ZRÓŻNICOWANIE PODEJŚĆ GEOGRAFICZNYCH
Øð Geografia turyzmu
Øð Geografia turystyki
Øð Geografia turystyczna
GEOGRAFIA TURYZMU  jest najczęściej definiowana jako dyscyplina geografii zajmująca się
przyrodniczymi oraz antropogenicznymi uwarunkowaniami i następstwami ruchu turystycznego.
(A. Kowalczyk, 2002).
GEOGRAFIA TURYSTYKI - jest rozumiana jako dyscyplina zajmujÄ…ca siÄ™ badaniem przestrzennego
zróżnicowania ruchu turystycznego, jak również zachowaniami przestrzennymi turystów
(przemieszczeniami turystycznymi).( A. Kowalczyk, 2002).
GEOGRAFIA TURYSTYCZNA - jest definiowana jako część geografii stosowanej, która zajmuję się
oceną i opisem środowiska przyrodniczego i kulturowego (antropogenicznego) na potrzeby turystyki.
(A. Kowalczyk, 2002).
ÅšRODOWISKO
ANTROPOGENICZNE
ÅšRODOWISKO NATURALNE
ÅšRODOWISKO GEOGRAFICZNE
PRZEDMIOT GEOGRAFII TURYZMU:
Analiza form i relacji przestrzennych zjawisk turystycznych oraz związanych z nimi procesów
oddziałujących na przestrzeń. ( wg J . Warszyńska, A. Jackowski, 1978)
Cel badawczy:
Stworzenie podstaw teoretycznych do podejmowania właściwych decyzji w świadomym kierowaniu
ruchem turystycznym, przy uwzględnieniu jego aspektów środowiskowych, ekonomicznych,
społecznych.
Nowa systematyka nauk
Na mocy Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 08 sierpnia 2011 roku
w sprawie obszarów wiedzy, dziedzin nauki i sztuki praz dyscyplin nauki i sztuki oraz dyscyplin
naukowych i artystycznych ( Dz. U. 2011 Nr 179, poz. 1065) nowa systematyka przybrała
trójstopniowy (a nie jak dotychczas dwustopniowy) podział nauk, uwzględniając:
1. Obszar wiedzy;
1.1. Dziedziny nauki,
1.1.1. Dyscypliny naukowe.
OBSZAR WIEDZY
1. Obszar nauk humanistycznych;
2. Obszar nauk społecznych;
3. Obszar nauk ścisłych;
4. Obszar nauk przyrodniczych;
5. Obszar nauk technicznych;
6. Obszar nauk rolniczych, leśnych i weterynaryjnych;
7. Obszar nauk medycznych i nauk o zdrowiu;
8. Obszar sztuki.
OBSZAR NAUK PRZYRODNICZYCH
1. Dziedzina nauk biologicznych;
2. Dziedzina nauk o Ziemi.
DZIEDZINA NAUK O ZIEMI
1. Geofizyka;
2. Geografia;
3. Geologia;
4. Oceanologia.
DYSCYPLINY NAUKOWE W GEOGRAFII
1. Geografia fizyczna;
2. Geografia ekonomiczna;
3. Geografia społeczna;
4. Geografia regionalna.
GEOGRAFIA TURYSTYKI JAKO DYSCYPLINA
GEOGRAFICZNOEKONOMICZNA
Øð Geografia ludnoÅ›ci;
Øð Geografia gospodarcza ( ekonomiczna)
Øð Geografia spoÅ‚eczna;
Øð Geografia medyczna;
Øð Geografia infrastruktury;
Øð Geografia turystyki;
Øð Geografia rolnictwa;
Øð i inne.
GA
ÓWNE KONCEPCJE BADAWCZE
1. Zakres studiów nad turystyką ujawnia znaczną różnorodność spojrzeń na to zjawisko, a tym
samym wielkość kwestii i problemów badawczych.
2. McIntosh i Goeldner (1984) wyróżniają 10 podejść badawczych:
Øð PodejÅ›cie instytucjonalne  kÅ‚adzie nacisk na poznanie celów, sposobów dziaÅ‚ania
różnych instytucji obecnych na rynku turystycznym, ich wzajemnych powiązań,
zależności i pozycji.
Øð PodejÅ›cie produktowe  ma na celu zrozumienie istoty i rodzajów produktów,
z których korzystają turyści.
Øð PodejÅ›cie historyczne  polega na doszukiwaniu siÄ™ genezy rozwoju turystyki
w różnych miejscach, regionach i okresach.
Øð PodejÅ›cie organizacyjne  koncentruje siÄ™ na kwestiach dotyczÄ…cych organizacji
i zarządzania turystyką oraz systemów funkcjonowania przedsiębiorstw
turystycznych.
Øð PodejÅ›cie ekonomiczne  skupia siÄ™ na badaniu zagadnieÅ„ popytu, podaży, cen,
zatrudnienia, inwestycji, wydatków turystycznych, aktywizacji gospodarczej regionów
przez turystykÄ™ itp.
Øð PodejÅ›cie socjologiczne  analizuje charakter i skutki wpÅ‚ywu turystyki na
społeczeństwo.
Øð PodejÅ›cie geograficzne  pozwala poznać istotÄ™, rodzaje i znaczenie walorów
turystycznych, przestrzenny i czasowy rozkład ruchu turystycznego, a także wyjaśnia
zmiany zachodzące w środowisku pod wpływem turystyki.
Øð PodejÅ›cie systemowe  Å‚Ä…czy różne podejÅ›cia w jednÄ… zÅ‚ożonÄ… metodÄ™ oceny caÅ‚ego
systemu turystycznego.
Øð PodejÅ›cie interdyscyplinarne  polega na poszukiwaniu odpowiedzi na podobne
pytania z punktu widzenia różnych dyscyplin naukowych.
Øð PodejÅ›cie prognostyczne  wynika z szybkiego tempa zmian zjawisk turystycznych
i potrzeby analizy ich wpływu na kształtowanie się rynku turystycznego w przyszłości.
TERMINOLOGIA I POJ
CIA W GEOGRAFII TURYSTYCZNEJ
1. TURYZM   całokształt zagadnień teoretycznych, gospodarczych, geograficznych,
statystycznych, prawnych, kulturowych, społecznych związanych z ruchem uzdrowiskowo-
turystycznym (Leszczycki St. 1937).
2. REKREACJA   wszelkie czynności podejmowane dla regeneracji sił, a przejawiające się
w uczestniczeniu w rozrywkach kulturalnych, grach sportowych czy też w różnych formach
ruchu turystycznego  po godzinach zajęć służbowych lub szkolnych, poza obowiązkami
społecznymi i normalnymi czynnościami domowymi .
3. TURYSTYKA   wyjazdy poza miejsce stałego zamieszkania w czasie wolnym od pracy
w celach wypoczynkowych, poznawczych lub związanych z indywidualnymi zamiłowaniami,
oraz użytkowanie środowiska celem zaspokajania potrzeb przebywających w nim turystów
(Rogalewski O. 1972, 1974)
4. RUCH TURYSTYCZNY;
5. ZAGOSPODAROWANIE TURYSTYCZNE  wynik działalności człowieka mającej na
celu przystosowanie przestrzeni na potrzeby ruchu turystycznego.
6. DOST
PNOŚĆ TURYSTYCZNA  możliwość dojazdu środkami komunikacji do celu
podjętej podróży, a także system połączeń komunikacyjnych, szlaków i wyciągów
turystycznych umożliwiających turyście odbywanie wycieczek w obrębie wybranego rejonu
turystycznego do określonych miejsc.
7. WALORY TURYSTYCZNE:
Øð (regionu, szlaku, miejscowoÅ›ci) stanowi zespół elementów Å›rodowiska naturalnego
oraz elementów pozaprzyrodniczych, które wspólnie lub każde z osobna są
przedmiotem zainteresowań turysty;
Øð Takie cechy Å›rodowiska przyrodniczego, zabytki kultury materialnej, które turyÅ›ci
uważają za szczególnie cenne pod względem, wypoczynkowym, krajoznawczym lub
dla turystyki specjalistycznej;
Øð Wszelkie czynniki wystÄ™pujÄ…ce na danym terenie, które mogÄ… (majÄ… zdolność) być
przesłanką dla podejmowania przez turystów decyzji o przyjez
dzie do danego obszaru
 w tym sensie walorami mogą być nie tylko krajobraz, zabytek czy właściwości
lecznicze, ale także spokój, uprzejmość i życzliwość, sprawne zaopatrzenie czy też
niskie ceny pobytu i usług.
KLASYFIKACJA WALORÓW TURYSTYCZNYCH WEDA
UG KRYTERIUM PEA
NIONYCH
FUNKCJI:
®ð Walory wypoczynkowe  pozostajÄ… w Å›cisÅ‚ej zależnoÅ›ci od Å›rodowiska
przyrodniczego;
®ð Walory krajoznawcze  to osobliwoÅ›ci przyrodnicze (parki narodowe, rezerwaty
przyrody itp.) oraz elementy kultury materialnej i duchowej (zabytki, folklor,
obiekty kultu narodowego, a także współczesne osiągnięcia społeczeństwa);
®ð Walory specjalistyczne  to zespół cech Å›rodowiska naturalnego umożliwiajÄ…cy
uprawianie różnych form turystyki kwalifikowanej, a w przypadku obecności wód
mineralnych i korzystnych warunków klimatycznych  balneoterapii i innych form
lecznictwa uzdrowiskowego.
KLASYFIKACJA WALORÓW WEDA
UG GENEZY:
®ð Walory przyrodnicze (Å›rodowiska naturalnego);
®ð Walory antropogeniczne (kulturowe);
®ð Walory przyrodniczo-antropogeniczne.
Zespół elementów środowiska naturalnego:
·ð PRZYRODA OÅ»YWIONA (budowa geologiczna, klimat, wody, gleby, rzez
ba terenu);
·ð PRZYRODA NIEOÅ»YWNIONA (roÅ›liny  flora, zwierzÄ™ta  fauna).
Elementy pozaprzyrodnicze:
·ð Elementy kultury materialnej;
·ð Elementy kultury duchowej.
SEKTORY GOSPODARKI
I. Rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo;
II. Przemysł i budownictwo;
III. Usługi.
WieÅ› ®ð Miasto ®ð Aglomeracja ®ð Konurbacja ®ð Megalopolis
WieÅ› ®ð Gmina ®ð Powiat ®ð Województwo ®ð PaÅ„stwo
8. ATRAKCYJNOŚĆ TURYSTYCZNA:
ATRAKCJE  są to elementy miejsca docelowego, które w znacznej mierze określają
wybór konsumentów i wpływają na motywacje potencjalnych nabywców.
KLASYFIKACJA ATRAKCJI OBEJMUJE:
®ð Atrakcje naturalne  krajobraz leÅ›ny, krajobraz nadmorski (plaże), klimat i inne
cechy geograficzne miejsca docelowego, jego zasoby naturalne;
®ð Atrakcje stworzone przez czÅ‚owieka  budynki i infrastruktura turystyczna
obejmująca architekturę zabytkową i współczesną, zabytki, promenady, parki
i ogrody, ośrodki konferencyjne, ośrodki żeglarskie, stoki narciarskie, archeologię
przemysłową, pola golfowe, specjalistyczne sklepy i specjalistyczne centra
handlowe;
®ð Atrakcje kulturowe  tradycje i folklor, religia i sztuka, teatr, muzyka, taniec i inne
rozrywki, muzea, organizowane imprezy specjalne, festiwale i konkursy;
®ð Atrakcje spoÅ‚eczne  sposób życia mieszkaÅ„ców lub lokalnej spoÅ‚ecznoÅ›ci, jÄ™zyk
i możliwości spotkań towarzyskich.
WALOR TURYSTYCZNY A ATRAKCYJNOŚĆ TURYSTYCZNA
ATRAKCYJNOŚĆ TURYSTYCZNA  występowanie pewnej cechy charakterystycznej,
przyciągającej turystów na pewne tereny dzięki walorom krajobrazu naturalnego, klimatu,
pomników historii, a także różnych interesujących obiektów zagospodarowania przestrzennego.
Walor turystyczny jest obiektywnie istniejącą cechą (środowiska przyrodniczego lub
antropologicznego)
a
atrakcyjność turystyczna jest subiektywnym odczuciem znaczenia danego waloru przez
poszczególnych turystów.
Walor turystyczny należy traktować jako nośnik atrakcyjności turystycznej.
ELEMENTY OCENY WALORÓW TURYSTYCZNYCH:
Øð ChÅ‚onność turystyczna;
Øð Pojemność turystyczna;
Øð Przepustowość turystyczna;
Øð Okresowość użytkowana walorów turystycznych.
9. CHA
ONNOŚĆ TURYSTYCZNA  jest to maksymalna liczba uczestników ruchu
turystycznego, którzy mogą równocześnie przebywać na danym obszarze, nie powodując
dewastacji i degradacji środowiska naturalnego a tym samym pogorszenia warunków
wypoczynku;
10. POJEMNOŚĆ TURYSTYCZNA  liczba osób, które mogą jednocześnie przebywać
w obszarze turystycznym (rekreacyjnym) zagospodarowanym;
11. PRZEPUSTOWOŚĆ TURYSTYCZNA  liczba osób, które mogą jednocześnie poruszać
się po szlaku lub obiekcie na określonym odcinku (długości) lub w określonej jednostce czasu;
12. SEZONOWOŚĆ W TURYSTYCE:
Øð SEZON OGÓLNOREKREACYJNY  w polskich warunkach klimatycznych trwa
przeciętnie od połowy kwietnia do końca paz
dziernika. Pokrywa się on mniej więcej
z długością okresu wegetacyjnego (średnia dobowa temperatura powietrza wynosi
5°C). Jako jego poczÄ…tek można przyjąć zakwitanie leszczyny, podbiaÅ‚u i kaczeÅ„ca,
natomiast za koniec  opadanie liści brzozy;
Øð SEZON K
PIELOWY  jest ściśle uzależniony od istniejących aktualnie warunków
atmosferycznych. Trwa przeciętnie 60 dni. Jego długość jest ograniczona
temperaturÄ… wody wyższÄ… od 18°C oraz Å›redniÄ… dobowÄ… temperaturÄ… powietrza
wynoszÄ…cÄ… ponad 15°C;
Øð SEZON ZIMOWY  jego dÅ‚ugość jest uzależniona od trwaÅ‚oÅ›ci pokrywy Å›nieżnej, co
równoczeÅ›nie wiąże siÄ™ z liczbÄ… dni o Å›redniej dobowej temperaturze powietrza 0°C.
13. PRZESTRZEC
TURYSTYCZNA:
Øð Jest to część przestrzeni geograficznej i spoÅ‚eczno-ekonomicznej w której zachodzÄ…
zjawiska turystyczne;
Øð Taki rodzaj przestrzeni ekonomicznej, której elementy zapewniajÄ… realizacjÄ™ przez
turystów funkcji czasu wolnego;
Øð Taka przestrzeÅ„, na której wystÄ™puje konsumpcja turystyczna, czyli po której odbywa
się ruch turystyczny i która wyposażona jest w zestawy przedmiotów potrzeb
turystycznych umożliwiających tę konsumpcję.
CECHY PRZESTRZENI TURYSTYCZNEJ:
®ð Szczególny wyglÄ…d;
®ð Walory estetyczne;
®ð OkreÅ›lone poÅ‚ożenie i usytuowanie wobec terenów użytkowych przez inne
rodzaje działalności gospodarczej;
®ð Zmienność fizycznych czynników w czasie i przestrzeni;
®ð Zmienność antropogenicznych czynników w czasie i przestrzeni.
14. REGION TURYSTYCZNY:
Øð Tereny, gdzie nasilenie wystÄ™powania cechy zagospodarowania turystycznego
i intensywności ruchu było większe niż średnie w danym typie krajobrazu
naturalnego;
Øð Obszar peÅ‚niÄ…cy funkcjÄ™ turystycznÄ… na zasadzie pewnej jednorodnoÅ›ci cech
środowiska fizyczno-geograficznego oraz wewnętrznych powiązań usługowych;
Øð O funkcjach turystycznych mówi siÄ™ w przypadku regionów czy miejscowoÅ›ci, gdzie
zatrudnienie w usługach i handlu związanych z obsługą turystów (sektor trzeci)
stanowi ponad 50% (często 70% i więcej) ogółu zatrudnionych;
Øð To obszar (część kraju) charakteryzujÄ…cy siÄ™ walorami turystycznymi oraz
odpowiednimi do nich walorami recepcyjnymi, do którego kieruje się ruch
turystyczny.
KRYTERIA DELIMITACJI REGIONU TURYSTYCZNEGO:
®ð Atrakcyjność terenu pod wzglÄ™dem zróżnicowania rzez
by, wód, zalesienia
i występowania unikalnych elementów środowiska geograficznego;
®ð Intensywność zagospodarowania turystycznego;
®ð Nasilenie ogólnopolskiego ruchu turystycznego, co znaczy o ponadlokalnym
znaczeniu regionu;
®ð ZasiÄ™g popularnych szlaków i tras turystycznych i innych urzÄ…dzeÅ„ turystycznych
dążących zdecydowanie do centrum regionu;
®ð PowiÄ…zanie terenu jednym z elementów Å›rodowiska geograficznego (dolina rzeki,
brzeg morza itp.).
15. Rejon turystyczny  większe obszary o jednakowym typie środowiska geograficznego;
16. Miejscowość turystyczna;
17. Regionalizacja turystyczna Polski.
ELEMENTY KARTOGRAFII W GEOGRAFII TURYSTYCZNEJ
Øð PojÄ™cie mapy;
Øð Elementy treÅ›ci mapy;
Øð Cechy mapy;
Øð Odwzorowania kartograficzne;
Øð Skala mapy;
Øð PodziaÅ‚ map;
Øð Metody kartograficzne prezentacji informacji;
Øð Rozpoznawanie metod graficznych stosowanych w geografii turystycznej.
MAPA GEOGRAFICZNA  to uogólniony obraz powierzchni Ziemi lub jej fragment, przeniesiony
na płaszczyznę przy pomocy określonego matematycznie odwzorowania, w podziałce i przy użyciu
odpowiednich znaków umownych.
Elementy matematyczne:
®ð Odwzorowania kartograficzne;
®ð PodziaÅ‚ka mapy;
®ð Punkty nawiÄ…zania (osnowa geodezyjna);
®ð Linie kierunkowe.
Elementy geograficzne:
®ð Elementy fizjologiczne (zarys linii brzegowej, uksztaÅ‚towanie powierzchni, hydrografia,
pokrycie terenu);
®ð Elementy administracyjno-gospodarcze (m.in. osiedla, szlaki komunikacyjne, granice);
®ð Elementy uzupeÅ‚niajÄ…ce (nazewnictwo, cyfry).
Opis pozaramkowy:
®ð TytuÅ‚ mapy;
®ð Miejsce i rok wydania;
®ð Oznaczenie podziaÅ‚ki.
CECHY MAPY:
Øð Wiarygodność  umiejÄ™tne zastosowanie selekcji istotnych szczegółów, decydujÄ…cych
o charakterze danego obszaru;
Øð DokÅ‚adność  precyzja pomiarów w terenie, poprawność przeniesienia ich na papier,
technika rysunku i druku;
Øð PeÅ‚ność treÅ›ci  zawarcie wszelkich istotnych cech terenu, kwalifikujÄ…cych mapÄ™ ze wzglÄ™du
na przeznaczenie;
Øð PoglÄ…dowość i czytelność  treść musi być zrozumiaÅ‚y dla każdego odbiorcy.
ODWZOROWANIE KARTOGRAFICZNE  proces jaki towarzyszy przenoszeniu siatki
geograficznej lub poszczególnych punktów na płaszczyznę.
Charakter odwzorowania uzależniony jest od:
®ð Rodzaju powierzchni;
®ð Punktu przyÅ‚ożenia powierzchni do zmniejszonego obrazu Ziemi.
Odwzorowanie kartograficzne wg rodzaju rzutowanej powierzchni:
Øð Odwzorowania pÅ‚aszczyznowe (azymutalne)  odwzorowanie
azymutalne najczęściej używane są do ukazania powierzchnie
okołobiegunowych. Używane jest również do prezentacji strefy
równikowej w położeniu poprzecznym oraz innych stref geograficznych
w położeniu ukośnym.
Øð Odwzorowanie walcowe  Odwzorowanie walcowe sÅ‚uży głównie do
przedstawienia całego świata na jednej mapie w położeniu
normalnym. Idealnym przykładem takiego odwzorowania jest mapa
stref czasowych.
Øð Odwzorowanie stożkowe  Odwzorowanie stożkowe najlepsze jest do
przedstawiania obiektów w położeniu normalnym. Idealnie nadaje się
do zobrazowania punktów leżących w umiarkowanej strefie szerokości
geograficznej (miÄ™dzy 30° a 60° szerokoÅ›ci geograficznej północnej
i południowej) oraz obiektów o znacznej rozciągłości równoleżnikowej.
Øð Odwzorowanie dowolne lub umowne.
SKALA MAPY  to stosunek długości na mapie do odpowiadającej jej długości w terenie.
Skoro mapa przedstawia powierzchnię terenu w rzucie poziomym, mówiąc  odległość w terenie
trzeba mieć na myśli odległość poziomą (topograficzną, geodezyjną), ale nie odległość rzeczywistą.
5ØÜÅ‚, 5ØÜ (5Ø&Ü5ØÜ5Ø)Ü5ØÜ)
5ØÜ =
5ØÜÅ‚, 5ØÜ (5Ø+Ü5Ø3Ü5ØÜ5ØÜ5Ø3Ü5Ø2Ü5Ø0Ü5Ø"Ü5Ø,Ü5Ø-Ü5Ø(Üść)
Skala - 1 : 25 000 000
Tj.
1cm : 25 000 000cm 1m = 100cm
1cm : 250 000cm 1km = 1000m
1cm : 250 km
Rodzaje zapisu skal na mapach:
Øð Skala liczbowa  skala mapy zapisywana za pomocÄ… uÅ‚amka (najczęściej w postaci 1 : 10 000,
1
spotykany jest również zapis ). Przeważnie przed samym znakiem ułamka podaje się
10 000
słowo  skala .
Øð Skala mianowana;
Øð Skala polowa;
Øð PodziaÅ‚ka liniowa.
SZEROKOŚĆ GEOGRAFICZNA  kąt zawarty między płaszczyzną równika, a kierunkiem
(promień) przechodzący przez dany punkt na kuli ziemskiej.
N
A
Õ
Równik
Õ
B
S
DA
UGOŚĆ GEOGRAFICZNA  kÄ…t dwuÅ›cienny zawarty pomiÄ™dzy pÅ‚aszczyznÄ… poÅ‚udnika 0°
a płaszczyzną południka przechodzącą przez dany punkt na kuli ziemskiej.
N
Równik
0°

S
ZARYS ROZWOJU PODRÓŻY I TURYSTYKI NA ŚWIECIE
7 KLASYCZNYCH CÓDÓW ŚWIATA
1. ÅšwiÄ…tynia Artemidy w Efezie  wzniesiona w 550r. p.n.e.
z inicjatywy króla Lydii  Kresusa. Ozdobiona rzez
bami Fidiasza
i Polikleta, podpalona w 356r. przez Horostrata doszczętnie
spłonęła.
2. PosÄ…g Zeusa w Olimpii  wykonany w V w. p.n.e. przez Fidiasza.
Miał wysokość ok. 13m. Przetransportowany do Konstantynopola w 462r.
uległ zniszczeniu w pożarze miasta.
3. Mauzoleum w Halikarnasie  powstało w IV w. p.n.e. jako
grobowiec króla Mausollona i jego żony Artemizji.
Częściowo zniszczone przez trzęsienie ziemi w XIV w.,
całkowicie przez Joannitów w XV w.
4. Kolos rodyjski  zaprojektowany przez Charesa z Lindos powstał w III
w. p.n.e. Miał 33m wysokości i przedstawiał boga Heliosa. Zniszczony przez
trzęsienie ziemi w 226r., a następnie w VII w. sprzedany Żydom przez Arabów.
5. Latarnia morska na Faros  zbudowana przez następców Aleksandra
Wielkiego w Egipcie: Ptolemeusza, Sotera i Filadelusa. W swoim
czasie najwyższa budowla na ziemi, której światło widziano
z odległości 50km.
6. Wiszące ogrody w Babilonie  podobno wzniósł je w VI w.
p.n.e. król Babilonii Nabuchodonozor II dla swojej żony (brak
potwierdzenia, że faktycznie istniały). Uważane za wytwór
wyobraz
ni greckich poetów.
7. Piramida Cheopsa w Gizie  jedyna budowla spośród 7 cudów
świata, która przetrwała do dziś. Powstała w XXVI w. jako
grobowiec, w którym jednak nigdy nie pochowano faraona.
STAROŻYTNOŚĆ
Øð Motywy wÄ™drówek:
W starożytnych kulturach (cywilizacja Dalekiego Wschodu, Morza Śródziemnego) odbywano
wędrówki w celach:
-ð Edukacji (poznanie Å›wiata);
-ð Odwiedzania miejsc Å›wiÄ™tych;
-ð Wypoczynku i zdrowia;
-ð PrzyjemnoÅ›ci;
-ð Podróże kupców i rzemieÅ›lników (zaÅ‚atwianie interesów).
Starożytni Egipcjanie podróżowali do miejsc kultu religijnego oraz w celu zobaczenia piramid.
Pierwsze wędrówki o charakterze turystycznym, a nie handlowym datuje się na 4000 r. p.n.e.
Øð Miejsca docelowe:
Cele poznawcze: centra architektoniczne Egiptu, tereny między Eufratem a Tygrysem.
Cele religijne: świątynie Apollina w Delfach i Olimpie.
Cele przyjemnościowe: igrzyska sportowe w Grecji.
Cele lecznicze w Egipcie i Grecji: rozwinięta sieć ośrodków medycznych oraz lecznictwo
ziołami i lekami.
Cesarstwo Rzymskie: liczne uzdrowiska w oparciu o wody mineralne Baiae (WÅ‚ochy), Aquae
Herculi (Rumunia), Aquae Calidae (Francja), Aquae Helvelicae (Szwajcaria).
Øð Infrastruktura turystyczna:
Drogi budowane w Persji w VI w. p.n.e. Co 30 mil znajdowała się oberża (pierwowzór hotelu
lub zajazdu).
W Grecji a póz
niej w Rzymie w celu zarządzania imperium rozwinięto sieć dróg ze stacjami,
na których można było wynająć konie.
W Cesarstwie Rzymskim powstaje pierwsze państwowe biuro podróży. Usługi przewozowe
świadczy poczta państwowa.
Øð ObsÅ‚uga:
-ð Przewodnicy;
-ð Policja turystyczna (Chiny);
-ð Przepisy prawne chroniÄ…ce kupców, posłów, pielgrzymów, co spowodowaÅ‚o
powstanie w Grecji instytucji prywatnych gospodarzy, a w Rzymie formy opieki
patrona nad podróżnymi.
-ð Opisy podróży: Herodota, Salona, Platona, Pitagorasa, Heraklita i in.;
-ð Krótkie przewodniki po drogach i stacjach tzw.  Interaria ;
-ð  Vouchery to dokumenty upoważniajÄ…ce do noclegów w zajazdach.
Øð Grecja i Rzym - główni podróżnicy:
W czasach historycznych Herodot, Pliniusz, Ptolemeusz i in. opisujÄ… poznane kraje, a ich
dzieła do dziś są bogatym z
ródłem wiedzy o starożytnym świecie.
Galus Plinius Secundus Maior (23-79 r. n.e.)  wyższy urzędnik rzymski:
-ð Autor 37-tomowej  Historii naturalnej , dzieÅ‚a typu encyklopedycznego.
Ptolemaeus Claudius (100-168 r. n.e.)  uczony grecki, twórca teorii geocentrycznej:
-ð Autor pierwszej mapy Ziemi, na której w gronie 8 tys. miast widnieje również Kalisz.
Øð Pierwszy wyczyn turystyczny:
W starożytności można odnotować pierwszy wyczyn turystyczny, którym było wejście ok. 130
r. cesarza rzymskiego Hadriana na EtnÄ™ (3263 m n.p.m.).
ÅšREDNIOWIECZE
Øð Stosunki gospodarcze:
-ð System feudalny i upadek gospodarki;
-ð W okresie Å›redniowiecza nastÄ…piÅ‚ zastój w podróżowaniu;
-ð Okres wojen, epidemii i zastoju ekonomiczno-gospodarczego;
-ð Okres niebezpieczny dla podróżników (grasowanie korsarzy na morzu, rozbójnicy).
Øð Åšwiat arabski:
Potrzeba poznania świata ustąpiła innym, ascetycznym zajęciom. Tradycja badawczego
spojrzenia na świat od starożytnych Greków i Rzymian przeszła do Arabów. Imperium kalifów
stwarzało ogromne możliwości odbywania długich i interesujących podróży. Edrisi, Ibn
Battuta i in. zjechali i opisali świat od Hiszpanii po Himalaje.
Edrisi Abu Abdallah Mohammed (1100-1166 r. n.e.):
-ð Jeden z najwiÄ™kszych geografów arabskich;
-ð Autor mapy Ziemi, drugiej w historii po Ptolemeuszu.
Ibn Battuta Abu Abdallah Mohammed (1304-1377 r.):
-ð NajwiÄ™kszy Å›redniowieczny podróżnik;
-ð Opis jego podróży (Chiny, Sumatra, Afryka) zostaÅ‚ przetÅ‚umaczony na wiele jÄ™zyków,
w tym na język polski.
Øð Åšredniowiecze w Europie:
Øð Cele podróży Europejczyków:
Podróżowali głównie kupcy i pielgrzymi do miejsc kultu religijnego  Grobu Świętego oraz
studenci na wyższe uczelnie do Włoch i Rzymu. Szczególnie popularne były uniwersytety
w Padawie i Bolonii.
W feudalnej Europie do poznania świata przyczyniły się różne motywacje:
-ð Pielgrzymki do miejsc kultu religijnego;
-ð WÄ™drówki w poszukiwaniu pracy czeladników rzemieÅ›lniczych;
-ð Motywy poznawcze.
Øð BezpieczeÅ„stwo podróży:
Dla zapewnienia bezpieczeństwa powoływane są zakony rycerskie (Joanitów, Templariuszy).
To strażacy mieszkający w komandoriach, w których wędrowcy mogli przenocować,
odpocząć, czy zjeść posiłek.
Øð Nieliczne podróże  motywy poznawcze:
Swoistym przełomem były XIII-wieczne podróże wysłanników papieskich do Karakorum 
wśród nich zakonnika wrocławskiego Benedykta Polaka.
Benedictus Polonus (ok. 1200-1280 r.):
-ð Franciszkanin z WrocÅ‚awia;
-ð Towarzysz Jana z Pian del Carpini w jego podróży (1245-1247) do chana
mongolskiego Gujaka w Karakorum.
Ogromną sławę przyniosły również podroże Marcco Polo stając się m.in. inspiracją dla
Krzysztofa Kolumba, którego wyprawa doprowadziła do odkrycia Ameryki.
Øð Wyprawa Marco Polo:
Marco Polo (1254-1323 r.)  Wenecjanin, najwybitniejszy średniowieczny podróżnik
europejski, autor dzieła  Opisanie świata , tłumaczonego m.in. na język polski.
W celach poznawczych dwukrotnie dotarł do Wielkiego Chana Kubilaja.
RENESANS
Øð Francesco Petrarca (1304-1374)
-ð Jeden z najwybitniejszych pisarzy wÅ‚oskich okresu renesansu.
-ð W roku 1336   ojciec duchowy alpinizmu ;
-ð WszedÅ‚ na Mont Ventoux (1920 m n.p.m.) a Alpach Prowansalskich.
Do roku 1600 zdobyto w Alpach nie miej niż 12 najwyższych szczytów.
Øð SprzÄ™t turystyczny:
Znane były m. in.:
-ð Haki;
-ð Liny;
-ð Czekany;
-ð Drabiny;
-ð Oraz przewodnicy alpejscy.
Øð UsÅ‚ugi przewodnickie:
Jako pierwszego licencjonowanego przewodnika górskiego uważa się Franza Pabla -
oberżystę i sołtysa wsi Karłów. Przez króla pruskiego Fryderyka Wilhelma III został
mianowany klucznikiem i przewodnikiem po Szczelińcu (919 m n.p.m.) w Górach Stołowych.
Øð Wielkie Odkrycia Geograficzne:
Wiek XIV i XV to okres wielkich wypraw i wielkich dokonań. Odkrycie Ameryki i opłynięcie
globu przez Magellana. Dzięki tej wyprawie dowiedziono, że Ziemia jest okrągła.
1. Wyprawa Krzysztofa Kolumba 1482 r.
2. Podróż Vasco da Gama do Indii 1498 r.
3. Wyprawy Amerigo Vespucciego do Ameryki w latach 1499-1500.
4. Podróż Ferdynanda Magellana dookoła świata 1519 r.
Øð Okres renesansu:
Rozwija się turystyka humanistyczna  i tym samym życie kulturalne. Podróże mają coraz
częściej charakter poznawczy. Głównym obiektem zainteresowań staje się Rzym. Przyciąga
pielgrzymów, kupców i pragnącą edukacji młodzież. W sprzedaży pojawiają się przewodniki
i plany Rzymu oraz opisy podróży.
Ruch turystyczny w Rzymie:
-ð 400 tys. pielgrzymów w 1575 r.;
-ð 600 tys. w 1600 r.
Baza noclegowa w Wiecznym Mieście:
-ð 171 zajazdów w 1517 r.;
-ð 236 zajazdów w 1526 r.
Øð Jan DÅ‚ugosz:
Odnotowano powstanie pierwszych dzieł pisanych przypominających treścią dzisiejsze
przewodniki, jak choćby  Chorografia Regni Poloniane Jana Długosza (XV w.).
Øð Marcin Kromer:
 Polonia, sive de situ, populis, moribus&  Marcina Kromera, napisanego dla elekta Henryka
Walezego (XVI w.).
Øð Rola Kongresu WiedeÅ„skiego:
Dodatkowym atutem były postanowienia Kongresu Wiedeńskiego (1815r.), regulujące
problemy stosunków międzypaństwowych, obowiązki służb zagranicznych w stosunku do
obywateli, przepisy paszportowe.
CZASY NOWOŻYTNE (XVII  XIX w.)
Øð Turystyka jako obowiÄ…zek towarzyski:
Aż do wybuchu I wojny światowej w Europie Zachodniej zapanował okres niezmąconego
pokoju, a podróże stawały się wręcz towarzyskim obowiązkiem. Człowiek chcący utrzymać
swą pozycję społeczną musi wykazać się licznymi wojażami, bywać w kurortach  brak takich
rozrywek w sposób zasadniczy obniżał jego pozycję towarzyską.
Øð Rola kolei żelaznej:
Ważnym ułatwieniem w uprawianiu turystyki był też rozwój kolei żelaznej, która docierała do
niemal wszystkich atrakcyjnych miejscowości turystycznych.
Øð Rozwój zagospodarowania turystycznego:
Powstają liczne urządzenia turystyczne (schroniska zagospodarowane i samoobsługowe
ścieżki i znakowane szlaki turystyczne, tory saneczkowe, trasy narciarskie itp.) stanowiąc
dodatkowe ułatwienie i dodatkową atrakcję.
Øð Nowe organizacje turystyczne:
Rozwija się żywiołowo przemysł pamiątkarski, powstają liczne organizacje turystyczne. Wiąże
się to z powstaniem w Galicji Towarzystwa Gimnastycznego  Sokół (1867r.), jak również
szeregu innych organizacji sportowych i turystycznych, a szczególnie Polskiego Towarzystwa
Tatrzańskiego (1873r.) i Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego (1906r.).
Øð Zainteresowanie górami:
Obserwuje się znaczne zainteresowanie turystyką górską, a swoistym magnesem staje się
wiele miejscowości podgórskich łączących funkcje uzdrowiskowe i turystyczne.
Øð PoczÄ…tki National Geographic:
W 1888r. w Waszyngtonie powstało Towarzystwo National Geographic, którego zadaniem
miało być rozwijanie i upowszechnianie wiedzy geograficznej.
CZASY WSPÓA
CZESNE
W wyniku zniszczeń spowodowanych II wojną światową w pierwszym okresie po jej zakończeniu nie
uprawiano turystyki. Ożywienie następuje w latach 50-tych w wyniku rozwoju motoryzacji
i gospodarek państw.
Øð Destrukcyjny wpÅ‚yw I wojny Å›wiatowej
Skutki I wojny światowej zapoczątkowały kryzys świata mieszczańskiego. Konsekwencją były
zasadnicze zmiany w zakresie dotychczas stosowanych form wypoczynku.
Øð Kryzys gospodarczy lat 1929-1933:
Na skutek szalejącej inflacji następuje upadek turystyki międzynarodowej, póz
niej hamuje jÄ…
światowy kryzys gospodarczy lat 1929-33, II wojna światowa i okres tzw.  zimnej wojny .
Porozumienia genewskie w 1955r. okres ten zamknęły.
WALORY WYPOCZYNKOWE
OPRACOWANIA DOTYCZ
CE OCENY WALORÓW WYPOCZYNKOWYCH:
Øð Mileska M. I., 1963r.  Regiony turystyczne w Polsce. Stan obecny i potencjalne warunki
rozwoju ;
Øð Plan kierunkowy zagospodarowania turystycznego Polski, 1971.
WALORY WYPOCZYNKOWE POLSKI:
Øð Krajobraz naturalny;
Øð Widok;
Øð Walory wypoczynkowe wód;
Øð Walory narciarskie;
Øð Bioklimat.
RODZAJE TERENÓW WYKLUCZAJ
CE WYPOCZYNEK  tereny, na których zanieczyszczenie
powietrza przekracza dopuszczalne normy, tereny zniekształcone przez działalność górniczą, obszary
krajobrazu kulturowego (zurbanizowane, rolniczo dysharmonijne), obszary bagienne.
KRAJOBRAZ NATURALNY
STREFY Z OBSZARAMI KRAJOBRAZU NATURALNEGO:
Øð Strefa nadmorska;
Øð Strefa pojezierzy;
Øð Strefa nizin;
Øð Strefa wyżyn;
Øð Strefa górska.
KRAJOBRAZY NATURALNE W STREFIE NADMORSKIEJ:
Øð Pobrzeże SzczeciÅ„skie  WoliÅ„ski Park Narodowy;
Øð Pobrzeże SÅ‚owiÅ„skie  SÅ‚owiÅ„ski Park Narodowy.
GA
ÓWNE OBSZARY KRAJOBRAZU NATURALNEGO W STREFIE POJEZIERZY:
Øð Zalew SzczeciÅ„ski (Puszcza WkrzaÅ„ska, Puszcza Goleniowska);
Øð Pojezierze MyÅ›liborskie;
Øð Pojezierze Drawskie;
Øð Pojezierze Kaszubskie z Borami Tucholskimi;
Øð Pojezierze IÅ‚awskie;
Øð Pojezierze OlsztyÅ„skie;
Øð Kraina Wielkich Jezior z PuszczÄ… PiskÄ…;
Øð Pojezierze Suwalskie z PuszczÄ… AugustowskÄ…;
Øð Pojezierze Lubuskie z PuszczÄ… RzepiÅ„skÄ…;
Øð Puszcza Notecka.
KRAJOBRAZ NATURALNY W STREFIE NIZIN:
Øð Puszcza KnyszyÅ„ska;
Øð Puszcza BiaÅ‚owieska;
Øð Dolina rzeki Narwi;
Øð Dolina rzeki Biebrzy;
Øð Dolina rzeczna Bugu;
Øð Puszcza Kurpiowska;
Øð Tereny nad Å›rodkowÄ… WartÄ… i PilicÄ…;
Øð Bory DolnoÅ›lÄ…skie;
Øð Obszary leÅ›no-stawowe Kotliny Milickiej;
Øð Bory Starobrawskie;
Øð Puszcza Solska.
KRAJOBRAZ NATURALNY W STREFIE GÓR:
Øð Karkonosze;
Øð Góry Sowie;
Øð Góry Bardzkie;
Øð Grupa Åšnieżnika;
Øð Góry Bialskie;
Øð Góry ZÅ‚ote;
Øð Beskid ÅšlÄ…ski;
Øð Beskid Å»ywiecki;
Øð Tatry;
Øð Pieniny;
Øð Gorce, Beskid SÄ…decki;
Øð Beskid Nicki;
Øð Bieszczady.
WALORY WIDOKOWE KRAJOBRAZU  warunkuje zróżnicowanie wysokości względnych
terenów. Największe zróżnicowanie występuje w Sudetach i Karpatach. Średni stopień zróżnicowania
występuje na Przedgórzu Sudeckim, Pogórzu Karpackim, Roztoczu, pojezierzach Pomorskim,
Mazurskim i Wielkopolskim.
WALORY WÓD
KATEGORIA I AKWENÓW I CIEKÓW WODNYCH:
Øð Wody przybrzeżne BaÅ‚tyku;
Øð Zalew SzczeciÅ„ski;
Øð Zalew WiÅ›lany;
Øð Jeziora i zbiorniki sztuczne powyżej 100ha;
Øð Cieki wodne wymienione w  Planie&  (1971)
WODY PRZYDATNE DO K
PIELI:
Øð Pojezierze Pomorskie;
Øð Pojezierze Mazurskie;
Øð Pojezierze Wielkopolskie.
GA
ÓWNE ZESPOA
Y WODNE POJEZIERZY:
Øð Pojezierze Kaszubskie;
Øð Pojezierze OlsztyÅ„skie;
Øð Pojezierze IÅ‚awskie;
Øð Pojezierze MrÄ…gowskie.
SZLAKI WODNE POLSKI
Uwarunkowania szlaków wodnych:
O trudności szlaków kajakowych decydują warunki nawigacyjne i ograniczenia występujące na trasie
(rzece, jeziorze).
Warunki nawigacyjne:
Mogą to być: prędkość nurtu, charakter koryta, istnienie bystrz, wirów, szypotów, głazów (nad-
i podwodnych), progów, jazów, ostrych zakrętów, przeszkód (np. zwalonych pni) i innych.
W przypadku jezior i szerokich rzek także wielkość otwartego na wiatr akwenu, jego głębokość
i podatność na powstawanie niebezpiecznych fal.
Rzeki nizinne mogą być pokonywane na każdym sprzęcie (z nielicznymi wyjątkami).
SZLAKI WODNE POLSKI PÓA
NOCNEJ:
Øð Drwa;
Øð Gwda (rzeka na pograniczu Pojezierza WaÅ‚eckiego i Pojezierza KrajeÅ„skiego, jest to prawy
dopływ rzeki Noteć);
Øð Brda;
Øð Wda (Czarna Woda);
Øð DrwÄ™ca;
Øð Radunia;
Øð Jeziora IÅ‚awskie;
Øð SÅ‚upia;
Øð KanaÅ‚ ElblÄ…ski;
Øð PasÅ‚Ä™ka;
Øð Wielkie Jeziora Mazurskie;
Øð Czarna HaÅ„cza (szlak kajakowy zaczynajÄ…cy siÄ™ w Bryzglu, prowadzÄ…cy przez jezioro Wigry
i Czarną Hańczę do Rygola, dalej Kanałem Augustowskim i jeziorami do Augustowa, ma około
85 km);
Øð KanaÅ‚ Augustowski.
SZLAKI WODNE ÅšRODKOWEJ POLSKI:
Øð Warta;
Øð Noteć;
Øð Narew;
Øð Pisa;
Øð Biebrza.
Optymalne okresy korzystania z walorów wypoczynkowych:
Optymalny okres korzystania z walorów krajobrazowych określono na podstawie obserwacji
fenologicznych. Liczy się od początku pełnej wiosny (zazielenienie się lasu liściastego) do końca
wczesnej jesieni (zmiana barwy i opadanie liści).
Podział walorów wypoczynkowych według okresu wykorzystania:
1. Zimowe walory wypoczynkowe;
2. Letnie walory wypoczynkowe.
ZIMOWE WALORY WYPOCZYNKOWE
-ð DÅ‚ugość zalegania pokrywy Å›nieżnej;
-ð Różnica wzniesieÅ„;
-ð Åšrednie nachylenie stoków;
-ð Ekspozycja stoków;
-ð Pokrycie terenu.
POJEZIERZE KASZUBSKIE:
Øð Sopot;
Øð Wieżyca KoszaÅ‚kowo;
Øð Wieżyca Kotlinka;
Øð Amalka;
Øð Trzepowo;
Øð Kolbudy.
WALORY NARCIARSKIE POLSKI:
Minimum warunków do narciarstwa zjazdowego:
Øð 150m różnicy wzniesieÅ„;
Øð Åšrednie nachylenie stoków 7-26°;
Øð 80 dni zalegania pokrywy Å›nieżnej.
Rozmieszczenie terenów narciarskich:
1. W Sudetach:
Øð Góry Izerskie;
Øð Karkonosze;
Øð Góry Sowie;
Øð Grupa Åšnieżnika;
Øð Góry Bialskie.
2. W Karpatach:
Øð Beskid ÅšlÄ…ski;
Øð Beskid Å»ywiecki;
Øð Tatry;
Øð Gorce;
Øð Beskid SÄ…decki;
Øð Bieszczady.
LETNIE WALORY WYPOCZYNKOWE
Kanał Elbląski  zwany kanałem Elbląsko-Ostródzkim, do 1945r. znany jako Kanał Oberlandzki 
żeglowna droga morska na terenie województwa warmińsko-mazurskiego. Jego długość to 80,5km
(część zasadnicza), łączy Drwęcę z jeziorem Druzno, skąd rzeka Elbląg łączy szlak żeglowny z Zalewem
Wiślanym oraz z jeziorem Jeziorak.
Część kanału od śluzy w Miłomłynie do jeziora Druzno nosi nazwę Kanału Warmińskiego. Ma długość
52km oraz 5 pochylni i 2 śluzy. Nośność statków  50 ton.
Przy budowie Kanału Elbląskiego wykorzystano jeziora leżące na różnej wysokości między Ostródą
i Zalewem Wiślanym. Różnica poziomów sięga 100m. Osobliwością na skalę europejską jest 5
pochylni, po których przetacza się statki na specjalnych platformach ustawionych na szynach.
Od kanału odgałęzia się kilka szlaków wodnym m.in. Ostróda  Jezioro Szeląg Mały, Ostróda  Jezioro
Drwęckie  rzeka Drwęca  Wisła.
Nad projektem kanału zaczęto pracować w 1837r., a uruchomiono go w 1860r.
SZTUCZNE ZBIORNIKI WODNE
Możliwości wypoczynku związanego z wodą w środkowej i południowej Polsce są znacznie
ograniczone. Wiążą się one z odcinkami większych rzek (Bug, Warta, Pilica, Wisła, San) na sztucznych
zbiornikach wodnych.
SZTUCZNE ZBIORNIKI WODNE PEA
NI
CE M.IN. FUNKCJE REKREACYJNE:
Øð Zbiornik ZegrzyÅ„ski;
Øð Zbiornik Sulejowski;
Øð Jezioro Otmuchowskie;
Øð Jezioro Nyskie;
Øð Jezioro Turawskie;
Øð Jezioro Å»ywieckie;
Øð Zbiornik Rożnowski;
Øð Zbiornik SoliÅ„ski.
W Polsce istnieje 98 sztucznych zbiorników wodnych o pojemności powyżej 1 hm3. Spośród nich
blisko połowę uruchomiono przed II wojną światową, w tym najstarszy zbiornik wodny na obszarze
Polski  zbiornik Mylof w 1848r. na Brdzie.
-ð Zbiornik Jeziorsko (czÄ™sto bÅ‚Ä™dnie nazywany jeziorem Jeziorsko)  zbiornik retencyjny na
Warcie, największy akwen w regionie łódzkim, liczy sobie 42,3km2 powierzchni i 202,8mln m3
pojemności;
-ð Zbiornik CzorsztyÅ„ski (tzw. Jezioro CzorsztyÅ„skie)  zbiornik wodny na rzece Dunajec,
powstały przez zbudowanie zapory wodnej w Niedzicy w Pieninach.
-ð Zbiornik GoczaÅ‚kowski  jest to zbiornik retencyjny zaopatrujÄ…cy w wodÄ™ pitnÄ… wiÄ™kszÄ… część
Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. Pełni on także inne funkcje, jak:
przeciwpowodziowÄ…, technologicznÄ… oraz wodociÄ…gowÄ…;
-ð Jezioro Pilchowickie  najwiÄ™ksze na Dolnym ÅšlÄ…sku jezioro zaporowe o dÅ‚ugoÅ›ci 7km
powierzchni 240ha i pojemności 50mln m3. Powstało przez przegrodzenie w latach 1902-
1912 rzeki Bóbr zaporą o wysokości 62m i długości 290m w koronie.
-ð Jezioro Rożnowskie  sztuczny zbiornik wodny w województwie maÅ‚opolskim, powstaÅ‚y
w wyniku spiętrzenia rzeki Dunajec, w celu wybudowania Elektrowni Rożnów.
~ð Powierzchnia: 1600ha;
~ð DÅ‚ugość: 22km;
~ð Maksymalna gÅ‚Ä™bokość: 30-35m;
~ð Wysokość lustra wody przy Å›rednim stanie wody: 265m n.p.m.;
~ð Pojemność caÅ‚kowita: 193mln m3.
Jezioro Rożnowskie jest atrakcyjnym turystyczne zbiornikiem wodnym. Silnie rozwinięta linia
brzegowa oraz strome, zalesione w dużej części brzegi sprawiają, że jest to miejsce
malownicze, o zróżnicowanym krajobrazie.
Nad jeziorem są położone następujące miejscowości turystyczne i letniskowe: Tęgoborze,
Znamirowice, Zbyszyce, Bartkowa, Gródek nad Dunajcem, Tabaszowa, Rożnów.
-ð Zalew Siemianówka  zbiornik wodny zlokalizowany w dolinie górnej Narwi
w województwie podlaskim, powstały w latach 1977-1990 w wyniku spiętrzenia wody zaporą
ziemną zbudowaną w przewężeniu doliny w 367,38km biegu rzeki w rejonie A
uka i Rybaki;
-ð Jezioro Å»ywieckie  Å»ywiecki Zbiornik Wodny, zbiornik retencyjny (100mln m3) na Sole koÅ‚o
Żywca. Położony w Kotlinie Żywieckiej na granicy Beskidu Żywieckiego, o powierzchni 1000ha
(długość 8km, szerokość 2km, głębokość 20m, wysokość 337m n.p.m.).
WARUNKI BIOKLIMATYCZNE POLSKI
KLIMAT  ogół zjawisk pogodowych na danym obszarze. Ustalony jest na podstawie wieloletnich
obserwacji różnorodnych składników, najczęściej pomiarów temperatury, opadów atmosferycznych
i wiatru. Standardowy okres to około 30 lat.
CZYNNIKI KLIMATOTWÓRCZE
Øð Meteorologiczne:
-ð Radiacyjne;
-ð UkÅ‚ad ciÅ›nieÅ„;
-ð Fronty atmosferyczne;
-ð Masy powietrza;
-ð PrÄ™dkość wiatru.
Øð Niemeteorologiczne:
-ð Szerokość geograficzna;
-ð Rzez
ba terenu;
-ð OdlegÅ‚ość od morza;
-ð PrÄ…dy morskie;
-ð Pokrycie terenu;
-ð Antropogeniczne;
-ð Wysokość nad poziomem morza;
-ð Wielkość i rozmieszczenie lÄ…dów.
BIOKLIMAT I JEGO CECHY
BIOKLIMAT  jest to zespół czynników atmosferycznych, które działają pobudzająco na receptory
zmysłowe człowieka (definicja stworzona już w końcu XIX wieku przez niemieckiego klimatologa
A. Humbolda). Określenia tego używa się zawsze chcąc ocenić warunki klimatyczne w aspekcie
biologicznego oddziaływania na człowieka i organizmy żywe.
Klimat a organizm człowieka:
Organizm człowieka podlega nieustannemu działaniu różnych elementów środowiska
atmosferycznego, które kształtują samopoczucie, odczucia cieplne, a nawet wpływają na stan
zdrowia.
KLIMATOTERAPIA  to jedna z metod leczenia, w której wykorzystuje się warunki klimatyczne
jakie panują na danym obszarze np. temperatura powietrza, wilgotność powietrza, promieniowanie
słoneczne, wiatr.
REGIONY BIOKLIMATYCZNE POLSKI:
Øð Region nadmorski o bioklimacie silnie bodz
cowym, obejmujący wybrzeże Bałtyku;
Øð Region pojezierny o bioklimacie Å‚agodnie bodz
cowym;
Øð Region północno-wschodni (najchÅ‚odniejszy poza górami) o bioklimacie umiarkowanie
bodz
cowym;
Øð Region centralny o bioklimacie sÅ‚abo bodz
cowym;
Øð Region poÅ‚udniowo-wschodni, najcieplejszy, o zwiÄ™kszonej bodz
cowości termicznej;
Øð Region podgórski i górski (karpacki i sudecki) o bioklimacie silnie bodz
cowym.
Atrakcyjność bioklimatów bodz
cowych:
Dobrze czują się kuracjusze zaadaptowani do klimatu górskiego i nadmorskiego (czas aklimatyzacji co
najmniej 3 dni). Dobrze czują się dzieci i osoby młode o sprawnym układzie termoregulacyjnym.
Najkorzystniejszym nad morzem okresem dla klimatoterapii jest czerwiec-wrzesień.
W uzdrowiskach górskich i podgórskich klimatoterapia może być prowadzona przez cały rok,
a polecane są miesiące wrzesień i paz
dziernik ze względu ma małą zmienność pogody.
Klimaty słabo bodz
cowe:
Tu znajdują się uzdrowiska nizinne, przeznaczone dla ludzi starszych, często po przebytych ostrych
zdarzeniach kardiologicznych. Okres aklimatyzacji jest krótki i wynosi 1-3 dni. Najkorzystniejszy dla
klimatoterapii okres to kwiecień-paz
dziernik.
Uzdrowiska położone w regionie północno-wschodnim i południowo-wschodnim charakteryzują
warunki umiarkowane bodz
cowe ze względu na niską temp. powietrza zimą i wysoką latem.
Najkorzystniejsze dla klimatoterapii są tu miesiące od maja do września.
CHARAKTERYSTYKA WYBRANYCH BIOKLIMATÓW POLSKI
1. Bioklimat gór  wzrost natężenia promieniowania słonecznego, z uwagi na
zmniejszenie zachmurzenia w wysokich partiach gór oraz dużą przez
roczystość
atmosfery spowodowaną ubytkiem pary wodnej i pyłów; natężenie promieniowania
UV wzrasta średnio o 6-8% na każde 1000 m wysokości, a promieniowanie słoneczne
pochłaniane przez organizm osiąga największe wartości w marcu.
Øð WystÄ™powanie lokalnych, dolinno-górskich wiatrów na skutek różnic
w nagrzewaniu dna dolin i zboczy górskich;
Øð Bardzo dobre warunki sanitarne powietrza pozbawionego zanieczyszczeÅ„.
2. Bioklimat nadmorski  silne wiatry (powodują duże wartości ochładzania
biologicznego); stosunkowo duże natężenie promieniowania słonecznego na
przełomie wiosna  lato, występowanie aerozolu morskiego składającego się
z kryształków soli morskiej i jodu; duża zawartość chlorku sodu na plaży oraz warunki
naturalnej inhalacji.
Øð WystÄ™powanie wiatrów o typie bryzy.
3. Bioklimat obszarów leśnych  występowanie powietrza o bardzo dobrych warunkach
higienicznych; tłumi hałas; wzbogaca powietrze substancjami aromatycznymi;
oddziaływanie lasu na psychikę człowieka; z bioklimatycznego punktu widzenia
bardzo ważne jest wytwarzanie i wydzielanie przez wiele roslin i drzew tzw.
fitoncydów  lotnych substancji chemicznych (olejków eterycznych) o właściwościach
bakterio- i grzybobójczych.
Øð 1 ha lasu liÅ›ciastego w okresie wegetacyjnym wydziela siÄ™ ok. 2.kg substancji
lotnych, iglastego  5 kg, a boru z podszyciem jałowca  30 kg.
Øð WydzielajÄ… je sosna, modrzew, lipa, dÄ…b, jaÅ‚owiej oraz tuja.
Øð Fitoncydy dziaÅ‚ajÄ… na smak i powonienie przyczyniajÄ…c siÄ™ do odczuwania
świeżości powietrza.
Øð NajwiÄ™cej tych substancji wydziela siÄ™ w okresie od czerwca do paz
dziernika
w temp. 18-22°C.
Każda zmiana miejsca pobytu związana ze zmianą klimatu stanowi dla człowieka chorego
silny bodziec i może działać zarówno pobudzająco, jak i stresująco. Niewłaściwe dobrane
warunki klimatyczne uzdrowiska może pognębić stan kuracjuszy.
OCENA BIOKLIMATU POLSKI
Obszar naszego kraju leży w zasięgu umiarkowanej strefy klimatycznej. Cechuje się dużą
zmiennością cyrkulacji powietrza, wyraz
ną przewagą wiatru z kierunków zachodnich.
Otwarty, równiny obszar północno-zachodniej, środkowej oraz wschodniej Europy sprzyja
w tym układzie swobodnemu napływowi nad obszar naszego kraju różnych mas powietrza,
to znaczy chłodnego polarnego lub zimnego arktycznego z północy, ciepłego powietrza
podzwrotnikowego  czystego i wilgotnego znad oceanów lub powietrza suchego i bardziej
zanieczyszczonego, które wędrowało nad kontynentem. Wynikiem, swobodnego napływu
mas powietrza oraz ścierania się wpływów klimatycznych Oceanu Atlantyckiego i wielkiego
lądu euroazjatyckiego jest duża zmienność pogód, która stanowi charakterystyczną cechę
klimatu Polski. Zmienność ta ma też istotne znaczenie bioklimatyczne  oznacza częste,
a zarazem stosunkowo duże zmiany w natężeniu zespołu bodz
ców klimatycznych.
OBSZARY NIEPRZYDATNE DLA TURYSTYKI WYPOCZYNKOWEJ:
Øð Aglomeracja podsudecka (wrocÅ‚awska, waÅ‚brzyska);
Øð Opolska;
Øð GórnoÅ›lÄ…ska-Rybnicka;
Øð Bielska;
Øð CzÄ™stochowska;
Øð Krakowska;
Øð Aglomeracja staropolska;
Øð Lubelska;
Øð PoznaÅ„ska;
Øð A
ódzka;
Øð Warszawska;
Øð Bydgosko  ToruÅ„ska;
Øð Aglomeracja SzczeciÅ„ska, GdaÅ„ska, BiaÅ‚ostocka.
TERENY Z ZANIECZYSZCZENIEM POWIETRZA POWYŻEJ DOPUSZCZALNYCH NORM:
Øð GórnoÅ›lÄ…ski OkrÄ™g PrzemysÅ‚owych;
Øð Rybnicki OK.;
Øð CzÄ™stochowski;
Øð Krakowski OP;
Øð Bielsko-Bialski OP;
Øð PuÅ‚awski OP;
Øð Legnicko-GÅ‚ogowski OP;
Øð Zachodnie Sudety.
WALORY KRAJOZNAWCZE
POJ
CIE WALORU KRAJOZNAWCZEGO
Za walor turystyczny o treści krajoznawczej, który zwany Dalek walorem krajoznawczym,
uważa się obiekt materialny lub przejaw kultury duchowej stanowiący przedmiot
zainteresowania turystów.
Walor krajoznawczy:
Øð Obiekt materialny;
Øð Przejaw kultury duchowej.
ORAZ
Øð Forma pochodzenia naturalnego;
Øð Forma pochodzenia antropogenicznego.
WARUNKI UZNANIA OBIEKTU LUB ZJAWISKA ZA WALOR KRAJOZNAWCZY
1. Cechy obiektu lub zjawiska wzbudzajÄ…ce zainteresowanie;
2. Czytelność w krajobrazie, pozwalająca na percepcję zmysłową;
3. Sposób występowania obiektu czy zjawiska;
4. Zagospodarowanie i przystosowanie do zwiedzania.
FUNKCJE WALORÓW KRAJOZNAWCZYCH:
Øð Funkcje dokumentacyjno-ochronne;
Øð Funkcje naukowe;
Øð Funkcje poznawcze;
Øð Funkcje dydaktyczno-wychowawcze;
Øð Funkcje estetyczne;
Øð Funkcje rekreacyjne.
KLASYFIKACJA PRZYRODNICZYCH WALORÓW KRAJOZNAWCZYCH
Øð UksztaÅ‚towane bez jakiejkolwiek ingerencji czÅ‚owieka:
-ð OsobliwoÅ›ci flory i fauny;
-ð SkaÅ‚ki i grupy skaÅ‚;
-ð WÄ…wozy, doliny i przeÅ‚omy rzeczne;
-ð Wodospady, z
ródła i wywierzyska;
-ð Jaskinie i groty ;
-ð GÅ‚azy narzutowe i gÅ‚azowiska;
-ð Inne obiekty geologiczne.
Øð Utworzone przez czÅ‚owieka;
Øð Ingerencja czÅ‚owieka wystÄ™pujÄ™ w stopniu niewiele zmieniajÄ…cym charakter waloru.
KRYTERIA WYBORU OBIEKTÓW STANOWIACYCH PRZYRODNICZY WALOR KRAJOZNAWCZY
Øð Selekcja gatunkowa;
Øð Parametry wielkoÅ›ci;
Øð StaÅ‚ość waloru pod wzglÄ™dem czasu i miejsca wystÄ™powania;
Øð Odporność na zagrożenia;
Øð Unikatowość i popularność.
OSOBLIWOÅšCI FLORY W POLSCE:
Øð Najlepiej zachowane skupisko zabytkowych drzew znajduje siÄ™ w Puszczy
Białowieskiej (Car-Dąb);
Øð DÄ…b Bartek w Bartkowie koÅ‚o Kielc;
Øð Unikatowy obiekt dendrologiczny to okaz sekwoi (drzewo mamutowe) Glinna koÅ‚o
Szczecina;
Øð DÄ™by rogaliÅ„skie.
ROÅšLINY CHRONIONE (podlegajÄ…ce w Polsce ochronie na podstawie  RozporzÄ…dzenia
Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 w sprawie gatunków dziko występujących roślin
objętych ochroną (Dz. U. z dnia 28 lipca 2004 roku)
Øð Brzoza ojcowska;
Øð DÄ™bik oÅ›miopÅ‚atkowy;
Øð Konwalia majowa;
Øð Kosodrzewina;
Øð MikoÅ‚ajek nadmorski;
Øð Cis;
Øð Platan.
POMNIK PRZYRODY  termin ten został wprowadzony przez Humboldta na przełomie XVIII
i XIX wieku, co dało początek kierunkowi konserwatorskiemu w ochronie przyrody.
ARBORETA W POLSCE
Nazwa Aboretum pochodzi od łacińskiego słowa arbor, które oznacza drzewo. Terminem tym
określa się ogrody botaniczne lub jego części, będące kolekcjami drzew i krzewów
uprawianych w celach naukowych lub edukacyjnych. Arboreta nazywane są również
ogrodami dendrologicznymi. W Polsce istnieje 31 ogrodów botanicznych z czego 15 to
arboreta, Rogowskie należy do grupy najcenniejszych, najbogatszych w gatunki i odmiany
drzew i krzewów tego typu ogrodów w Europie.
LEÅšNE ARBORETA W POLSCE:
Øð Glinna;
Øð Wirty;
Øð Kudypy;
Øð Kopna Góra;
Øð PoznaÅ„;
Øð Zielona;
Øð GoÅ‚uchów;
Øð Rogów;
Øð Syców;
Øð Karnieszewice.
ARBORETA PARKOWE W POLSCE:
Øð Kórnik;
Øð Przelewice;
Øð WojsÅ‚owice;
Øð Bolestraszyce;
Øð Sandomierz;
Øð Racibórz;
Øð Powsin.
OSOBLIWOÅšCI FAUNY W POLSCE:
Øð Wiele stanowisk żubrów w kompleksach  Puszcza BiaÅ‚owieska, Bieszczady, Puszcza
Borecka, Puszcza Knyszyńska, lasy wokół Wałcza;
Øð Hodowle żubrów w oÅ›rodkach zamkniÄ™tych  BiaÅ‚owieża, Borki, NiepoÅ‚omice;
Øð NajwiÄ™ksze w Europie Åšrodkowej kompleksy stawowo-Å‚Ä…kowo-leÅ›ne objÄ™to ochronÄ…
jako Rezerwat Stawy Milickie, stanowiący miejsca lęgów i odpoczynku w czasie
przelotu wielu gatunków ptaków wodnych i błotnych (150 gatunków gniazduje, około
50 gatunków przelotnych).
SKAA
KI I GRUPY SKALNE
OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA:
Należą do atrakcyjnych form przyrody nieożywionej. Stanowią wychodnie utworów
wgłębnych, odsłonięte i wymodelowanie w procesie erozji. Zbudowane ze skał osadowych,
piaskowych, wapiennych.
ROZMIESZCZENIE:
Øð Sudety (Góry StoÅ‚owe z Masywem SzczeliÅ„ca Wielkiego i MaÅ‚ego oraz bÅ‚Ä™dnych SkaÅ‚);
Øð Karpaty (Pieniny);
Øð Jura Krakowsko-CzÄ™stochowska od Krakowa po WieluÅ„ (Maczuga Herkulesa
w Pieskowej Skale).
W
WOZY, DOLINY I PRZEA
OMY RZECZNE
Te formy występują w krajobrazie górskim, wyżynnym oraz pojeziernym. Ich geneza wiąże
się z procesami erozyjnymi różnych czynników zewnętrznych zmienności powierzchni ziemi.
Są dowodem procesów geologicznych i morfologicznych.
WYST
POWANIE:
Øð WÄ…wóz Kraków  Dolina KoÅ›cieliska;
Øð WÄ…wóz Homole  Pieniny;
Øð WÄ…wóz Bolechowicki k. Krakowa;
Øð WÄ…wozy lessowe okolic Kazimierza Dolnego;
Øð WÄ…wozy lessowe okolic Sandomierza;
Øð Dolina KoÅ›cieliska w Tatrach Zachodnich;
Øð Dolina PrÄ…dnika w Ojcowskim Parku Narodowym;
Øð Jar rzeki Raduni koÅ‚o Babiego DoÅ‚u;
Øð PrzeÅ‚om rzeki Szum i Sopot.
W
WÓZ  rodzaj głębokiej suchej doliny okresowo odwadnianej, która cechuje się
stromymi, urwistymi zboczami oraz niewyrównanym, wąskim dnie. Powstaje w średnio
spoistych skałach (gliny, lessy, iły) wskutek erozji dennej wód okresowych lub epizodycznych
i z czasem przekształca się w parów.
Øð Dolina KoÅ›cielska jest dolinÄ… walnÄ…, tj. siÄ™ga od podnóża Tatr do ich głównego
grzbietu  grani głównej Tatr.
ANTROPOGENICZNE (KULTUROWE) WALORY
KRAJOZNAWCZE POLSKI
ANTROPOGENICZNY (KRAJOZNAWCZY) WALOR KRAJOZNAWCZY jest to obiekt
materialny oraz elementy ściśle związane z życiem, pracą oraz działalnością człowieka i przez
niego wytwarzane w procesie historycznego rozwoju, stanowiÄ…ce przedmiot zainteresowania
turystów.
KLASYFIKACJA WALORÓW KRAJOZNAWCZYCH ZE WZGL
DU NA GENEZ

Walory krajoznawcze:
Øð Formy pochodzenia naturalnego;
Øð Formy pochodzenia antropologicznego (kulturowego):
-ð Obiekt materialny;
-ð Przejaw kultury duchowej.
RODZAJE ANTROPOLOGICZNYCH WALORÓW KRAJOZNAWCZYCH
1. Muzea i rezerwaty archeologiczne;
2. Muzea etnograficzne, skanseny i ośrodki twórczości ludowej;
3. Zabytki architektury i budownictwa;
4. Muzea sztuki i zbiory artystyczne;
5. Muzea biograficzne;
6. Muzea specjalistyczne i obiekty unikatowe;
7. Obiekty historyczno-wojskowe;
8. Miejsca i muzea martyrologii;
9. Zabytki działalności gospodarczej i techniki;
10. Współczesne imprezy kulturalne;
11. Miejsca pielgrzymkowe.
MIEJSCA PIELGRZYMKOWE
Øð CzÄ™stochowa;
Øð Niepokalanów;
Øð Kalwaria Zebrzydowska;
Øð Stary LicheÅ„;
Øð GietrzwaÅ‚d  Pojezierze Mazurskie;
Øð ÅšwiÄ™ta Lipka  Pojezierze Mazurskie;
Øð MiÄ™dzygórze  Masyw Åšnieżnika;
Øð KodeÅ„;
Øð Bardo ÅšlÄ…skie  Dolny ÅšlÄ…sk;
Øð Wambierzyce  Dolny ÅšlÄ…sk;
Øð Góra ÅšwiÄ™tej Anny  ÅšlÄ…sk Opolski;
Øð Piekary ÅšlÄ…skie  Górny ÅšlÄ…sk;
Øð Kalwaria PacÅ‚awska  Podkarpacie.
MIEJSCOWOŚCI PIELGRZYMKOWE W WOJEWÓDZTWIE POMORSKIM:
-ð Wejherowo;
-ð Wielewo;
-ð Swarzewo;
-ð GdaÅ„sk (Å›w. Wojciech);
-ð Sianowo;
-ð GdaÅ„sk Matemblewo;
-ð Puck.
ÅšWIAT PRAWOSA
AWIA
POLSKI AUTOKEFALICZNY KOŚCIÓA
PRAWOSA
AWNY  jeden z kanonicznych
Kościołów prawosławnych, obejmujący swoją jurysdykcją wszystkie parafie prawosławne na
terenie Polski.
Kościół liczy ok. 600 tys. wiernych i jest drugim pod względem liczebności Kościołem
w Polsce. Opiece tego Kościoła podlegają także prawosławni z Hiszpanii, Portugalii i Brazylii.
Administracyjnie Kościół podzielony jest na sześć diecezji, w skład których wchodzi 250
parafii i osiem monasterów:
Øð Diecezja warszawsko-bielska;
Øð Diecezja biaÅ‚ostocko-gdaÅ„ska;
Øð Diecezja wrocÅ‚awsko-szczeciÅ„ska;
Øð Diecezja łódzko-poznaÅ„ska;
Øð Diecezja przemysko-nowosÄ…decka;
Øð Diecezja lubelsko-cheÅ‚mska.
MIEJSCA PIELGRZYMKOWE:
Øð Katedra Metropolitalna pw. Åšw. Marii Magdaleny w Warszawie;
Øð Cerkiew Å›w. Ducha w BiaÅ‚ymstoku;
Øð Cerkiew w Powroz
niku;
Øð Hajnówka;
Øð Siemiatycze;
Øð Grabarka (góra krzyży);
Øð SÅ‚awatycze;
Øð JabÅ‚eczna n/Bugiem;
Øð Chotyniec;
Øð SupraÅ›l (klasztor i muzeum ikon).
POLSKIE POMNIKI HISTORII
Szczególne miejsce w grupie antropogenicznych walorów krajoznawczych w Polsce zajmują
 polskie pomniki historii , a wśród nich  zabytki dziedzictwa kulturowego i naturalnego
UNESCO.
ZABYTEK  nieruchomość lub rzecz ruchoma, ich części lub zespoły, będące dziełem
człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki, bądz

zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość
historycznÄ…, artystycznÄ… lub naukowÄ….
HISTORYCZNY UKA
AD URBANISTYCZNY LUB RURALISTYCZNY  przestrzenne
założenie miejskie lub wiejskie, zawierające zespoły budowlane, pojedyncze budynki i formy
zaprojektowanej zieleni, rozmieszczone w układzie historycznych podziałów własnościowych
i funkcjonalnych, w tym ulic lub sieci dróg.
ZABYTKI WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO
2808  obiektów nieruchomych zostało wpisanych do rejestru zabytków województwa
pomorskiego (stan na 31.12.2005r.)
Kategorie zabytków:
-ð ZaÅ‚ożenia przestrzenne  58 obiektów;
-ð Obiekty sakralne  471 obiektów;
-ð Obiekty budownictwa obronnego  97 obiektów;
-ð Budowle użytecznoÅ›ci publicznej  209 obiektów;
-ð Zamki  12 obiektów;
-ð PaÅ‚ace  74 obiekty;
-ð Dwory  159 obiektów;
-ð ZieleÅ„  259 obiektów;
-ð Zabudowa folwarczna  223 obiekty;
-ð Budynki gospodarcze  167 obiektów;
-ð Domy mieszkalne  778 obiektów;
-ð Budownictwo przemysÅ‚owe  97 obiektów;
-ð Cmentarze  110 obiektów;
-ð Inne  97 obiektów.
MIASTA O NAJWI
KSZYM NASYCENIU OBIEKTÓW NIERUCHOMYCH WPISANE
DO REJESTRU ZABYTKÓW
Øð GdaÅ„sk  546;
Øð Starogard GdaÅ„ski  109;
Øð Sopot  107;
Øð Kwidzyn  93;
Øð Gdynia  72;
Øð SÅ‚upsk  63;
Øð Nowy Dwór GdaÅ„ski  53.
OCHRONA ZABYTKÓW W POLSCE
Podstawową formą prawnej ochrony zabytków jest rejestr zabytków, prowadzony przez
wojewódzkiego konserwatora zabytków dla zabytków znajdujących się na terenie
województwa.
POLSKIE POMNIKI HISTORII
Øð Rezerwat archeologiczny w Biskupinie;
Øð Kopalnia soli w Bochni;
Øð Zespół klasztoru oo. Paulinów na Jasnej Górze w CzÄ™stochowie;
Øð Zespół katedralny we Fromborku;
Øð Miasto GdaÅ„sk w zasiÄ™gu obwarowaÅ„ XVII wieku;
Øð Westerplatte w GdaÅ„sku;
Øð Katedra pw. WniebowziÄ™cia NajÅ›wiÄ™tszej Marii Panny i Å›w. Wojciecha w Gniez
nie;
Øð Kalwaria Zebrzydowska;
Øð Kazimierz Dolny;
Øð Historyczny zespół miasta Krakowa;
Øð Krzemionki  kopalnie krzemienia z epoki neolitu we wsi Sudół;
Øð Zespół zamku krzyżackiego w Malborku;
Øð Wyspa Ostrów Lednicki na jeziorze Lednickim we wsi Lednogóra;
Øð Stare i Nowe miasto w Toruniu;
Øð Historyczny zespół miasta z traktem królewskim i Wilanowem w Warszawie;
Øð Kopalnia soli w Wieliczce;
Øð Historyczne centrum WrocÅ‚awia;
Øð Zamość w zasiÄ™gu obwarowaÅ„ XIX wieku.
POLSKIE OBIEKTY NA LIÅšCIE ÅšWIATOWEGO DZIEDZICTWA
KULTUROWEGO I NATURALNEGO UNESCO
Øð Stare Miasto Kraków z Wawelem i dzielnicÄ… Kazimierz  Kazimierz jest obecnie
dzielnicą Krakowa, lecz od XIV do początków XIX wieku był samodzielnym miastem
położonym na południe, ale w bezpośredniej bliskości Krakowa, przez wiele wieków
współżyły w nim i przenikały się nawzajem dwie wielkie kultury  żydowska
i chrześcijańska, obecnie jest on częstym miejscem wycieczek turystów i krakowian;
Øð Kopalnia soli w Wieliczce;
Øð BiaÅ‚owieski Park Narodowy;
Øð Obozy zagÅ‚ady Auschwitz-Birkenau;
Øð Stare Miasto w Warszawie;
Øð Stare Miasto w ZamoÅ›ciu;
Øð Zespół staromiejski w Toruniu;
Øð Zamek krzyżacki w Malborku;
Øð Zespół architektoniczny i krajobrazowy w Kalwarii Zebrzydowskiej;
Øð Haczów  znajduje siÄ™ tu drewniany gotycki koÅ›ciół o konstrukcji zrÄ™bowej,
zbudowany pod koniec XVI wieku; wnętrze kościoła zdobi polichromia figuralna
z 1494r.; jest to największy i najstarszy kościół drewniany w Europie;
Øð Blizne;
Øð DÄ™bno PodhalaÅ„skie;
Øð Lipnica Murowana  wieÅ› w Polsce poÅ‚ożona w województwie maÅ‚opolskim
w powiecie bocheńskim w gminie Lipnica Murowana, w środkowej części Pogórza
Wiśnickiego; miejscowość znajduje się na małopolskim Szlaku Architektury
Drewnianej;
Øð SÄ™kowa;
Øð Binarowa;
Øð KoÅ›cioÅ‚y Pokoju:
Kościoły Pokoju w Świdnicy i Jaworze (województwo dolnośląskie) są największymi
drewnianymi budowlami o funkcjach religijnych w Europie. W roku 2001 zostały one
wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
-ð Jawor (43,5 m dÅ‚ugoÅ›ci, 14 m szerokoÅ›ci, 15,7 m wysokoÅ›ci, powierzchnia
budowli 1 180 m2, mieści 6 000 osób);
-ð Åšwidnica (44 m dÅ‚ugoÅ›ci, 30,5 m szerokoÅ›ci, powierzchnia budowli 1 090 m2,
mieści 7 500 osób, z czego 3 000 miejsc siedzących).
Øð Park Mużakowski  jest najwiÄ™kszym i najsÅ‚ynniejszym parkiem stylu angielskiego
w Polsce i Niemczech, zajmuje ok. 5,45 km2 powierzchni po obu stronach rzeki Nysa
A
użycka, która stanowi granicę polsko-niemiecką, centrum parku znajduje się
w niemieckiej miejscowości Bad Muskau.
MUZEA W POLSCE I ICH PODZIAA

1. Muzea i rezerwaty archeologiczne;
2. Muzea etnograficzne, skanseny;
3. Muzea sztuki i zbiory artystyczne;
4. Muzea biograficzne;
5. Muzea specjalistyczne;
6. Muzea martyrologii;
7. Muzea działalności gospodarczej i techniki.
Lub&
1. Muzea narodowe;
2. Muzea archeologiczne;
3. Muzea biograficzne;
4. Muzea etnograficzne i skanseny;
5. Muzea historyczne;
6. Izby pamięci;
7. Miejsca i muzea martyrologii;
8. Muzea przyrodnicze, geologiczne i geograficzne;
9. Muzea sakralne;
10. Muzea sztuki;
11. Muzea techniki i specjalistyczne;
12. Muzea wojskowe;
13. Statki i okręty;
14. Zamki, pałace, dwory.
MUZEA I REZERWATY ARCHEOLOGICZNE
Zabytki archeologiczne są udostępniane dla turystyki w muzeach archeologicznych oraz
w rezerwatach archeologicznych.
Rezerwatem archeologicznym jest miejsce odnalezienia zabytku, odsłoniętego spod warstwy
ziemi i stosowne jego wyeksponowanie.
MUZEA ARCHEOLOGICZNE W POLSCE
Øð Muzeum w Biskupinie;
Øð Muzeum archeologiczne w GdaÅ„sku;
Øð Muzeum archeologiczne w Krakowie;
Øð Muzeum Pierwszych Piastów w Lednicy;
Øð Muzeum Starożytnego Hutnictwa ÅšwiÄ™tokrzyskiego w Nowej SÅ‚upi;
Øð Muzeum ÅšlężaÅ„skie w Sobótce.
Rodzaje obiektów w rezerwatach archeologicznych:
-ð Grodziska;
-ð Cmentarzyska;
-ð Kurhany.
ROZMIESZCZENIE REZERWATÓW ARCHEOLOGICZNYCH W POLSCE
Øð Rezerwat archeologiczny Kultury A
użyckiej w Częstochowie;
Øð Rezerwat archeologiczny w Krzemionkach Opatowskich;
Øð Rezerwat Archeologiczny KrÄ™gi Kamienne w Odrach;
Øð Rezerwat archeologiczny w Szwajcarii.
MUZEA I SKANSENY ETNOGRAFICZNE W POLSCE
Øð Ciechanowiec (woj. podlaskie);
Øð Chorzów (woj. Å›lÄ…skie);
Øð Jurgów (woj. maÅ‚opolskie);
Øð Tokarnia (woj. maÅ‚opolskie);
Øð Kluki (woj. pomorskie);
Øð Kłóbka (woj. kujawsko-pomorskie);
Øð Kolbuszowa (woj. podkarpackie);
Øð Lednica (woj. wielkopolskie);
Øð Lipowiec (woj. maÅ‚opolskie);
Øð Lublin (woj. lubelskie);
Øð Nowy SÄ…cz (woj. maÅ‚opolskie);
Øð Nowogród (woj. podlaskie);
Øð Olcha (woj. lubuskie);
Øð Opole (woj. opolskie);
Øð Olsztynek (woj. warmiÅ„sko-mazurskie);
Øð Pszczyna (woj. Å›lÄ…skie);
Øð Radom (woj. mazowieckie);
Øð Sierpc (woj. mazowieckie);
Øð Tarnowskie Góry (woj. Å›lÄ…skie);
Øð ToruÅ„ (woj. kujawsko-pomorskie);
Øð Wdzydze Kiszewskie (woj. pomorskie);
Øð Zubrzyca Górna (woj. maÅ‚opolskie).
KLASYFIKACJA WALORÓW TURYSTYCZNYCH
1. Geneza:
Øð Walory przyrodnicze;
Øð Walory przyrodniczo-kulturowe;
Øð Walory kulturowe.
2. Pełnione funkcje:
Øð Walory wypoczynkowe;
Øð Walory krajoznawcze;
Øð Walory specjalistyczne.
WALORY TURYSTYCZNE (regionu, szlaku, miejscowości)  zespół elementów środowiska
naturalnego oraz elementów pozaprzyrodniczych, które  wspólnie lub każde z osobna  są
przedmiotem zainteresowań turysty.
UZDROWISKOWE METODY LECZNICZE
FORMY LECZENIA
-ð Balneoterapia;
-ð Peloidoterapia;
-ð Klimatoterapia;
-ð Hydroterapia;
-ð Kinezyterapia;
-ð Fizykoterapia;
-ð ÅšwiatÅ‚olecznictwo;
-ð Elektrolecznictwo;
-ð Magnetoterapia;
-ð Ultradz
więki;
-ð Dieta;
-ð Edukacja zdrowotna;
-ð Farmakoterapia;
-ð Psychoterapia;
-ð Fitoterapia.
WALOR UZDROWISKOWY  zespół cech środowiska naturalnego umożliwiający
uprawianie różnych form turystyki kwalifikowanej, a w przypadku obecności wód
mineralnych i korzystnych warunków klimatycznych  balneoterapii i innych form lecznictwa
uzdrowiskowego.
CZYNNIKI LECZNICTWA
Øð Warunki naturalne;
Øð Inne czynniki Å›rodowiskowe, majÄ…ce korzystny wpÅ‚yw na wyniki Å›wiadczeÅ„
zapobiegawczych i leczniczych.
Czynniki naturalne lecznictwa uzdrowiskowego:
-ð Krajobraz;
-ð Wody lecznicze;
-ð Gazy lecznicze;
-ð Peloidy;
-ð Woda morska;
-ð Warunki klimatyczne.
KRAJOBRAZ  ogół cech przyrodniczych i antropologicznych wyróżniających określony
teren; jest to zespół typowych cech danego terenu.
ROLA KRAJOBRAZU
Krajobraz regionu i miejscowości (nie tylko w uzdrowisku) wywiera istotny wpływ na stan
psychiczny człowieka. Istotna jest percepcja walorów estetycznych środowiska
przyrodniczego. W ich kształtowaniu dominujące znaczenie ma szata roślinna,
a w szczególności formacja drzewiasta.
W zależności od rodzaju zasobów przyrody wyróżnia się różne typy krajobrazów:
Øð Krajobrazy leÅ›ne;
Øð Rolno-leÅ›ne;
Øð Wodno-leÅ›ne;
Øð Wodne;
Øð Górnicze;
Øð Krajobrazy zwiÄ…zane z odnowÄ… siÅ‚ czÅ‚owieka.
Regeneracja sił, a zwłaszcza lecznictwo uzdrowiskowe jest prowadzone na obszarach
o nieprzeciętnych właściwościach naturalnego środowiska. Postulat ten jest zgodny
z programowymi założeniami ochrony krajobrazu w Polsce, przyjętymi przez organy ochrony
przyrody. W zapewnieniu spokoju i kontaktu z pięknem przyrody szczególną rolę odgrywa
krajobraz leśny i leśno-rolny.
WODY LECZNICZE
Wody podziemne w zależności od miejsca zalegania i otoczenia mają różne właściwości
lecznicze. Na stopień mineralizacji i skład chemiczny ma wpływ środowisko skalne, głębokość
złoża i czas przebywania wody w danym miejscu. Czynnikiem klasyfikującym wody jest
procentowa zawartość minerałów, czyli ilość osadu uzyskana z odparowania 1 litra wody.
WODY LECZNICZE  są to wody czerpane lub samowypływające z głębi ziemi, które dzięki
swym właściwościom chemicznym (zależnym od wartości ciał stałych i lotnych) oraz
fizycznym wywierają leczniczy wpływ na ustrój człowieka.
Zasadniczo wody lecznicze dzielÄ… siÄ™ na mineralne i swoiste. Wody lecznicze odznaczajÄ… siÄ™
zawartością co najmniej 1g soli rozpuszczalnych w 1l wody.
Wodami swoistymi określa się takie wody, w których występuje jeden z następujących
składników: pierwiastki farmakodynamiczne, gazy, pierwiastki radoczynne i które mają
wyższe temperatury (co najmniej 20°C na wypÅ‚ywie).
Większość z
ródeł leczniczych występuje na obszarach górskich, szczególnie w Beskidzie
Sądeckim. Znaczne zgrupowanie wiąże się z Karkonoszami i Górami Izerskimi oraz kotliną
KÅ‚odzkÄ….
Pierwiastki farmakodynamiczne:
-ð Jod;
-ð Brom;
-ð Fluor;
-ð Arsen;
-ð Bor;
-ð Å»elazo.
Pierwiastki radoczynne:
-ð Radon;
-ð Sole radonowe;
-ð Inne pierwiastki promieniotwórcze.
Ze względu na przewagę anionów wody lecznicze dzieli się na:
Øð WodorowÄ™glanowe;
Øð Chlorkowe;
Øð Siarczanowe.
Ze względu na większą zawartość kationów wody lecznicze dzieli się na:
Øð Sodowe;
Øð Wapniowe;
Øð Magnezowe.