Witaj! Cóż, nie jestem dobry w pisaniu przedmowy. Ja jestem tutaj aby uczyć Ciebie w jaki sposób można tworzyć własne programy. Ty jesteś tutaj żeby się tego nauczyć. Na samym początku będziesz się uczył absolutnych podstaw programowania. Ja postaram przeprowadzić Cię przez to tak abyś wszystko jak najlepiej zrozumiał. Wiadomo, że programowanie nie jest łatwe, ale ja postaram się aby to było dla Ciebie wspaniałą przygodą, którą będziesz mile wspominał...
Czym jest Delphi i skąd go wziąć?
Jeżeli czytasz tą książkę to zapewne wiesz czym jest Delphi, prawda? Na wszelki wypadek wyjaśnię. Otóż Delphi jest wizualnym językiem programowania opartym na języku Pascal. Jak zapewne wiesz Turbo Pascal jest bardzo popularnym językiem służącym do programowania pod DOSa. Firma Borland postanowiła tak przekształcić ten język, aby można go było wykorzystać pod platformę Windows. I tak powstało Delphi 1. Natychmiast zyskało popularność gdyż jest to język typu RAD, czyli do szybkiego tworzenia aplikacji. Jak już wcześniej wspomniałem jest to język wizualny więc w dużym stopniu tworzenie aplikacji opiera się na "budowaniu". Delphi można kupić na stronie Internetowej firmy Borland. Adres: www.borland.pl Od razu chciałbym wyjaśnić, że nie ma czegoś takiego jak "kompilator Delphi". Osoby programujące w C++ mają duży wybór kompilatorów począwszy od DJGPP do Visual C++ lub C++ Builder. Delphi jest tylko jeden!
Kompilator - jest to program, który potrafi przekształcić zwykły plik tekstowy z komendami na program! Tak, tak. Nowoczesne kompilatory tak jak ten w Delphi potrafią najpierw wykryć błędy programisty i wyświetlić je, a jeżeli wszystko będzie dobrze to dopiero wtedy skompilować program, czyli przekształcić do postaci wykonywalnej, czyli pliku EXE. Niniejsza książka pisana jest na podstawie Delphi w wersji 5. Większość komend jednak powinna działać także w starszych wersjach ( np. 2.0 ), ale jeżeli nie będzie działać to poinformuje o tym.
Wygląd Delphi
Zainstalowałeś już swoje Delphi? Tak? Instalacja przebiegła bezproblemowo? No to możemy zaczynać! Uruchom je z menu Start -> Programy -> Borland Delphi -> Delphi. Po kilku (- kilkunastu? ) sekundach na ekranie Twojego monitora powinno pokazać się taki coś: Na początku może przerazić Cię tak duża ilość ikon, menu, pasków, okien i innych. Pamiętam jak sam po raz pierwszy uruchomiłem Delphi to także nie wiedziałem z czym do czego. Ale nie martw się - do wszystkiego powoli dojdziemy. Na samym początku nazwijmy wszystko. Okienko po lewej stronie ( to takie wąskie ) nazywa się Inspektorem Obiektów. To większe na samym środku to formularz, potocznie zwany formą. To jest Twoja aplikacja! Tak, tak, Delphi jest językiem wizualnym więc podczas projektowania masz "podgląd" jak będzie Twój program wyglądał po uruchomieniu. Ten taki pasek u góry z zakładkami to paleta komponentów. A te małe ikonki to komponenty. To, co jest pod formularzem to edytor kodu. Nie martw się - zaraz wszystko wyjaśnię.
Paleta komponentów
Na palecie komponentów na poszczególnych zakładkach znajdują się komponenty. Komponent - inaczej obiekt. Programowanie w Delphi jest o tyle łatwe, że mamy już gotowe "klocki". Te klocki to właśnie komponenty. Wykonują one zwyczajnie jakąś czynność za nas - nie musimy tego robić i tym samym tworzenie aplikacji trwa szybciej.
Inspektor Obiektów
To okienko po lewej stronie służy do określania właściwości komponentu. Każdy komponent ma jakieś właściwości, które określają jego zachowanie, wygląd. To właśnie określone jest w Inspektorze Obiektów. Ja w tabelce poniżej wymienię tylko najważniejsze właściwości:
Właściwość Opis
Left, Top, Width, Height Położenie komponentów. Lewa, Góra, Wysokość, Szerokość
Caption Niektóre komponenty posiadają tą właśnie właściwość. Określa ona tekst, który widniał będzie na komponencie.
Name Zawiera unikalną dla każdego komponentu nazwę.
Font Po naciśnięciu na krzyżyk znajdujący się po lewej stronie nazwy rozwiną się dalsze właściwości określające czcionkę używaną przez komponent.
Enabled Określa, czy komponent będzie aktywny, czy też nie.
Visible Jeżeli właściwość ma wartość TRUE to komponent będzie widoczny podczas działania programu. Jeżeli FALSE to nie będzie widoczny.
Edytor kodu
Nie oszukujmy się. Programowanie nie jest proste ( mam nadzieje, że po tym oświadczeniu nie zrezygnujesz :)). Nie opiera się wyłącznie na budowaniu klocków, ale także na pisaniu. I to właśnie pisanie jest najważniejsze. Tym jednak zajmiemy się później. Do edytora kodu możesz się przełączyć naciskając klawisz F12, albo po prostu klikając na okienko zakrywające się pod formularzem. Co widzisz w tym okienku? Parę niezrozumiałych słów. Nie martw się! Wszystko z czasem stanie się zrozumiałe.
Pierwszy program
To co? Dosyć już tego gadania prawda? Pewnie chciałbyś już napisać swój pierwszy program. Wybierając z menu File pozycję Close All. Spowoduje to zamknięcie dotychczasowego projektu. Edytor kodu oraz formularz zniknął prawda? Teraz żeby otworzyć nowy projekt z menu File wybierasz New Application. Delphi stworzył znów czysty formularz. Formularz możesz rozciągać oraz przesuwać jak zwykłe okno. Ja np. bardzo je zwęziłem. Teraz trzeba jakoś ten projekt nazwać. Mhhhh. Powiedzmy, że w Inspektorze Obiektów w polu Caption wpiszesz: "Pierwszy program". Ten tekst pojawi się na pasku tytułowym formy. W polu Name możesz wpisać nazwę formularza. Podczas programowania staraj się przestrzegać reguł. Reguła nakazuje żeby nazwa formularza głównego miała nazwę: "MainForm". ( jest to reguła, która stosowana jest w firmie Borland ). Dobrze, co teraz? Co by tutaj zrobić? Może jakiś tekst na formularzu? Do tego potrzebny będzie komponent Label. Komponent ten jest bardzo prosty bo wyświetla tylko tekst ( zwykła etykieta ). Komponent ten znajduje się w palecie komponentów na zakładce Standard. Komponent Label oznaczony jest literką "A". Kliknij na nią raz. Teraz przenieś kursor nad formularz i w dowolnym miejscu kliknij także raz. Na formularzu powinien się pojawić napis Label1. Komponent możesz także przeciągać, przesuwać, zmieniać rozmiary. Wszystko odbywa się metodą "naciśnij-przesuń-puść". Ja swój komponent umieściłem mniej więcej na środku formy. Teraz jeżeli masz zaznaczony ten właśnie komponent to w Inspektorze Obiektów będą wyświetlone właśnie jego właściwości. We właściwości Caption wpisz tekst - np. "To jest pierwszy program". Teraz wypadałoby pobawić się właściwością Font żeby zwiększyć czcionkę. Klikając na krzyżyku obok napisu Font rozwiną się kolejne właściwości. Wybierz czcionkę używaną przez komponent. Jeżeli klikniesz na Name to po prawej stronie pojawi się strzałka po której naciśnięciu rozwinie się lista czcionek. Ja wybrałem Arial Black. W polu Size określający wielkość czcionki - ja wpisałem 12. Dobrze. Program jest gotowy! Co? Zdziwiony? Tak, program jest już gotowy - możesz go uruchomić naciskając klawisz F9. Parę sekund Delphi będzie kompilował Twój program, a następnie go uruchomi. To jest już gotowa aplikacja. Wypadałoby zachować swój pierwszy program chociażby na pamiątkę. Z menu File wybierz Save All. Omówmy się, że każdy projekt będziesz zapisywał w osobnym katalogu. Stwórz więc np. na pulpicie katalog "Delphi - programy", a w nim jeszcze jeden katalog "Pierwszy". Najpierw Delphi poprosi Cię o podanie nazwy formularza. Jako, że jest to formularz główny wpisz nazwę "MainFrm". Następnie będziesz musiał wpisać nazwę projektu. Ja wpisałem "pierwszy". Ok, program jest już zapisany. Wejdź teraz do katalogu, w którym zapisałeś swój program. Znajdziesz tam parę plików. Ale nie ma tam pliku EXE, co jest? Po zapisaniu jeżeli chcesz, aby plik EXE został zbudowany musisz program skompilować jeszcze raz. W Delphi z menu Project wybierz Build pierwszy. To spowoduje zbudowanie pliku EXE. Jest to pierwszy Twój program. Możesz być z siebie dumny. Nie pytaj mnie dlaczego plik EXE zajmuje 291 kB ( kompilując Delphi 5 ). O to należy zapytać twórców Delphi. Oto opis plików: - *.pas - Jest to plik zawierający kod źródłowy formularza. - *.dmf - w tym pliku przechowywane są dane dotyczące formularza ( np. jakie komponenty są umieszczone na formularzu, jaka jest ich pozycja ). - *.dcu - jest to skompilowany plik formularza - *.dpr - plik główny programu. - *.cfg - zawiera opcje Delphi, a konkretnie ustawienia kompilatora. - *.dof - opcje projektu. - *.res - są to tzw. zasoby. O zasobach będziemy mówili w dalszej części książki. Jeżeli np. chcesz kody źródłowe wysłać kumplowi, który ma Delphi to nie musisz wysyłać mu wszystkich plików. Konieczne są tylko pliki: pas, dfm, res, dpr. Tak więc pozostałe możesz usunąć - podczas kolejnego kompilowania te pliki ponownie zostaną stworzone. Dodatkowo oprócz tych plików zapisywane są tzw., pliki zapasowe, które także możesz usunąć. Są to pliki które w rozszerzeniu mają znak ~. Żeby wyłączyć tworzenie plików zapasowych w Delphi z menu Tools wybierasz Editor Options, a następnie klikasz na zakładkę Display. Na niej odznaczasz pozycje "Create Backup Files".
Podsumowanie
W tym rozdziale poznałeś absolutne podstawy Delphi. Nie napisałeś jeszcze żadnego kodu. Przedstawiłem Ci absolutne podstawowe rzeczy jakie powinieneś wiedzieć co do programowania. Szerzej te wszystkie rzeczy omówione będą później.