonej
Czytelnicy dysponujÄ…cy radiotelefona-
korpusy o zbliżonej średnicy, na które do jednego końca cewki L5. Do pomiaru
mi CB wyposażonymi we wszystkie
należy nawinąć uzwojenia według da- częstotliwości można wykorzystać częs-
 czterdziestki (26 - 30 MHz) oraz emisje
nych zawartch w wykazie elementów. tościomierz cyfrowy na maksymalną
CW, SSB FM (np. President Lincoln,
Cewki są ekranowane od siebie za po- częstliwość pracy około 200MHz lub od-
Alan 87...) mogą uzyskać odbiór w całym
średnictwem dwóch przegród z cienkiej biornik VHF z anteną zbliżoną do konwe-
zakresie pasma 2m (144-146MHz).
blachy ocynowanej np. z puszki po kon- rera (sposób lepszy bo nie rozstraja ob-
Opisany konwerter umożliwiał z ante-
serwach. wodu). Częstościomierz cyfrowy powi-
ną GP 1/4l (długość promiennika i prze-
Sposób montażu elementów konwer- nien być dołączony kablem koncentrycz-
ciwwag 49cm) i prostym radiotelefonem
tera przedstawiono na rysunku 3. Uzwo- nym poprzez kondensator o wartości
FM z podstawowÄ… czterdziestkÄ… popra-
jenia cewek oraz wyprowadzenia kon- rzędu 2.2 pF (im mniejszy tym lepiej).
wny odbiór tylko lokalnych stacji amator-
densatorów przylutowano bezpośrednio Rdzeń w cewce L5 ustawiamy tak, aby
skich 2m/FM pracujÄ…cych w promieniu
do wyprowadzeń układu scalonego. uzyskać częstotliwość zbliżoną do
około 10...20km. Odbiór sygnałów dal-
W narożnikach obudowy wlutowano na- 118MHz. Korekcji częstotliwości doko-
szych ze względu na brak przedwzmac-
krętki M3 umożliwiające przykręcenie nuje się już z konkretnym radiotelefo-
niacza i niewystarczającą stabilność pra-
górnej płytki laminowanej (pokrywki) za- nem dołączonym do wyjścia konwertera.
cy generatora był bardzo słaby. Biorąc
mykającej obudowę. Jeżeli stwierdzimy, że generator pra-
pod uwagÄ™ prostotÄ™, niski koszt elemen-
Jeżeli w układzie zastosowano cuje poprawnie, to pozostałe rdzenie
tów, oraz właściwości dydaktyczne opi-
wszystkie elementy sprawne, to urucho- w cewkach ustawiamy na maksimum si-
sanego konwertera można polecić jego
mienie może sprowadzić się do ustawie- ły odbieranego sygnału (z dołączoną an-
konstrukcjÄ™ wszystkim  ciekawskim
nia rdzeni w cewkach. Wskazane jest tenÄ… na pasmo 2m lub np. przewodu
oraz początkującym nasłuchowcom, któ-
o długości około 1m). Najlepiej byłoby
rzy chcÄ… przy pomocy posiadanego CB
zastosować kalibrowany generator FM
posłuchać co się dzieje na innych zakre-
przy pomocy którego można dokonać ze-
sach amatorskich. Ponieważ możliwy
trojenia obwodu wejściowego oraz wy-
jest obiór przypadkowych stacji profesjo-
jściowego na maksimum siły głosu oraz
nalnych (przy nieodpowiednim zestroje-
korekcji pracy generatora.
niu cewek) - warto wiedzieć, że istnieją
rysunku 4
Na rysunku 4
rysunku 4
rysunku 4
rysunku 4 przedstawiono przykła-
przepisy o zachowaniu tajemnicy kore-
dowe sposoby wykorzystania opisanego
spondencji radiowej.
układu. Oczywiście podane w opisie
Na zakończenie należy również prze-
wartości obwodów rezonansowych do-
strzec przed przypadkowym załączeniem
tyczą układu VHF/HF (przetestowany
radiotelefonu CB na nadawanie w chwili,
model) i sÄ… zgodne z nomogramem 4a.
gdy podłączony jest konwerter - może to
Aby odbierać inne zakresy częstotliwoś-
doprowadzić do uszkodzeń tak konwer-
ci podane na pozostałych nomogramach
tera jak i stopnia mocy nadajnika CB.
należy zmienić liczbę zwojów cewek
Andrzej Janeczek
Andrzej Janeczek
Andrzej Janeczek
Andrzej Janeczek
Andrzej Janeczek
bÄ…dz
pojemności kondensatorów aby
uzyskać wymagany rezonans obwodów.
Komplet podzespołów jest dostępny
Komplet podzespołów jest dostępny
Komplet podzespołów jest dostępny
Komplet podzespołów jest dostępny
Komplet podzespołów jest dostępny
Oczywiście zakres pracy konwerera
w sieci handlowej AVT jako "kit
w sieci handlowej AVT jako "kit
w sieci handlowej AVT jako "kit
w sieci handlowej AVT jako "kit
w sieci handlowej AVT jako "kit
Rys. 4. Przykładowe możliwości
zależy od szerokości pasma zastosowa-
szkolny" AVT-2113.
szkolny" AVT-2113.
szkolny" AVT-2113.
szkolny" AVT-2113.
szkolny" AVT-2113.
wykorzystania konwertera.
nego radiotelefonu.
54 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 8/96