wd3 art Postawy żywieniowe

Nowiny Lekarskie 2005, 74, 4, 384 388
JOLANTA CZARNOCICSKA1, LIDIA WDOAOWSKA2, JULIUSZ PRZYSAAWSKI3, MAAGORZATA SCHLE-
GEL-ZAWADZKA4, EWA BABICZ-ZIELICSKA5
OCENA POSTAW ŻYWIENIOWYCH POLAKÓW
W ZAKRESIE SPOŻYCIA MLEKA I PRODUKTÓW MLECZNYCH
AN ASSESSMENT OF POLES DIETARY ATTITUDE TO MILK AND DAIRY PRODUCT CONSUMPTION
1
Katedra Higieny Żywienia Człowieka Akademii Rolniczej w Poznaniu
Kierownik: prof. dr hab. Jan Gawęcki
2
Katedra Żywienia Człowieka Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie
Kierownik: prof. dr hab. Jerzy Borowski
3
Katedra i Zakład Bromatologii Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Kierownik: prof. AM dr hab. Juliusz Przysławski
4
Zakład Żywienia Człowieka CM Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie
Kierownik: dr n. farm. Małgorzata Schlegel-Zawadzka
5
Katedra Handlu i Usług Akademii Morskiej w Gdyni
Kierownik: prof. AM dr hab. Ewa Babicz-Zielińska
Streszczenie
Wstęp. Niewystarczające spożycie mleka i jego przetworów stwarza zagrożenie niedoborem wapnia, co może prowadzić w przyszłości do
osteoporozy.
Cel pracy. Analiza preferencji i częstości spożycia produktów mlecznych przez Polaków z różnych grup wiekowych w zależności od płci.
Materiał i metodyka. Badaniami objęto 9339 Polaków w wieku od 13 do 75 lat. Oceniono preferencje i częstość spożycia 13 rodzajów produk-
tów mlecznych.
Wyniki. Do produktów mlecznych bardzo lubianych należały napoje fermentowane owocowe i sery dojrzewające. Stopień lubienia produktów
mlecznych był istotnie uzależniony od wieku i płci badanych osób. Średnia częstość spożycia produktów mlecznych odpowiadała częstości 3 4
razy w tygodniu bądz 1 2 razy w tygodniu . Wiek i płeć badanych osób znamiennie różnicowały częstość spożycia produktów mlecznych.
Stwierdzono istotną współzależność pomiędzy preferencją a częstością spożycia produktów mlecznych zarówno dla populacji ogółem, jak i dla
podgrup respondentów zależnie od ich wieku i płci.
Wnioski. Dokonana ocena postaw żywieniowych w zakresie spożycia mleka i produktów mlecznych sugeruje, że Polacy niedoceniają roli tej
grupy produktów jako zródła istotnych dla zdrowia składników pokarmowych.
SAOWA KLUCZOWE: preferencje, częstość spożycia, mleko, produkty mleczne, młodzież, studenci, dorośli.
Summary
Introduction. Insufficient intake of milk and dairy products creates the risk of deficiency of calcium, which may lead to osteoporosis.
Aim. Analysis of preferences and frequency of intake of dairy products by Poles of various age groups, depending on sex.
Material and methods. The study included 9339 Poles, 13 to 75 years of age. Preferences and intake frequency of 13 types of products were
estimated.
Results. The group of most liked dairy products included fruits, fermented beverages and ripening cheeses. The extent of liking dairy products
was noticeably connected with age and sex of examined people. The average frequency of intake of dairy products was described as 3 4 times
per week or 1 2 times per week . The frequency of intake of dairy products was noticeably connected with age and sex of examined people.
The significant dependences between preferences and intake frequency of dairy products were found for whole community as well as for sub-
groups of respondents divided by age and sex.
Conclusions. The evaluation of food preferences, as far as the intake of diary products is concerned, suggests that Poles underestimate the impor-
tance of this group of products which are essential for proper nutrition.
KEY WORDS: preferences, frequency of intake, milk, dairy products, adolescent, students, adults.
dło witamin B2, A, E i D, a także fosforu, potasu, ma-
Wstęp
gnezu i sodu oraz łatwo strawnego tłuszczu [1, 2].
Produkty mleczne dostarczają od 60% do 80% wap-
Wykorzystanie mleka i jego przetworów w codzien-
nia w całodziennej racji pokarmowej [3, 4], stąd też
nym jadłospisie stanowi podstawowe kryterium prawi-
niewystarczające spożycie mleka i jego przetworów
dłowego odżywiania się ludzi z każdej grupy wiekowej.
stwarza zagrożenie niedoborem wapnia, co może prowa-
Mleko należy do najbardziej wartościowych produktów
dzić w przyszłości do osteoporozy [5, 6]. W odniesieniu
spożywczych w żywieniu ludzi. Zawiera dobrze przy-
do osteoporozy warto podkreślić, że w profilaktyce tej
swajalne białko o wysokiej wartości odżywczej, znaczne
choroby zasadnicze znaczenie ma sposób żywienia w okre-
ilości łatwo przyswajalnego wapnia, stanowi cenne zró-
Ocena postaw żywieniowych Polaków w zakresie spożycia mleka i produktów mlecznych 385
sie dzieciństwa i dojrzewania, ponieważ sprzyja osiągnięciu młodzież, w porównaniu ze studentami i osobami doro-
wysokiej szczytowej masy kostnej [7, 8]. W Polsce ob- słymi, miała istotnie wyższe preferencje w stosunku do
serwuje się niekorzystne zmiany w spożyciu produktów twarożków smakowych i napojów z mleka słodkiego.
mlecznych [9 11], co sprawia, że spożycie wapnia jest Natomiast dorośli, w porównaniu z młodzieżą i studen-
niskie, osiągając w niektórych grupach zaledwie 50% tami, istotnie bardziej lubili sery topione naturalne i ma-
ilości zalecanych [12 14]. ślankę. Wykazano również znamienny wpływ płci na
Badania preferencji, w powiązaniu z analizą częstości stopień lubienia większości analizowanych produktów
spożycia różnych grup produktów, zwłaszcza tych o szcze- mlecznych (tabela 2.). Napoje fermentowane owocowe
gólnym znaczeniu dla zachowania zdrowia, odgrywają i naturalne, sery twarogowe naturalne, twarożki smako-
bardzo ważną rolę w ocenie żywienia. Wyniki tych badań we oraz sery topione smakowe były istotnie bardziej
można wykorzystać do oceny czynników ryzyka chorób preferowane przez dziewczęta i/lub kobiety niż przez
dietozależnych, jak również do kształtowania prawidło- chłopców i/lub mężczyzn. Przeciwstawne wyniki odno-
wych zachowań żywieniowych. Biorąc powyższe pod uwagę towano dla mleka, napojów z mleka słodkiego, serów
celem podjętych badań była analiza preferencji i częstości wędzonych i pleśniowych, a także maślanki.
spożycia produktów mlecznych przez Polaków z różnych Średnia częstość spożycia mleka, napojów fermen-
grup wiekowych w zależności od płci. towanych owocowych i naturalnych oraz serów dojrze-
wających i twarogowych naturalnych odpowiadała czę-
Materiał i metodyka
stości 3 4 razy w tygodniu , zaś pozostałych
produktów mlecznych odpowiadała częstości 1 2 razy
Badania przeprowadzono w latach 2001 2003 w
w tygodniu (tabela 3.), co bez wątpienia nie jest zgodne
grupie 9339 Polaków w wieku od 13 do 75 lat, stosując
z zaleceniami profilaktyki żywieniowej [6]. Zbliżone
przypadkowy ich dobór. Objęto nimi młodzież szkolną,
wyniki, dotyczące częstości spożycia mleka i produktów
studentów i osoby dorosłe mieszkające w 6 makroregio-
mlecznych przez różne grupy polskich konsumentów,
nach Polski: Kaszubach, Kujawach, Małopolsce, Pomo-
otrzymali także inni autorzy [16 18]. Stwierdzono istot-
rzu Zachodnim, Warmii i Wielkopolsce.
ny wpływ wieku na częstość spożycia niemal wszystkich
Oceniono preferencje i częstość spożycia 13 rodza-
analizowanych produktów mlecznych, przy czym więk-
jów produktów mlecznych. Badanie preferencji prze-
szość z nich była częściej spożywana przez młodzież niż
prowadzono w oparciu o 5-punktową skalę hedoniczną,
przez studentów i osoby dorosłe. Jedynie sery wędzone
zawierającą oznaczenia brzegowe od bardzo nie lubię
były częściej spożywane przez studentów, a maślanka
do bardzo lubię oraz neutralne pole ani lubię, ani nie
i sery pleśniowe przez osoby dorosłe, w porównaniu
lubię . Do określenia częstości spożycia również zasto-
z pozostałymi grupami wiekowymi respondentów. Wy-
sowano skalę 5-punktową z następującymi oznaczenia-
kazano również znamienny wpływ płci na częstość spo-
mi: nigdy , rzadko , 1 2 razy w tygodniu , 3 4 razy
życia niektórych analizowanych produktów mlecznych
w tygodniu i codziennie .
(tabela 4.). Mleko, napoje z mleka słodkiego, kefir, ma-
Uzyskane wyniki przeliczono na skalę w zakresie
ślanka i sery pleśniowe były istotnie częściej spożywane
0� punktów. Wyznaczono podstawowe parametry
�100
�
�
przez chłopców i/lub mężczyzn niż przez dziewczęta
statystyczne, tj. średnią preferencję i średnią częstość spo-
i/lub kobiety. Odwrotny wynik zaobserwowano dla na-
żywania badanych produktów z odchyleniami standardo-
pojów fermentowanych owocowych.
wymi, które wykorzystano do utworzenia szeregów prefe-
Stwierdzono istotną współzależność pomiędzy śred-
rencyjnych tych produktów według malejącej preferencji
nią preferencją a częstością spożycia produktów mlecz-
oraz do uszeregowania analizowanych produktów według
nych zarówno dla populacji ogółem, jak i dla podgrup
malejącej częstości ich spożycia. Analizę statystyczną prze-
respondentów zależnie od ich wieku i płci (�K = 0,74 �
prowadzono z użyciem testu Kruskala-Wallisa (K-W)
0,82; tabela 5.). Istniejące powiązania między preferen-
i Kołmogorowa-Smirnowa (K-S) oraz współczynnika kore-
cjami produktów mlecznych a częstością ich spożywania
lacji Tau-Kendalla [15]. Obliczenia wykonano programem
potwierdzają zarówno prace tego samego zespołu autor-
komputerowym STATISTICA PL v.6.0.
skiego [21, 22], jak i innych badaczy [17, 18]. Warto
Wyniki i dyskusja
nadmienić, że średnie preferencje większości produktów
mlecznych były nieco wyższe niż średnia częstość spo-
Napoje fermentowane owocowe i sery dojrzewające
życia tych produktów. Wyjątkiem w tym względzie było
okazały się bardzo lubiane (81 i 80 pkt.), maślanka i sery
mleko, które nie było bardzo lubiane, ale za to najczę-
pleśniowe obojętne pod względem preferencji (54 i 49
ściej spożywane. Należy jednak pamiętać, że deklarowa-
pkt.), a pozostałe produkty mleczne zostały ocenione
ne preferencje i częstość spożycia mleka i produktów
jako lubiane przez ogół respondentów (tabela 1.). Po-
mlecznych niekoniecznie mają odzwierciedlenie w rze-
dobne tendencje zaobserwowano w innych badaniach
czywistym spożyciu tej grupy produktów. Zdaniem
prowadzonych w naszym kraju (16 20). Stwierdzono
Jeżewskiej-Zychowicz [23], największe rozbieżności mię-
istotny wpływ wieku na stopień lubienia wszystkich
dzy deklarowanymi preferencjami i częstością spożycia
analizowanych produktów mlecznych, przy czym więk-
produktów mlecznych a wielkością ich spożycia dotyczą
szość z tych produktów była bardziej preferowana przez
mlecznych napojów fermentowanych.
studentów niż przez młodzież i osoby dorosłe. Z kolei
386 J. Czarnocińska i inni
Tab. 1. Średnia preferencja produktów mlecznych w populacji ogółem i w zależności od grupy wiekowej respondentów
Ogółem Młodzież Studenci Dorośli Test
Produkty
N = 9339 N = 3710 N = 3000 N = 2629 K-W
Napoje fermentowane owocowe 81 ą 24,5 82 ą 23,5 84 ą 23,1 75 ą 26,2 < 0,0001
Sery dojrzewające 80 ą 22,0 78 ą 23,7 84 ą 19,1 79 ą 22,2 < 0,0001
Ser twarogowy naturalny 77 ą 23,9 73 ą 25,5 81 ą 21,8 77 ą 23,3 < 0,0001
Mleko 73 ą 27,1 74 ą 27,5 75 ą 27,0 71 ą 26,6 < 0,0001
Napoje fermentowane naturalne 67 ą 27,8 66 ą 27,6 69 ą 28,1 65 ą 27,7 < 0,0001
Twarożki smakowe 67 ą 27,1 68 ą 27,6 67 ą 26,7 65 ą 26,9 < 0,001
Sery topione smakowe 65 ą 28,0 63 ą 30,3 66 ą 26,4 65 ą 26,6 < 0,01
Napoje z mleka słodkiego 64 ą 28,8 71 ą 27,7 60 ą 28,5 59 ą 28,4 < 0,0001
Sery topione naturalne 63 ą 26,2 62 ą 27,9 63 ą 25,1 65 ą 24,9 < 0,01
Sery wędzone 60 ą 30,1 52 ą 30,8 67 ą 28,3 61 ą 28,7 < 0,0001
Kefir 60 ą 29,1 55 ą 29,6 64 ą 28,7 62 ą 27,7 < 0,0001
Maślanka 54 ą 31,4 49 ą 32,2 55 ą 31,4 60 ą 29,3 < 0,0001
Sery pleśniowe 49 ą 33,9 40 ą 32,7 55 ą 33,8 53 ą 33,2 < 0,0001
Tab. 2. Średnia preferencja produktów mlecznych w zależności od grupy wiekowej i płci respondentów
Test Test Test
Młodzież Studenci Dorośli
K-S K-S K-S
Produkty
DZ CH K M K M
N = 1971 N = 1739 N = 1712 N = 1288 N = 1517 N = 1112
Napoje fermentowane 82 ą 24,1 82 ą 22,8 ni 85 ą 23,9 83 ą 22,0 < 0,001 77 ą 25,8 71 ą 26,5 < 0,001
owocowe
Sery dojrzewające 77 ą 24,2 78 ą 23,1 ni 84 ą 18,7 83 ą 19,6 ni 79 ą 22,6 78 ą 21,5 ni
Ser twarogowy naturalny 74 ą 25,4 72 ą 25,4 <0,01 84 ą 21,1 78 ą 22,2 < 0,001 79 ą 23,2 74 ą 23,2 < 0,001
Mleko 72 ą 28,4 76 ą 26,4 <0,01 73 ą 27,9 77 ą 25,4 < 0,01 71 ą 27,2 72 ą 25,6 ni
Napoje z mleka słodkiego 69 ą 28,0 73 ą 27,3 <0,01 58 ą 28,9 62 ą 27,9 ni 58 ą 29,3 60 ą 27,2 ni
Twarożki smakowe 68 ą 27,5 67 ą 27,7 ni 68 ą 27,0 66 ą 26,1 < 0,001 66 ą 27,4 64 ą 26,1 ni
Napoje fermentowane
naturalne 66 ą 27,5 66 ą 27,8 ni 69 ą 8,4 68 ą 27,6 ni 66 ą 28,3 64 ą 26,9 < 0,05
Sery topione smakowe 63 ą 30,1 63 ą 30,4 ni 68 ą 26,3 64 ą 26,2 < 0,001 66 ą 27,3 65 ą 25,7 ni
Sery topione naturalne 63 ą 27,9 62 ą 28,0 ni 63 ą 25,3 63 ą 24,8 ni 65 ą 25,3 65 ą 24,2 ni
Kefir 55 ą 29,5 55 ą 29,7 ni 64 ą 29,0 64 ą 28,3 ni 61 ą 28,4 63 ą 26,8 ni
Sery wędzone 50 ą 30,8 53 ą 30,6 < 0,05 67 ą 28,6 68 ą 27,8 ni 62 ą 28,7 61 ą 28,7 ni
Maślanka 48 ą 31,9 51 ą 32,5 ni 55 ą 31,4 56 ą 31,3 ni 59 ą 30,0 62 ą 28,3 < 0,05
Sery pleśniowe 39 ą 32,6 42 ą 32,6 < 0,001 55 ą 35,0 55 ą 32,3 ni 54 ą 34,3 53 ą 31,7 ni
Tab. 3. Średnia częstość spożycia produktów mlecznych w populacji ogółem i w zależności od grupy wiekowej respondentów
Ogółem Młodzież Studenci Dorośli Test
Produkty
N = 9339 N = 3710 N = 3000 N = 2629 K-W
Mleko 73 ą 26,7 74 ą 27,6 71 ą 25,5 72 ą 26,7 < 0,0001
Napoje fermentowane owocowe 68 ą 21,2 71 ą 21,0 68 ą 19,6 64 ą 22,3 < 0,0001
Sery dojrzewające 68 ą 20,4 69 ą 22,4 69 ą 18,5 67 ą 19,5 < 0,0001
Ser twarogowy naturalny 64 ą 20,6 64 ą 23,5 64 ą 18,2 64 ą 19,2 ni
Napoje fermentowane naturalne 63 ą 25,2 64 ą 26,1 63 ą 24,3 63 ą 24,9 < 0,001
Twarożki smakowe 59 ą 25,9 60 ą 24,9 58 ą 26,3 58 ą 26,6 < 0,01
Sery topione naturalne 59 ą 25,6 58 ą 27,1 59 ą 25,6 60 ą 23,6 ni
Napoje z mleka słodkiego 56 ą 29,5 60 ą 25,7 53 ą 31,8 54 ą 30,9 < 0,0001
Sery topione smakowe 56 ą 27,7 55 ą 29,9 57 ą 25,9 56 ą 26,5 ni
Kefir 55 ą 30,1 54 ą 32,6 57 ą 28,3 56 ą 28,4 ni
Sery wędzone 52 ą 31,3 46 ą 33,4 57 ą 28,6 53 ą 30,1 < 0,0001
Maślanka 47 ą 33,8 44 ą 35,0 46 ą 34,3 53 ą 31,0 < 0,0001
Sery pleśniowe 40 ą 35,2 35 ą 35,4 42 ą 35,2 44 ą 34,0 < 0,0001
Ocena postaw żywieniowych Polaków w zakresie spożycia mleka i produktów mlecznych 387
Tab. 4. Średnia częstość spożycia produktów mlecznych w zależności od grupy wiekowej i płci respondentów
Test Test Test
Produkty Młodzież Studenci Dorośli
K-S K-S K-S
DZ CH K M K M
N = 1971 N = 1739 N = 1712 N = 1288 N = 1517 N = 1112
Mleko 73 ą 27,6 76 ą 27,5 < 0,05 72 ą 26,3 71 ą 24,4 ni 72 ą 27,3 72 ą 25,8 ni
Napoje fermentowane 71 ą 21,1 72 ą 20,9 ni 69 ą 20,7 66 ą 17,9 < 0,001 65 ą 21,4 62 ą 23,4 ni
owocowe
Sery dojrzewające 69 ą 22,5 69 ą 22,4 ni 69 ą 18,4 68 ą 18,5 ni 67 ą 19,2 67 ą 19,9 ni
Ser twarogowy naturalny 65 ą 22,6 63 ą 24,3 ni 65 ą 18,3 63 ą 17,9 ni 65 ą 18,6 63 ą 19,8 ni
Napoje fermentowane 64 ą 26,3 64 ą 25,9 ni 63 ą 25,0 63 ą 23,4 ni 64 ą 24,5 61 ą 25,3 ni
naturalne
Twarożki smakowe 61 ą 24,4 60 ą 25,5 ni 58 ą 26,1 58 ą 26,6 ni 58 ą 26,4 58 ą 26,9 ni
Napoje z mleka słodkiego 59 ą 25,9 61 ą 25,4 ni 51 ą 32,8 56 ą 30,3 < 0,001 53 ą 31,1 54 ą 30,6 ni
Sery topione naturalne 58 ą 27,1 58 ą 27,1 ni 59 ą 26,1 59 ą 24,9 ni 60 ą 23,8 60 ą 23,3 ni
Sery topione smakowe 55 ą 29,9 55 ą 29,8 ni 58 ą 25,4 57 ą 26,7 ni 57 ą 26,2 56 ą 27,0 ni
Kefir 52 ą 33,6 56 ą 31,2 < 0,001 56 ą 28,9 58 ą 27,6 ni 55 ą 28,9 58 ą 27,6 ni
Sery wędzone 45 ą 33,7 47 ą 33,1 ni 57 ą 28,9 58 ą 28,2 ni 53 ą 30,0 53 ą 30,3 ni
Maślanka 43 ą 35,1 46 ą 34,7 < 0,05 45 ą 34,5 47 ą 34,1 ni 51 ą 31,7 55 ą 29,8 < 0,05
Sery pleśniowe 32 ą 35,1 37 ą 35,6 < 0,01 41 ą 35,2 43 ą 35,3 ni 43 ą 34,1 45 ą 33,9 ni
Tab. 5. Korelacja pomiędzy średnią preferencją a częstością spożycia produktów mlecznych w populacji ogółem oraz w zależności
od grupy wiekowej i płci respondentów
Współczynnik korelacji
Grupa populacyjna
Tau-Kendalla poziom istotności
Ogółem 0,82 < 0,0001
Młodzież 0,82 < 0,0001
Dziewczęta 0,82 < 0,0001
Chłopcy 0,79 < 0,001
Studenci 0,74 < 0,001
Kobiety 0,79 < 0,001
Mężczyzni 0,77 < 0,001
Dorośli 0,77 < 0,001
Kobiety 0,77 < 0,001
Mężczyzni 0,77 < 0,001
Piśmiennictwo
Wnioski
1. Do produktów mlecznych bardzo lubianych nale- 1. Gawęcki J., Hryniewiecki L. (red.): Żywienie człowieka. Pod-
stawy nauki o żywieniu. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa
żały napoje fermentowane owocowe i sery dojrzewające.
2003.
Stopień lubienia produktów mlecznych był istotnie uza-
2. Nadolna I., Kunachowicz H., Przygoda B. i wsp.: Mleko
leżniony od wieku i płci badanych osób.
a zdrowie. Wyd. IŻŻ, Warszawa 2002.
2. Wykazano zbyt niską częstość spożycia mleka i pro-
3. Rogalska-Niedzwiedz M., Charzewska J., Chwojnowska Z.
duktów mlecznych. Wiek i płeć badanych osób znamiennie
i wsp.: yródła wapnia w dietach kobiet. Żyw. Człow. Metab.,
różnicowały częstość spożycia produktów mlecznych.
2003, 30, 411 417.
3. Stwierdzono istotną współzależność pomiędzy
4. Wądołowska L., Szymelfejnik E.J., Cichon R.: Dairy products
preferencją a częstością spożycia produktów mlecznych
as a source of the chosen nutrients in female students weekly
zarówno dla populacji ogółem, jak i dla podgrup respon- food rations. Pol. J. Natur. Sc., 2002, 11, 225 234.
5. Masi L., Bilezikian J.P.: Osteoporosis: new hope for the fu-
dentów zależnie od ich wieku i płci.
ture. Int. J. Fertil. Women Med., 1997, 42, 245 254.
4. Dokonana ocena postaw żywieniowych w zakresie
6. WHO Technical Report Series No 916. Diet, nutrition and
spożycia mleka i produktów mlecznych sugeruje, że
prevention of chronic diseases. Geneva 2003.
Polacy niedoceniają roli tej grupy produktów jako zródła
7. Kalkwarf H.J., Khoury J.C., Lanphear B.P.: Milk intake dur-
istotnych dla zdrowia składników pokarmowych.
ing childhood and adolescence, adult bone density and osteo-
porotic fractures in US women. Am. J. Clin. Nutr., 2003, 77,
257 265.
388 J. Czarnocińska i inni
8. Rogalska-Niedzwiedz M., Charzewska J., Wajszczyk B. 17. Flaczyk E., Górecka D., Szczepaniak B i wsp.: Preferencje
i wsp.: Wpływ zawartości wapnia na gęstość mineralną kości i częstotliwość spożycia mleka i jego przetworów wśród mło-
dziewcząt i młodych kobiet. Żyw. Człow. Metab., 2000, 27, dzieży szkół ponadpodstawowych w Koninie. Żyw.
Supl., 58 61. Człow. Metab., 2003, 30, 160 164.
9. Augustyniak U., Brzozowska A.: Sposób żywienia młodzieży 18. Jeżewska-Zychowicz M.: Preferences and consumption fre-
w Polsce na podstawie piśmiennictwa z ostatnich 10 lat quency of milk and milk products among adolescents aged
(1990 2000). Roczn. PZH, 2002, 4, 399 406. 13 15 years and their mothers. Pol. J. Food Nutr. Sci., 2005,
10. Gronowska-Senger A.: Zachowania żywieniowe Polaków w 14/55, 97 102.
świetle zaleceń FAO/WHO z 2003 roku. W: Konsument 19. Maruszewska M., Bolesławska I., Przysławski J.: Preferencje
żywności i jego zachowania w warunkach polskiego członko- i czynniki wyboru produktów mlecznych wśród osób do-
stwa w Unii Europejskiej. Wyd. SGGW, Warszawa 2005, 43 rosłych z regionu Wielkopolski. Żyw. Człow. Metab., 2003,
49. 30, 165 170.
11. Górnicka M., Gronowska-Senger A.: Zmiany w spożyciu 20. Maruszewska M., Przysławski J., Bolesławska I.: Preferencje
podstawowych grup produktów spożywczych w latach 1980- młodzieży akademickiej w zakresie spożycia mleka i prze-
2000 w polskich gospodarstwach domowych. W: Konsument tworów mlecznych. Żyw. Człow. Metab., 2001, 28, Supl.,
żywności i jego zachowania w warunkach polskiego członko- 410 417.
stwa w Unii Europejskiej. Wyd. SGGW, Warszawa 2005, 21. Przysławski J., Wądołowska L., Schlegel-Zawadzka M.
201 206. i wsp.: Zastosowanie metody analizy skupień w ocenie za-
12. Duda G., Przysławski J.: Dietary risk factors for osteoporosis chowań żywieniowych młodzieży. Żyw. Człow. Metab., 2002,
in the elderly. Pol. J. Food Nutr. Sci., 2002, 11/52, 87 91. 29, Supl., 319 327.
13. Ołtarzewski M., Szponar L., Rychlik E.: Spożycie wapnia 22. Wądołowska L., Przysławski J., Czarnocińska J. i wsp.: Za-
wśród dzieci i młodzieży w Polsce. Żyw. Człow. Metab., 2003, stosowanie sieci neuronowych w przewidywaniu częstości
30, 278 283. spożycia produktów mlecznych w oparciu o ich preferencje
14. Szponar L. Ołtarzewski M., Rychlik E.: Zawartość wybranych pokarmowe i ważkość czynników wyboru. Żyw. Człow. Me-
witamin i składników mineralnych w całodziennym pożywie- tab., 2002, 29, Supl., 328 333.
niu Polaków. Żyw. Człow. Metab., 2002, 29, Supl., 114 118. 23. Jeżewska-Zychowicz M.: Wpływ preferencji na konsumpcję
15. Dobosz M.: Wspomagana komputerowo statystyczna analiza mleka i przetworów mlecznych wśród młodzieży w wieku
wyników badań. Akad. Oficyna Wyd. EXIT, Warszawa 2001. 13 15 lat. Acta Sci. Pol. Technologia Alimentaria, 2004, 3,
16. Babicz-Zielińska E., Wądołowska L., Schlegel-Zawadzka M. 171 182.
i wsp.: Preferencje i spożycie mleka i jego przetworów wśród 24. Badania finansowano w ramach projektu KBN Nr 6 P06G
młodzieży szkolnej. W: Konsument żywności i jego zacho- 01520, badania Polish Food Preferences Study (POFPRES).
wania rynkowe. Wyd. SGGW, Warszawa 2000, 254 257.

Wyszukiwarka