�ż




Jeżeli wyrazimy twierdzenie Sullivana nieco prościej, ujrzymy istotę miłości jako współpracę, w której dwoje ludzi tak czuje: �śGramy zgodnie z zasadami gry, aby utrzymać nasz prestiż, poczucie wyższości i świadomość własnych zasług”1 2.
O ile koncepcja Freuda jest opisem doznań patriarchal-nego samca w warunkach dziewiętnastowiecznego kapitalizmu, o tyle opis Sullivana odnosi się do doznania wyobcowanej, myślącej kategoriami handlowymi osobowości wieku dwudziestego. Jest to opis �śogotyzmu a de.ux” dwojga ludzi, którzy połączyli swe wspólne interesy i wspólnie stawiają czoło wrogiemu, obcemu światu. W rzeczywistości jego definicja stosunków' miłosnych może się w zasadzie odnosić do każdego współpracującego zespołu, w którym każdy przystosowuje swoje zachowanie do wyrażonych potrzeb drugiej osoby w dążeniu do wspólnego celu. Most godne uwagi, żc Sulli vun mówi tu o potrzebach wyra żony eh, podczas gdy o miłości można by powiedzieć przede wszystkim to, że zakłada ona w stosunkach między dwojgiem łudzi reakcję na potrzeby nie wyrażone.)
Miłość jako wzajemne seksualne zaspokojenie oraz miłość jako �śpraca zespołu” i jako schron przed samotnością są to dwie �śnormalne” formy dezintegracji miłości w nowoczesnym zachodnim społeczeństwie. Istnieje wiele zindywidualizowanych form patologii miłości, które powodują świadome cierpienia i które zarówno psychiatrzy, jak i stale poszerzające się grono laików uważają za neurotyczne. Niektóre z nich, występujące częściej, opisane są pokrótce w poniższych przykładach.
U podłoża miłości neurotycznej leży fakt, że u jednego lub u obojga �śkochanków” pozostało przywiązanie do osoby ojca lub matki i jako ludzie dorośli przenoszą oni na kochaną osobę swojo uczucia, nadziejo i obawy, jakie odczuwali wobec któregoś z rodziców; ludzie tacy nigdy nio uwalniają się od dominacji wzorca dziecięcej zależności i jako dorośli w swoich potrzebach uczuciowych tego wzorca poszukują. W przypadkach Lego rodzaju człowiek pozostaje w zakresie uczuciowym dwu-, pięcio- czy nawet dwunastolatkiem pod względem rozwoju, podczas gdy intelektualnie i pod względem pozycji społecznej jest na poziomie swojego prawdziwego wieku. W cięższych przypadkach ta uczuciowa niedojrzałość prowadzi do zakłóceń w społecznej działalności danego człowieka; w lżejszych natomiast konllikt ogranicza się do sfery intymnych osobistych stosunków.
Nawiązując do naszych poprzednich rozważań na temat osobowości całkowicie ześrodkowanej na osobie ojca czy matki, przytoczę przykład neurotycznego stosunku miłosnego, z jakim się dzisiaj często spotykamy; dotyczy on ludzi, którzy utknęli na swym dziecięcym przywiązaniu do matki. Ludzie ci nigdy nio odłączają się od matki, tak jak powinni. Ciągle jeszcze czują się jak dzieci, pragną matczynej opieki, miłości, ciepła, troski i podziwu, chcą niczym nic uwarunkowanej miłości matki, miłości bez żadnej innej przyczyny poza tym, że oni jej potrzebują, że są dziećmi matki, że są bezradni. Tego rodzaju łudzić często są bardzo czuli i uroczy, jeżeli próbują wzbudzić u kobiety miłość, a nawet i potem, kiedy osiągną już swój cel. Jednakże ich stosunek do kobiety {jak zresztą i do wszystkich innych ludzi) pozostaje powierzchowny i nieodpowiedzialny. Ich celem jest być kochanym, a nie kochać samemu. Na ogół i u tego rodzaju ludzi występuje Spora doza próżności, pokrywana umiej lub hardziej wspaniałymi ideami. Jeżeli znaleźli odpowiednią kobietę, czują się bezpieczni, bardzo pewni siebie i potrafią przejawiać dużo uczucia i wdzięku; i tu właśnie leży przyczyna, że tak często wprowadzają innych w błąd. Jednakże kiedy po jakimś czasie kobieta przestaje spełniać ich fantastyczne oczekiwania, zaczynają się konflikty i obrazy. Jeżeli kobieta nie podziwia ich bez ustanku, jeżeli rości sobie prawo do tego, aby żyć własnym życiom, jeżeli pragnie być kochana i otaczana opie-
97
1
dencjach integrujących, pojawiających się w okresie wieku młodzieńczego, �śktóre w momencie gdy są całkowicie rozwinięto, nazywamy miłością"; twierdzi, żc miłość ta w okresie młodzieńczym �śreprezentuje początek czegoś bardzo podobnego <lo w pełni rozwiniętego uczuciu, określanego przez psychologię jako miłość".
2
Ibid., s. 246. Inna definicja miłości Su!livana, że miłość zaczyna się, kiedy człowiek traktuje potrzeby drugiej osoby jako równie ważne jak własne, jest mniej zabarwiona handlowym aspektem niż sformułowanie powyższe.