Manifest komunistyczny
rozdziały I – II
Bourgeois a proletariusze
Nowoczesne społeczeństwo burżuazyjne wyrosłe z upadku społeczeństwa feudalnego nie zniosło
różnic klasowych, zastąpiło jedynie dawne formy ucisku nowymi. Cechowy sposób produkcji
przemysłowej nie zaspokajał wzrastającego zapotrzebowania na nowych rynkach. Jego miejsce zajęła
manufaktura. Podział pracy pomiędzy korporacjami cechowymi ustąpił miejsca podziałom pracy
wewnątrz poszczególnego warsztatu. Z czasem także manufaktura przestała zaspokajać zapotrzebowanie
na produkcję. Nastąpiła rewolucja za pomocą nowych środków: pary i maszyny. Wtedy też miejsce
manufaktury zajął wielki przemysł, jego miejsce z kolei przemysłowcy – milionerzy, nowocześni
bourgeois. Władza państwowa zarządza interesami burżuazji. Klasa ta tworzy pomiędzy ludźmi stosunki
na zasadzie nagiego i pozbawionego sentymentu interesu, wszystko sprowadza się do zapłaty gotówką.
Największa wolność, to wolność handlu. Wcześniej wyzysk klasowy był zawoalowany, bo osłonięty
złudzeniami religijnymi i politycznymi. Zastąpił go wyzysk jawny i bezpośredni. Ciągłe
rewolucjonizowanie narzędzi produkcji oraz stosunków produkcji, to podstawa bytu burżuazji.
Niegdyś zapotrzebowanie na towary i usługi zaspokajano w ramach danego narodu, wystarczała
produkcja krajowa. W dobie rozwoju przemysłu, wytworzyły się potrzeby na produkty z innych,
często odległych krajów. Taki stan rzeczy generuje wzajemne stosunki i współzależność narodów.
Podobnie jak wytwory materialne poszczególnych krajów stają się wspólnym dobrem, tak samo dzieje się
z wytworami duchowymi. Nie ma już literatury regionalnej czy światowej, a powstaje jedna literatura
światowa. Mocnym punktem burżuazji jest tania cena jej towarów, co ułatwia handel nawet z najbardziej
barbarzyńskimi krajami. W taki sposób uzależnia te kraje od siebie. Burżuazja stworzyła siły
wytwórcze bardziej masowe niż te istniejące kiedykolwiek wcześniej.
Feudalne stosunki własności hamowały produkcję, dlatego też musiały zostać zniesione, a ich miejsce
zajęła wolna konkurencja z odpowiadającym jej ustrojem społecznym i politycznym oraz
ekonomicznym i politycznym panowaniem klasy burżuazji. Robotnicy (proletariat) są towarem, tak
samo jak każdy inny artykuł handlu, dopóki żyją i znajdują pracę, dopóki swą pracą pomnażają
kapitał. Podobnie jak inne towary podlegają oni zmiennościom konkurencji, wahaniom rynku . Robotnik
przestaje być samodzielny, a staje się dodatkiem do maszyny, wymaga się od niego najprostszych do
nauczenia i najbardziej jednostajnych czynności. Koszt robotnika obejmuje jego utrzymanie, wyżywienie
i przedłużenie gatunku.
Cena towaru ( w tym również pracy) równa jest kosztom jego produkcji. Im bardziej odpychająca praca,
tym mniejsza płaca robocza, a im bardziej rośnie zastosowanie maszyn tym bardziej wzrasta ilość pracy
wskutek zwiększenia ilości godzin pracy, bądź normy którą należy wyrobić w określonym czasie. Im
bardziej rozwija się współczesny przemysł, tym bardziej praca mężczyzn wypierana jest przez pracę
kobiet. Płeć i wiek nie ma znaczenia, istnieją tylko narzędzia pracy, które powodują różne koszty
Drobni przemysłowcy nie wytrzymują konkurencji z większymi kapitalistami, dlatego też staczają
się w szeregi proletariatu. Ich zręczność traci na wartości, na rzecz nowych sposobów produkcji. W taki
sposób proletariat rekrutuje się z wszelkich klas ludności.
Robotnicy walczą z burżuazją nie tylko przeciwko stosunkom produkcji, ale także przeciw
narzędziom produkcji, niszczą towary zagraniczne i maszyny, podpalają fabryki, usiłują odzyskać
minione stanowisko dawnego robotnika. Wraz ze wzrostem przemysłu wzrastają masy proletariackie, a
ich siła rośnie. Kryzysy handlowe powodują wahania płacy roboczej, a doskonalenie maszyn czyni życie
robotników niepewnym.
Robotnicy jednoczą się przeciwko burżuazji dla obrony swej płacy. W celu zabezpieczenia na
wypadek buntów tworzą się stałe stowarzyszenia. Rosnące środki komunikacji sprzyjają jednoczeniu
robotników z różnych miejscowości, to one tworzą pomiędzy nimi łączność. Jednakże zaistniała potrzeba
scentralizowania walk lokalnych w walkę ogólnokrajową, walkę polityczną – walkę klas. Konkurencja
pomiędzy robotnikami sprzyja rozsadzaniu tych organizacji, a tym samym partii robotniczych. Odradzają
się one wciąż na nowo, ruch proletariacki staje się silniejszy, potężniejszy. Część burżuazji przechodzi na
stronę proletariatu, jest to część bourgeois – ideologów. Spośród klas przeciwstawiających się
burżuazji, tylko proletariat ma siłę rewolucyjną. Proletariat jest nieodłącznym wytworem wielkiego
przemysłu, pozostałe klasy upadają wraz z rozwojem tego przemysłu. Stany średnie natomiast są
rewolucyjne tylko w obliczu dołączenia do szeregów proletariatu i są w stanie porzucić własny punkt
widzenia na rzecz poglądów proletariatu w obronie nie obecnych, a przyszłych interesów.
Lumpenproletariat (najniższe warstwy starego społeczeństwa) natomiast skłonny jest sprzedawać się jako
narzędzie knowań reakcyjnych, wskutek swojego położenia życiowego.
Proletariusz nie posiada własności, jego relacje rodzinne różnią się od tych burżuazyjnych. Został
ujarzmiony przez kapitał, a prawo, moralność i religia stanowią dla niego jedynie przejaw określonych
interesów burżuazji. Proletariusze muszą zburzyć stary ład, który dotychczas chronił własność
prywatną. Ruch proletariacki jest ruchem olbrzymiej większości w interesie olbrzymiej większości.
Tylko wysadzenie w powietrze nadbudowy warstw społecznych będących wyżej w stosunku do niego
pomoże mu się podnieść.
Proletariat każdego kraju musi rozprawić się z własną burżuazją.
Każde społeczeństwo opiera się na stosunku klas uciskających do klas uciskanych. Wcześniej
chcąc uciskać pewną klasę trzeba było stworzyć jej warunki sprzyjające niewolniczemu żywotowi.
Nowoczesny robotnik nie idzie za postępem przemysłu, nie podnosi się powyżej warunków istnienia
własnej klasy, staje się nędzarzem. Burżuazja jest niezdolna do panowania, gdyż nie zapewnia
robotnikowi warunków niewolniczego życia, musi go żywić, zamiast być przez nią żywiona.
Podstawą egzystencji burżuazji jest tworzenie i pomnażanie kapitału, gromadzenie bogactwa przez osoby
prywatne, a tego warunkiem jest praca najemna, która opiera się na konkurencji robotników pomiędzy
sobą. Burżuazja przywłaszcza sobie produkty tworzone przez nich. Są oni podstawą jej istnienia.
Proletariusze a komuniści
Pojawia się pytanie o stosunek komunistów do proletariuszy.
Komuniści nie są odrębną partią jeśli chodzi o partie robotnicze i nie wysuwają odrębnych niż
proletariat postulatów. Różnią się jedynie tym, że w walkach proletariuszy wysuwają na czoło
wspólne interesy całego proletariatu – niezależnie od narodowości oraz reprezentują stałe interesy
ruchu jako całości na różnych etapach rozwoju, na których toczy się walka pomiędzy proletariatem
a burżuazją.
Najbliższy ich cel nie różni się od innych partii robotniczych:
–
ukształtowanie proletariatu w klasę
–
obalenie panowania burżuazji
–
zdobycie władzy politycznej przez proletariat
Cechą wyróżniającą komunizm jest zniesienie własności burżuazyjnej, a nie własności w ogóle.
Burżuazyjna własność prywatna jest wyrazem wytwarzania i przywłaszczania produktów na zasadzie
przeciwieństw klasowych i wyzysku jednych ludzi przez drugich.
Praca najemna nie stwarza proletariuszowi własności, stwarza ona kapitał – własność, która wyzyskuje
pracę najemną. Własność ta może pomnażać się jedynie wówczas, gdy wytwarza nową pracę najemną,po
to, by znów na nowo ją pozyskiwać. Kapitał jest efektem tylko i wyłącznie zbiorowej działalności wielu
członków społeczeństwa, jest więc potęgą społeczną, nie osobistą.
Komuniści chcą znieść charakter przywłaszczenia produktów pracy, który sprawia, że robotnik żyje tylko
po to aby pomnażać kapitał.
W społeczeństwie burżuazyjnym działająca jednostka wyzbyta jest samodzielności i
indywidualności, za to indywidualność tą posiada kapitał. Komunistom chodzi o zniesienie burżuazyjnej
indywidualności, burżuazyjnej samodzielności i burżuazyjnej wolności. Wolność owa obejmuje wolność
handlu, kupna i sprzedaży. Z chwilą gdy upadnie handel, upadnie również i wolny handel. Przez owo
zniesienie handlarstwa komunizm rozumie zniesienie burżuazyjnych stosunków produkcji i samej
burżuazji.
Komunizm nie odbiera nikomu władzy przywłaszczania sobie produktów społecznych, odbiera
jedynie władzę ujarzmiania cudzej pracy za pomocą tego przywłaszczenia. W społeczeństwie
burżuazyjnym ci, którzy pracują nie dorabiają się niczego, a ci, którzy się dorabiają bogactw nie pracują.
Trzeba znieść te nierówności poprzez zniesienie własności prywatnej. Zniesienie jej będzie jednoznaczne
ze zniesieniem samej produkcji.
Kolejny postulat – zniesienie wykształcenia klasowego, jest ono jednoznaczne ze zniesieniem
wykształcenia w ogóle, dla olbrzymiej większości wykształcenie to ma za zadanie przysposobienie do
spełniania roli maszyny.
Następne postulaty:
Zniesienie rodziny – rodzina opiera się na kapitale, dorobku prywatnym, istnieje ona tylko dla
burżuazji, jej uzupełnieniem jest brak rodziny u proletariuszy i prostytucja publiczna. Rodzina
burżuazyjna zniknie wraz z zanikiem swego uzupełnienia, a oba przestaną istnieć wraz z zanikiem
kapitału.
Zniesienie wyzysku dzieci przez rodziców.
Zastąpienie wychowania domowego – społecznym. Wychowanie należy wyrwać spod wpływu
klasy panującej.
Wspólność żon. W społeczeństwie burżuazyjnym żona sprowadzana jest do narzędzia produkcji,
a małżeństwo burżuazyjne jest w istocie wspólnością żon (bourgeois rozporządzają córkami i żonami
swych robotników oraz wzajemnie uwodzą małżonki w ramach własnej klasy). Komunizm chce znieść to
położenie kobiet poprzez postulat wspólności żon. Zamiast tej zamaskowanej wspólnoty, chcą
wprowadzić oficjalną i jawną.
Wraz z zanikiem obecnych stosunków produkcji zniknie również wynikająca z nich wspólność kobiet –
czyli prostytucja oficjalna i nieoficjalna.
Zniesienie ojczyzny, narodowości – ograniczenia narodowe zanikają już w społeczeństwie
burżuazyjnym, w miarę rozwoju wolności handlu, rynku światowego. Panowanie proletariatu spotęguje
jeszcze ten zanik.
Komunizm sprzeciwia się również całemu dotychczasowemu rozwojowi historycznemu – znosi
wieczyste prawdy (wolność, sprawiedliwość itp.), religie, moralność. Należy zmienić dotychczasową
świadomość społeczną. Wspólne formy dotychczasowej świadomości zanikną wraz z ostatecznym
zanikiem przeciwieństwa klasowego.
Pierwszym etapem rewolucji robotniczej jest dojście do władzy proletariatu oraz wywalczenie
demokracji. Panowanie to jest konieczne aby wyrwać z rąk burżuazji cały kapitał, zgromadzić wszelkie
narzędzia produkcji w rękach proletariatu i jak najszybciej zwiększyć siły wytwórcze. Na początku może
to przybrać drastyczną formę wtargnięć w prawo burżuazyjnej własności.
W krajach najbardziej rozwiniętych zostaną zrealizowane następujące zarządzenia:
–
wywłaszczenie własności ziemskiej i użycie renty gruntowej na wydatki państwowe
–
wysoki podatek progresywny
–
zniesienie prawa dziedziczenia
–
konfiskata własności wszystkich emigrantów i buntowników
centralizacja kredytu w rękach państwa przy pomocy banku narodowego o kapitale państwowym i o
wyłącznym monopolu
–
centralizacja środków transportu w rękach państwa
–
zwiększenie liczby fabryk, narzędzi produkcji, udostępnienie dla uprawy i ulepszenie gruntów wg
jednolitego planu
–
przymus pracy dla wszystkich, utworzenie armii przemysłowych – zwłaszcza w rolnictwie
–
zespolenie rolnictwa z przemysłem, stopniowe usunięcie różnic między miastem a wsią
–
publiczne bezpłatne wychowanie wszystkich dzieci. Zniesienie pracy fabrycznej dzieci w jej
dzisiejszej postaci. Połączenie wychowania z produkcją materialną.
Miejsce społeczeństwa burżuazyjnego zajmie zrzeszenie proletariuszy, zanikną klasy i przeciwieństwa.
Swobodny rozwój każdej jednostki jest warunkiem swobodnego rozwoju wszystkich.