Biologia rozszerzona 2015  arkusz ćwiczeniowy
__________________________________________________________________________________
Przykładowy arkusz maturalny
BIOLOGIA ROZSZERZONA
 Za pięć dwunasta
Arkusz opracowany w celach dydaktycznych, na podstawie wiedzy własnej i różnych materiałów.
Strona 1 z 8
Biologia rozszerzona 2015  arkusz ćwiczeniowy
__________________________________________________________________________________
Zadanie 1 (0  1) .
Disacharydy składają się z dwóch monosacharydów połączonych wiązaniem glikozydowym.
Do probówek zwierających pewne disacharydy dodano odpowiednie enzymy hydrolityczne
i otrzymano mieszaniny następujących monosacharydów:
Podaj, jakie disacharydy znajdowały się w probówkach.
A. & & & & & & & & & & & & & & & ..
B. & & & & & & & & & & & & & & & ..
C. & & & & & & & & & & & & & & & ..
Zadanie 2 (0  1) .
Naukowcy postanowili uzyskać transgeniczne bakterie, które będą produkowały ludzką
insulinę. W tym celu, za pomocą enzymów restrykcyjnych, wycięli fragment DNA
zawierający ludzki gen kodujący insulinę i połączyli go z plazmidem. Następnie za pomocą
przygotowanego w ten sposób wektora, wprowadzili gen kodujący insulinę do genomu
bakterii. Niestety eksperyment nie przyniósł spodziewanych rezultatów.
Wyjaśnij przyczynę niepowodzenia tego doświadczenia.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Zadanie 3 (0  2)
Pobieranie i transport wody w roślinie możliwe są dzięki istnieniu różnicy potencjału wody
pomiędzy roztworem glebowym a rośliną, oraz pomiędzy rośliną a atmosferą.
a) Przyporządkuj wymienione wartości potencjału wody do odpowiednich
elementów układu: gleba  roślina  atmosfera.
- 80 MPa - 0,7 MPa -0,1 MPa - 1,5 MPa - 0,4 MPa
Roztwór glebowy Korzeń A
odyga Liść Atmosfera
Strona 2 z 8
Biologia rozszerzona 2015  arkusz ćwiczeniowy
__________________________________________________________________________________
b) Określ, jak na pobieranie wody przez roślinę wpłynie znaczne zasolenie gleby.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Zadanie 4 (0  2) .
W czasie snu człowieka wyróżnia się cykle składające się z faz snu NREM, po którym
następuje sen REM, związany ze wzmożoną aktywnością elektryczną mózgu i pojawieniem
się marzeń sennych.
Na rysunkach I  III przedstawiono schematycznie przebieg snu w zależności od wieku
człowieka.
Podaj numer rysunku ilustrujący przebieg snu u człowieka w podeszłym wieku, podając
dwa argumenty potwierdzające dokonany wybór.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
Uzasadnienie:
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Zadanie 5 (0  1) .
Herdon Dowling i jego współpracownicy z Bronx ZOO zaobserwowali, że gdy samica pytona
birmańskiego  wysiaduje jaja, otaczając je swoim ciałem, wzrasta temperatura
i częstotliwość skurczów mięśni jej zwojów. Aby sprawdzić, czy skurcze mięśni podnoszą
temperaturę ciała, umieścili pytona i jaja w zamkniętej komorze. Regulowali temperaturę
komory i obserwowali skurcze mięśni pytona i pobieranie przez niego tlenu, wskaz
nika tempa
oddychania komórkowego. Zużycie tlenu przez pytona wzrastało, gdy temperatura komory
się obniżała. Zużycie tlenu także się zmieniało w zależności od częstotliwości skurczów
mięśni.
Strona 3 z 8
Biologia rozszerzona 2015  arkusz ćwiczeniowy
__________________________________________________________________________________
Zapisz wniosek wynikający z doświadczenia,
w jaki sposób pyton birmański wytwarza ciepło
podczas inkubacji jaj.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & ..& & & & & & & & & ..
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & ....
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Zadanie 6 (0  1) .
Uczenie się tworzy określone powiązania pomiędzy doświadczeniem a zachowaniem np.
młody kojot z pyskiem pokrytym kolcami prawdopodobnie nauczy się, że należy unikać
jeżozwierza, młody szympans uczy się rozbijać orzechy palmy olejowej, obserwując
doświadczonego starszego osobnika, inne osobniki np. taszczyn pszczeli uczy się wzrokowo
punktów orientacyjnych, aby trafić do gniazda.
Przypuśćmy, że zaprojektowałeś środowisko laboratoryjne, używając kilku przedmiotów jako
punkty orientacyjne. Jak możesz ustawić przedmioty i manipulować nimi, aby określić
czy badane zwierze wykorzystuje mapę kognitywną do zapamiętania położenia z
ródła
pokarmu?
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Zadanie 7 (0  2) .
Rośliny nie mogą uciec przed drapieżnikami, mają wiele cech przystosowawczych, które je
chronią przed zjedzeniem. Aktywne substancje chemiczne, występujące w roślinach tj.
marihuana czy tytoń, niekorzystnie wpływają na system hormonalny i nerwowy, pracę
mięśni, czy funkcjonowanie wątroby i nerek, przez co mogą skutecznie zniechęcać
roślinożerców. Liście trojeści amerykańskiej, zawierająca toksyczne związki chemiczne,
trujące dla większości roślinożerców z wyjątkiem gąsienic motyla monarchy wędrownego
i kilku innych owadów. Gąsienica motyla monarchy wędrownego charakteryzuje się bardzo
jaskrawym ubarwieniem  czarne, białe i żółte ubarwienie jest bardzo widoczne. Drapieżniki
nauczyły kojarzyć jaskrawe ubarwienie z chorobą.
Wyjaśnij, dlaczego substancje wytwarzane przez trojeść nie są trujące dla gąsienicy
motyla monarchy wędrownego oraz wyjaśnij, jaką rolę pełni w tym przypadku
ubarwienie gąsienicy.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Strona 4 z 8
Biologia rozszerzona 2015  arkusz ćwiczeniowy
__________________________________________________________________________________
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ...
Zadanie 8 (0  1) .
W pewnym doświadczeniu pszczołą miodnym pokazano pewien kolor, a następnie
zaprezentowano im labirynt w kształcie litery Y, którego ramię było tego właśnie koloru.
Jeśli pszczoły wleciały do tego ramienia w labiryncie, były nagradzane. Następnie pokazano
im czarnobiały wzorzec z poziomymi lub pionowymi paskami, po czym przetestowano je
w labiryncie mającym poziome paski w jednym z ramion, a pionowe w drugim. Pszczoły
najczęściej wybierały ramię z paskami skierowanymi w tę samą stronę co ukazane były na
wzorcu. Inna grupa pszczół trenowanych w kolorowych labiryntach była nagroda za to, że
wleciały do ramienia o innym kolorze niż wzorzec. Kiedy te pszczoły testowano w labiryncie
z paskami, wybierały one ramię różniące się od wzorca.
Wyciągnij jednozdaniowy wniosek z opisanego doświadczenia.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & &
Zadanie 9 (0  1) .
Jako część naukowego projektu maturzysta próbuje oszacować całkowitą produkcję
pierwotną roślin w ekosystemie prerii w ciągu roku. Raz na kwartał przycinał trawę kosiarką,
zbierał i ważył ściętą trawę, szacując produkcję pierwotną.
O czym zapomniał student, co uniemożliwi mu oszacowanie prawidłowej masy
pierwotnej produkcji roślin?
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & &
Zadanie 10 (0  1) .
Woda opuszczająca zbiornik za tamą jest zwykle pobierana z głębszych warstw.
Czy oczekiwałbyś, że ryby znalezione latem w rzece poniżej tamy będą należały do
gatunków preferujących wodę chłodniejszą czy cieplejszą w stosunku do znajdowanych
w rzece, na której nie ma tamy?
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & &
Zadanie 11 (0  1) .
Podejrzewasz, że jelenie ograniczają rozmieszczenie pewnych gatunków drzew poprzez
preferencyjne zjadanie siwek tych drzew. Aby zweryfikować swoją hipotezę, postanowiłeś
otoczyć fragment terenu płotem, w którym rosną drzewa tego gatunku, aby uniemożliwić
dostęp jeleni do tych drzew.
Strona 5 z 8
Biologia rozszerzona 2015  arkusz ćwiczeniowy
__________________________________________________________________________________
W jaki sposób sprawdzisz, czy jelenie ograniczają rozmieszczenie pewnych gatunków
drzew poprzez preferencyjne zjadanie siwek tych drzew?
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & .& & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & .& & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & .& & & &
Zadanie 12 (0  1) .
Badacze odkryli, że wielbłąd stojący w słońcu potrzebuje znacznie więcej wody, jeśli jego
futro zostało zgolone, chodz
temperatura jego ciała pozostaje ta sama.
Co można wywnioskować na temat zależności pomiędzy osmoregulacją a izolacją, jaką
daje futro?
& & .& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& .& & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & .& & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & .&
Zadanie 13 (0  3) .
Schemat przedstawia spermatogenezę.
1. spermatogonium
2. spermatocyt I rzędu
3. dwa spermatocyty II rzędu
4. cztery spermatydy
A
5. cztery dojrzałe plemniki
.
a) Na podstawie schematu określ, które komórki mają diploidalną liczbę
chromosomów, a które haploidalną liczbę chromosomów.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
b) Jaki proces oznaczono literą A, wyjaśnij na czym on polega.
& & .& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& .& & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & &
Strona 6 z 8
Biologia rozszerzona 2015  arkusz ćwiczeniowy
__________________________________________________________________________________
c) Podaj dwie cechy odróżniające dojrzałą komórkę jajową od dojrzałego plemnika.
& & .& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& .& & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..& & & & & & & .&
Zadanie 14 (0  1)
Ze względu na fizjologię pracy układu mięśniowego wyróżnia się pracę dynamiczną
i statyczną.
Określ, poprawność poniższych stwierdzeń, dotyczących pracy układu mięśniowego,
wpisując Prawda, jeśli zdanie jest prawidłowe, lub Fałsz, gdy zawiera nieprawdę.
1. Praca dynamiczna mięśnia jest związana z wykonywaniem
ruchów, m.in. ruchów lokomocyjnych.
2. Praca statyczna jest podstawowym czynnikiem, który
powoduje podwyższenie poziomu przemiany materii.
3. Podczas pracy statycznej mięśnie pozostają w stałym napięciu,
co odgrywa znaczącą rolę w utrzymaniu postawy ciała.
Zadanie 15 (0  2) .
Zapoznaj się ze schematem:
a) Aktywność rozrodcza ptaków wynika z funkcjonowania układu dokrewnego, którego
czynności regulowane są przez czynniki zewnętrzne. W miejsce oznaczone X należałoby
wpisać:
A. szyszynka B. śródmózgowie C. rdzeń przedłużony D. ciało modzelowate
b) Odpowiednio w miejscach I  III mogą następować różne procesy.
Przy długotrwałym promieniowaniu będzie to:
A. I  hamowanie, III  wydzielanie
B. II  pobudzenie, III  wydzielenie
C. I  hamowanie, III  brak wydzielania
D. II  pobudzenie, III  brak wydzielania
Strona 7 z 8
Biologia rozszerzona 2015  arkusz ćwiczeniowy
__________________________________________________________________________________
Zadanie 16 (0  2) .
Często kupowaną w kwiaciarniach rośliną doniczkową jest Phalenopsis  roślina z rodziny
storczykowatych.
a) Podaj jaki typ korzeni występuje u tej rośliny.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & &
b) Wymień element budowy anatomicznej
korzenia charakterystyczny dla tej rośliny.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Zadanie 17 (0  1) .
Określ poprawność poniższych zdań, wpisując P  jeśli zdanie jest prawdziwe
lub F  jeśli jest fałszywe.
a) korzeń pietruszki i ssawki u jemioły to narządy homologiczne & &
b) płetwa delfina i skrzydło nietoperza to narządy homologiczne & &
c) skrzydło motyla i skrzydło kolibra to narządy analogiczne & &
d) narządy homologiczne i analogiczne stanowią pośrednie dowody ewolucji & & .
Zadanie 18 (0  2) .
Dzikie rude lisy mają czasami szczenięta czarne. A
owcy zwierząt chętnie je wychowują
i rozmnażają w niewoli, ponieważ w ten sposób otrzymują wyłącznie czarne lisy.
a) wytłumacz jaka jest dziedziczna podstawa tej cechy, dlaczego tak łatwo wytworzyć czysty
typ czarny, który nie będzie dawał rudego potomstwa.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
b) jakie zwierzęta powstałyby w wyniku wstecznego kojarzenia czarnych lisów z ich
własnymi rudymi rodzicami? Podaj ich genotypy, fenotypy i częstość występowania.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Strona 8 z 8