HHH
HHH Projekty AVT
Hybrydowy wzmacniacz
H
y
b
r
y
d
o
w
y
w
z
m
a
c
n
i
a
c
z
Hybrydowy wzmacniacz
H
y
b
r
y
d
o
w
y
w
z
m
a
c
n
i
a
c
z
lampowo-mosfetowy
l
a
m
p
o
w
o
-
m
o
s
f
e
t
o
w
y
lampowo-mosfetowy
l
a
m
p
o
w
o
-
m
o
s
f
e
t
o
w
y
2x250W lub 4x80W
2
x
2
5
0
W
l
u
b
4
x
8
0
W
2x250W lub 4x80W
2
x
2
5
0
W
l
u
b
4
x
8
0
W
2663/A
2
6
6
3
/
A
2663/A
2
6
6
3
/
A
Grać? Ale jak grać? Oto jest pytanie. Trawe-
stując ów słynny wers pewnego dramaturga ze
Stratfordu, dochodzę do wniosku, iż do końca
świata będziemy czuć niedosyt, słuchając ko-
lejnych udoskonalanych wzmacniaczy, no
cóż, taka już nasza natura. Ale może właśnie
prezentowany wzmacniacz, zapowiadany pra-
wie dwa lata temu, spełni Wasze oczekiwania.
Jest to mostkowy wzmacniacz hybrydo-
wy oparty o wypróbowane układy lampowe
i nowoczesną technikę MOSFET. Na świe-
cie ukazało się sporo publikacji na ten temat
i to wszystko z powodu poszukiwań cieka-
wego brzmienia. Niestety opracowanie mo-
jego wzmacniacza wymagało prawie dwóch
lat. Pierwsza publikacja na ten temat ukaza-
ła się w czerwcowym EdW 2001 roku.
Chciałbym podziękować Czytelnikom za za-
interesowanie moją publikacją. Otrzymali-
śmy masę listów w tej sprawie. Szczególnie miały ciężki przebieg. Wzmac- Rys. 1
chciałbym podziękować Panu Tomaszowi niacz lampowy, niezależnie od
Jezuskowi z Jeleniej Góry, który zadał sobie tego, czy jest to przedwzmac-
sporo trudu, żeby zdobyć mój numer telefo- niacz, czy też końcówka mocy, wymaga zasi- ściowy, a rolę membrany pełnią tutaj siatka
nu, aby podzielić się swoimi ciekawymi lania wysokim napięciem, a do tego dochodzi i anoda. Dlaczego mimo tych niezaprzeczal-
uwagami na ten temat, tyle wstępu - przejdz
- konieczność żarzenia włókien grzejników nych wad lampy przeżywają tryumfalny co-
my do meritum. katod lamp. Nie jest to jednak największa meback? Odpowiedz
na to pytanie zawarłem
Zbudowałem wzmacniacz pod  klucz . Jest niedogodność, pojawił się bowiem problem w dalszej części artykułu.
to urządzenie w zgrabnej obudowie profesjo- niedopasowania impedancyjne-
nalnej 2U, które może być montowane w rac- go przedwzmacniacza lampowe-
Dane techniczne wzmacniacza
ku lub w stojaku technicznym. Prezentowany go ze wzmacniaczem MOSFET.
1. Moc wyjściowa - do 250W RMS 4&!/praca w trybie dwukanałowym
2. Moc wyjściowa - do 200W RMS 8&!/praca w trybie dwukanałowym
wzmacniacz lampowo-mosfetowy jest dwuka- Układy lampowe charakteryzują
3. Moc wyjściowa - do 80W RMS 4&!/praca w trybie czterokanałowym
nałowym lub czterokanałowym urządzeniem się niestety bardzo dużą impe-
Zniekształcenia nieliniowe: 1. 250W RMS 0,4% THD
mogącym oddać moc rzeczywistą, w zależno- dancją wewnętrzną. Dotyczy to
2. 200W RMS 0,4% THD
ści od konfiguracji, 4x80W lub 2x250W . Przy wejść i wyjść układu, a są to set-
3. 80 W RMS 0,1% THD
Impedancja wejść głównych symetrycznych - 10k&! w całym paśmie
projektowaniu kierowałem się potrzebami ki k&!. Do tego dochodzi duży
Impedancja wejść dla trybu czterokanałowego - 100k&! w całym paśmie
przeciętnego użytkownika urządzeń elektro- współczynnik szumowy (efekt
Pasmo przenoszenia wzmacniacza - płasko od 10Hz do 80kHz
akustycznych, jak i bardziej wyrafinowanych, śrutowy). Znaczącą wadą lamp,
Poziom szumów (nieważone) - 80dB
traktujących zawodowo dz
więk słuchaczy. szczególnie pentod napięcio- Układ wyciszania automatycznego (muting), który umożliwia
wyłączenie wzmacniacza w przypadku chwilowego zaniku zasilania
Moje próby skojarzenia techniki lampo- wych, jest zjawisko mikrofono-
Wzmacniacz posiada 6 wejść - 2 główne do pracy mostkowej
wej z układami mocy typu MOSFET, w po- wania. Lampa zachowuje się
i 4 do pracy czterokanałowej
czątkowej fazie projektowania wzmacniacza, wtedy jak mikrofon pojemno-
Elektronika dla Wszystkich
13
Projekty AVT
Opis układu
Schemat blokowy wzmac-
niacza lampowo-mosfeto-
wego przedstawiony zo-
stał na rysunku 1. Jak
widać, wzmacniacz skła-
da się z czterech głów-
nych modułów: przed-
wzmacniacza lampowego,
modułu sterowania, mo-
dułów mocy i zasilacza.
Przedwzmac-
niacz lampowy
Na rysunku 2 pokazany
jest schemat przed-
wzmacniacza. Jest to
właściwie trójstopniowy
wzmacniacz oporowy,
zrealizowany na popular-
nych triodach ECC-82,
specjalnie skonstruowa-
nych do tego celu (apli-
kacja ECC-82 przedsta-
wiona została na rysunku 3). Pierwsza po- sprzężenie zwrotne między Rys. 2
łówka tej lampy (V1A) pełni rolę wzmacnia- wejściem układu przed-
cza napięciowego, który jest sprzężony gal- wzmacniacza a wyjściem od- Rys. 3
wanicznie z odwracaczem fazy (V1B). Ten wracacza. Niestety, impedan-
stopień (druga połówka ECC-82) nie wzmac- cja wyjściowa inwertera fazy
nia. Jego wzmocnienie wynosi <1. Ma on za jest zbyt duża, wynosi bo-
zadanie jedynie odwrócić o 180o fazę sygna- wiem 150k&!, a z kolei impe-
łu sterującego dwoma wzmacniaczami mocy. dancja wejściowa na katodę
Otrzymujemy zatem z katody i anody drugiej pierwszej połówki ECC-82
połówki ECC-82 (V1B) dwa sygnały o jed- jest mała i wynosi zaledwie
nakowych amplitudach ale o przeciwnych fa- 7,8k&!. W tej sytuacji, z po-
zach. Tu właśnie leży tajemnica dużej spraw- wodu niedopasowania impe-
ności wzmacniaczy przeciwsobnych PUSH- dancyjnego układ nie będzie
PULL. Ta właśnie zasada legła u podstaw funkcjonować. Jedynym sen-
współczesnych wzmacniaczy mostkowych. sownym rozwiązaniem jest
Wróćmy jednak do naszego układu lampo- zastosowanie triodowego
wego. Pojawił się problem wysokiej amplitu- przemiennika impedancji
dy sygnału. Wynosi ona bowiem aż 7V, a im- (wtórnik katodowy), który
pedancja wejściowa tego odwracacza równa działa podobnie jak wtórnik
się 150k&!. Do wejścia tego przedwzmacnia- emiterowy. Charakterystyczną
cza, w trakcie testu, doprowadzony został sy- cechą takich przemienników
gnał o poziomie 0,775V/0dB/1kHz stanowią- jest ich duża impedancja wej-
cy odniesienie przyjęte w telekomunikacji. ściowa i bardzo mała impe-
Przedwzmacniacz ten, zwany też  katodyną , dancja wyjściowa. Dlatego też
wzmacnia sygnał dziesięciokrotnie, czyli oko- problem ten rozwiązały owe
ło 20dB. Wszystko się zgadza. Siatka pierw- wtórniki, dzięki którym mo-
sza lamp wymaga tak dużego napięcia sterują- głem stłumić sygnał przed-
cego niezbędnego do odpowiedniego wystero- wzmacniacza trzykrotnie tj.
wania końcówki mocy. ok. 10dB.
Poza tym, tak duża amplituda odwracacza Dlaczego tylko 10dB, a nie
fazy jest konieczna do prawidłowego funk- 20dB? Dlatego, iż dalsze
cjonowania transformatora wyjściowego zwiększanie głębokości ujem-
wzmacniacza, który jest elementem wybitnie nego sprzężenia zwrotnego nie
nieliniowym. Wymaga więc objęcia głębo- zmniejszało już szumów i znie-
kim, ujemnym sprzężeniem zwrotnym 20dB. kształceń nieliniowych, a jedy-
Wzmacniacze MOSFET (cztery kity nie obciążało zbytnio wyjście
AVT-2153), które pracują w moim wzmac- wtórnika katodowego. Dla przykładu podam, wała na pracę układu. Pozostałe 10dB postano-
niaczu, do pełnego wysterowania wymagają że rezystor R25, który ustalał głębokość  pętli wiłem zredukować na dzielniku napięcia, który
sygnału 0dB. Nie pozostaje nam nic innego, na -10dB, ma wartość 39,4k&!. Aby zejść z pę- jest właściwie czwórnikiem zawierającym do-
jak ten sygnał z odwracacza stłumić. Tylko tlą na -20dB, trzeba by zredukować jego war- datkowo rezystor nastawny  bardzo ważny
jak? Po pierwsze, należy wprowadzić ujemne tość do 600&!. Niestety, oporność taka z
le wpły- przy kalibracji wzmacniacza. On to właśnie
Elektronika dla Wszystkich
14
Projekty AVT
ustawia symetrię napięć sterujących mostek. go urządzenia, trybem pracy, automatycznym jest zasilane poprzez jego własne styki,
Tłumik ten połączony jest z wyjściami wtór- wyciszaniem i przełączaniem wejść i wyjść a więc przekaz
nik podtrzymuje styki tak dłu-
ników katodowych. Poprawia także parame- wzmacniacza. Zdałem sobie jednak sprawę, go, dopóki nie przerwiemy na moment ob-
try szumowe przedwzmacniacza o co naj- iż średnio zaawansowany lub początkujący wodu zasilania cewki. Aby ponownie go
mniej 10dB. elektronik może z
le tolerować obecność mi- włączyć, należy przycisnąć niestabilny
W efekcie tych wszystkich zabiegów sy- kroprocesorowych  wynalazków . EPROM włącznik ON (S1). Aby wyciszyć wzmac-
gnał podany na wejście siatki pierwszej jako  serce urządzenia wymaga także ele- niacz, wciskamy włącznik niestabilny OF
przedwzmacniacza zostaje przesunięty w fa- mentów wykonawczych (komutacyjnych). (S2), przerywając w ten sposób na chwilę
zie w drugim stopniu, a dalej przez wtórniki Zwykle są to CMOS-y albo przekaz
niki. Po obwód cewki przekaz
nika.
impedancji o rezystancji wyjściowej 5k&!, co jednak komplikować sobie życie?
doprowadzony zostaje do dwóch końcówek Działanie mojego modułu jest
mocy, których impedancja wejściowa wyno- niezwykle proste. Można spokojnie
si 22k&!. obyć się bez procesora, a całą  ro-
Widzimy tu wyraz
nie, iż zostały spełnio- botę wykonają dwa małe przeka-
ne warunki dopasowania napięciowego wyj- z
niki!
ście-wejście, a także warunki dopasowania Spójrz teraz na schemat modułu
impedancyjnego. Impedancja z
ródła sterują- sterowania (na rysunku 5).
cego tor elektroakustyczny powinna być wie- Głównym zadaniem tego ukła-
lokrotnie mniejsza od wejścia urządzenia ste- du jest dostarczenie w sposób kon-
rowanego. Impedancja wyjściowa wtórnika trolowany napięć sterujących do
katodowego wynosi około 5k&!. Impedancja wzmacniacza, a więc do przekaz
ni-
wejścia wzmacniacza MOSFET to ok. 22k&!. ków i transoptorów modułu mocy
Mamy więc sytuację idealną. Zrealizowany a także do przedwzmacniacza lam-
został także warunek dopasowania napięcio- powego. Moduł sygnalizacji zasila,
wego. Na wyjściu z
ródła, czyli wtórnika ka- poprzez dwusekcyjny wyłącznik
todowego za tłumikiem, napięcie wynosi trybu pracy, przekaz
niki znajdujące
0,775V, czyli tyle co na wejściu przed- się na płytce przedwmacniacza
wzmacniacza. Taka wartość jest potrzebna do lampowego (P1, P2, P3), które
pełnego wysterowania układu mostkowego przełączają się jednocześnie. To sa-
wzmacniacza. mo napięcie podane jest także na
Przedwzmacniacz można zmontować na przekaz
nik przełączający uzwoje-
płytce drukowanej pokazanej na rysunku 4. nia transformatora sieciowego.
W czterokanałowym trybie pracy (4x80W/ Włączanie tego napięcia realizuje
4&!), jak również w dwukanałowym mostko- pierwsza sekcja przełącznika dwu-
wym (2x250W/4&!; 2x200W/8&!) potrzebne sekcyjnego. Druga sekcja tego
są dwie płytki drukowane przedwzmacnia- przełącznika w trakcie przełączania
cza. Jedna płytka wystarczy podczas monta- na krótko przerywa obwód układu
żu wzmacniacza o mocy 2x80W/4&!. MUTE, skutecznie tym samym wy-
ciszając wzmacniacz. Gwarantuję
Czterokanałowy tryb pracy Wam, że nie usłyszycie trzasków
przedwzmacniacza komutacyjnych w trakcie przełą-
Przełącznik trybu pracy podaje napięcie na czania trybu pracy wzmacniacza.
cewki przekaz
ników: P1, P2, P3, tym samym Moduł sterowania zawiera także Rys. 4
przekaz
nik P1 zwiera siatkę sterującą triody układ czuwający, zrealizowany na
przedwzmacniacza do masy, przekaz
nik P2 przekaz
niku B (PK2). Układ Rys. 5
odłącza wejścia wtórników katodowych od czuwający ma za zadanie,
inwertera fazy i przełącza na dodatkowe wej- w przypadku chwilowego za-
ścia wzmacniacza czterokanałowego. niku zasilania sieci, automa-
Zbędny stał się w związku z tym dziesię- tycznie wyciszyć wzmacniacz.
ciodecybelowy tłumik, ponieważ przekaz
nik Styki tego przekaz
nika na mo-
P3 przełącza wejścia mostka mocy wprost ment przerywają obwód ukła-
do katod wtórników. Tłumienie sygnału sta- du MUTE i powodują wyci-
ło się zbędne, ponieważ wtórniki katodowe szenie wzmacniacza. Po poja-
nie wzmacniają, wręcz przeciwnie, lekko go wieniu się zasilania wzmac-
tłumią. niacz jest w stanie wyciszo-
nym i należy ponownie włą-
Moduł sygnalizacji czyć przycisk ON.
i sterowania Na koniec zostawiłem  ser-
Każde współcześnie produkowane urządze- ce modułu - układ MUTE.
nie elektroniczne lub elektryczne wyposażone Zrealizowany on został na
jest w małe  centrum dowodzenia . Rolę tę przekaz
niku A (PK1). Zasada
pełni zazwyczaj procesor lub EPROM. Przy- działania tego systemu jest
stępując do projektowania wzmacniacza, bra- prosta. Wykorzystałem zjawi-
łem pod uwagę zastosowanie procesora, który sko  samopodtrzymania , tzn.
by sterował podstawowymi funkcjami moje- że uzwojenie tego przekaz
nika
Elektronika dla Wszystkich
15
Projekty AVT
Poprzez styki przekaz
nika A dostarczamy z oddaniem ciepła przez wzmacniacze w kon- mator samodzielnie, należy pamiętać o napię-
napięć do transoptorów układu MUTE sekwencji wzrostu prądu i napięcia. ciu sieci 230V, oraz o fakcie, że bez obciążenia
w końcówkach mocy a także do przekaz
ni- napięcie na wtórnym uzwojeniu jest większe
ków odłączających głośniki od końcówek Moduł zasilania od żądanego. Nie można też zapominać:
mocy. Napięcie na transoptorach i przekaz
ni- Dobrze zaprojektowany zasilacz stanowi - o gęstości prądu na mm2 przewodu nawojo-
kach mocy pojawia się jednocześnie, gwa- podstawę sukcesu takiego przedsięwzięcia wego (Ag, Cu),
rantuje to bezpieczną pracę wzmacniacza, jak budowa wzmacniacza mostkowego - przekroju kolumny środkowej rdzenia dla
a także daje 100% pewność, iż nasze głośni- o łącznej mocy wyjściowej 500W. blach EI
ki nie zostaną uszkodzone. Przy sprawności tego urządzenia (klasa AB) - o liczbie zwojów na Wolt.
Moduł sterowania można zmontować na wynoszącej 60% będziemy zmuszeni do zasto- Zakładam, że znane są Wam zasady pro-
płytce uniwersalnej. sowania transformatora sieciowego o mocy ok. jektowania transformatorów. Bez tej wiedzy
700VA, z góry więc eliminujemy rdzeń na bla- nawet nie próbujcie zaczynać, bo stracicie
Moduł mocy chach EI. Transformator zbudowany w tej tech- pieniądze i czas.
Do budowy tej części urządzenia wykorzysta- nologii byłby duży, ciężki oraz kosztowny. Po- Schemat ideowy zasilacza przedstawiony
łem znajdujące się w ofercie AVT kity wzmac- zostaje jeszcze  toroid . Transformatory takie został na rysunku 6.
niacza mocy 100W (AVT-2153), opracowane wykonywane są jednak na zamówienie i nie W moim wzmacniaczu potrzebna jest moc
przez Pana Piotra Góreckiego. Dlaczego proponuję nawijania ich samodzielnie. Poza 2x100W/4&! jaką konsumują profesjonalne
wybrałem tę ofertę? Z kilku powodów... tym, transformator toroidalny wymaga umiejęt- kolumny firmy STUDER. Proszę spojrzeć
Zdecydowały o tym względy eksploata- nego włączania do sieci. W szereg uzwojenia teraz na transformator sieciowy. Posiada on
cyjne, a także wyjątkowe walory brzmienio- pierwotnego należy włączyć rezystor ok. 4 sekcje uzwojenia, każda po 13V/10A.
we owego wzmacniacza, a jest to ,,płytka 15&! potrzebny do zredukowania prądu im- Uzwojenia te, w zależności od potrzebnej
oparta o nowoczesny układ scalony SGS pulsu występującego w chwili włączenia mocy wyjściowej urządzenia, łączymy rów-
Thompson o oznaczeniu TDA7294. Układ transformatora. Rezystor ten należy z kolei nolegle po dwie sekcje dla mocy wyjściowej
ten umożliwia wykonanie wzmacniacza o do- zewrzeć, gdy wzmacniacz zacznie pracować. 2x100W/4&! i szeregowo po 2 sekcje dla mo-
skonałych parametrach dynamicznych, a poza Dalszy opis dotyczy tylko tych Czytelni- cy wyjściowej 2x180W/8&!.
tym zawiera w sobie stopień wyjściowy zrea- ków, którzy pragną zbudować wzmacniacz Chciałbym poświęcić teraz trochę miejsca
lizowany na tranzystorach MOSFET, a jak 2x250W. Jeśli zamiarem jest budowa urzą- zasilaczowi wysokiego napięcia części lam-
wiadomo, MOSFET-y  grają lampowo . Ten dzenia o mocy wyjściowej 2x100W/4&! lub powej wzmacniacza. Zdobycie transformato-
projekt posiada jeszcze jedną cenną rzecz, 2x120W/8&!, to można spróbować taki trans- ra wysokiego napięcia w dobie obwodów
a mianowicie funkcję MUTE. Autor tego formator zaprojektować samodzielnie lub ku- scalonych graniczy z cudem. Trzeba było za-
opracowania w sposób zupełnie genialny użył pić gotowy. Na warszawskim Wolumenie leżą stosować fortel. Udało mi się uniknąć rozbie-
transoptora, który bezszumowo wyłącza na stoiskach całe stosy transformatorów,  toro-
i włącza wzmacniacz napięciem zmiennym idy oraz na blachach EI. Wykonując transfor- Rys. 6
lub wyprostowanym, ale bez użycia filtru.
W celu poprawienia liniowości w zakresie
dolnego pasma częstotliwości, wymieniłem
kondensator C7 w pętli ujemnego sprzężenia
zwrotnego. Pojemność 10�F zamieniłem na
100�F. Zmieniłem też wartość kondensatora
C1 470nF na 10�F tantalowy. Po tych zmia-
nach wzmacniacz przenosi płasko częstotli-
wości od 10Hz do 80kHz, pomiaru dokona-
łem przy mocy wyjściowej 5W. Wszystkich,
którzy są ciekawi szczegółów kitu AVT-2153,
odsyłam do artykułu  Wzmacniacz 100W ,
który ukazał się w EdW w lipcu 1997 roku.
Cztery zakupione przeze mnie wzmacnia-
cze zostały zawieszone po dwa z każdej stro-
ny na specjalnie skonstruowanym korpusie,
który składa się z dwóch radiatorów złożo-
nych razem żeberkami do wewnątrz. W ten
sposób utworzony został tunel niezbędny do
wymuszonej cyrkulacji powietrza. Krążenie
podgrzanego powietrza  wymusza wentyla-
tor umieszczony u wejścia kanału. Dlaczego
potrzebny jest aż tak wysoko sprawny system
chłodzenia?
Pamiętajcie! Radiator ten musi odprowa-
dzić nadmiar ciepła z dwóch wzmacniaczy
mostkowych. Pojedynczy wzmacniacz, który
oddaje przykładowo moc 20W, w parze z dru-
gim w układzie mostkowym i sterowany in-
werterem fazy oddaje prawie 80W mocy wyj-
ściowej! A więc ta moc wzrosła czterokrotnie.
Jak już wspomniałem, pojawił się problem
Elektronika dla Wszystkich
16
Projekty AVT
rania starych odbiorników lampowych w po- Dla uzyskania wyższego napięcia ą28V
Wykaz elementów
szukiwaniu upragnionego transformatora. Na dla mocy wyjściowej 180 W  8&! na kanał,
Wolumenie kupiłem transformator sieciowy uzwojenia łączymy szeregowo, zwieramy
Przedwzmacniacz (1)
220V/14V  o mocy 20W, po czym odwróci- punkt 1 z 4 i rozwieramy punkt 2 z punktem 4. Rezystory
R1,R21,R22 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1k&!
R
1
,
R
2
1
,
R
2
2
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
k
&!
łem go uzwojeniami. Uzwojenie wtórne stało Identycznego przełączenia dokonujemy na
R2,R13,R14 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1M&!
R
2
,
R
1
3
,
R
1
4
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
M
&!
się pierwotnym, a pierwotne wtórnym. W ten L-3 i L-4. Przełączenia tych uzwojeń realizuje
R3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .220k&! 1%
R
3
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
2
2
0
k
&!
1
%
sposób uzyskałem wymagane 300V. Należy czterosekcyjny przekaz
nik, posiadający styki
R4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7,8k&! 1%
R
4
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
7
,
8
k
&!
1
%
pamiętać, aby napięcie uzwojenia pierwotne- i zestyki typu R-15 (prąd styków po 10A).
R5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100k&!
R
5
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
0
k
&!
go zakupionego transformatora było tożsame
R6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30k&! 0,5W
R
6
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
3
0
k
&!
0
,
5
W
z napięciem uzwojenia L-5 głównego trans- Montaż i uruchomienie
R7,R8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .150k&! 1%
R
7
,
R
8
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
5
0
k
&!
1
%
R9,R10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .470k&!
R
9
,
R
1
0
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
4
7
0
k
&!
formatora sieciowego wzmacniacza. Tabela Kiedy znajdziesz dobrą obudowę i radiatory
R11,R12 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100k&!
R
1
1
,
R
1
2
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
0
k
&!
1 prezentuje uzyskaną moc wyjściową z dużymi żeberkami, możesz montować urzą-
R15,R18 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,2k&!
R
1
5
,
R
1
8
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
2
,
2
k
&!
wzmacniacza w układzie mostkowym dzenie. Transformator sieciowy należy umieś-
R16,R17 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47k&!
R
1
6
,
R
1
7
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
4
7
k
&!
w funkcji napięcia zasilania i obciążenia. cić jak najdalej od płytek  lampowych
R19,R20 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51k&!
R
1
9
,
R
2
0
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
5
1
k
&!
Oto zasady łącze- i transformatorów wejściowych. Elektrolity
R23 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51k&!
R
2
3
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
5
1
k
&!
nia uzwojeń wtór- powinny znajdować się jak najbliżej koń-
R24 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,14k&! 0,5W
R
2
4
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
6
,
1
4
k
&!
0
,
5
W
nych transformatora cówek mocy, łącz je grubym drutem, połącze- R25 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .39,4k&!
R
2
5
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
3
9
,
4
k
&!
sieciowego wzmac- nia lutowane muszą być dobrze przegrzane. Kondensatory
C1,C6,C7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22nF
C
1
,
C
6
,
C
7
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
2
2
n
F
niacza (rysunek 7): Wejściowe transformatory symetryzujące
C12,C13 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100nF
C
1
2
,
C
1
3
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
0
n
F
Dla uzyskania niż- (np. produkcji  Cenrit - o przekładni zmniej-
C14 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,2�F/250V
C
1
4
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
2
,
2
�
F
/
2
5
0
V
szego napięcia ą15V szającej 3x) muszą być obudowane ekranem
C2,C10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10�F/250V
C
2
,
C
1
0
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
�
F
/
2
5
0
V
zasilacza dla mocy magnetycznym, a to z uwagi na rozproszone
C3-C5,C11 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100nF/250V
C
3
-
C
5
,
C
1
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
0
n
F
/
2
5
0
V
wyjściowej 100W  pole magnetyczne transformatora sieciowego.
C15 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100nF/400V
C
1
5
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
0
n
F
/
4
0
0
V
4&! na kanał, uzwoje- Masa mechaniczna, czyli masa obudowy
C8,C9 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10�F/16V
C
8
,
C
9
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
�
F
/
1
6
V
nia łączymy równole- wzmacniacza, musi być połączona z masą Inne
D1-D3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1N4148
D
1
-
D
3
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
N
4
1
4
8
gle, czyli punkt 1 z 3, elektryczną to jest z  zerem głównego zasi-
P1-P3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .przekaz
nik DS2Y 12V
P
1
-
P
3
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
p
r
z
e
k
a
z

n
i
k
D
S
2
Y
1
2
V
Rys. 7
a punkt 2 z 4. lacza. W praktyce zwieramy obie masy
V1,V2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .lampy ECC82
V
1
,
V
2
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
l
a
m
p
y
E
C
C
8
2
w okolicach transformatora sieciowego.
Tabela 1 Podstawki pod lampy
P
o
d
s
t
a
w
k
i
p
o
d
l
a
m
p
y
Po włączeniu zasilacza zaświeci się dioda
zas
U 15V 16V 20V 22V 25V LED D1 wyłącznika  OFF . Sprawdz
napię-
Moduł sterowania
&!
4&!
wy
P 90W 116W 160W 200W 250W cia na elektrolitach głównego zasilacza.
R1,R2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,2k&!
R
1
,
R
2
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
,
2
k
&!
zas
U 20V 22V 25V 30V
C
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
2
,
2
�
F
/
3
5
V
Zmierz napięcie anodowe. C1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,2�F/35V
&!
8&!
wy
P 80W 120W 140W 200W D1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .LED czerwona
D
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
L
E
D
c
z
e
r
w
o
n
a
Ciąg dalszy na stronie 22.
D2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .LED zielona
D
2
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
L
E
D
z
i
e
l
o
n
a
D3,D4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .BAVP19
D
3
,
D
4
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
B
A
V
P
1
9
M1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .mostek Graetza 1A
M
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
m
o
s
t
e
k
G
r
a
e
t
z
a
1
A
PK1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .dwusekcyjny przekaz
nik 12V
P
K
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
d
w
u
s
e
k
c
y
j
n
y
p
r
z
e
k
a
z

n
i
k
1
2
V
PK2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .jednosekcyjny przekaz
nik 12V
P
K
2
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
j
e
d
n
o
s
e
k
c
y
j
n
y
p
r
z
e
k
a
z

n
i
k
1
2
V
S1,S2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .włącznik niestabilny
S
1
,
S
2
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
w
ł
ą
c
z
n
i
k
n
i
e
s
t
a
b
i
l
n
y
S3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .dwusekcyjny przełącznik
S
3
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
d
w
u
s
e
k
c
y
j
n
y
p
r
z
e
ł
ą
c
z
n
i
k
Zasilacz
R1,R2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,4k&!
R
1
,
R
2
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
2
,
4
k
&!
R3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2k&!
R
3
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
2
k
&!
R4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1k&! 2W
R
4
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
k
&!
2
W
R5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100k&! 2W
R
5
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
0
k
&!
2
W
C1-C8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6800�F/40V
C
1
-
C
8
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
6
8
0
0
�
F
/
4
0
V
C9,C10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .470nF
C
9
,
C
1
0
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
4
7
0
n
F
C11,C12 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1000�F/25V
C
1
1
,
C
1
2
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
0
0
�
F
/
2
5
V
C13,C14 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1000�F/16V
C
1
3
,
C
1
4
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
0
0
�
F
/
1
6
V
C15,C16 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47�F/400V
C
1
5
,
C
1
6
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
4
7
�
F
/
4
0
0
V
C17 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100nF ceramiczny
C
1
7
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
0
n
F
c
e
r
a
m
i
c
z
n
y
C18 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100�F/16V
C
1
8
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
0
�
F
/
1
6
V
C19 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .470�F/25V
C
1
9
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
4
7
0
�
F
/
2
5
V
M1,M2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .mostek Graetza 20A
M
1
,
M
2
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
m
o
s
t
e
k
G
r
a
e
t
z
a
2
0
A
M3-M6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .mostek Graetza 1A
M
3
-
M
6
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
m
o
s
t
e
k
G
r
a
e
t
z
a
1
A
D1,D2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .LED
D
1
,
D
2
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
L
E
D
U1-U3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .LM7812
U
1
-
U
3
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
L
M
7
8
1
2
B1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .BT 3,15A
B
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
B
T
3
,
1
5
A
B2,B3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10A
B
2
,
B
3
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
A
B4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,6A
B
4
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
,
6
A
TR1 . . . . . . . . . . . . . . . .transformator 700W (patrz schemat)
T
R
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
t
r
a
n
s
f
o
r
m
a
t
o
r
7
0
0
W
(
p
a
t
r
z
s
c
h
e
m
a
t
)
TR2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .transformator 220V/14V 10W
T
R
2
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
t
r
a
n
s
f
o
r
m
a
t
o
r
2
2
0
V
/
1
4
V
1
0
W
Moduł mocy
D1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .BAVP-19
D
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
B
A
V
P
-
1
9
PKM . . . . . . . . . . . . . . . . . .przekaz
nik 12V 30A
P
K
M
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
p
r
z
e
k
a
z

n
i
k
1
2
V
3
0
A
Kity AVT-2153   Wzmacniacz 100W z EdW 7/1997
K
i
t
y
A
V
T
-
2
1
5
3


W
z
m
a
c
n
i
a
c
z
1
0
0
W

z
E
d
W
7
/
1
9
9
7
Płytka drukowana jest dostępna w sieci
Elektronika dla Wszystkich
17
Projekty AVT
Ciąg dalszy ze strony 17.
Po upływie mniej więcej minuty (czas ten
potrzebny jest na rozgrzanie włókien żarze-
nia katod lamp) do wejść głównych asyme-
trycznych doprowadzamy z generatora sy-
gnał 1kHz o poziomie 0,775V. Zmierz napię-
cie na wyjściu tłumika R21 - napięcie to po-
winno być identyczne z tym, które zostało
doprowadzone do wejścia przedwzmacnia-
cza. Ślizgacz rezystora nastawnego R23 usta-
wiamy w pozycji środkowej, ale tak, aby na-
pięcie na rezystorach R21 i R23 było jedna-
kowe. Jeśli tak będzie uznajemy wówczas, że
układ mostkowy został wykalibrowany.
Sprawdz
my ponownie wartość napięcia ano-
dowego. Powinno wynosić około 300V. Jeśli
wszystko jest OK, to wtedy wciśnij przycisk
ON. Tym samym pojawi się napięcie na
transoptorach, które uaktywnią płytki mocy,
włączą się jednocześnie przekaz
niki głośni- nię prostą, ponownie doprowadz
sygnał o po- (w trakcie przełączania wzmacniacz się wy-
ków. Potencjometry wejść skręcamy w lewo. ziomie 0dB.Tym razem żarówka powinna się ciszy automatycznie). Będziesz go musiał
Do wyjść wzmacniacza dołączamy obciąże- zaświecić. Obserwuj wykres na oscyloskopie. uaktywnić przyciskiem ON (S1). Każdy mo-
nie (np. żarówkę samochodową) i równole- Kształt sinusoidy powinien być  czysty i nie- duł ma swoje wyjście tzn. przewód  gorący
gle do niego oscyloskop. W jakim celu? zniekształcony, w przypadku wzbudzenia się i masę. Głośniki mogą być przełączane prze-
Po to, aby sprawdzić, czy wzmacniacz się pojawi się charakterystyczna obwiednia towa- kaz
nikiem sterowanym napięciem 12V
nie  wzbudza ponadakustycznie. W przypad- rzysząca sinusoidzie. Przyczyna wzbudzeń z przełącznika TRYB PRACY.
ku wzbudzenia się wzmacniacza żarówka bę- może leżeć w błędnym połączeniu mas. Jeśli Życzę miłych wrażeń przy odsłuchiwaniu
dzie świecić niezależnie od położenia ślizga- wszystko jest w porządku, to do wejść głów- tego wzmacniacza.
cza potencjometru wejściowego wzmacnia- nych podłączamy kompakt CD a do wyjść
cza. Stan taki byłby niezwykle groz
ny dla ze- urządzenia głośniki i zaczynamy  ucztę .
stawów głośnikowych a szczególnie części Jeśli chcemy słuchać muzyki czterokana- Ryszard Ronikier
wysokotonowych. Jeśli oscyloskop pokaże li- łowo, wciskamy PRZYCISK TRYB pracy [e-mail]
Elektronika dla Wszystkich
18