Partia (kraina)
1
Partia (kraina)
Partia  w starożytności wyżynna kraina położona między Medią a
Baktrią, na terenie póz
niejszego Chorasanu, ze stolicą w
Hekatompylos.
Satrapia i początki państwa Partów
Największy zasięg imperium Partów około 60
Partia (staroperskie Parthava) była za Cyrusa Wielkiego satrapią
roku p.n.e.
Achemenidów, a póz
niej także monarchii Seleucydów. Ok. roku 245
p.n.e. miejscowy satrapa, Andragoras, uniezależnił się od Seleucydów.
Ok. roku 238 p.n.e. na teren satrapii wkroczyli koczowniczy Parnowie pod przywództwem Arsakesa (247  ok. 217
p.n.e.), od którego wzięła nazwę dynastia Arsacydów. Następcy Arsakesa  Arsakes II (ok. 214- 191 p.n.e.), Fraates
I (176-171 p.n.e.), walczyli ze zmiennym szczęściem z Seleucydami i sąsiednimi ludami. Dopiero Mitrydates I
(171-138 p.n.e.) przez podbój Medii, Mezopotamii, Arii, Margiany i Baktrii podniósł Partię do rangi mocarstwa. Syn
Mitrydatesa Fraates II (138-128 p.n.e.) pokonał Antiocha VII Sidetesa w 129 p.n.e., sam jednak zginął w walce z
Sakami. W walce z koczownikami (czasami identyfikowanymi jako YuezhiWikipedia:Weryfikowalność) zginął
również jego następca Artabanus I 127 - 124/123 p.n.e.. Dopiero Mitrydatesowi II Wielkiemu udało się odbudować
potęgę państwa, pokonać Saków i przyłączyć szereg ziem na wschodzie. Widomym świadectwem jego sukcesu było
przyjęcie tytułu "króla królów".
Wojny z Rzymem
Ustanowienie przez Rzymian prowincji Syrii w roku 64 p.n.e. sprawiło że oba mocarstwa zaczęły mieć wspólną
granicę i nieuniknione stało się starcie pomiędzy dwiema największymi potęgami regionu. W pierwszej wojnie z
Rzymem Partowie okazali się zwycięzcami (klęska rzymska pod Carrhae w 53 p.n.e.) Także wyprawa Antoniusza
przeciwko Partom skończyła się niepowodzeniem, ale wewnętrzne niepokoje zmusiły Fraatesa IV (37-2 p.n.e.) do
porozumienia się z Rzymem. Póz
niej jednak wojna między imperiami odnowiła się i toczyła z przerwami i
zmiennym szczęściem przez długie lata. Głównym przedmiotem sporu było zwierzchnictwo nad Armenią, w której
od czasów Wononesa I (8/9 - 15) panowało szereg Arsacydów na przemian z rzymskimi pretendentami. Po kolejnej
wojnie za czasów Nerona (54 - 68) doszło do kompromisu, w wyniku którego Armenią miał rządzić Arsacyda
Tiridates I (54 - 59, 62 - ok. 72), ale jako wasal Rzymu. Arsacydzi rządzili w Armenii aż do roku 428, jednak
powyższy kompromis nie zapobiegł kolejnym wojnom.
W 117 r. n.e. cesarz Trajan wykorzystał rozbicie Partii między trzech pretendentów, podbił Mezopotamię i osadził
na tronie partyjskim swojego klienta, jednak niebawem powstanie zmusiło go do wycofania się. Dalsze konflikty
jakie wybuchały w II wieku n.e. przynosiły z reguły zwycięstwa Rzymianom, Partowie doznawali poważnych klęsk
walcząc z wojskami Marka Aureliusza i Septymiusza Sewera. Ktezyfon był kilkukrotnie zdobywany przez rzymskie
armie. Wreszcie ostatnią wojnę rzymsko-partyjską zakończył pokój oparty na ustaleniach Nerona i Wologazesa I, do
którego został zmuszony cesarz Makrynus, pobity przez Artabanusa IV pod Nisibis w 217 roku. Makrynus musiał
zapłacić Partom kontrybucję, ale ten sukces nie zahamował postępującego rozkładu imperium partyjskiego. Jeszcze
tylko 7 lat istniało państwo partyjskie, któremu położyła kres dynastia Sasanidów.
Partia (kraina)
2
Organizacja i charakter państwa Partów
Państwo partyjskie dzieliło się na satrapie i wasalne królestwa (Atropatene, Adiabene, Osroene, Hatra, Mesene,
Persis, Elymais, Gordiene, Zabdikene, Sofene).
Władcy partyjscy pielęgnowali zarówno perską, jak i grecką kulturę. Dla Greków chcieli być królami
hellenistycznymi (gr. basileus), dla Irańczyków dziedzicami Achemenidów  "Królami Królów" (szachinszach).
Przyjmowali greckie przydomki (Euergetes, Epifanes, Filopator itp.), bili tetradrachmy. Deifikowani po śmierci
władcy dysponowali despotyczną władzą pochodzącą od bogów. Musieli jednak liczyć się ze zdaniem członków
siedmiu książęcych klanów partyjskich (dynastia Arsacydów należała do jednego z nich), których reprezentanci
zasiadali w radzie królewskiej. To właśnie rada wybierała króla spośród członków dynastii (tron był elekcyjny w
tradycji irańskiej, jednak za Achemenidów zwyczaj ten uległ zatarciu). Wśród badaczy panuje jednak niezgoda:
niektórzy uważają, że również za Partów elekcyjność tronu stała się formalnością.
Partowie budowali okrągłe, ufortyfikowane miasta. Dbali o rozwój handlu, wielkie korzyści czerpali z panowania
nad jedwabnym szlakiem, nawiązali kontakty z Chinami. Miasta greckie cieszyły się autonomią, ale urzędnicy
miejscy musieli uzyskać potwierdzenie wyboru ze strony króla, aby móc wykonywać swoje obowiązki. Arsacydzi
rezydowali w kilku stolicach (Hekatompylos, Ktezyfon, Seleucja nad Tygrysem, Ragy), przenosząc się z jednej do
drugiej, podobnie jak Achemenidzi. Piechota ich feudalnego państwa nie przejawiała szczególnej wartości,
natomiast wzorowana na Scytach i Sarmatach jazda złożona z konnych łuczników oraz partyjskiego rycerstwa
walczącego jako opancerzeni jez
dz
cy (Katafrakci) okazała się przeciwnikiem groz
nym dla Rzymu.
System monetarny
Podstawową jednostką monetarną państwa Partów była srebrna drachma (ważąca około 4 g). W powszechnym
użyciu były również tetradrachmy i drachmy oraz małe monety z brązu. Pierwsze monety zostały wybite za
panowania Arsakesa.
Na awersach znajdowało się zwykle popiersie władcy, patrzącego w lewą stronę, natomiast na rewersie siedząca
postać z łukiem w ręku, otoczona greckimi literami. W póz
niejszym okresie (od panowania Wologazesa I) obok
greckich pojawiały się również litery partyjskie.
Linki zewnętrzne
" Serwis o Partii w języku angielskim [1]
" Strony o Partii w języku francuskim [2]
" Genealogia w języku angielskim [3]
" Artykuł Patryka Skupniewicza Armia partyjska - taktyka i strategia [4]
Bibliografia
" Janos Harmatta: History of Civilizations of Central Asia: The Development of Sedentary and Nomadic
Civilizations : 700 B.C. to A.D. 250 (History of Civilizations of Central Asia). Unesco Regional Office for, ss.
131-150. ISBN 92-3-102846-4.
Partia (kraina)
3
Przypisy
[1] http:/ / www. parthia. com
[2] http:/ / perso. wanadoo. fr/ spqr/ part_rois. htm
[3] http:/ / www. american-pictures. com/ genealogy/ persons/ per01037. htm#0
[4] http:/ / www. hipologia. pl/ news/ show/ id/ 30
y
ródła i autorzy artykułu
4
y
ródła i autorzy artykułu
Partia (kraina) y
ródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=25136977 Autorzy: Airwolf, Allgau, Beno, Byczek1, Gładka, IMPERATOR, Interfector, Kaszkawal, Katafrakt, Kenraiz,
Liburna, Lzur, Marcus77, Micpol, Mix321, Mozgulek, Mzopw, Niedz
wiadek78, Nous, P, Pjahr, Pufacz, Raspvtin, Rembecki, Rklisowski, Selena von Eichendorf, Silthor, TOR, Tiglatpilesiar,
Tilia, Tomekpe, Vuvar1, Wojwoj, Wortes, 25 anonimowych edycji
y
ródła, licencje i autorzy grafik
Plik:LocationParthia.PNG y
ródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:LocationParthia.PNG Licencja: Creative Commons Attribution-Sharealike 2.0 Autorzy: Electionworld,
Liftarn, Quadell
Licencja
Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported
http:/ / creativecommons. org/ licenses/ by-sa/ 3. 0/