Praca Pogl dowa

Zdr Publ 2009;119(4):446-450

Review Article

MAGDALENA FLOREK

Wsparcie instytucjonalne

Institutional and informal support

i nieformalne osób

for disabled people

niepe!nosprawnych

Streszczenie

Summary

Niepełnosprawność to zjawisko społeczne, które suk-

Disability is a social phenomenon gradually increasing

cesywnie przybiera na rozmiarach w Polsce, jak i wielu

in size both in Poland and in many other European coun-

innych krajach europejskich. To jednocześnie jeden z naj-

tries. At the same time, it is one of the most important

ważniejszych aspektów stanu zdrowia. Wśród jego głównych

aspects of the health status. Its causes include a regressive

przyczyn znajduje się regresywna struktura społeczna, która

social structure manifested in aging of societies due to a

wyraża się stopniowym starzeniem się społeczeństw, wyni-

decrease in birth rate with a simultaneous increase in the

kającym z malejącej liczby urodzeń przy jednoczesnym wy-

span of life, followed by a deteriorated physical and mental

dłużaniu się długości życia, a co za tym idzie pogorszeniem

dexterity. Other sources of disability are traumas sustained

sprawności zarówno fi zycznej, jak i psychicznej. Inne źródła

in accidents, and diseases. According to the recent General

niepełnosprawności to urazy doznane podczas wypadków,

National Census, in 2002 every seventh person living in

a także choroby. Z danych ostatniego Narodowego Spis Po-

Poland was disabled, while in 1988 – it was every tenth per-

wszechnego wynika, że w 2002r. co siódma osoba zamiesz-

son, and in 1978 – every fourteenth one. Women and rural

kująca Polskę była niepełnosprawna, podczas gdy w 1988r.

inhabitants prevail in the total number of the disabled.

była to co dziesiąta osoba, a w 1978r. co czternasta. Biorąc

The population of disabled people, apart from their

pod uwagę ogół niepełnosprawnych daje się zauważyć, że

health status, experience a number of other limitations

w populacji tej dominują kobiety i mieszkańcy wsi.

and barriers that are signifi cant hindrances for them to

Populacja osób niepełnosprawnych poza ograniczeniami

function properly in the society. The barriers are usually

wynikającymi ze stanu ich zdrowia bardzo często napotyka

divided according to their nature into social and physical,

na szereg innych ograniczeń oraz barier, które w znaczący

and the latter – into physiographic and technical (including

sposób utrudniają im funkcjonowanie w społeczeństwie.

architectural, urban, communication and functional).

Ze względu na ich istotę zwykle dzieli się je na: społeczne

In order to improve the quality of life of people with

i fi zyczne, a te z kolei na fi zjografi czne oraz techniczne

disabilities, legislative activities are conducted to establish

(w tym architektoniczne, urbanistyczne, komunikacyjne

the actors of rehabilitation policy; there are also institutions

i funkcjonalne).

and organizations, with varying profi les and range of impact.

W celu poprawy jakości życia osób z niepełną spraw-

Along with the institutionalised initiatives, there are also

nością prowadzone są działania ustawodawcze, powołujące

informal ones, based on direct interpersonal contacts (e.g.

podmioty polityki rehabilitacyjnej. Funkcjonuje też szereg

self-help groups, volunteers assistance).

instytucji i organizacji o różnym profi lu i zasięgu oddzia-

Both institutional and informal activities undertaken on

ływania. Obok tych inicjatyw, równolegle realizowane są

behalf of the disabled are oriented towards creating equal

inicjatywy niesformalizowane, oparte na bezpośrednich

opportunities for the disabled and social integration.

kontaktach międzyludzkich (m.in. grupy samopomocowe,

pomoc wolontariuszy).

Zarówno działania instytucjonalne, jak i nieformalne

podejmowane na rzecz osób niepełnosprawnych ukierun-

kowane są na wyrównywanie ich szans życiowych oraz in-

tegrację społeczną.

Słowa kluczowe: niepełnosprawność, wsparcie, instytucje,

Key words: disability, support, institutions, informal help.

nieformalna pomoc.

Zakład Zdrowia Publicznego, Instytut Medycyny Wsi w Lublinie

Zdr Publ 2009;119(4)

447

Niepełnosprawność to zjawisko społeczne, które sukce-

cych, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwa-

sywnie przybiera na rozmiarach w Polsce, jak i wielu innych

łej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością

krajach europejskich. To jednocześnie jeden z najważniej-

do samodzielnej egzystencji. Do umiarkowanego stopnia

szych aspektów stanu zdrowia. Wśród jego głównych przy-

niepełnosprawności zalicza się z kolei osoby z naruszoną

czyn znajduje się regresywna struktura społeczna. Wyraża

sprawnością organizmu, niezdolnych do pracy albo zdolnych

się stopniowym starzeniem się społeczeństw, wynikającym

do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymaga-

z malejącej liczby urodzeń przy jednoczesnym wydłużaniu

jących czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu

się długości życia, a co za tym idzie pogorszeniem sprawności

pełnienia ról społecznych. Lekki stopień niepełnosprawności

zarówno fi zycznej, jak i psychicznej populacji. Inne źródła

dotyczy natomiast osób o naruszonej sprawności organizmu,

niepełnosprawności to urazy doznane podczas wypadków,

powodującej w sposób istotny obniżenie zdolności do wyko-

a także choroby. Te ostanie zwykle dzieli się na: choroby

nywania pracy, w porównaniu do zdolności, jaką wykazują

nagłe (udar mózgu, zawał serca, schorzenia neurologiczne,

osoby o podobnych kwalifi kacjach zawodowych z pełną

uraz psychiczny), choroby dziedziczne i wady wrodzone oraz

sprawnością psychiczną i fi zyczną, lub mających ogranicze-

choroby przewlekłe (m.in. choroby układu krążenia, choroby

nia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować

nowotworowe, schorzenia narządu ruchu, schorzenia neurolo-

przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne,

giczne, uszkodzenia i choroby narządu słuchu i wzroku) [1].

środki pomocnicze lub środki techniczne [5].

W literaturze przedmiotu oraz w analizach statystycznych

DEFINICJE NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI I JEJ KATE-

charakteryzujących skalę niepełnosprawności stosuje się

GORIE

zwykle podział na dwie podstawowe grupy, tj. osoby niepeł-

nosprawne prawnie (posiadające odpowiednie orzeczenie

Samo pojęcie niepełnosprawności przechodziło ewo-

wydane przez organ do tego uprawniony) oraz osoby nie-

lucję. Przez pierwszą część XX wieku w społeczeństwach

pełnosprawne biologicznie (czyli osoby, które nie posiadają

Zachodu była ona utożsamiana z „wadą” ciała lub umysłu.

takiego orzeczenia, ale odczuwają ograniczenia sprawności

Ludzie niepełnosprawni kojarzeni byli wyłącznie z osobami

w wykonywaniu czynności podstawowych dla swojego wieku,

„przykutymi” do wózków inwalidzkich, kalekimi, „ofi ara-

takich jak np. praca, zabawa, nauka, samoobsługa).

mi” chorób takich jak porażenie mózgowe, niewidzącymi

i nie słyszącymi oraz upośledzonymi psychicznie [2]. Po-

SKALA NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI W POLSCE

mimo rozwoju wiedzy dotyczącej sfery niepełnosprawności

w rozważaniach na jej temat wciąż brak jest ujednoliconej

Z danych ostatniego Narodowego Spis Powszechnego

terminologii.

(NSP) wynika, że w 2002r. co siódma osoba zamieszku-

W literaturze oraz w przepisach prawnych spotkać można

jąca Polsce była niepełnosprawna (5 456700 osób – 14,3%

różne nazewnictwo określające stan niepełnosprawności, są

ogółu ludności), podczas gdy w 1988r. była to co dziesiąta

to: kalectwo, inwalidztwo, ułomność, odchylenie od normy,

osoba, a w 1978r. co czternasta. Biorąc pod uwagę ogół

defekt fi zyczny lub psychiczny, upośledzenie [3]. Pewną

niepełnosprawnych daje się zauważyć, że populacji tej do-

próbę uporządkowania i ujednolicenia określeń związanych

minowały kobiety (52,9%), udział procentowy mężczyzn

z niepełnosprawnością podjęła Światowa Organizacja Zdro-

wyniósł 47,1%. Niepełnosprawność częściej dotyczyła miesz-

wia (World Health Organization - WHO) wyróżniając i defi -

kańców wsi (15,3%), aniżeli mieszkańców miast (13,6%)

niując trzy pojęcia uwzględniające stan zdrowia człowieka:

[6]. Ostatnie badania stanu zdrowia przeprowadzone przez

• Uszkodzenie ( impairement) – odnoszące się do dysfunk-

Główny Urząd Statystyczny (GUS) na zlecenie Ministerstwa

cji, nieprawidłowości organizmu wyrażonych w katego-

Zdrowia w 2004 pokazały, że w porównaniu do NSP 2002r.

riach biomedycznych;

nastąpił wzrost liczby osób niepełnosprawnych o ponad 630

• Niepełnosprawność ( disability) – oznaczające ogranicze-

tys. osób, co oznacza, że pod koniec 2004r. w Polsce żyło

nia w wykonywaniu podstawowych czynności fi zycznych

ponad 6,2 mln osób niepełnosprawnych (z czego 4,8 mln to

i psychicznych;

niepełnosprawni prawnie). Utrzymana została tendencja,

• Upośledzenie ( handicap) – pokazujące, jaki jest zakres

z której wynika, że wskaźnik osób niepełnosprawnych jest

ograniczenia sprawności uniemożliwiającej jednostce

nieco wyższy wśród kobiet niż wśród mężczyzn oraz wśród

pełnienie ról społecznych [4].

mieszkańców wsi aniżeli miast [7].

Zgodnie z polskim prawodawstwem za niepełnospraw-

nych uważa się „osoby, których stan fi zyczny, psychiczny

BARIERY NAPOTYKANE PRZEZ OSOBY O NIE-

lub umysłowy trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza bądź

PEŁNEJ SPRAWNOŚCI

uniemożliwia wypełnianie ról społecznych, a w szczegól-

ności ogranicza zdolności wykonywania pracy zawodowej,

Populacja osób niepełnosprawnych poza ograniczeniami

jeśli uzyskały orzeczenie: o zakwalifi kowaniu do jednego

wynikającymi ze stanu ich zdrowia bardzo często napotyka

z trzech stopni niepełnosprawności albo orzeczenie o cał-

na szereg innych ograniczeń oraz barier, które w znaczący

kowitej lub częściowej niezdolności do pracy, a jeżeli nie

sposób utrudniają im funkcjonowanie w społeczeństwie.

ukończyły 16 roku życia – orzeczenie o rodzaju i stop-

Ze względu na ich istotę zwykle dzieli się je na: społecz-

niu niepełnosprawności” [5]. Wśród wspomnianych trzech

ne i fi zyczne, a te z kolei na fi zjografi czne oraz techniczne

stopni niepełnosprawności, zgodnie z ustawą, wyróżnia

(w tym architektoniczne, urbanistyczne, komunikacyjne

się stopień: 1) znaczny, 2) umiarkowany, 3) lekki. Znaczny

i funkcjonalne) [8,9]. Biorąc pod uwagę charakter barier

stopień niepełnosprawności odnosi się do osób z naruszoną

można podzielić je na względne (stwarzające utrudnienia

sprawnością organizmu, niezdolnych do pracy albo zdolnych

i niewygodę, dające się jednak pokonać się poprzez zastoso-

do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagają-

wanie odpowiedniego wyposażenia lub zaopatrzenia w sprzęt

448

Zdr Publ 2009;119(4)

pomocniczy) oraz bezwzględne (te, których niepełnosprawna

(m.in. Światowy Program Działań na Rzecz Osób Niepeł-

osoba nie może pokonać samodzielnie, np. zbyt wąskie drzwi

nosprawnych z 1982r., Wytyczne dla Działań z Rozwoju Za-

nie pozwalające na przemieszczenie się na wózku) [10].

sobów Ludzkich w Dziedzinie Niepełnosprawności z Tallina

Istotnym i dotkliwym problemem, z jakim borykają się

z 1990r., Standardowe Zasady Wyrównywania Szans Osób

osoby o niepełnej sprawności są bariery społeczne, często

Niepełnosprawnych z 1993r.) [14].

wynikające charakterystycznej dla współczesnych społe-

W Polsce osoby niepełnosprawne uzyskują wsparcie od

czeństw skłonności do wartościowania. Niepełnosprawni

instytucji, organizacji i fundacji. Na mocy ustawy z dnia

traktowani są jako nieproduktywni ekonomicznie członko-

27 sierpnia 1997r. (o rehabilitacji zawodowej i społecznej

wie społeczeństwa, stanowiący dodatkowe obciążenie dla

oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych) [5] powoła-

budżetu państwa. Funkcjonujące stereotypy nie pozwalają

na została Krajowa Rada Konsultacyjna ds. Osób Niepeł-

na uznanie osób z ograniczoną sprawnością za wartościo-

nosprawnych. Utworzony został także Rządowy Program

wych, a jedynie za niezaradnych życiowo i nastawionych

Działań na Rzecz Osób Niepełnosprawnych i ich Integracji

roszczeniowo wobec otoczenia [11].

ze Społeczeństwem. Wspomniana ustawa określa podmioty

Walka z napotykanymi ograniczeniami przez osoby

polityki rehabilitacyjnej, których celem jest wspieranie osób

o niepełnej sprawności często wymaga wsparcia ze strony

o niepełnej sprawności. Są to: Pełnomocnik Rządu do Spraw

powołanych do tego instytucji, ale także ze strony ludzi

Osób Niepełnosprawnych, Wojewodowie, Powiatowe Cen-

tworzących inicjatywy poza instytucjonalne.

tra Pomocy Rodzinie, organizacje pozarządowe (fundacje,

stowarzyszenia) oraz Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób

PRAWO WOBEC NIEPEŁNOSPRAWNYCH I INSTY-

Niepełnosprawnych (PFRON).

TUCJE ICH WSPIERAJĄCE

PFRON jest najbardziej rozpowszechnioną i rozpozna-

walną zinstytucjonalizowaną formą działań. Utworzony on

Konstytucja RP w art. 68 ust. 3 nakłada na władze pub-

został mocą ustawy z dnia 9 maja 1991 r. jest PFRON. Jest to

liczne obowiązek zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej

fundusz celowy, którego głównym zadaniem jest fi nansowe

osobom niepełnosprawnym, a w art. 69 nakłada obowiązek

wspomaganie systemu rehabilitacji zawodowej i społecznej

określenia w ustawie pomocy dla osób niepełnosprawnych

osób niepełnosprawnych. Fundusze przeznaczane są m.in.

w zabezpieczeniu ich egzystencji, przysposobieniu do pracy

na likwidację barier architektonicznych i komunikacyjnych,

oraz komunikacji społecznej [12]. Wejście Polski w struktury

zaopatrzenie osób indywidualnych w sprzęt rehabilitacyj-

Unii Europejskiej obliguje ją do respektowania unijnych ak-

ny ortopedyczny oraz środki pomocnicze, przystosowanie

tów prawnych. Jednym z najważniejszych kroków w polityce

i wyposażenie nowych i istniejących miejsc pracy dla osób

UE wobec niepełnosprawności było podpisanie w 1997r.

niepełnosprawnych, tworzenie warsztatów terapii zajęciowej

Traktatu Amsterdamskiego. Był on pierwszym traktatem,

i zakładów aktywności zawodowej [15].

w którym Unia odniosła się bezpośrednio do kwestii niepeł-

Na terenie Polski od wielu lat działa też wiele innych

nosprawności. Nałożono w nim obowiązek przeciwdziałania

instytucji, stowarzyszeń i fundacji o zasięgu krajowym.

dyskryminacji osób niepełnosprawnych, czego efektem było

Wśród nich znajdują się m.in. Związek Niewidomych, Pol-

znaczne zwiększenie się też zakresu inicjatyw podejmowa-

ski Związek Głuchych, Polski Związek Sportu Niepełno-

nych przez Unię w kierunku prowadzenia spójnej polityki na

sprawnych «START», Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom

rzecz osób z niepełnosprawnością. W 2002r. na Europejskim

Niepełnosprawnym w Zamościu, Stowarzyszenie na Rzecz

Kongresie na rzecz Osób Niepełnosprawnych w Madrycie

Osób z Upośledzeniem Umysłowym, Polskie Stowarzy-

uchwalono Deklarację Madrycką, która akcentuje równość

szenie Diabetyków, Polskie Towarzystwo Walki z Kale-

osób o niepełnej sprawności wynikającą z Deklaracji Praw

ctwem, Ogólnopolski Sejmik Osób Niepełnosprawnych,

Człowieka i nawołuje m.in. do zmiany postaw społecznych

Krajowa Rada Osób Niepełnosprawnych, Fundacja Ochro-

wobec niepełnosprawnych, wsparcia ich rodzin, aktywizacji

ny Zdrowia Inwalidów, Organizacja Pracodawców Osób

zawodowej, zmiany uregulowań prawnych.

Niepełnosprawnych, Zakładowe Organizacje Związkowe

Strategia Unii Europejskiej wobec niepełnosprawności

Pracowników Spółdzielczości Inwalidów, Sekcja Krajowa

to przede wszystkim :

Osób Niepełnosprawnych NSZZ «Solidarność», Federacja

− wyrównywanie regionalnych nierówności w sytuacji nie-

Spółdzielczych Związków Zawodowych, Krajowa Izba Go-

pełnosprawnych obywateli Wspólnoty w poszczególnych

spodarczo – Rehabilitacyjna, Krajowy Związek Rewizyjny

krajach członkowskich,

Spółdzielni Inwalidów i Spółdzielni Niewidomych [16].

− upowszechnianie problematyki niepełnosprawności we

Celem działalności wymienionych instytucji i organizacji,

wszystkich inicjatywach podejmowanych przez Komisję

jak też innych, które licznie funkcjonują w Polsce, jest pro-

Europejską,

wadzenie szeroko pojętej rehabilitacji. Pojęcie rehabilitacji

− wzmacnianie współpracy między krajami członkowskimi,

osób niepełnosprawnych defi niowane jest jako komplekso-

zbieranie i wymiana informacji, danych statystycznych

wy proces zespołowych działań (medycznych, zawodowych

i przykładów dobrej praktyki,

i społecznych), które mają na celu przywrócenie tym osobom

− uwrażliwianie społeczeństwa oraz władz państwowych

pełnej lub maksymalnie możliwej do osiągnięcia sprawności

na prawa i potrzeby osób z niepełnosprawnością,

fi zycznej i psychicznej, zdolności do pracy i zarobkowania

− ścisła współpraca Komisji Europejskiej z organizacjami

oraz zdolności do brania czynnego udziału w życiu spo-

pozarządowymi działającymi na rzecz osób niepełno-

łecznym [17].

sprawnych [13].

• Rehabilitacja medyczna (lecznicza) – to proces opieki

Tworzenie podstaw prawnych mających na celu ochronę

leczniczej, mający na celu zapobieganie, przywracanie

i wsparcie osób niepełnosprawnych zajmuje istotne miejsce

i rozwój funkcjonalnych sprawności osoby w celu umoż-

również w polityce Organizacji Narodów Zjednoczonych

liwienia jej uzyskania samodzielności i prowadzenia ak-

Zdr Publ 2009;119(4)

449

tywnego życia (zmniejszenie lub złagodzenie skutków

tzw. grupy samopomocowe. Dzięki uczestnictwu w takich

chorób i urazów oraz skorygowanie wad wrodzonych przy

grupach osoby o niepełnej sprawności stają się nie tylko

pomocy środków leczniczych).

„biorcami” usług i wsparcia ze strony innych, ale też sami po-

• Rehabilitacja zawodowa – jest procesem przygotowania

magają innym, przez co czują się potrzebni i wartościowi.

osoby niepełnosprawnej do pracy zgodnej z jej psycho-

Podsumowując, należy podkreślić, że na skutek nega-

fi zycznymi możliwościami i kwalifi kacjami. W procesie

tywnych zmian strukturze demografi cznej naszego społe-

tym przestrzegane są 4 etapy: poradnictwo zawodowe,

czeństwa, jak też wielu społeczeństw europejskich (w tym

przygotowanie zawodowe, zatrudnienie i opieka rehabi-

Europy Południowej przede wszystkim), problem niepełno-

litacyjna oraz socjalna.

sprawności będzie istotną kwestią społeczną. Wymusza to na

• Rehabilitacja społeczna – to część procesu rehabilita-

rządach wielu krajów podjęcie kroków prawnych w ramach

cja, która ma na celu integrację człowieka o naruszonej

ich polityki społecznej, których celem jest zabezpieczenie

sprawności psychicznej lub fi zycznej ze środowiskiem

społeczne i socjalne osób o niepełnej sprawności.

społecznym.

Wśród pozytywnych zmian, jakie daje się zauważyć w spo-

• Rehabilitacja środowiskowa – to system skoordynowa-

łeczeństwie polskim jest rosnąca tolerancja i akceptacja dla

nych działań w miejscu zamieszkania, wykorzystujący

tychże osób, nawet wśród mieszkańców tradycyjnych wsi,

wszystkie instytucje i organizacje oraz usługi służące

w których do niedawna kalectwo było powodem do wstydu

rehabilitacji danej osoby, w celu zaspokojenia jej potrzeb

i swoistego piętnowania społecznego [22]. Należy przypusz-

zdrowotnych, psychicznych, zawodowych i społecznych

czać, że nie bez znaczenia pozostaje tu wzrost poziomu wie-

[18].

dzy o niepełnoprawności, o problemach osób nią dotknię-

tych, dzięki prowadzonym akcjom informacyjnym. Wszelkie

NIEFORMALNE WSPARCIE OSÓB O NIEPEŁNEJ

działania instytucjonalne i nieformalne prowadzone obecnie

SPRAWNOŚCI

na rzecz osób niepełnosprawnych ukierunkowane są na

wyrównywanie szans, czyli udostępnianie wszystkim ogól-

Poza ogromną rolą uporządkowanych prawnie, zinstytu-

nych systemów występujących w społeczeństwie, takich jak:

cjonalizowanych działań na rzecz osób niepełnosprawnych

środowisko fi zyczne i kulturalne, mieszkania i transport,

duże znaczenie odgrywają inicjatywy niesformalizowane,

usługi społeczne i zdrowotne, szansa kształcenia i pracy,

tzw. oddolne, ludzkie. Ich realizacja wymaga pewnego

życie kulturalne i społeczne, sport i rekreacja. Podejmowane

poziomu wiedzy u osób niosących pomoc i znajomości

inicjatywy mają też na celu integrację społeczną, która wy-

potrzeb konkretnych jednostek dotkniętych niepełno-

raża się włączeniem do społeczeństwa i zaakceptowaniem

sprawnością.

osób niepełnosprawnych jako równych i pełnoprawnych

Należy mieć świadomość, że ludzie pełnosprawni niezbyt

jego członków, tak, aby mogli korzystać ze wszystkich dóbr

często potrafi ą przezwyciężyć pewne uprzedzenia wobec

kultury i cywilizacji danego społeczeństwa oraz przyczyniać

niepełnosprawnych powstałe na podbudowie funkcjonu-

się do ich pomnażania.

jących w społeczeństwie stereotypów i przesądów. Ich ni-

welacji najefektywniej pomagają indywidualne kontakty

obydwu stron, a także upowszechnienie wiedzy o możliwoś-

REFERENCES:

ciach i ograniczeniach niepełnosprawnych [19]. W trudnych

1. Binczycka-Anholcer M. Zagrożenia zdrowotne, społeczne i socjalne

chwilach życia osoba o niepełnej sprawności potrzebuje

osób niepełnosprawnych i ich implikacje. W: Lewandowski J, Lece-

psychicznego wsparcia, którego jedynym źródłem są bli-

wicz-Bartoszewska J, red. Ergonomia niepełnosprawnym. Jakość życia.

skie kontakty międzyludzkie. Więzi społeczne chronią taką

Politechnika Łódzka, Łódź, 2001.

2. Barnes C, Mercer G. Niepełnosprawność. Warszawa: Wydawnictwo

osobę przed poczuciem osamotnienia i zaspokajają ważną

Sic!; 2008.

potrzebę przynależności i społecznej integracji, a dodat-

3. Skrzetuska E, Osik-Chudowolska D, Wojnarska A. Poziom życia

kowo poczucie bliskości z innymi ludźmi (m.in. członkami

osób niepełnosprawnych w okresie transformacji ustrojowej. Lublin:

rodziny, przyjaciółmi), świadomość zrozumienia i akceptacji

UMCS; 2002.

4. Schuntermann MF. The International Classifi cation of Impairments,

z ich strony wzmacniają odporność psychiczną i ułatwiają

Disabilities and Handicaps (ICIDH) – results and problems, Int J

rozwiązywanie życiowych problemów [20].

Rehabil Res 1996; 19 (1):1-11.

Coraz częściej podkreśla się, że wsparcie nieformalne jest

5. Ustawa z dnia 27.08.1997 o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz

komplementarne, a czasami całkowicie zastępujące instytu-

zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Dz.U.97.123.776 z późn.zm

6. Rocznik Statystyczny RP. Warszawa: GUS; 2008.

cjonalne działania na rzecz niepełnosprawnych. Wskazuje

7. Stan zdrowia ludności Polski w 2004r. Warszawa: GUS; 2006.

to na konieczność zmiany podejścia do osób niepełno-

8. Garbat M. Środowisko fi zyczne i społeczne osób niepełnosprawnych.

sprawnych u pracowników realizujących sformalizowane

Niepełnosprawność i Rehabilitacja 2003;1: 18-33

inicjatywy. Nowe spojrzenie na problemy ludzi dotkniętych

9. Kowal E. Problemy życia społecznego osób niepełnosprawnych. W:

Ochonczenko H, Nowicka A, red. Potrzeby osób niepełnosprawnych

niepełnosprawnością nakazuje by traktować ich jako osoby

w warunkach globalnych przemian społeczno-gospodarczych T.I.

z konkretnymi potrzebami, a nie anonimowych pacjentów

Kraków: Ofi cyna Wyd.”Impuls”; 2006.

lub klientów domagających się pomocy.

10. Garbat M. Mieszkanie osoby niepełnosprawnej – jego funkcje oraz

Takiemu podejściu „hołdują” jednostki wspierające osoby

bariery w nim występujące. W: Solecki L, ed. Problemy ludzi starszych

i niepełnosprawnych w rolnictwie. Lublin: IMW; 2004.

doświadczone niepełnosprawnością w ramach wolontaria-

11. Stepniak I, Herdzina M. Wydatkowanie środków ZFRON na indywi-

tu, gdyż wychodzą one z założenia, że oprócz kompetencji

dualne programy rehabilitacji. Przemyśl: OBPON; 2008.

zawodowych równie ważna, a może nawet ważniejsza jest

12. Konstytucja RP, Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483.

ludzka wrażliwość i empatyczne ich rozumienie [21]. Istotną

13. Piasecki M, Stępniak M, eds. Osoby z Niepełnosprawnością w Unii

Europejskiej. Szanse i zagrożenia. Lublin: Norbertinum; 2003.

rolę odgrywają też działania wspierające niepełnosprawnych

14. Piasecki M, Stępniak M, eds. Osoby z Niepełnosprawnością w polityce

w ramach społeczności lokalnych, w których tworzone są

Organizacji Narodów Zjednoczonych. Lublin: Norbertinum; 2002.

450

Zdr Publ 2009;119(4)

15. Ustawa z dnia 9.05.1991r. O zatrudnianiu i rehabilitacji zawodowej

22. Gonciarz B, Ostrowska A, Pańków W. Integracja społeczna i akty-

osób niepełnosprawnych. Dz.U. 1991 nr 46 poz. 201 z późn.zm.

wizacja zawodowa osób niepełnosprawnych zamieszkałych w małych

16. http://www.idn.org.pl/sonnszz/organizacje_ON.htm (06.02.2010)

miastach i na terenach wiejskich – uwarunkowania sukcesów i niepo-

17. Pomykało W, ed. Encyklopedia pedagogiczna. Warszawa: Fundacja

wodzeń. Raport z badań. Warszawa: IFiS PAN; 2008.

Innowacja; 1993.

18. Mikulski J. Rehabilitacja społeczna i zawodowa osób niepełnospraw-

Informacje o Autorze:

nych W: AK, ed. Polityka społeczna. Warszawa: SGH; 2006.

Dr MAGDALENA FLOREK – adiunkt, Zakład Zdrowia Publicznego, Instytut

19. Kirenko J. Oblicza niepełnosprawności. Lublin: WSSP; 2006.

Medycyny Wsi w Lublinie.

20. Kirenko J. Dylematy wsparcia społecznego osób z niepełnosprawnoś-

cią. W: Palak Z, Bartkiewicz Z, red. Wsparcie społeczne w rehabilitacji

Adres do korespondencji:

i resocjalizacji. Lublin: UMCS; 2004.

Dr Magdalena Florek

21. Sowa J. Relacje interpersonalne w procesie wsparcia społecznego

Zakład Zdrowia Publicznego, Instytut Medycyny Wsi

osób niepełnosprawnych. W: Palak Z, Bartkiewicz Z, red. Wsparcie

20-090 Lublin, ul. Jaczewskiego 2

społeczne w rehabilitacji i resocjalizacji. Lublin: UMCS; 2004.

e-mail: mfl [e-mail]