17. Autor
podmiot mówiący
bohater (podobieństwa i różnice).

Autor twórca i współtwórca dzieła literackiego, naukowego, dzieła sztuki,
dzieła technicznego (projekt). Autor może być również dramatu, powieści,
obrazu, referaty, scenariusza, tekstu, piosenki. W szerszym znaczeniu autor
obejmuje współautora, tłumacza, wydawcę zbioru, prac i antologii, redaktora,
ilustratora. Autorem może być osoba fizyczna lub ciało zbiorowe. Nazwa autora
indywidualnego
imię, nazwisko
jest zwykle podana w tytulaturze wydawnictwa.
Najczęściej na karcie tytułowej, gdzie występuje w formie właściwego nazwiska
lub pseudonimu, kryptonimu i innych rodzajów nazw zmyślonych. Jeżeli autor nie
ujawnił swego nazwiska, mamy do czynienia z dziełem anonimowym. Dzieł ma
autorstwo zbiorowe (korporatywne), wówczas odpowiedzialność za jego treść i
formę spoczywa na stowarzyszeniu organizacji, urzędzie lub grupie osób znanych
pod nazwą zbiorową. Dotyczy to przede wszystkim wydawnictw sprawozdawczych i
administracyjnych przy opisach katalogowych i bibliotecznych.
Bohater literacki
postać ludzka wpleciona w system zdarzeń utworu
fabularnego, traktowana jako wzorzec reprezentatywny dla epoki współczesnego
sposobu myślenia i działania. Jest on siłą napędową fabuły i wyznacza jej
przebieg i wewnętrzną organizację. Bohatera literackiego rozpatruje się pod
względem:

roli w konstrukcji utworu (bohater pierwszoplanowy, drugoplanowy,
trzecioplanowy, epizodyczny będący składnikiem tła);
w związku z narratorem i sytuacją narracyjną lub przez tę sytuację wyznaczony:

Wyodrębnia się też bohaterów aktywnych, których działania decydują o przebiegu
Zdarzeń fabularnych (np. Tomasz Judym) i bohaterów pasywnych, których losy
określają okoliczności zewnętrzne, fatalizm sił hiologicznych (np. klasycyzm w
eposie, tragedii, w opowieści naturalistycznej). Bohaterem literackim może być
również antropomorficznie traktowana postać zwierzęca lub przedmiotowa.

realna (w bajce zwierzęcej);
imaginacyjna (w powieści fantastycznonaukowej);

Bohater literacki jest zjawiskiem historycznie zmiennym i w zależności od epoki
spełnia podstawowe idee np. w literaturze polskiej:

bohater średniowieczny
to rycerz
wódz lub asceta;
bohater renesansowy
to ziemianin
rycerz;
bohater barokowy
to żołnierz i wyrafinowany dworzanin, miłośnik życia,
skłonny do refleksji i przemyśleń;
bohater romantyczny
to rozdarty wewnętrznie samotnik, indywidualista,
buntownik skłócony z tłumem, poszukiwacz prawdy, bojownik oddany ojczyźnie;
bohater oświeceniowy
obywatel, patriota
reformator;
bohater pozytywistyczny
członek społeczeństwa, zdobywca wiedzy i użytecznych
społecznie umiejętności;
bohater modernistyczny
zarówno metafizyki, jak i "kapłan sztuki", wyznawca
"religii płci", dekadent, miłośnik przyrody ojczystej;
bohater współczesny
zarówno "szary człowiek", anonimowy członek
wielkomiejskiej masy ludzkiej, robotnik i chłop, uczestnik walk klasowych,
masowych ruchów politycznych, samotnik;
bohater literacki uczestniczy zatem w kreowanym przez autora obrazie kultury,
obyczaju, filozofii i polityki.
Podmiot mówiący
ukonstruowana w utworze fikcyjna osoba skonkretyzowana jako
postać lub tylko wyznaczona przez znamienny sposób mówienia. Wypowiedź podmiotu
lirycznego integruje tekst dzieła, ma charakter "macierzystej" mowy utworu,
podczas gdy wypowiedzi prezentowanych postaci są w jej ramach przytoczeniami
mowy "cudzej" reprezentującymi świat przedstawiony. Poezja podmioty lirycznego
stanowi główny czynnik koordynujący strukturę dzieła, określa perspektywę,
przynajmniej ramowo przyjmuje w swej interpretacji treść utworu. W epice
zasadniczym typem podmiotu mówiącego jest narrator, w liryce podmiot liryczny.

PODOBIEŃSTWA I RÓŻNICE

Autor jest konkretną jednostką żyjącą w określonych warunkach życiowych, jest
on podmiotem czynności twórczych, w wyniku którego powstaje dzieło literackie.
Jako podmiot czynności twórczych, jako "osoba pisarza" jest on powiązany z
własnym dziełem, ale nie jest jego składnikiem, pozostaje poza dziełem w
świecie realnym.
Podmiot literacki, podobnie jak inne elementy świata przedstawionego, jest
postacią skonstruowaną w dziele, kształtującym się w toku narastania
wypowiedzi. Stosunek podmiotu mówiącego do autora może być analogiczny do
stosunku, jaki zachodzi np. między fikcją fabularną, a światem realnym. W
pewnych wypadkach jest on niewątpliwie osobą skonstruowaną z elementów
właściwych osobowości pisarza, ale elementy takie zostają wprowadzone w nowe
związki, dając w rezultacie osobowość fikcyjną
bohatera, który jest kreowany
przez autora.