FUTURA

edukacja & przyszłość

BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY

Techniczne bezpieczeństwo pracy

mgr inż. Krystian Mędrek

24.06.2012

Promieniowanie podczerwone (IR)

Promieniowanie podczerwone (cieplne) obejmuje promieniowanie optyczne, którego długości fal wynoszą od 780 nm do 1 mm.

Źródłami promieniowania podczerwonego są:

•

gorące stanowiska pracy w hutach, odlewniach, walcowniach, kuźniach,

•

piece martenowskie, piece łukowe (1600ºC),

•

odlewnie żeliwa, metali kolorowych (1000-1200ºC),

•

odlewnie stopów metali lekkich (600-700ºC),

•

powierzchnie pieców i inne duże powierzchnie grzejne (do 500ºC).

Promieniowanie podczerwone

Promieniowanie podczerwone, oddziałując na pracownika, może spowodować:

•

bezpośrednie zagrożenie zdrowia i życia: udar cieplny, zapaść serca z powodu stresu cieplnego, oparzenie termiczne skóry,

•

schorzenia w wyniku długotrwałego narażenia: zaćma hutnicza, chroniczne i ostre zapalenie spojówek, pigmentacja skóry,

•

występowanie uciążliwych warunków pracy w wyniku zmęczenia.

Narażenie pracowników

Narażenie zawodowe na promieniowanie podczerwone istnieje

w następujących zawodach:

•

spawacze,

•

strażacy,

•

pracownicy odlewni i stalowni w hutnictwie metali,

•

operatorzy pieców do wypalania w hutnictwie szkła,

•

palacze kotłowni,

•

hartownicy pieców gazowych,

•

kowale,

•

lutownicy,

•

operatorzy laserów.

Ochrona przed promieniowaniem IR

Ochrona przed promieniowaniem IR to przede wszystkim:

•

izolacja cieplna ścian urządzeń emitujących promieniowanie,

•

stosowanie ekranów stałych lub przenośnych osłaniających pracowników przed promieniowaniem,

•

zmiany w procesie technologicznym w celu eliminacji czynności

narażających pracownika na promieniowanie,

•

odpowiednia wentylacja osłabiająca skutki oddziaływania promieniowania,

•

skracanie czasu ekspozycji na promieniowanie,

•

stosowanie odpowiedniej odzieży i okularów ochronnych.

Promieniowanie nadfioletowe (UV)

Promieniowaniem nadfioletowym (UV), występującym na stanowisku pracy, nazywamy promieniowanie optyczne obejmujące zakres długości fali od 100 nm do 400 nm.

Najczęstszym źródłem promieniowania nadfioletowego są prace spawalnicze z użyciem łuku elektrycznego. Szczególnie niebezpieczne są palniki plazmowe, gdzie źródłem promieniowania nadfioletowego jest plazma o temperaturze wielu tysięcy stopni. Promieniowanie powstające przy spawaniu palnikiem gazowym ma o wiele niższe natężenie.

Narażenie na promieniowanie UV występuje także przy naświetlaniu lampami bakteriobójczymi, a także przy zabiegach leczniczych w gabinetach fizykoterapii (lampy kwarcowe).

Ochrona przed promieniowaniem UV

Środki ochrony stosowane przy pracach spawalniczych można podzielić na:

•

środki techniczne:

- stałe lub przenośne ścianki i parawany, pomalowane farbą pochłaniającą promieniowanie UV, odgradzające poszczególne stanowiska pracy,

- zapewnienie odpowiedniej wentylacji mechanicznej.

•

środki ochrony osobistej:

- tarcze lub przyłbice spawalnicze zaopatrzone w filtry spawalnicze dobrane zgodnie z PN – osłaniające twarz, uszy i szyję,

- rękawice spawalnicze,

- osłony twarzy w postaci filtrów chroniących przed nadfioletem (przy lampach kwarcowych i bakteriobójczych).

Promieniowanie elektromagnetyczne

W środowisku pracy pracownicy często podlegają wpływom różnych pól elektromagnetycznych, rzadko zdając sobie z tego sprawę. Pola te, nazywane często promieniowaniem, są wytwarzane przez wszystkie urządzenia i przewody elektryczne zarówno w zakresie małych,

jak i bardzo dużych częstotliwości.

Promieniowaniem elektromagnetycznym nazywamy emisję

lub przenoszenie energii w postaci fal elektromagnetycznych

i przyporządkowanych im jonów.

W zasięgu źródeł pól elektromagnetycznych powinny być wyznaczone i oznakowane, zgodnie z Polską Normą, obszary występowania silnych pól elektromagnetycznych.

Wpływ na organizm ludzki

W działaniu biologicznym promieniowania na człowieka obserwuje się:

•

efekt termiczny – powstały wskutek zamiany części energii promieniowania na ciepło, co może spowodować zmiany patologiczne i reakcje fizjologiczne uwarunkowane podwyższeniem temperatury całego ciała lub niektórych jego części (narządów),

•

efekt pozatermiczny – powstały pod wpływem promieniowania bez podwyższania temperatury oraz związane z tym objawy patologiczne i fizjologiczne.

Wpływ na organizm ludzki

Pola magnetyczne działające na człowieka mogą wywoływać zarówno dolegliwości obiektywne, jak i subiektywne.

Dolegliwości subiektywne:

•

osłabienie ogólne,

•

utrudnienie koncentracji uwagi,

•

osłabienie pamięci,

•

łatwość męczenia się pracą umysłową,

•

ospałość w ciągu dnia i zaburzenia snu w ciągu nocy,

•

drażliwość nerwowa,

•

bóle i zawroty głowy,

•

nadmierna potliwość lub suchość dłoni i stóp,

•

dolegliwości sercowe, np. uczucie ucisku, kłucia,

•

dysfunkcje ze strony układu pokarmowego,

•

osłabienie potencji płciowej,

•

zaburzenia miesiączkowania.

Dolegliwości obiektywne:

•

objawy ze strony układu nerwowego,

•

zmiany w narządzie wzroku,

•

objawy ze strony układu sercowo-naczyniowego,

•

zmiany we krwi i w układzie krwiotwórczym,

•

objawy ze strony układu hormonalnego.

Ochrona przed nadmiernym promieniowaniem

Metody techniczne:

•

ekranowanie pomieszczeń (siatki metalowe lub blachy),

•

ekranowanie samych źródeł za pomocą siatek metalowych lub blach.

Metody organizacyjne:

•

unikanie przebywania w granicach stref ochronnych,

•

nieprzekraczanie dopuszczalnego czasu pracy w obrębie strefy zagrożenia,

•

przy większej ilości źródła pól ustawiać w takiej odległości, aby strefy ochronne nie nachodziły na siebie i nie pokrywały się.

Promieniowanie jonizujące

Promieniowanie jonizujące to promieniowanie elektromagnetyczne (np. rentgenowskie lub gamma) oraz promieniowanie korpuskularne (np. promieniowanie α i β) zdolne do wywołania jonizacji w substancji, przez którą przechodzi. Promieniowanie jonizujące występuje tylko i wyłącznie w obecności źródła promieniowania.

Źródła promieniowania jonizującego możemy podzielić na:

•

naturalne – występujące w przyrodzie w warunkach normalnych (w glebie, żywności, roślinach oraz promieniowanie kosmiczne),

•

sztuczne – izotopy promieniotwórcze niewystępujące w przyrodzie w warunkach normalnych, urządzenia jądrowe, aparaty rentgenowskie.

Wpływ na człowieka

W wyniku wchłonięcia cząstek lub fotonów promieniowania dochodzi bezpośrednio do jonizacji atomów struktur komórkowych, zmian

przepuszczalności błon komórkowych, powstania toksyn radiacyjnych –

przede wszystkim następuje radioliza wody prowadząca do zaburzenia kierunków przemian biochemicznych i składu chemicznego komórek.

W wyniku promieniowania może nastąpić:

•

uszkodzenie i zaburzenie łańcuchów DNA,

•

zniszczenie lipoproteidowych składników błon komórkowych,

•

zaburzenie syntezy białka,

•

zmiana aktywności enzymów katalizujących,

•

zaburzenie gospodarki elektrolitami.

Narażenie zawodowe

Możliwość narażenia zawodowego na promieniowanie jonizujące występuje:

•

przy eksploatacji złóż uranowych i wyodrębnianiu pierwiastków

radioaktywnych,

•

przy produkcji i stosowaniu izotopów,

•

w elektrowniach i okrętach o napędzie atomowym,

•

w radiologii przemysłowej,

•

w przemyśle chemicznym,

•

w wytwórniach lamp rentgenowskich i sprzętu medycznego,

•

przy badaniu dzieł sztuki, kamieni szlachetnych i wyrobów ceramicznych,

•

w radiologii klinicznej zarówno przy badaniach diagnostycznych, jak i w radioterapii.

Zabezpieczenie pracowników

Środki techniczne:

•

odpowiednia lokalizacja źródła w pomieszczeniu,

•

odpowiednia powierzchnia pomieszczenia, w którym zainstalowano źródło promieniowania,

•

stosowanie osłon, fartuchów ochronnych, parawanów, szyb ochronnych z tworzywa pochłaniającego promieniowanie jonizujące,

•

stosowanie wentylacji (np. sześciokrotna wymiana na godzinę w pracowni rentgenowskiej),

•

sprzęt ochrony osobistej.

Środki organizacyjne:

•

wyznaczenie i oznakowanie strefy niebezpiecznej źródła,

•

sygnalizacja włączenia źródła,

•

skrócenie czasu ekspozycji.

Dziękuję za uwagę