ERGONOMIA - WSTP Współczesny człowiek spędza większość swojego czasu w otoczeniu różnego rodzaju urządzeń technicznych, tworzących sztuczne środowisko. Urządzenia te nie powstają bowiem w sposób naturalny w przyrodzie, ale są wytworem świadomej działalności człowieka i posiadającym dwa oblicza: pozytywne i negatywne. ERGONOMIA - WSTP Stwarza to potrzebę projektowania, wytwarzania i korzystania ze środków wytwarzania i korzystania ze środków technicznych w taki sposób, aby maksymalizować korzyści, a minimalizować ujemne skutki dla człowieka i jego otoczenia. ERGONOMIA - WSTP Rozwój techniki powinien bowiem przyczyniać się do poprawy warunków życia człowieka rozumianych jako coraz lepsze możliwości zaspokojenia różnorodnych potrzeb zdrowotnych i rozwojowych człowieka. człowieka. W tym celu należy określić i stosować kryteria projektowania i i stosowania rozwiązań technicznych i organizacyjnych, pozwalających na traktowanie człowieka jako podmiotu w systemie człowiek projekt techniczny. CO TO JEST ERGONOMIA Prawie sto lat pózniej i zapewne niezależnie termin ten został ustalony w Wielkiej Brytanii, gdzie w 1949 roku powstało Ergonomiczne Towarzystwo Naukowe. Ergonomiczne Towarzystwo Naukowe. Jako dziedzina działalności praktycznej powstała w formie zalążkowej w okresie II wojny światowej. Zwiększająca się liczba chorób cywilizacyjnych i zawodowych, wynikających z hipokinezji (pogorszenie czynności ruchowych, które polega na uogólnionym albo ograniczonym spowolnieniu i zubożeniu albo ograniczonym spowolnieniu i zubożeniu ruchów), monotypowości i monotonności procesu pracy niewątpliwie istotnie przyczynia się do coraz większego zainteresowania dorobkiem teoretycznym i praktycznym ergonomii. Ergonomia określa stosunki powstające między człowiekiem a jego zajęciem, sprzętem i środowiskiem w najszerszym tego słowa znaczeniu, włączając w to sytuacje słowa znaczeniu, włączając w to sytuacje związane z pracą, zabawą, rekreacją i podróżą Ergonomia zmierza do dostosowania narzędzi, maszyn, urządzeń, technologii materialnego środowiska pracy i życia oraz przedmiotów powszechnego użytku do przedmiotów powszechnego użytku do wymogów fizycznych i psychicznych człowieka Na uwagę zasługuje zdanie J. Rosnera który uważa, że przedmiotem ergonomii są zagadnienia dostosowania maszyn, narzędzi i urządzeń oraz materialnego środowiska pracy urządzeń oraz materialnego środowiska pracy do możliwości i potrzeb człowieka w celu usunięcia zagrożeń jego zdrowia i życia, optymalizacji kosztu biologicznego pracy i zapewnienia wygody podczas jej wykonywania CO TO JEST ERGONOMIA Ergonomia oraz projektowanie ergonomiczne to dostosowanie maszyn, urządzeń i przedmiotów do potrzeb fizycznych i psychicznych człowieka. CO TO JEST ERGONOMIA Ergonomia- czyli dyscyplina naukowa zajmująca się dostosowaniem pracy do możliwości psychofizycznych człowieka. Ma na celu humanizowanie pracy poprzez taką organizację układu: człowiek - maszyna - warunki otoczenia, aby wykonywana ona była przy możliwie niskim koszcie biologicznym i najbardziej efektywnie, co uzyskuje się m.in. poprzez eliminację zródeł chorób zawodowych. CO TO JEST ERGONOMIA Ergonomia jest nauką interdyscyplinarną. Korzysta z dorobku takich nauk lub dziedzin naukowych jak: psychologia dziedzin naukowych jak: psychologia pracy, socjologia pracy, fizjologia pracy, pracy, socjologia pracy, fizjologia pracy, higiena, medycyna pracy, organizacja pracy, antropometria oraz nauk technicznych, np. materiałoznawstwa, budowy maszyn. CO TO JEST ERGONOMIA " Istnieje wiele definicji ergonomii. Jedna z nich wskazuje, że ergonomia zajmuje się związkami zachodzącymi pomiędzy człowiekiem a jego zajęciem, sprzętem i otoczeniem (materialnym) w najszerszym znaczeniu, włączając w to pracę, wypoczynek, sytuacje w domu i podróży . wypoczynek, sytuacje w domu i podróży . " Ujmuje ona bardzo szeroko zakres zainteresowania ergonomii, wykraczając poza pracę. CO TO JEST ERGONOMIA " Dążeniem osoby dokonującej oceny stanowiska pracy i warunków panujących na nim podczas wykonywania określonych zadań, wykonywania określonych zadań, będzie dostosowanie tego miejsca pracy w jak największym zakresie do rodzaju wykonywanej pracy, wynikających z tego ograniczeń i potrzeb operatora. CO TO JEST ERGONOMIA " Celem głównym ergonomii jest polepszanie warunków pracy człowieka, które obejmuje dostosowanie ich do możliwości dostosowanie ich do możliwości pracownika oraz właściwy dobór pracownika do danej pracy i jego edukację obejmującą specyfikę stanowiska. ERGONOMIA RYS HISTORYCZNY " Historia Towarzystwa Ergonomicznego. "W 1949 r. powstaje w Anglii Naukowe Towarzystwo Ergonomiczne. Międzynarodowe Stowarzyszenie Ergonomiczne zostaje utworzone w 1961 r., wg K.F.H. Murrella, autora pierwszego podręcznika z ergonomii, z przeświadczenia, że dalsza izolacja przedstawicieli poszczególnych dyscyplin nie daje szans na należyty rozwój." ERGONOMIA RYS HISTORYCZNY " "Ergonomia jako nauka o przystosowaniu człowieka do pracy i pracy do człowieka istniała od zarania dziejów. Ludzie starali się w jakiejś mierze ułatwić sobie pracę wymyślając coraz przyjazniejsze narzędzia pracy a także wybierając dla siebie pracę, narzędzia pracy a także wybierając dla siebie pracę, która była dla nich bardziej odpowiednia. " Na przełomie XIX i XX w., gdy zaczęto produkować masowo i gdy pojawiły się trudności związane ze specyfiką takiej produkcji rozwijać się zaczęło organizowanie pracy na zasadach naukowych. ERGONOMIA RYS HISTORYCZNY " Pierwszą próbę podjął W.F. Taylor próbując zoptymalizować wielkość (powierzchnię) łopaty w zależności od typu materiału przesypywanego - lekkiego czy ciężkiego, tak żeby zawsze obciążenie wynosiło około 6-8 kg. wynosiło około 6-8 kg. " I choć z perspektywy czasu może się to wydawać nic nie znaczącym faktem, był to początek naukowych rozważań nad dostosowaniem pracy do fizjologii człowieka. ERGONOMIA RYS HISTORYCZNY " Reakcją na jednostronne podejście Taylora, który głównie bazował na idei zwiększania efektywności pracownika dla pracodawcy było powstanie szkoły humanistycznej w naukach i analizie pracy, m.in. w tym można dopatrywać się początków psychologii pracy. można dopatrywać się początków psychologii pracy. " Badacze zaczęli zwracać uwagę na psychomotorykę, czyli racjonalne ruchy, usprawnianie przyuczania do pracy, optymalizację warunków pracy i środowiska materialnego, umiejscowienie narzędzi, hałasu, oświetlenia, stanowiska roboczego..." ERGONOMIA RYS HISTORYCZNY Jednym z wniosków takiego podejścia było stwierdzenie, że praca najbardziej efektywna może być jednocześnie nieekonomiczną, jeśli uwzględnić koszt biologiczny pracy człowieka. uwzględnić koszt biologiczny pracy człowieka. Np. praca na akord jest niemożliwa w dłuższym czasie, bo doprowadzić może do wyniszczenia organizmu pracownika, którego nie da się łatwo zastąpić ze względu na czas wyszkolenia. ERGONOMIA RYS HISTORYCZNY Badacz, niemiecki fizjolog G. Lehmann opierając się na opracowaniach historyków konkludował, że np. kielnia ma kształt taki jak kiedyś kielnia ma kształt taki jak kiedyś wynaleziona przez Egipcjan, młotki, gwozdzie i obcęgi jak rzymskie, a rydle i łopaty wg jednego schematu używano przez wiele setek lat. ERGONOMIA RYS HISTORYCZNY II Wojna Światowa spowodowała szybki rozwój ergonomii, wywołany koniecznością dostosowania coraz nowszych technologii wojskowych do możliwości ludzi, np. piloci wojskowych do możliwości ludzi, np. piloci nie byli w stanie dobrze pilotować samolotów, ponieważ rozmieszczenie wskazników i bardzo niska temperatura w samolocie na to nie pozwalała... ergonomia starała się rozwiązywać takie problemy." DEFINICJA ERGONOMII Polskiego Towarzystwa Ergonomicznego (PTErg) " Ergonomia jest to nauka stosowana zmierzająca do optymalnego dostosowania narzędzi, maszyn, optymalnego dostosowania narzędzi, maszyn, urządzeń, technologii, organizacji i materialnego środowiska pracy oraz przedmiotów powszechnego użytku do wymagań i potrzeb fizjologicznych, psychicznych i społecznych człowieka. DEFINICJA ERGONOMII Międzynarodowego Stowarzyszenia Ergonomicznego (IEA) " Ergonomia zajmuje się związkami " Ergonomia zajmuje się związkami zachodzącymi pomiędzy człowiekiem a jego zajęciem, sprzętem i otoczeniem (materialnym) w najszerszym znaczeniu, włączając w to pracę, wypoczynek, sytuację w domu i w podróży. RODZAJE ERGONOMII Ergonomia koncepcyjna " Jest to wprowadzenie zasad ergonomii już w trakcie formułowania założenia i projektowania systemów oraz projektów. systemów oraz projektów. " Oznacza to, że producenci np. telefonów komórkowych już w fazie projektu powinni wprowadzić odpowiednie zasady ergonomii i następnie przystąpić do fazy produkcji. ERGONOMIA KONCEPCYJNA " Ma na celu stosowanie ergonomicznie prawidłowych rozwiązań już w fazie przygotowywania projektów maszyn, urządzeń, narzędzi, stanowisk roboczych, hal i budynków, a także mieszkań, szkół i innych konstrukcji. " Poprawne projektowanie ergonomiczne polega na uwzględnieniu danych liczbowych antropometrycznych, fizjologicznych i danych liczbowych antropometrycznych, fizjologicznych i psychologicznych, otrzymanych w wyniku dogłębnej analizy oraz specjalistycznych pomiarów i badań laboratoryjnych. " Ergonomia koncepcyjna ma podstawowe znaczenie na najwyższym szczeblu kierownictwa, gdzie ma miejsce planowanie i organizowanie, koordynowanie i regulowanie procesu produkcyjnego. ERGONOMIA KONCEPCYJNA " Ergonomia koncepcyjna napotyka na trzy bariery, w tym dwie natury psychologicznej, a jedną organizacyjnej: psychologicznej - projektant może mieć wewnętrzne przekonanie, że trudny problem, przed którym stanął, jest niemożliwy do rozwiązania lub nierealny albo, że tego dotąd nie było; psychologicznej - projektant z dłuższym stażem pracy może mieć tendencje do preferowania stereotypowych, tradycyjnych i często przestarzałych rozwiązań lub też stosuje rozwiązania z jednej wybranej techniki czy technologii. Powoduje to zawężenie obszaru możliwych rozwiązań projektu. Często też pojawia się obawa przed nowością i niechęć do podjęcia ryzyka ERGONOMIA KONCEPCYJNA organizacyjnej - dotyczy trudności w zorganizowaniu zespołu specjalistów z różnych dziedzin (inżynier lub architekt, psycholog pracy i fizjolog pracy) i koordynacji ich prac. Jeżeli decyzje projektowe musi podejmować jedna osoba, to z natury nie jest ona podejmować jedna osoba, to z natury nie jest ona kompetentna w zakresie wielu zagadnień, o których decyduje. Inżynier przekładając istotę funkcji, jakie ma spełniać obiekt na język techniki, wybiera z nich zazwyczaj takie elementy, które może potraktować jako parametry charakteryzujące przyszłą konstrukcję. ERGONOMIA KONCEPCYJNA Będą to na przykład: dla dzwigu: maksymalny podnoszony ciężar, zasięg ramienia, wysokość podnoszenia, prędkość ruchu; dla pojazdu: dopuszczalne obciążenie, prędkość maksymalna, rodzaj paliwa, droga hamowania; dla obrabiarki: moc i szybkość skrawania, rodzaj obrabianego dla obrabiarki: moc i szybkość skrawania, rodzaj obrabianego materiału oraz narzędzia, prędkość posuwu, gabaryty materiału oraz narzędzia, prędkość posuwu, gabaryty obrabianego materiału, stopień automatyzacji. Są to pojęcia całkowicie odhumanizowane, ściśle techniczne. Człowiek w takim rozumowaniu pojawia się dopiero w dalszych etapach projektowania jako czynnik ograniczający swobodę konstruowania, narzucający konieczność uwzględnienia wymogów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz wygody pracy. ERGONOMIA KONCEPCYJNA " Należy mieć na uwadze, że powyższe straty ponoszone są przez użytkowników przez wiele lat eksploatacji obiektów technicznych. " Ergonomia koncepcyjna jest procesem ciągłym, ponieważ nawet przy najlepszej pracy zespołów ergonomicznych w biurach konstrukcyjnych i projektowych nie uda się uniknąć konieczności konstrukcyjnych i projektowych nie uda się uniknąć konieczności wprowadzania pewnych poprawek w konstrukcji już eksploatowanych maszyn, urządzeń czy hal fabrycznych, chociażby ze względu na zmienność warunków ich użytkowania. " Ergonomia koncepcyjna zastosowana we wczesnej fazie opracowywania rozwiązań technicznych jest o wiele bardziej racjonalna i skuteczna niż ergonomia korekcyjna. ERGONOMIA KOREKCYJNA " Zajmuje się korektą już istniejących rozwiązań, to jest, korektą warunków pracy na drodze modernizacji istniejących oraz pracujących już maszyn i urządzeń a także pracujących już maszyn i urządzeń a także wprowadzeniem elementów zabezpieczających ludzi przed niekorzystnymi wpływami środowiska pracy. ERGONOMIA KOREKCYJNA " Oznacza to, że producenci np. komórek po procesie produkcji postanowili wprowadzić poprzez korektę, ergonomiczne rozwiązanie do nowych modeli telefonów. " Przedmiotem jej zainteresowań jest analiza już istniejących Przedmiotem jej zainteresowań jest analiza już istniejących stanowisk pracy z punktu widzenia ich dostosowania do stanowisk pracy z punktu widzenia ich dostosowania do właściwości anatomicznych, fizjologicznych i psychicznych pracowników. " Dostrzeżone usterki w eksploatacji maszyn i urządzeń mają być usunięte przez formułowanie i wprowadzanie odpowiednich zaleceń i zmian. ERGONOMIA KOREKCYJNA " Ergonomia korekcyjna stanowi dziedzinę badań stosowanych. Obejmuje to następujące obszary: poprawę parametrów materialnych warunków pracy (zmniejszenie hałasu, drgań, poprawa oświetlenia, mikroklimatu); drgań, poprawa oświetlenia, mikroklimatu); wyeliminowanie nadmiernych obciążeń fizycznych i psychicznych (mechanizacja i automatyzacja ciężkich prac fizycznych, poprawa pozycji przy pracy, poprawa organizacyjno-technicznych warunków odbioru informacji, usprawnienia w organizacji pracy). ERGONOMIA KOREKCYJNA " Ergonomia korekcyjna jest procesem ciągłym, ponieważ obserwacje wadliwych rozwiązań systemów człowiek praca są niewyczerpanym zródłem usprawnień i doskonalenia tych warunków: utrzymanie się wielu wadliwych rozwiązań w zakładach utrzymanie się wielu wadliwych rozwiązań w zakładach pracy pozostaje w związku faktem, że w przemyśle, w rolnictwie czy komunikacji używa się wiele starego sprzętu; niezależnie od tego na nowe konstrukcje często przenoszone są błędy powstałe w przeszłości ERGONOMIA KOREKCYJNA wiele złego powstaje też w procesie realizacji projektów nowych urządzeń technicznych, zwłaszcza pod wpływem fałszywie pojętych przesłanek oszczędnościowych; nowe wynalazki i nowa technika, likwidując wiele nowe wynalazki i nowa technika, likwidując wiele dotychczasowych niedogodności i zagrożeń, niosą ze sobą inne, nie przewidziane przez projektantów niebezpieczeństwa zatruwanie powietrza i wód, niszczenia przyrody, hałas, wibracje, zaburzenia nerwicowe wywołane absorbującą układ nerwowy, wysoce odpowiedzialną pracą. Atestacja prototypów maszyn i urządzeń " Kolejnym kierunkiem działań ergonomii, łączącym cechy ergonomii korekcyjnej i koncepcyjnej jest atestacja prototypów nowych maszyn i urządzeń przed wydaniem zgody na ich produkcję seryjną. produkcję seryjną. " W wyniku atestacji odpowiedzialne za nią organy odbioru technicznego odrzucają pewien odsetek przedstawianych im rozwiązań technicznych, nakazując ich modyfikację. Atestacja prototypów maszyn i urządzeń " W atestacji maszyn i urządzeń technicznych przed wszystkim koncentruje się na wymaganiach bezpieczeństwa i higieny pracy. " Do wprowadzenia obowiązkowej atestacji zobowiązuje Polskę ratyfikowanie w 1977 roku konwencji nr 119 MOP dotyczącej zabezpieczenia maszyn.