MINISTERSTWO EDUKACJI
NRODOWEJ
Renata Kacperska
Organizacja zbytu produktów ogrodniczych
321[03].Z4.05
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr in\
. Ewa Marciniak-Kulka
mgr in\
. Maria Pajestka
Opracowanie redakcyjne:
mgr in\
. Renata Kacperska
Konsultacja:
mgr in\
. Marek Rudziński
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 321[03].Z4.05,
 Organizacja zbytu produktów ogrodniczych , zawartego w modułowym programie nauczania
dla zawodu technik ogrodnik.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Podstawy funkcjonowania rynku rolnego 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzające 14
4.1.3. Ćwiczenia 15
4.1.4. Sprawdzian postępów 17
4.2. Istota marketingu w organizacji zbytu produktów ogrodniczych 18
4.2.1. Materiał nauczania 18
4.2.2. Pytania sprawdzające 21
4.2.3. Ćwiczenia 21
4.2.4. Sprawdzian postępów 23
4.3. 4.3. Elementy marketingu w organizacji zbytu produktów ogrodniczych 24
4.3.1. Materiał nauczania 24
4.3.2. Pytania sprawdzające 31
4.3.3. Ćwiczenia 32
4.3.4. Sprawdzian postępów 35
4.4. 4.4. Przygotowanie produktów ogrodniczych do sprzeda\
y 36
4.4.1. Materiał nauczania 36
4.4.2. Pytania sprawdzające 41
4.4.3. Ćwiczenia 41
4.4.4. Sprawdzian postępów 42
5. Sprawdzian osiągnięć 43
6. Literatura 48
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o organizacji zbytu produktów
ogrodniczych.
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć ju\
ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,
- cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,
- materiał nauczania, podstawowe wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania
umiejętności z zakresu jednostki modułowej,
- zestaw pytań przydatnych do sprawdzenia, czy ju\
opanowałeś podane treści,
- ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,
- sprawdzian postępów, który pozwoli Ci określić zakres poznanej wiedzy. Pozytywny
wynik sprawdzianu potwierdzi Twoją wiedzę i umiejętności z tej jednostki modułowej.
Wynik negatywny będzie wskazaniem, \
e powinieneś powtórzyć wiadomości i poprawić
umiejętności z pomocą nauczyciela,
- sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw pytań testowych, który pozwoli Ci sprawdzić,
czy opanowałeś materiał w stopniu umo\
liwiającym zaliczenie całej jednostki
modułowej,
- wykaz literatury uzupełniającej.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpo\
arowych, wynikających z rodzaju
wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
321[03].Z4
Ekonomika i zarządzanie w produkcji
ogrodniczej
321[03].Z4.01
Zakładanie gospodarstwa
ogrodniczego
321[03].Z4.03
321[03].Z4.02
Prowadzenie rachunkowości
Zastosowanie przepisów prawa
rolnego
321[03].Z4.04
Zarządzanie gospodarstwem
ogrodniczym
321[03].Z4.05
Organizacja zbytu produktów
ogrodniczych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- posługiwać się podstawowymi pojęciami ekonomicznymi,
- posługiwać się podstawową terminologią dotyczącą potrzeb i zaspokajania potrzeb,
- klasyfikować potrzeby,
- określać dobra substytucyjne i komplementarne,
- objaśniać pojęcie produktu, towaru, asortymentu,
- identyfikować podmioty gospodarki rynkowej,
- określać zasady uzyskania certyfikatu Integrowanej Produkcji Ogrodniczej,
- określać zadania instytucji wspierających rolnictwo,
- stosować przepisy prawa rolnego,
- stosować przepisy prawa dotyczące bezpieczeństwa \
ywnościowego,
- korzystać z ró\
nych z
ródeł informacji,
- korzystać z technologii informacyjnej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- określić cechy rynku \
ywnościowego i rolnego,
- rozró\
nić czynniki kształtujące popyt i poda\
produktów ogrodniczych,
- scharakteryzować rodzaje zachowań konsumentów i producentów na rynku,
- wyjaśnić pojęcia: elastyczność cenowa, dochodowa, mieszana, elastyczność popytu,
elastyczność poda\
y,
- wyjaśnić mechanizm kształtowania cen na produkty ogrodnicze,
- określić rolę marketingu w działalności przedsiębiorstwa,
- określić znaczenie i kryteria segmentacji rynku,
- scharakteryzować działania przedsiębiorstwa związane z produktem, ceną, kanałami
dystrybucji,
- rozró\
nić podmioty marketingu i określić ich zachowania marketingowe,
- określić rodzaje komunikacji marketingowej,
- określić funkcje i zadania rynku hurtowego oraz giełdy towarowej,
- określić i zastosować metody zapewnienia jakości sprzedawanych produktów
ogrodniczych,
- posortować i skalibrować warzywa i owoce zgodnie z normami,
- przygotować i zastosować opakowania do określonych produktów ogrodniczych,
- zastosować przepisy dotyczące bezpieczeństwa zdrowotnego \
ywności,
- zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy podczas pakowania i przygotowywania
produktów ogrodniczych do sprzeda\
y,
- określić korzyści z handlu zagranicznego produktami ogrodniczymi i spo\
ywczymi,
- określić korzyści dla producentów i handlu hurtowego owoców z obecności w systemie
EUREPGAP.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Podstawy funkcjonowania rynku rolnego
4.1.1. Materiał nauczania
Gospodarka rynkowa to mechanizm prowadzący do rozmieszczenia czynników produkcji
pomiędzy alternatywne mo\
liwości ich wykorzystania oraz podział wytworzonych produktów
pomiędzy poszczególne jednostki, który dokonuje się głównie za pośrednictwem rynku, przy
niewielkim wpływie państwa [2, s. 1].
W gospodarce rynkowej, tzn. takiej, w której o cenach dóbr i usług decyduje rynek, a nie
państwo, funkcjonują podmioty, które samodzielnie podejmują decyzje o swojej działalności.
Podmiotami gospodarki rynkowej są: gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, gospodarstwa
rolne, instytucje finansowe, administracja państwowa, władza lokalna [13, s. 14].
Cechami gospodarki rynkowej są: dominacja prywatnej własności środków produkcji nad
własnością publiczną; autonomiczność w podejmowaniu decyzji dotyczących działalności
gospodarczej; swobodne kształtowanie się cen większości towarów i usług na rynku; brak
bezpośredniej ingerencji państwa w wewnętrzne sprawy przedsiębiorstwa/gospodarstwa
rolnego; wolność wyboru w podejmowaniu wszelkich decyzji gospodarczych; konkurencja
między przedsiębiorstwami, która prowadzi do dostarczania na rynek dóbr i usług bardziej
atrakcyjnych dla konsumenta; system cen, który regulowany jest przez rynek (państwo
ingeruje w ustalanie cen, np. na niektóre płody rolne ustalając ceny minimalne lub stosując
dopłaty do cen na niektóre płody rolne) [2, s. 2].
Rynek jest to zjawisko obejmujące całokształt stosunków wymiennych zachodzących
między sprzedającymi i kupującymi [4, s. 70].
Rynek
Rynek dóbr i usług Rynek pracy Rynek finansowy
Rys. 1. Rodzaje rynków według przedmiotu wymiany [4, s. 70]
W ramach rynku dóbr i usług funkcjonuje rynek rolny. Rynek rolny jest to ogół
stosunków wymiennych towarowo pienię\
nych między producentami rolnymi sprzedającymi
produkty rolne oraz nabywającymi środki do produkcji rolnej i dobra inwestycyjne
a przedsiębiorstwami realizującymi skup produktów rolnych i zaopatrzenie w środki do
produkcji rolnej.
przedsiębiorca środki do produkcji produkty rolne
przedsiębiorstwa
zaopatrujący
producent /konsumenci
w środki
rolny nabywający
do produkcji
pieniądz pieniądz
produkty rolne/
rolnej
Rys. 2. Wymiana towarowo-pienię\
na na rynku rolnym
Specyficzne cechy rynku rolnego:
- sezonowość,
- du\
a bezwładność,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
- dostosowanie popytu do poda\
y.
Znaczna część produkcji rolniczej ma charakter cykliczny; produkcja rolnicza ma
względnie długi cykl produkcji; poziom produkcji rolnej uzale\
niony jest od warunków
glebowych, klimatycznych i pogodowych; część produktów roślinnych charakteryzuje się
krótkim okresem do spo\
ycia i przetwórstwa; popyt na produkty rolno-\
ywnościowe cechuje
niska cenowa i dochodowa elastyczność popytu; ceny gotowych, przetworzonych produktów
\
ywnościowych rosną szybciej ni\
ceny surowców rolnych do ich wytwarzania; rolnictwo jest
w znacznej części producentem surowców do własnej produkcji [3, s. 20].
Elementami rynku są: cena, popyt, poda\
. Cena jest to wyra\
ona w jednostce pienię\
nej
wartość dóbr i usług. Szczegółowe informacje dotyczące ceny zawarte są w rozdziale
dotyczącym narzędzi marketingu.
Popyt jest to ilość dóbr i usług, jakie nabywcy gotowi są nabyć po danej cenie,
w określonym miejscu i czasie, przy zało\
eniu, \
e inne czynniki pozostają stałe. Graficzną
zale\
ność popytu od ceny przedstawia rys. 3.
Czynniki wpływające na popyt produktów ogrodniczych: cena danego dobra, dochody
konsumentów, cena dóbr substytucyjnych, liczba konsumentów, gusty i preferencje
konsumentów, moda, tradycje, działania promocyjne [2, s. 45].
P
D D  popyt na dane dobro
P  cena danego dobra
Q  ilość zakupionego dobra
Q
Rys. 3. Zale\
ność popytu od ceny
Rys.3. pokazujący zale\
ność popytu od ceny prezentuje prawo popytu, które stanowi, \
e
przy spadku ceny na określone dobro, ilość zakupionego dobra wzrasta, natomiast przy
wzroście ceny na dane dobro ilość zakupionego dobra będzie spadać.
Istnieją dobra, których popyt silnie reaguje na zmianę ceny, tzn., gdy cena danego dobra
wzrośnie, to konsumenci znacznie ograniczają jego zakup, zaś przy spadku ceny na określone
dobro, konsumenci zakupują tego dobra więcej. Istnieją równie\
dobra, które mimo wzrostu
lub spadku ceny, konsumenci kupują w tych samych ilościach, co poprzednio. Do mierzenia
wielkości reakcji konsumentów słu\
y współczynnik cenowej elastyczności popytu. Oznacza
on względną (procentową) zmianę popytu pod wpływem względnej (procentowej) zmiany
ceny. Informuje nas, o ile procent zmieniła się wielkość popytu na skutek jednoprocentowej
zmiany ceny [4, s. 74].
"D "P
ED= : [5, s. 76]
D0 P0
Gdzie:
"D = D1-D0
"P = P1-P0
ED  współczynnik cenowej elastyczności popytu,
D0  wielkość popytu przed zmianą ceny,
D1 wielkość popytu po zmianie ceny,
P0  cena początkowa,
P1  cena po zmianie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
 Popyt będzie elastyczny, kiedy
współczynnik cenowej elastyczności popytu Cena 5
jest większy od jedności (ED>1), to oznacza,
\
e procentowa zmiana popytu jest większa
4
ni\
procentowa zmiana ceny. Popyt jest
Popyt D
elastyczny na dobra luksusowe np. kawior,
P0
łosoś, salami, polędwica [4, s. 76].
P1
1
Q0 2 Q1 4 5 6
Ilość dobra
Rys. 4. Popyt elastyczny
Popyt mało elastyczny, występuje wtedy, Cena 5
gdy współczynnik cenowej elastyczności
popytu jest mniejszy od jedności, ale
4
większy od zera (0< ED<1), oznacza to, \
e
Popyt D
procentowa zmiana wielkości popytu jest
P0
mniejsza od procentowej zmiany ceny.
Przykładem dóbr charakteryzujących się
2
popytem mało elastycznym są artykuły
pierwszej potrzeby, \
ywność stanowiąca
P1
podstawę diety rodziny [5, s. 76].
1 Q0 Q1 4 5 6
Ilość dobra
Rys. 5. Popyt mało elastyczny
Popyt proporcjonalnie elastyczny, występuje
wtedy, gdy współczynnik cenowej Cena 5
elastyczności popytu jest równy jedności
(ED=1), to oznacza, \
e procentowa zmiana
4
wielkości popytu jest równa procentowej
Popyt D
zmianie ceny. Popyt jest proporcjonalnie
3
elastyczny na dobra standardowe, np. tytoń,
kawa, herbata.
P0
P1
1 Q0 Q1 4 5 6
Ilość dobra
Rys. 6. Popyt proporcjonalnie elastyczny
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Popyt sztywny, występuje wtedy, gdy Cena 4
współczynnik cenowej elastyczności popytu
Popyt D
jest równy zeru (ED=0), to oznacza, \
e
3
procentowa zmiana cen nie powoduje \
adnej
zmiany wielkości popytu. Przykładem dóbr
P0
charakteryzujących się sztywnym popytem
są podstawowe artykuły \
ywnościowe np.
P1
sól, chleb, mąka.
1 Q0= Q1 4 5 6
Ilość dobra
Rys. 7. Popyt sztywny
Istnieją równie\
na rynku paradoksy, gdzie wzrastającej cenie towarzyszy wzrost popytu.
Przypadek Giffena dotyczy dóbr podstawowych (np. ziemniaki), które konsumenci będą
kupować, nawet wtedy, kiedy cena będzie rosła, gdy\
i tak są tańsze od innych dóbr.
Przypadek Veblena dotyczy dóbr luksusowych, polega na tym, \
e niektórzy konsumenci, aby
się dowartościować, będą kupować tym więcej danego dobra, im cena będzie bardziej
wzrastać.
Zmiany popytu są równie\
uzale\
nione od dochodów konsumentów. Do mierzenia tych
reakcji konsumentów słu\
y dochodowa elastyczność popytu. Jest to względna (procentowa)
zmiana popytu na dane dobro pod wpływem względnej (procentowej) zmiany dochodów
konsumenta. Współczynnik pozwala określić, o ile procent wzrośnie popyt na dane dobro,
je\
eli dochód konsumenta wzrośnie (spadnie) o 1%. Elastyczność dochodową mo\
na mierzyć,
pod warunkiem, \
e ceny są stałe.
"D "J
EJ= : [5, s. 74]
D0 J0
Gdzie:
" D= D1-D0
" J= J1-J0
EJ  współczynnik dochodowej elastyczności popytu,
D0  wielkość popytu przed zmianą ceny,
D1 wielkość popytu po zmianie ceny,
J0  wielkość dochodu początkowego,
J1  wielkość dochodu po zmianie.
Rodzaje dochodowej elastyczności popytu [5, s. 74]:
Popyt elastyczny (EJ>1) popyt zmienia się więcej ni\
proporcjonalnie w stosunku do
zmian dochodów. Występuje w przypadku wydatków na dobra z grupy wy\
szego rzędu, np.
samochody luksusowe, podró\
e, środki produkcji (ciągniki, kombajny).
Popyt proporcjonalny (EJ=1) popyt zmienia się proporcjonalnie do zmian dochodów.
Wydatki na te dobra stanowią na ogół stały procent w bud\
ecie gospodarstw domowych.
Proporcjonalną elastycznością charakteryzują się wydatki na dobra normalne np. odzie\
,
obuwie, wyposa\
enie gospodarstw domowych.
Popyt mało elastyczny (EJ<1) popyt rośnie lub maleje wolniej ni\
następują zmiany
dochodów. Sytuacja, o której mowa dotyczy głównie wydatków na dobra podstawowe np.
\
ywność.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Popyt sztywny (EJ=0) popyt jest niezale\
ny od zmiany dochodów, dotyczy to głównie
wydatków na lekarstwa.
Popyt ujemny (EJ<0) Wzrost dochodów powoduje spadek popytu na dane dobro, gdy\

nabywcy wraz ze wzrostem zamo\
ności przestawiają się na lepsze jakościowo substytuty,
przykładem dóbr charakteryzujących się popytem ujemnym są ziemniaki, chleb.
W przypadku dochodowej elastyczności popytu istnieje prawidłowość (Prawo Engla),
która mówi o tym, \
e w miarę wzrostu przeciętnego dochodu na jednego członka rodziny,
zmniejsza się procentowy udział wydatków na \
ywność oraz inne dobra ni\
szego rzędu (np.
ziemniaki, chleb), a zwiększa się udział wydatków na dobra wy\
szego rzędu (np. kultura).
Prawo to działa w odniesieniu do rodzin średniozamo\
nych [2, s. 56].
Popyt na \
ywność charakteryzuje się pewnymi specyficznymi cechami [2, s. 54]: popyt na
\
ywność musi być zaspokajany regularnie, nie mo\
na odło\
yć zakupu \
ywności w czasie;
\
ywność nie ma substytutów poza produktami rolno-\
ywnościowymi; popyt na \
ywność
cechuje się relatywnie niską elastycznością cenową i dochodową; elastyczność dochodowa
i cenowa popytu jest zró\
nicowana w obrębie produktów \
ywnościowych, czyli produkty
wy\
ej przetworzone cechują się wy\
szą elastycznością cenową i dochodową.
Poda\
jest to ilość dóbr i usług, jakie producenci są gotowi sprzedać po danej cenie
w określonym miejscu i czasie, przy zało\
eniu, \
e inne czynniki pozostają stałe. Czynniki
wpływające na poda\
produktów ogrodniczych: ceny danego dobra, ceny środków do
produkcji, warunki klimatyczno-glebowe, technologia produkcji, mo\
liwości pozyskania
kapitału, sytuacja gospodarcza kraju, polityka zagraniczna kraju.
S
P
S  poda\
,
P  cena,
Q  ilość oferowanego dobra
Q
Rys. 8. Zale\
ność poda\
y od ceny
Graficzna zale\
ność poda\
y od ceny prezentuje prawo poda\
y, które mówi, \
e przy
spadku ceny na dane dobro, ilość zaoferowanego dobra do sprzeda\
y spada, natomiast przy
wzroście ceny na dane dobro ilość zaoferowanego do sprzeda\
y dobra będzie wzrastać.
Elastyczność cenowa poda\
y jest to względna (procentowa) zmiana poda\
y produktów
rolnych pod wpływem zmiany ceny tych produktów.
"S "P
ES= : [5, s. 77]
S0 P0
Gdzie:
" S= S1-S0
" P= P1-P0
ES  współczynnik dochodowej elastyczności popytu,
S0  wielkość popytu przed zmianą ceny,
S1  wielkość popytu po zmianie ceny,
P0  wielkość dochodu początkowego,
P1  wielkość dochodu po zmianie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Poda\
elastyczna (ES>1), gdy procentowa, Cena
zmiana wielkości poda\
y jest większa od
procentowej zmiany ceny. Przypadek ten
5
dotyczy produktów, które mo\
na przechować
w gospodarstwie ogrodniczym, a sprzedać je
P1
wówczas, gdy cena na dany produkt
Poda\
S
wzrośnie [2, s. 66].
P0
2
1
Q0 2 Q1 4 5 6
Ilość dobra
Rys. 9. Poda\
elastyczna
Poda\
nieelastyczna (Oprocentowa zmiana wielkości poda\
y jest
mniejsza od procentowej zmiany ceny.
5
Przypadek ten dotyczy wielu produktów
ogrodniczych, których produkcja jest w toku,
P1
gdy\
w przypadku wzrostu cen, nie mo\
na
Poda\
S
natychmiast zwiększyć np. obszaru sadu
3
[2, s. 66].
P0
1
1 Q0 Q1 4 5 6
Ilość dobra
Rys. 10. Poda\
nieelastyczna
Poda\
proporcjonalnie elastyczna (ES=1), Cena
gdy procentowa zmiana wielkości poda\
y
jest równa procentowej zmianie ceny.
5
Przypadek ten dotyczy produktów, których
mo\
na wytworzyć więcej w średnim okresie,
4
np. warzywa o krótkim cyklu produkcji
Poda\
S
[2, s. 66].
P1
P0
1
Q0 Q1
1 3 4 5 6
Ilość dobra
Rys. 11. Poda\
proporcjonalnie elastyczna
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Poda\
sztywna (ES=0), gdy wielkość poda\
y Cena
pozostaje bez zmian, niezale\
nie od zmian
ceny. Przypadek ten dotyczy produktów ju\

5
wyprodukowanych i nie zale\
nie od zmiany
ceny, nie mo\
na zmienić wielkości
P1
produkcji. Poza tym z punktu widzenia
Poda\
S
jakości (np. owoców miękkich) nale\
y
3
produkt sprzedać w optymalnym momencie
[2, s. 66].
P0
1
1 Q0 =Q1 4 5 6
Ilość dobra
Rys. 12. Poda\
sztywna
Poda\
doskonale elastyczna (ES<0), gdy Cena
poda\
danego produktu mo\
e się zwiększyć,
pomimo spadku ceny lub poda\
danego
5
produktu mo\
e się zmniejszyć pomimo
wzrostu ceny. Przypadek ten mo\
e
4
występować w latach urodzaju lub
Poda\
S
nieurodzaju plonów. W latach urodzaju np.
3
owoców miękkich, ceny na rynku spadają,
a poda\
nadal wzrasta. Natomiast w latach
2
nieurodzaju podwy\
ka cen nie będzie miała
\
adnego wpływu na zwiększenie poda\
y
1
[2, s. 66].
1 2 3 4 5 6
Ilość dobra
Rys. 13. Poda\
doskonale elastyczna
Mała elastyczność poda\
y produktów rolno-\
ywnościowych uzale\
niona jest od
następujących czynników [5, s. 78]: trudności w przestawieniu produkcji rolniczej na nowe
kierunki; brak środków na dokonywanie przestawień w produkcji; niska towarowość
produkcji; długi okres produkcji; relatywnie wysokie ryzyko produkcji; ró\
norodne reakcje
poszczególnych rolników na zmianę cen.
Ogół procesów dostosowawczych na rynku rolniczym, na który składają się popytowo-
poda\
owe sprzę\
enia między sprzedającymi a kupującymi, określone jest mianem
mechanizmu rynkowego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
 Popyt na produkty
Poda\
produktów
rolne
rolnych
Cena
Popyt na środki do
Poda\
środków do
produkcji rolnej
produkcji rolnej
Rys. 14. Mechanizm rynkowy na rynku rolnym [2, s. 27]
Elementy rynku (popyt, poda\
, cena) Cena
D S
ulegają ciągłym zmianom pod wpływem
decyzji i działań podmiotów rynku.
5
W momencie, gdy ilość dóbr i usług,
która kupujący zamierzają nabyć po
4
danej cenie, odpowiada ilości dóbr
i usług, którą producenci zamierzają
3
dostarczyć i sprzedać po danej cenie na
rynku, mamy do czynienia z równowagą
2
rynkową. Cena, po której ta transakcja
dojdzie do skutku, nazywa się ceną
1
równowagi (punkt przecięcia krzywej
popytu i poda\
y) [13, s. 80].
1 2 3 4 5 6
Ilość dobra
Rys. 15. Mechanizm rynkowy
W przypadku poda\
y większej od popytu występuje zjawisko nadwy\
ki rynkowej. Nadmiar
poda\
y uruchamia konkurencję między sprzedającymi, w wyniku, czego cena będzie
obni\
ana, aby znalez
ć nabywców na dane dobro. Ni\
sza cena zachęci kupujących do nabycia
danego dobra, w wyniku, czego nastąpi wzrost popytu i zmniejszy się wielkość poda\
y do
momentu osiągnięcia ceny równowagi.
Natomiast, gdy popyt będzie większy od poda\
y, wystąpi zjawisko niedoboru
rynkowego. Niska cena zachęca wielu kupujących do nabycia danego dobra, występuje
konkurencja między kupującymi, w wyniku, czego cena dobra będzie wzrastać. Wy\
szy
poziom cen ograniczy zainteresowanie wśród kupujących, a zwiększy skłonność do
zwiększenia wielkości poda\
y.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń:
1. Jak rozumiesz pojęcie gospodarki rynkowej?
2. Jak rozumiesz pojęcie rynku rolnego i jego specyficzne cechy?
3. Jak przebiega graficznie prawo popytu?
4. Jaka jest zale\
ność popytu od zmiany ceny?
5. Jak przebiega graficznie prawo poda\
y?
6. Jaka jest zale\
ność poda\
y od zmiany ceny?
7. Jak brzmi formuła dochodowej i cenowej elastyczności popytu?
8. Jakie znasz rodzaje cenowej elastyczności popytu?
9. Jakie znasz rodzaje dóbr, na które popyt jest elastyczny, nieelastyczny i sztywny?
10. Jaka jest formuła cenowej elastyczności poda\
y?
11. Jakie znasz rodzaje cenowej elastyczności poda\
y?
12. Na które dobra poda\
jest elastyczna, nieelastyczna i sztywna?
13. Na czym polega prawo Engla, Veblena, Giffena?
14. Dlaczego produkty rolno-\
ywnościowe charakteryzują się niską elastycznością popytu
i poda\
y?
15. Jakie są specyficzne cechy popytu na \
ywność?
16. Jakie czynniki wpływają na małą elastyczność poda\
y?
17. Kiedy mamy do czynienia z nadwy\
ką, a kiedy z niedoborem produktów na rynku?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie danych z raportów rynkowych, oceń zmiany cen na produkty rolno-
\
ywnościowe. Porównaj ceny produktów rolno-\
ywnościowych z cenami środków do
produkcji rolnej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wyszukać ceny produktów rolno-\
ywnościowych w raportach rynkowych,
2) dokonać analizy kształtowania się cen w czasie,
3) porównać ceny produktów rolno-\
ywnościowych z cenami środków do produkcji rolnej
i ocenić zmiany cen w czasie,
4) spostrze\
enia zapisać w zeszycie.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- raporty rynkowe produktów rolno-\
ywnościowych i środków do produkcji rolnej.
Ćwiczenie 2
Pan Krecik prowadzi cukiernię, w której sprzedaje firmowe ciasteczka po 2 zł za sztukę.
Wska\
, które i dlaczego z poni\
szych sytuacji będą miały wpływ na wielkość popytu na
ciasteczka:
a) w najbli\
szym czasie będą popularne imieniny,
b) w pobli\
u powstała nowa cukiernia,
c) Pan Krecik obni\
ył cenę ciasteczek firmowych o 0,50 zł,
d) Pan Krecik zamieścił kilka reklam swojej cukierni w lokalnej prasie i w lokalnym radio,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
e) okoliczna szkoła wraz z ośrodkiem zdrowia zorganizowała w mieście kilka spotkań
dotyczących zdrowego od\
ywiania, podczas których informowano o złych skutkach
jedzenia słodyczy,
f) Pan Krecik podwy\
szył płace swoim pracownikom,
g) w miasteczku zlikwidowano przedsiębiorstwo, które dawało zatrudnienie znacznej części
mieszkańców,
h) Pan Krecik rozbudował swoją cukiernię i urządził w niej kawiarnię,
i) Pan Krecik częściowo sfinansował festyn dla dzieci.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wyjaśnić pojęcie popytu i czynników wpływających na kształtowanie się popytu,
2) przeczytać uwa\
nie zapisane sytuacje,
3) przeanalizować powy\
sze sytuacje (ka\
dą sytuację potraktuj odrębnie) i określić ich
wpływ na kształtowanie się popytu na ciasteczka,
4) uwagi do poszczególnych sytuacji wpisać do zeszytu.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 poradnik dla ucznia,
 kartki papieru i pisaki.
Ćwiczenie 3
W pierwszym tygodniu lipca cena 1 kg malin wynosiła 15 zł, konsumenci gotowi byli
kupić po tej cenie 10 kg w ciągu tygodnia. W następnym tygodniu cena wzrosła do 20 zł, ale
po tej cenie konsumenci gotowi byli zakupić 8 kg malin. Oblicz współczynnik cenowej
elastyczności popytu i zinterpretuj wynik, określ rodzaj elastyczności, przedstaw graficznie
zmiany popytu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) obliczyć współczynnik cenowej elastyczności popytu i zinterpretować wynik
2) na podstawie otrzymanego wyniku, określić rodzaj cenowej elastyczności popytu,
3) dane z zadania nanieść na wykres i narysować krzywą popytu,
4) wyniki swoich prac zapisać w zeszycie.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 plansze przedstawiające graficznie rodzaje cenowej elastyczności popytu,
 literatura zgodna z wykazem w poradniku dla ucznia.
Ćwiczenie 4
W pierwszym tygodniu lipca cena 1 kg polędwicy wynosiła 20 zł, konsumenci gotowi
byli kupić po tej cenie 1 kg w ciągu tygodnia. W następnym tygodniu cena spadła do 18 zł, po
tej cenie konsumenci gotowi byli zakupić 1,5 kg polędwicy. Oblicz współczynnik cenowej
elastyczności popytu i zinterpretuj wynik, określ rodzaj elastyczności, przedstaw graficznie
zmiany popytu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) obliczyć współczynnik cenowej elastyczności popytu i zinterpretować wynik
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
2) na podstawie otrzymanego wyniku, określić rodzaj cenowej elastyczności popytu,
3) dane z zadania nanieść na wykres i narysować krzywą popytu
4) wyniki swoich prac zapisać w zeszycie.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 plansze przedstawiające graficznie rodzaje cenowej elastyczności popytu,
 literatura zgodna z wykazem w poradniku dla ucznia.
Ćwiczenie 5
W pierwszym tygodniu lipca cena 1 szt. chleba wynosiła 1,10 zł, konsument gotów był
kupić po tej cenie 2 chleby dziennie. W następnym tygodniu cena wzrosła do 1,40 zł, po tej
cenie konsument gotów był zakupić równie\
2 chleby dziennie. Oblicz współczynnik cenowej
elastyczności popytu i zinterpretuj wynik, określ rodzaj elastyczności, przedstaw graficznie
zmiany popytu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) obliczyć współczynnik cenowej elastyczności popytu i zinterpretować wynik,
2) na podstawie otrzymanego wyniku, określić rodzaj cenowej elastyczności popytu,
3) dane z zadania nanieść na wykres i narysuj krzywą popytu,
4) wyniki swoich prac zapisać w zeszycie.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 plansze przedstawiające graficznie rodzaje cenowej elastyczności popytu,
 literatura zgodna z wykazem w poradniku dla ucznia.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) objaśnić cechy gospodarki rynkowej?
2) objaśnić specyficzne cechy rynku rolnego?
3) wskazać zale\
ności między zmianą ceny a wielkością popytu w cenowej
elastyczności popytu?
4) wskazać zale\
ności między zmianą dochodu a wielkością popytu
w dochodowej elastyczności popytu?
5) wskazać zale\
ności między zmianą ceny a wielkością poda\
y w cenowej
elastyczności poda\
y?
6) objaśnić specyficzne cechy popytu na produkty rolno-\
ywnościowe?
7) objaśnić czynniki wpływające na poda\
produktów rolno-\
ywnościowych?
8) objaśnić mechanizm rynkowy?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
4.2. Istota marketingu w organizacji zbytu produktów
ogrodniczych
4.2.1. Materiał nauczania
Marketing to zespół działań przedsiębiorstwa zaanga\
owanego w przepływ produktów
spo\
ywczych i usług z miejsca ich pierwotnej produkcji ogrodniczej do rąk ostatecznego
konsumenta (marketing produkcji rolno-\
ywnościowej) [1, s. 96]. Marketing jest to świadome
działanie podmiotu gospodarczego polegające na osiąganiu zamierzonych celów rynkowych
poprzez prowadzenie skutecznych działań:
- trafnego rozpoznawania oraz kształtowania potrzeb i preferencji nabywców,
- wytwarzania produktów i usług odpowiadających potrzebom klientów,
- rozprowadzania produktów w systemie dystrybucji,
- prowadzenia transakcji rynkowych na dogodnych warunków [5, s. 63].
rozpoznać potrzeby odbiorców
przygotować odpowiednią ofertę rynkową
skoordynować działania personelu produkcyjnego,
Marketing
handlowego i słu\
b finansowych
dostarczyć satysfakcji
osiągnąć cel przedsiębiorstwa
Rys. 16. Istota marketingu [10, s. 15]
Funkcje marketingu:
1) Funkcja wymiany  ostateczny nabywca otrzymuje po\
ądany produkt od innej osoby
poprzez zaoferowanie czegoś w zamian [5, s. 63].
2) Funkcja fizyczna  przemieszczanie towarów przez łańcuch dystrybucji (magazynowanie,
transport, przetwórstwo).
3) Funkcje ułatwiające (udogodnienia):
- klasyfikowanie i standaryzacja produktów,
- finansowanie  koszty związane z finansowaniem sprzeda\
y na kolejnych szczeblach
kanału marketingowego przejmowane są przez poszczególnych pośredników,
- ponoszenie ryzyka  ryzyko związane z realizacją funkcji danego kanału marketingowego
przejmowane jest przez poszczególnych pośredników [5, s. 63].
W celu zaspokojenia potrzeb konsumenta, oferta rynkowa powinna być dostosowana do
tych potrzeb. W związku z tym wprowadzając produkty lub usługi na rynek nale\
y dokonać
segmentacji rynku, czyli wyodrębnić względnie jednakowe grupy konsumentów według
ró\
nych kryteriów, które upodabniają ich postępowanie na rynku [10, s. 56].
Znaczenie segmentacji rynku [10, s. 60]:
- słu\
y badaniu precyzyjnego określenia zró\
nicowania potrzeb nabywców i motywów dla
których kupują oni dany produkt,
- pozwala trafniej ocenić atuty i słabości firmy,
- pozwala bardziej efektywnie ulokować środki finansowe przeznaczone na marketing,
- pomaga precyzyjnie i w sposób bardziej praktyczny określić cele rynkowe firmy,
kontrolować i korygować działania marketingowe.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
KRYTERIUM SEGMENTACJI
sposób postępowania
geograficzne demograficzne ekonomiczne psychologiczne
na rynku
 region,  wiek,  spo\
ycie,  styl \
ycia,  kupujący towar
 stopień  płeć,  dochód,  motywacje regularnie/okazjonalnie,
urbanizacji  wielkość  zawód,  i postawy,  ceniący jakość
rynku i etap \
ycia  wykształcenie,  hierarchia produktu/wysoki poziom
lokalnego, gospodarstwa  stan posiadania wartości, usług,
 klimat domowego gospodarstwa  normy estetyczne  chcący zapłacić najni\
szą
domowego cenę,
 nie u\
ywający danego
produktu,
 byli u\
ytkownicy,
 potencjalni u\
ytkownicy,
 u\
ywający w małych /
średnich / du\
ych
ilościach,
 dobrze poinformowani,
 nieuświadomieni
Rys. 17. Kryteria segmentacji rynku [10, s. 58]
Czynniki kierujące postępowaniem i decyzjami konsumentów na rynku [10, s. 23]:
- potrzeby konsumentów  poczucie braku czynnika niezbędnego człowiekowi do dobrego
samopoczucia fizycznego i psychicznego,
- motywy postępowania  potrzeby odczuwane dostatecznie intensywnie, by skłonić
jednostkę do poszukiwania sposobów ich zaspokojenia,
- wartości  to rzeczy materialne, idee, cechy ludzi i rzeczy wysoko cenione w danej
społeczności,
- cechy osobowe konsumentów (demograficzne, ekonomiczne, psychologiczne),
- środowisko społeczne konsumenta  na zachowania rynkowe konsumenta oddziaływują
grupy, z którymi konsument ma kontakt bezpośredni lub pośredni (rodzina, znajomi,
koledzy, sąsiedzi); grupy na których konsument się wzoruje.
O powodzeniu sprzeda\
y produktów lub usług i ograniczeniu ryzyka podejmowanych
decyzji, często przesądzają posiadane informacje o popycie, konkurencji lub zachowaniach
konsumentów. y
ródłem tych informacji są badania marketingowe.
Badania marketingowe  jest to zbiór technik i zasad systematycznego, zaplanowanego
gromadzenia, przetwarzania i analizowania informacji o rynku, konsumpcji, potrzebach ludzi,
motywach ich postępowania oraz o efektach podjętych lub planowanych działań
marketingowych. [4, s. 73]
Badania marketingowe polegają na [1, s. 138]:
- opracowania planu marketingowego i jego realizacji,
- wskazywaniu rodzaju informacji potrzebnych do wyboru strategii marketingowej,
- projektowaniu metody gromadzenia tych informacji,
- organizowaniu procesu zbierania informacji,
- analizie zebranych informacji oraz wynikających z niej wniosków.
Etapy badań marketingowych [1, s. 141]:
1) definiowanie problemów badawczych; pozwala na:
- lepsze zrozumienie i zidentyfikowanie informacji potrzebnych do jego rozwiązania,
- sformułowanie przejrzystych celów badań,
- właściwe rozplanowanie badań prowadzące do rozwiązania problemu,
2) planowanie badań, polega na wybraniu i określeniu sposobu, w jakim badania zostaną
przeprowadzone. Nale\
y:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
- zidentyfikować i określić mo\
liwe sposoby przeprowadzenia badań,
- ocenić informacje, które ka\
dy ze sposobów mo\
e dostarczyć,
- porównać mo\
liwe do uzyskania informacje z kosztami ich zebrania oraz
z potencjalnymi zyskami,
3) przeprowadzenie badań  zbierane są informacje według wcześniej ustalonego planu
i metody,
4) przetwarzanie i analiza danych,
5) przygotowanie raportu z badań i prezentacja wyników.
Warunkiem podjęcia prawidłowej decyzji w przedsiębiorstwie jest posiadanie
odpowiednich informacji.
y
ródła informacji i danych marketingowych
Informacje wtórne Informacje pierwotne
są to istniejące ju\
dane zbierane i są to informacje i dane
opublikowane w innych celach ni\
określone pozyskiwane od
badania marketingowe potencjalnych
konsumentów na
wybranych rynkach
poprzez:
Dane wewnętrzne Dane
zewnętrzne
dostępne są w samym pochodzą z ró\
nych publikacji
przedsiębiorstwie, które jest poza
obiektem badania przedsiębiorstwem
Są to dane: Są to dane pochodzące z:
 wywiady,
 księgowe,
 publikacji rządowych,
 obserwacje,
 dotyczące wielkości sprzeda\
y,
 publikacji GUS,
 eksperymenty,
 personalne,
 publikacji innych instytucji
 badania ankietowe
 pochodzące z księgi skarg i wniosków
badawczych,
 publikacji prasowych,
 publikacji zrzeszeń
i związków bran\
owych,
 raportów agencji badań
marketingowych,
 komputerowych baz
danych
Rys. 18. y
ródła informacji i danych marketingowych [8, s. 149]
Wywiad  polega na przeprowadzeniu rozmowy przez badacza z osobą badaną
(respondentem). Zaletą tej metody jest mo\
liwość uzyskania przez badacza dodatkowych
wyjaśnień, które przyczyniają się do uzyskania większej dokładności udzielonych przez
respondenta odpowiedzi [6, s. 35].
Obserwacja  polega na gromadzeniu i rejestrowaniu informacji o faktach i zdarzeniach,
których świadkiem jest osoba prowadząca badanie [6, s. 38].
Eksperymenty  polegają na badaniach zjawisk zachodzących pod wpływem czynnika
wprowadzonego przez badającego lub w kontrolowanych przez niego warunkach [6, s. 40].
Badania ankietowe  polegają na tym, \
e wszyscy respondenci uczestniczący w badaniu
otrzymują taki sam kwestionariusz ankietowy i ich zadanie polega na udzieleniu odpowiedzi
na zamieszczone pytania [6, s. 36].
Zasady podczas sporządzania kwestionariusza ankiety [1, s. 149]:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
1) język i słownictwo ankiet  dobór słów, jasność i jednoznaczność odpowiedzi,
2) porządek pytań w ankiecie; powinny układać się w pewne logiczne ciągi, zaczynające się
od pytań prostych, a kończące na najtrudniejszych,
3) forma pytań ankietowych:
- pytania zamknięte, gdzie podaje się pewną liczbę odpowiedzi wariantowych,
-
-
-
a respondent proszony jest o wybranie jednej lub kilku z nich,
- pytania otwarte, które pozwalają respondentowi na swobodne sformułowanie
-
-
-
odpowiedzi oraz samodzielne ich kwalifikowanie,
4) instrukcje dla respondenta, w których zamieszczone jest dokładne wytłumaczenie
respondentowi, czemu słu\
y ankieta i w jaki sposób powinien odpowiedzieć na pytania.
4.2.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń:
1. Co oznacza pojęcie marketingu?
2. Jakie funkcje spełnia marketing?
3. Jaka rolę spełnia marketing w działalności przedsiębiorstwa?
4. Jakie występują kryteria segmentacji rynku?
5. Jakie czynniki kierują postępowaniem i decyzjami konsumentów na rynku?
6. Co oznacza pojęcie badania marketingowe?
7. Jaka jest kolejność etapów badań marketingowych?
8. W jaki sposób pozyskiwane są informacje pierwotne?
9. W jaki sposób pozyskiwane są informacje wtórne?
10. Jakie są zasady sporządzania kwestionariusza ankiety?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie dostępnych informacji wtórnych sporządz
notatkę na temat rynku owoców
i warzyw dotyczącą prognozy wielkości produkcji i cen owoców i warzyw.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować informacje wtórne na temat rynku owoców i warzyw,
2) sporządzić notatkę dotyczącą prognozy wielkości produkcji owoców i warzyw,
3) sporządzić notatkę dotyczącą prognozy cen owoców i warzyw.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- raporty rynkowe,
- kartki papieru, pisaki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Ćwiczenie 2
Dla podanych produktów, określ po trzy mo\
liwe segmenty rynku nabywców:
- papaja  rukola  komputer
 sałata lodowa  produkty spo\
ywcze pakowane w du\
e opakowania
- banany
 ksią\
ki  gotowe pierogi
- jabłka
 samochody  wycieczki turystyczne
- truskawki
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) do ka\
dego wymienionego produktu w tabeli przyporządkować po trzy potencjalne
segmenty rynku,
2) zapisać przykłady na kartkach papieru.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- tabele z przykładami produktów,
- papier,
- kolorowe pisaki.
Ćwiczenie 3
Na osiedlu mieszkaniowym zamierzasz otworzyć sklep owocowo-warzywny. Potrzebujesz
informacji, które pomogą Ci ocenić szansę powodzenia tego przedsięwzięcia. Do poni\
szej
tabeli wpisz, jakie informacje musisz uzyskać i w jaki sposób tego dokonasz.
Rodzaj informacji Sposób uzyskania informacji
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) w kolumnie  Rodzaj informacji wypisać, jakie informacje są Ci potrzebne, abyś miał zbyt
towarów w swoim sklepie,
2) w kolumnie zapisać, w jaki sposób zamierzasz powy\
sze informacji zdobyć,
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- wzór tabeli,
- papier,
- kolorowe pisaki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Ćwiczenie 4
Zamierzasz otworzyć sklep owocowo  warzywny na osiedlu mieszkaniowym. Jednym ze
sposobów pozyskania informacji na temat potencjalnych klientów i ich preferencji jest
przeprowadzenie badania ankietowego. Mając na uwadze zasady sporządzania
kwestionariusza ankiety, skonstruuj taki kwestionariusz.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) uwa\
nie przeczytać zasady sporządzania kwestionariusza ankiety,
2) sporządzić kwestionariusz ankiety.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- przykładowe kwestionariusze ankiet,
- poradnik dla ucznia
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) objaśnić pojęcie i funkcje marketingu?
2) objaśnić znaczenie i kryteria segmentacji rynku?
3) wskazać czynniki kierujące postępowaniem i decyzjami konsumentów na
rynku?
4) objaśnić pojęcie i scharakteryzować badania marketingowe?
5) objaśnić sposoby pozyskiwania informacji pierwotnych?
6) wskazać z
ródła informacji wtórnych?
7) objaśnić zasady sporządzania kwestionariusza ankiety?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
4.3. Elementy marketingowe w organizowaniu zbytu produktów
ogrodniczych
4.3.1. Materiał nauczania
Do elementów (narzędzi) marketingu zalicza się: produkt, cenę, dystrybucję i promocję.
Produkt to dobro materialne lub usługa pozwalające na zaspokojenie określonej potrzeby
konsumenta [6, s. 63]. W celu zachęcenia konsumenta do zakupu, produkt powinien spełniać
następujące funkcje (w ujęciu marketingowym) [6, s. 64]:
1) zaspokojenie potrzeb nabywców,
2) łatwość u\
ytkowania produktów,
3) wra\
enie wizualne, czyli odpowiedni kształt i kolorystyka produktów.
W strukturze produktu wyodrębnia się trzy warstwy tzw. poziomy produktów [8, s. 104]:
1) rdzeń produktu (istota produktu),
2) produkt rzeczywisty (produkt postrzegany),
3) produkt poszerzony (o dodatkowe korzyści).
Produkt
poszerzony/korzyści
dodatkowe
Produkt
rzeczywisty
naprawy marka jakość Instrukcja
obsługi
Rdzeń
produktu
reklama kredyt
cje oznakowanie opakowanie
gwarancja dostawa
Rys. 19. Trzy warstwy (poziomy) produktu [8, s. 105]
W ramach produktu rzeczywistego wyodrębnia się: jakość, markę, opakowanie i oznakowanie
produktu.
Jakość jest to zbiór cech produktu i stopień spełnienia przez produkt wymagań. Produkty
dobrej jakości posiadają wszystkie cechy i spełniają wszystkie wymagania stawiane przez
nabywców i narzucone przez prawo [6, s. 67].
Marka jest to nazwa, pojęcie, znak, symbol, rysunek lub kombinacja tych elementów,
stworzone w celu oznaczenia produktu i jego odró\
nienia od innych marek, oferowanych
przez konkurentów [8, s. 108].
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Korzyści dla konsumenta ze stosowania marki przez producentów:
- marka ochrania interesy konsumentów przez zapewnienie stałej jakości, niezale\
nie od
miejsca zakupu,
- dostarcza satysfakcji psychologicznej, szczególnie, gdy z marką wią\
e się presti\
,
- ułatwia zakupy, gdy\
dobre marki są łatwo identyfikowane i umieszczane w widocznych
miejscach,
- łączy się z ciągłym doskonaleniem produktu.
Korzyści dla producenta/sprzedawcy ze stosowania marki:
- marka pozwala na uzyskanie lojalności klientów,
- marka ułatwia utrzymywanie przewagi nad konkurentami oraz odpowiednio wysokiego
poziomu cen,
- marka ułatwia producentowi wejście na rynek z nowym produktem [8, s. 108].
Opakowanie spełnia następujące funkcje w odniesieniu do produktu:
- funkcję ochronną  zabezpieczenie wartości u\
ytkowej towaru,
- funkcję promocyjną  tworzenie wizerunku produktu,
- funkcję informacyjną  zestaw informacji umieszczonych na opakowaniu na temat
producenta, produktu i jego u\
ytkowaniu,
- usprawniającą organizację w obrocie krajowym [8, s. 109].
Oznakowanie produktu pozwala klientowi na uzyskanie podstawowych informacji
o produkcie. Informacje, jakie powinny być umieszczone na ka\
dym produkcie to:
- nazwa produktu i producenta,
- cena detaliczna produktu,
- charakterystyka produktu (składniki, z jakich produkt jest wykonany, data produkcji,
sposób u\
ytkowania i termin przydatności [6, s. 71].
Oznakowanie produktów spo\
ywczych określa rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju
Wsi z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie znakowania środków spo\
ywczych i dozwolonych
substancji dodatkowych (Dz. U. Nr 220, poz. 1856 z póz
n. zm.).
Ze względu na przeznaczenie produktów, ich trwałość i częstotliwość zakupu wyró\
nia się
następujące rodzaje produktów (tzw. klasyfikację produktów) [8, s. 105]:
1) Produkty zaopatrzeniowe (produkcyjne) są wykorzystywane w procesach produkcji innych
dóbr i usług:
- dobra inwestycyjne, surowce, materiały, półprodukty,
2) Produkty konsumpcyjne  dobra i usługi przeznaczone dla końcowego (finalnego)
konsumenta:
A. Ze względu na trwałość i materialność dzielą się na:
 dobra nietrwałe, o krótkim okresie u\
ytkowania, u\
ywane do bie\
ącej konsumpcji,
 dobra trwałe o długotrwałym okresie u\
ytkowania, których u\
ywa się przez
dłu\
szy czas,
 usługi  są to czynności wykonywane przez osoby posiadające odpowiednie
kwalifikacje w celu zaspokojenia potrzeb innych ludzi [6, s. 65].
B. Ze względu na częstotliwość dokonywania zakupów i oczekiwania konsumentów
dotyczących warunków zakupów [6, s. 66]:
- produkty powszechnego i wygodnego zakupu  produkty kupowane często
i rutynowo, bez większego zastanowienia, zu\
ywając na ich zakup mało czasu;
wśród nich wyró\
nić mo\
na:
a) produkty podstawowe (środki spo\
ywcze),
b) produkty nabywane pod wpływem impulsu (np. słodycze, gad\
ety),
c) produkty nagłej potrzeby (np. środki opatrunkowe),
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
- produkty wybieralne  produkty, które są kupowane po zastanowieniu, po
wcześniejszych poszukiwaniu informacji o danym produkcie w celu dokonania
satysfakcjonującego wyboru (np. komputer, maszyny),
- produkty epizodycznego (sporadycznego) zakupu  produkty rzadko kupowane,
produkty te posiadają pewne niepowtarzalne cechy, cena tych produktów jest
zazwyczaj wysoka (np. ciągnik znanej marki, suknia ślubna).
Od momentu wejścia produktu na rynek wielkość sprzeda\
y w czasie, będzie się
zmieniała. Cykl \
ycia produktu to okres, w którym produkt pozostaje na rynku. Okres ten
rozpoczyna się w momencie wprowadzenia produktu na rynek, a kończy się z chwilą
zaprzestania sprzeda\
y produktu [6, s. 75].
Sprzeda\

Zysk
projektowanie wprowadzanie na wzrost dojrzałość schyłek
produktu rynek
Czas
Rys. 20. Typowy przebieg cyklu \
ycia rynkowego produktu [10, s. 124]
Rozwój produktu obejmuje okres od pomysłu do wejścia produktu na rynek (powstanie
idei produktu, rozwój, testowanie koncepcji produktu, analiza bran\
y, rozwój produktu, testy
rynkowe [5, s. 86]. W tej fazie produktu inwestuje się w projektowanie produktu. Pierwszą
fazą rynkowego cyklu \
ycia produktu jest wprowadzenie produktu na rynek. Nabywcy
poznają produkt, sprzeda\
produktu rośnie powoli, zysk jest ujemny lub znikomy, gdy\

sprzeda\
jest niewielka, a koszty dystrybucji i promocji wysokie, niezbędna jest intensywna
promocja dla uświadomienia nabywcom faktu istnienia produktu na rynku i skłonienia ich do
zakupu.
Drugą fazą cyklu \
ycia produktu jest wzrost. Je\
eli produkt uzyskuje akceptację
nabywców to następuje szybki wzrost sprzeda\
y, podwy\
sza się cenę, rośnie zysk, maleje
jednostkowy koszt produkcji, intensywność promocji utrzymuje się na poprzednim poziomie,
produkt mo\
na doskonalić i wprowadzać jego nowe odmiany, wkraczać z produktem na nowe
rynki i oferować go nowym segmentom odbiorców, wykorzystywać nowe kanały dystrybucji.
Trzecią fazą cyklu \
ycia produktu jest dojrzałość produktu. Rynek nasyca się nowym
produktem, tempo wzrostu sprzeda\
y słabnie, produkt wchodzi w etap dojrzałości, który trwa
z reguły znacznie dłu\
ej ni\
poprzednie etapy. Produkt oferowany ju\
jest na nowych rynkach,
nowym segmentom odbiorców, ceny utrzymywane są na tym samym poziomie, a w końcowej
części tej fazy ceny są obni\
ane, uruchamia się kampanie reklamowe i inne narzędzia
promocji. Rozpoczyna się modyfikowanie produktu (ulepszanie cech u\
ytkowych produktu,
dodawanie nowych cech lub funkcji).
Czwartą fazą cyklu \
ycia produktu jest schyłek. Ze względu na postęp techniczny, zmianę
preferencji odbiorców i działania innych czynników, ka\
dy produkt wchodzi w etap schyłku.
Producent mo\
e wycofać produkt z rynku, mo\
e ograniczyć liczbę odmian oferowanego
produktu, zaoferować produkt wę\
szemu segmentowi rynku, ograniczyć liczbę
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
wykorzystywanych kanałów dystrybucji, ograniczyć działania promocyjne, obni\
yć cenę
[10, s. 124].
Kolejnym elementem marketingu, oprócz produktu, jest cena, czyli ilość pieniędzy, którą
musi wydać nabywca w związku z zakupem określonego produktu. Czynniki wpływające na
poziom cen [6, s. 92]:
- oczekiwania nabywców,
- istniejący na rynku popyt na produkty,
- koszty, jakie ponosi przedsiębiorstwo w związku z wytwarzaniem produktu,
- ceny podobnych produktów zaspakajających tę samą potrzebę (konkurencja),
- oryginalność produktu i jego niepowtarzalność.
Metody ustalania cen:
1) Metoda kosztowa - polega na tym, \
e cena jest sumą kosztów (stałych i zmiennych), jakie
przedsiębiorstwo poniosło w związku z wytworzeniem określonego produktu,
i po\
ądanego zysku.
2) Metoda popytowa - polega na tym, \
e podstawą wyznaczenia ceny jest istniejący lub
przewidywany popyt. Dokonywana jest segmentacja rynku, a następnie badania
marketingowe, które pozwalają na określenie wielkości popytu i cenowej elastyczności
popytu.
3) Metoda ustalania cen na podstawie cen produktów konkurencyjnych - polega na tym, \
e
podstawą wyznaczenia ceny są ceny produktów konkurencyjnych. Punktem wyjścia do
ustalenia ceny jest cena przewodnia na nowy produkt, czyli cena, po której sprzedaje swoje
produkty firma mająca największy udział na rynku lub średnia cena na dany produkt.
1. 2.
3.
Strategia najwy\
szej Strategia wysokiej
Strategia super okazji
jakości jakości
5.
4. 6.
Strategia średniej
Strategia przeładowania Strategia dobrej okazji
wartości
8.
7. 9.
Strategia pozornej
Strategia zdzierstwa Strategia oszczędności
oszczędności
wysoka średnia niska
Cena
Rys. 21. Zale\
ność pomiędzy ceną produktu a jego jakością wyodrębniają strategie jakościowo-cenowe
[8, s. 110]
Podczas wprowadzania nowego produktu na rynek stosowane są następujące strategie
cenowe:
-  zbieranie śmietanki , polegająca na tym, \
e cena produktu w fazie wprowadzania na
rynek jest du\
o wy\
sza od ceny, po jakiej sprzedawany jest produkt w kolejnych fazach
jego cyklu \
ycia na rynku. Strategia ta przynosi po\
ądane efekty w sytuacjach, gdy na
rynku jest mała konkurencja lub nie następuje w ogóle oraz w przypadku nowych
produktów o innowacyjnych cechach;
- strategia penetracji rynku, polegająca na tym, \
e cena produktu w fazie wprowadzania na
rynek jest niska wskutek czego istnieje większe prawdopodobieństwo, i\
w kolejnym
czasie produkt zdobędzie du\
ą liczbę nabywców. Stosowana jest przewa\
nie przy
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Jako
ść
niska
ś
rednia
wysoka
współczynniku elastyczności cenowej popytu, na tyle wysokim, aby ni\
sza cena
wywoływała du\
y wzrost wielkości sprzeda\
y. Wysoka wielkość sprzeda\
y i du\
y udział
w rynku prowadzi do ni\
szych kosztów [6, s. 99];
- równe ceny, czyli konkurowanie wartością dodatnią.
Następnym elementem marketingu, oprócz produktu i ceny jest dystrybucja, która oznacza
zbiór działań i decyzji związanych z udostępnieniem wytworzonych produktów finalnym
odbiorcom. Działania te obejmują:
- przemieszczanie produktów z miejsca wytworzenia do miejsca końcowego przeznaczenia
(logistyka),
- dostarczanie towarów we właściwym czasie np. nasiona, sadzonki,
- kompletowanie asortymentu towarów (np. materiał siewny i zaprawy nasienne),
- tworzenie optymalnych warunków zakupu [5, s. 92].
Kanał dystrybucji to sposób powiązań i kolejności ogniw (instytucji, osób) za
pośrednictwemm, których dokonuje się przemieszczenia produktów. Z funkcjonowaniem
kanałów dystrybucji łączy się:
- zmiana praw własności,
- transport,
- magazynowanie,
- przekazywanie informacji,
- finansowanie transportu, magazynowania,
- promowanie [8, s. 116].
Kanał bezpośredni  występuje wtedy, gdy producent sam sprzedaje swoje produkty
ostatecznemu nabywcy, np.: ogrodnik sprzedający warzywa na basenie. Zalety korzystania
z bezpośredniego kanału dystrybucji:
- szybki przepływ informacji,
- mo\
liwość szybkiego reagowania na zmiany popytu,
- pełna kontrola nad przepływem produktu,
- przejmowanie przez producentów mar\
y handlowej,
- mo\
liwość ustalania niskich (konkurencyjnych) cen [1, s. 125].
Producent Ostateczny nabywca
Rys. 22. Schemat bezpośredniego kanału dystrybucji
Kanał bezpośredni jest wykorzystywany, gdy:
- liczba nabywców jest ograniczona (mo\
na ich zidentyfikować),
- nabywcy znajdują się w niedu\
ej odległości,
- popyt jest równomierny (nie ma potrzeby magazynowania) [1, s. 125].
Kanał pośredni występuje wtedy, gdy w drodze produktu między producentem
a ostatecznym nabywcą uczestniczą pośrednicy (punkt skupu, hurtownia, sprzedawca
detaliczny). Kanał dystrybucji krótki  między producentem a ostatecznym nabywcą
występuje tylko jeden pośrednik.
Producent Pośrednik Ostateczny nabywca
Rys. 23. Schemat kanału dystrybucji pośredniego krótkiego
Kanał dystrybucji długi, występuje wtedy, kiedy pomiędzy producentem, a ostatecznym
nabywcą występuje więcej ni\
jeden pośrednik.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Producent Pośrednik 1 Pośrednik 2 Ostateczny nabywca
Rys. 24. Schemat kanału dystrybucji pośredniego długiego
Kanał dystrybucji szeroki występuje wtedy, gdy na poszczególnych etapach dystrybucji
uczestniczy du\
a liczba podmiotów np. w dystrybucji owoców uczestniczy du\
a liczba
hurtowni i sprzedawców detalicznych.
Producent
Pośrednik Pośrednik
Pośrednik Pośrednik Pośrednik Pośrednik
Ostateczny nabywca
Rys. 25. Schemat kanału dystrybucji szerokiego
Kanał dystrybucji wąski występuje wtedy, gdy na poszczególnych etapach dystrybucji
uczestniczy niewiele podmiotów np. w dystrybucji specjalistycznych maszyn
wykorzystywanych w ogrodnictwie występuje mała ilość dealerów.
Producent
Pośrednik
Pośrednik Pośrednik
Ostateczny nabywca
Rys. 26. Schemat kanału dystrybucji wąskiego
Zalety korzystania z pośredniego kanału dystrybucji:
- ni\
sze koszty dystrybucji dla producenta,
- większy obszar dystrybucji,
- mo\
liwy jest szerszy zakres usług dla konsumentów o zró\
nicowanych wymaganiach
[1, s. 126].
Wybór kanału dystrybucji zale\
y od:
- rodzaju rynku,
- rodzaju i cech produktu,
- wielkości i pozycji przedsiębiorstwa,
- konkurencji.
Przykłady stosowanych kanałów dystrybucji w rolnictwie/ogrodnictwie [1, s. 128]:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
- bezpośrednia sprzeda\
z gospodarstwa,
- własny punkt sprzeda\
y detalicznej,
- dostawy do lokalnych skupów,
- bezpośrednie dostawy do hoteli, restauracji,
- sprzeda\
do hurtowni,
- sprzeda\
poprzez giełdę rolno-ogrodniczą,
- sprzeda\
do przetwórni,
- sprzeda\
grupową.
Jednym ze stosowanych kanałów dystrybucji produktów ogrodniczych jest sprzeda\

poprzez giełdę towarową lub rynek hurtowy.
Giełda towarowa jest rynkiem formalnym, na którym zawierane są transakcje kupna-
sprzeda\
y w ściśle określonym czasie, ujednoliconymi towarami, (co do ilości i jakości),
według ściśle określonych zasad. Giełda jest rynkiem, na którym dokonuje się transakcji bez
fizycznej obecności towarów. Giełda towarowa spełnia następujące funkcje [2, s. 78]:
- usprawnia obrót towarowy,
- ogranicza ryzyko związane z niekorzystnymi zmianami cen,
- publikuje notowania,
- ustanawia standardy klasyfikacyjne u\
ywane równie\
poza giełdami,
- oddziałuje na organizację i warunki handlu prowadzonego poza giełdą.
Rynek hurtowy to zorganizowane miejsce spotkań kupujących i sprzedających,
wyposa\
one w nowoczesną infrastrukturę handlową. Cechą rynku hurtowego jest du\
a skala
transakcji, obecność towaru podczas transakcji i sprzeda\
w określonych porach dnia. Rynek
hurtowy spełnia następujące funkcje [1, s. 58 ]:
- stabilizuje ceny,
- eliminuje wahania w poda\
y rynkowej,
- standaryzuje produkty.
Ostatnim elementem marketingu, oprócz produktu, ceny i dystrybucji jest promocja.
Promocja (komunikacja marketingowa)  to działania informacyjne na rynku mające na celu
umocnienie pozycji rynkowej danego podmiotu [5, s. 101]. Producent mo\
e komunikować się
z konsumentem, ostatecznym nabywcą wykorzystując narzędzia promocji, takie jak:
- reklama,
- sprzeda\
osobista,
- promocja sprzeda\
y,
- sponsoring.
Reklama to swoista, płatna masowa forma przekazywania informacji przez określonego
nadawcę dotyczących produktów lub przedsiębiorstwa [6, s. 131]. Informacja przekazywana
jest przy wykorzystaniu:
- środków: mowy, dz
więków, tekstu i obrazu,
- nośników reklamy: prasy, radia, telewizji, poczty, spotkaniami z odbiorcami.
Treści przekazywane za pomocą reklamy mogą mieć charakter [6, s. 132]:
1) apelu, którego istotą mo\
e być:
- przekazywanie korzyści, jakie odniesie konsument dokonując zakupu, czyli apel
racjonalny,
- odniesienie się do uczuć odbiorcy, do którego adresowana jest reklama, czyli apel
emocjonalny,
- nawiązanie do powszechnie uznanych za właściwe zasad postępowania ludzi, czyli
apel moralny,
2) pytania,
3) sloganu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
Podstawowe elementy ogłoszenia reklamowego [5, s. 103]:
- nagłówek i apel reklamowy  w postaci sloganu; krótki, łatwy do objęcia wzrokiem.
W nagłówku zawarty jest podstawowy apel reklamowy pisany z reguły większą czcionką,
- sugestie pobudzające do działania,
- nadawca reklamy,
- cena.
Sprzeda\
osobista  polega na prowadzeniu między sprzedawcą a kupującym rozmowy
sprzeda\
owej w czasie, której sprzedawca informuje klienta o zaletach oferowanego produktu
i korzyściach, jakie odniesie kupujący po nabyciu produktu [6, s. 131].
Public relations  zespół celowo zorganizowanych działań, zapewniających
przedsiębiorstwu systematyczne komunikowanie się ze swoim otoczeniem.
Środki wykorzystywane podczas public realations [5, s. 105]:
- środki identyfikacji przedsiębiorstwa (np. papier firmowy, wizytówki, wystrój wnętrz),
- informacja telefoniczna,
- wiadomości drukowane i audiowizualizowane (raporty roczne, biuletyny, slajdy, płyty CD),
- aktywność publiczna (sponsorowanie imprez, akcji charytatywnych),
- pozostałe informacje o firmie oraz inne wydarzenia np.: pokazy, rocznice, konferencje.
Promocja sprzeda\
y  obejmuje działania, które mają przyczynić się do podniesienia
wartości i atrakcyjności produktu (usługi). Promocja sprzeda\
y mo\
e być stosowana
w krótkim okresie i powinna wywołać relatywnie szybkie efekty w postaci zwiększenia
sprzeda\
y [5, s. 106].
Promocja sprzeda\
y
Stosowana wobec Stosowana wobec sprzedawców Stosowana wobec
klientów pośredników
Rys. 27. Stosowanie promocji sprzeda\
y [6, s. 142]
Techniki promocji sprzeda\
y (techniki aktywizacji sprzeda\
y) [6, s. 143]:
- sprzeda\
premiowana upominkiem,
- obni\
enie ceny,
- konkursy, loterie, gry,
- testowanie produktów,
- sponsoring  polega na dofinansowaniu indywidualnych sportowców, klubów sportowych,
imprez sportowych lub kulturalnych w zamian za mo\
liwość eksponowania swojego znaku
towarowego [5, s. 106].
4.3.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń:
1. Jakie mo\
na wyró\
nić elementy (narzędzia) marketingowe?
2. Jakie funkcje w ujęciu marketingowym posiada produkt?
3. Jakie mo\
na wyró\
nić trzy poziomy (warstwy) produktu?
4. Jak mo\
na wyjaśnić pojęcie jakości produktu?
5. Jak mo\
na wyjaśnić pojęcie marki?
6. Jakie są korzyści dla producenta i konsumenta ze stosowania marki?
7. Jakie funkcje spełnia opakowanie w odniesieniu do produktu?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
8. Jakie informacje powinny być umieszczone na opakowaniu produktu?
9. Jakie są tendencje sprzeda\
y i zysku w poszczególnych fazach \
ycia produktu?
10. Jakie czynniki wpływają na poziom cen produktu?
11. Jakimi metodami mo\
na ustalić ceny produktów/usług?
12. Jak mo\
na wyjaśnić pojęcie dystrybucji i kanału dystrybucji?
13. Czym charakteryzują się poszczególne rodzaje kanałów dystrybucji?
14. Jakie funkcje spełnia rynek hurtowy i giełda towarowa?
15. Jak mo\
na wyjaśnić pojęcie promocji?
16. Czym charakteryzują się poszczególne rodzaje komunikacji marketingowej?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Uwzględniając trzy poziomy produktu, dopisz do rdzenia produktu występujące przykłady
produktu rzeczywistego i poszerzonego.
Rdzeń produktu Produkt rzeczywisty Produkt poszerzony
Ogórki konserwowe
Sok owocowy
Opryskiwacz
Ciągnik sadowniczy
Sałata lodowa
Drzewka owocowe
Deszczownia
Nawozy mineralne
Nasiona
Jabłka
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować elementy trzech poziomów produktu,
2) do wymienionych rodzajów produktu dopisać występujące potencjalnie elementy produktu
rzeczywistego,
3) do wymienionych rodzajów produktu dopisać występujące potencjalnie elementy produktu
poszerzonego.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- wzór tabeli
- poradnik dla ucznia,
- papier,
- pisaki.
Ćwiczenie 2
Dokonaj klasyfikacji wymienionych produktów na produkty trwałe, nietrwałe, usługi,
produkty powszechnego zakupu, wybieralne i epizodycznego zakupu.
mięso drobiowe, jabłka, truskawki, woda mineralna, ciągnik sadowniczy, naprawa ciągnika,
suknia ślubna, podró\
poślubna, telewizor, odtwarzacz DVD, masa\
, przeróbki krawieckie,
bułki, samochód, wczasy, guma do \
ucia, banda\
e, tabletki od bólu głowy, czekoladki,
komputer.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) z podanych przykładów produktów wybrać te, które zaliczane są do produktów trwałych,
2) z podanych przykładów produktów wybrać te, które zaliczane są do produktów
nietrwałych,
3) z podanych przykładów produktów wybrać te, które zaliczane są do usług,
4) z podanych przykładów produktów wybrać te, które zaliczane są do produktów
powszechnego zakupu,
5) z podanych przykładów produktów wybrać te, które zaliczane są do produktów
wybieralnych,
6) z podanych przykładów produktów wybrać te, które zaliczane są do produktów
epizodycznego zakupu.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- poradnik dla ucznia,
- papier,
- pisaki.
Ćwiczenie 3
Wpisz w tabeli (u\
ywając zwrotów: wzrost, spadek, utrzymanie na podobnym poziomie),
jak będzie się przedstawiała wielkość sprzeda\
y, wysokość ceny i wielkość zysku
w poszczególnych fazach cyklu \
ycia produktu.
Wyszczególnienie Wprowadzenie produktu Wzrost Dojrzałość Spadek
Wielkość sprzeda\
y
Wysokość ceny
Wielkość zysku
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować podrozdział z poradnika,
2) zapisać w tabeli (u\
ywając zwrotów: wzrost, spadek, utrzymanie na podobnym poziomie),
jak kształtuje się wielkość sprzeda\
y w poszczególnych fazach cyklu \
ycia produktu,
3) zapisać w tabeli (u\
ywając zwrotów: wzrost, spadek, utrzymanie na podobnym poziomie),
jak kształtuje się wysokość ceny w poszczególnych fazach cyklu \
ycia produktu,
4) zapisać w tabeli (u\
ywając zwrotów: wzrost, spadek, utrzymanie na podobnym poziomie),
jak kształtuje się wielkość zysku w poszczególnych fazach cyklu \
ycia produktu.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- wzór tabeli,
- poradnik dla ucznia,
- pisaki.
Ćwiczenie 4
Ustal cenę jednostkową na jabłka, pomidory, marchew znanymi ci metodami.
Sposób wykonania ćwiczenia
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować podrozdział poradnika dla ucznia,
2) przeanalizować raporty rynkowe,
3) ustalić cenę jednostkową na jabłka, pomidory i marchew.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- poradnik dla ucznia,
- raporty rynkowe,
- kalkulator.
Ćwiczenie 5
Zaplanuj kanały dystrybucji, przez który przepływają warzywa, owoce i kwiaty od
producenta do ostatecznego nabywcy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować podrozdział poradnika dla ucznia,
2) zaplanować kanał dystrybucji, przez który przepływają warzywa,
3) zaplanować kanał dystrybucji, przez który przepływają owoce,
4) zaplanować kanał dystrybucji, przez który przepływają kwiaty.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- poradnik dla ucznia,
- papier,
- pisaki.
Ćwiczenie 6
Do wymienionych produktów/usług zaplanuj sposób komunikacji marketingowej, który,
Twoim zdaniem, najlepiej będzie informował konsumenta o produktach/usługach
występujących na rynku. Wybór uzasadnij.
Produkty/usługi Sposób komunikacji marketingowej
 prowadzenie gospodarstwa agroturystycznego - telewizja regionalna - sprzeda\
osobista
- telewizja - akwizycja
 szkółka drzew i krzewów
ogólnopolska
- prasa kobieca
 soki owocowe
- radio
- reklama na środkach
 produkty z gospodarstwa ekologicznego
- radio lokalne komunikacji miejskiej
 maszyny i narzędzia ogrodnicze
- gazeta lokalna - plakaty
 nawozy mineralne, nasiona i sadzonki
- gazeta ogólnopolska - billboardy
- prasa bran\
owa - ulotki
- reklama kinowa - inne
- reklama pocztowa
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) do ka\
dego wymienionego produktu i usługi, zaplanować, które ze sposobów komunikacji
marketingowej będą najlepiej informowały o dostępności na rynku produktów i usług,
2) zapisać propozycje na papierze,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
3) uzasadnić, dlaczego Twoim zdaniem, zaproponowane przez Ciebie sposoby komunikacji
będą najlepiej informowały klienta o danym produkcie/usłudze.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 wzór tabeli,
 papier,
 pisaki.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić elementy (narzędzia)marketingowe?
2) przedstawić graficznie i objaśnić trzy poziomy (warstwy) produktu?
3) objaśnić pojęcie jakości produktu i marki?
4) objaśnić funkcje, jakie spełnia opakowanie w odniesieniu do produktu?
5) objaśnić klasyfikację produktu?
6) scharakteryzować fazy cyklu \
ycia produktu?
7) wskazać czynniki wpływające na poziom cen produktu?
8) objaśnić metody ustalania cen?
9) scharakteryzować rodzaje kanałów dystrybucji?
10) objaśnić funkcje rynku hurtowego i giełdy towarowej?
11) scharakteryzować rodzaje komunikacji marketingowej?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
4.4. Przygotowanie produktów ogrodniczych do sprzeda\
y
4.4.1. Materiał nauczania
Minimalne wymagania jakościowe dla wszystkich produktów są praktycznie jednakowe.
Zgodnie z nimi produkty powinny być:
- całe (w zale\
ności od produktu są mo\
liwe uwagi);
- zdrowe; nie dopuszcza się produktów z objawami gnicia lub zepsucia, które czynią je
niezdatnymi do spo\
ycia;
- czyste, praktycznie wolne od jakichkolwiek widocznych zanieczyszczeń obcych
(w zale\
ności od produktu dopuszczalne są odchylenia dotyczące śladów ziemi);
- praktycznie wolne od szkodników;
- praktycznie wolne od uszkodzeń spowodowanych przez szkodniki;
- bez nadmiernego zawilgocenia powierzchniowego;
- bez obcych zapachów i/lub smaków;
- dostatecznie rozwinięte i odpowiednio dojrzałe;
- inne dodatkowe wymagania w zale\
ności od produktu.
Stopień rozwoju i jakość produktów powinny być takie, aby mogły wytrzymać transport
i manipulacje oraz dotrzeć do miejsca przeznaczenia zachowując zadowalającą jakość.
Przykłady owoców i warzyw niespełniających minimalnych wymagań jakościowych
przedstawione są na fotografiach 1 4.
Fot. 1. Cebula nie spełniająca minimalnych wymagań Fot. 2. Jabłko nie spełniające minimalnych
jakościowych [12] wymagań jakościowych [12]
Fot. 3. Marchew nie spełniająca minimalnych Fot. 4. Kalafior nie spełniający minimalnych
wymagań jakościowych [12] wymagań jakościowych [12]
Wymagania jakościowe dla poszczególnych klas są zró\
nicowane dla ró\
nych produktów.
Ogólnie dotyczą one stopnia rozwoju, dojrzałości, barwy i kształtu produktów.
Produkty w klasie Ekstra powinny:
- być najwy\
szej jakości,
- posiadać cechy charakterystyczne dla danej odmiany i/lub typu handlowego,
- być wolne od wad z wyjątkiem bardzo niewielkich wad powierzchniowych, pod
warunkiem, \
e nie wpływają one ujemnie na ogólny wygląd produktów, ich jakość,
utrzymanie jakości oraz prezentację w opakowaniu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
Fot. 5. Jabłka w klasie Ekstra [12] Fot. 6. Marchew w klasie Ekstra [12]
Fot. 7. Kalafior w klasie Ekstra [12]
Produkty w klasie I:
- powinny być dobrej jakości,
- powinny mieć cechy charakterystyczne dla danej odmiany i/lub typu handlowego,
- mogą mieć niewielkie wady, pod warunkiem, \
e nie wpływają one ujemnie na ogólny
wygląd produktów, ich jakość, utrzymanie jakości oraz prezentację w opakowaniu.
Fot. 8. Cebula w klasie I [12] Fot. 9. Jabłka w klasie I [12]
Fot. 10. Marchew w klasie I [12] Fot. 11. Kalafior w klasie I [12]
Do klasy II zalicza się produkty, które nie mogą być zakwalifikowane do wy\
szych klas,
ale spełniają wy\
ej określone wymagania minimalne. Dopuszcza się występowanie wad, pod
warunkiem, \
e produkty zachowają swoje cechy charakterystyczne, co do jakości, utrzymania
jakości oraz prezentacji.
Fot. 12. Cebula w klasie II [12] Fot. 13. Jabłka w klasie II [12]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
Fot. 14. Marchew w klasie II [12] Fot. 15. Kalafior w klasie II [12]
Dopuszczalne są tolerancje jakościowe w ka\
dym opakowaniu dla produktów, które nie
spełniają wymagań dla określonej klasy:
 w klasie Ekstra dopuszcza się 5% liczbowo lub masowo produktów niespełniających
wymagań tej klasy, ale zgodnych z wymaganiami dla klasy I, lub wyjątkowo mieszczących
się w tolerancjach dla tej klasy,
 w klasie I dopuszcza się 10% liczbowo lub masowo produktów niespełniających wymagań
tej klasy, ale zgodnych z wymaganiami dla klasy I, lub wyjątkowo mieszczących się
w tolerancjach dla tej klasy,
 w klasie II dopuszcza się 10% liczbowo lub masowo produktów niespełniających
wymagań tej klasy ani wymagań minimalnych, z wyjątkiem produktów z objawami gnicia,
silnymi odgnieceniami lub ze śladami innego zepsucia, które czynią je niezdatnymi do
spo\
ycia.
W ka\
dym opakowaniu produkty powinny być jednolite, pod względem pochodzenia, tej
odmiany, jakości oraz wielkości. Dla ka\
dego produktu, w standardach jakości handlowej, określony
jest sposób jego prezentacji w opakowaniach np. uło\
enie warstwami, wiązanie w pęczki.
Opakowania nie powinny zawierać \
adnych zanieczyszczeń zewnętrznych. Materiały
stosowane do wykładania wnętrza opakowania powinny być nowe, czyste i powinny
zapobiegać uszkodzeniom zewnętrznym i wewnętrznym produktu. U\
ycie materiałów,
zwłaszcza papieru ze specyfikacją handlową jest dozwolone pod warunkiem, \
e nadruk lub
etykieta zostaną wykonane nietoksycznym tuszem lub klejem.
Informacje na ka\
dym opakowaniu w ramach standardów jakości, powinny być
zamieszczone na tej samej stronie, w sposób czytelny, trwały i widoczny z zewnątrz. Na
ka\
dym opakowaniu, powinny znalez
ć się następujące informacje:
 nazwa i adres pakującego i/lub wysyłającego,
 nazwa produktu, jeśli zawartość opakowania nie jest widoczna z zewnątrz,
 nazwa odmiany i/lub typu handlowego w zale\
ności od produktu,
 kraj pochodzenia i nieobowiązkowo rejon uprawy lub nazwa krajowa, regionalna lub
lokalna,
 klasa jakości,
 wielkość, (jeśli sortowano według wielkości),
 masa netto / liczba sztuk w opakowaniu (dotyczy opakowań jednostkowych).
W przypadku towarów transportowanych luzem, ładowanych bezpośrednio na środki
transportu, informacje powinny zostać zamieszczone w dokumencie towarzyszącym lub
wykazane w awizie umieszczonym w widocznym miejscu w środkach transportu.
Na etapie sprzeda\
y detalicznej produktów opakowanych, wymagane szczegółowe dane
powinny być czytelne i umieszczone w widocznym miejscu. Produkty mogą być sprzedawane
bez opakowania (np. świe\
e owoce i warzywa) pod warunkiem, \
e detalista wystawi towar
przeznaczony na sprzeda\
wraz z etykietą, która jest umieszczona w widocznym miejscu
i zawiera czytelne informacje odnośnie standardów jakości handlowej określające:
 nazwę produktu / odmianę,
 pochodzenie produktu,
 klasę jakości.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
Fot. 16 Opakowanie cebuli [12] Fot. 17 Opakowanie jabłek [12]
Fot. 18 Opakowanie marchwi [12] Fot. 19 Opakowanie kalafiora [12]
Istotnym działaniem w obrocie produktami \
ywnościowymi jest zapewnienie
bezpieczeństwa zdrowotnego \
ywności.
Bezpieczeństwo zdrowotne \
ywności jest to ogół warunków, jakie muszą być spełnione
i działań, jakie muszą być podjęte na wszystkich etapach produkcji i obrotu \
ywnością w celu
zapewnienia zdrowia i \
ycia człowieka.
W Polsce, realizacją polityki \
ywnościowej kraju oraz ochroną interesów konsumentów
i producentów \
ywności zajmuje się Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-
-Spo\
ywczych (IJHARS). Działania IJHARS obejmują przede wszystkim ochronę
konsumentów i walkę z fałszowaniem na rynku produktów \
ywnościowych, eliminację
nieuczciwej konkurencji producenckiej oraz promocję jakości polskiej \
ywności poprzez
propagowanie znaków i certyfikatów jakości. System kontroli \
ywności IJHARS zapewnia
konsumentom dostęp do rzetelnych informacji na temat artykułów rolno-spo\
ywczych oraz
zapobiega nieuczciwym praktykom rynkowym. Ułatwia on równie\
wymianę handlową 
zarówno z państwami trzecimi, jak i na obszarze jednolitego rynku wewnętrznego UE [11].
Zadania IJHARS [9]:
1) nadzór nad jakością handlową artykułów rolno-spo\
ywczych,
2) kontrola warunków składowania i transportu artykułów rolno-spo\
ywczych,
3) gromadzenie i przetwarzanie informacji o sytuacji na rynkach rolnych,
4) współpraca z właściwymi organami administracji rządowej w województwie, organami
innych inspekcji, urzędami celnymi, Policją, jednostkami samorządu terytorialnego oraz
państwowymi jednostkami organizacyjnymi realizującymi politykę rolną państwa,
5) współpraca lub uczestnictwo w międzynarodowych organizacjach zajmujących się
jakością handlową artykułów rolno-spo\
ywczych oraz międzynarodowym obrotem
artykułami rolno-spo\
ywczymi,
6) prowadzenie szkoleń w zakresie przepisów i wymagań dotyczących jakości handlowej lub
ustalania klas jakości handlowej oraz metod i badań artykułów rolno-spo\
ywczych,
7) współpraca z urzędowymi jednostkami kontrolnymi w innych państwach w zakresie
kontroli jakości handlowej artykułów rolno-spo\
ywczych, w tym wymienianie informacji
lub próbek artykułów rolno-spo\
ywczych.
O jakości produkcji ogrodniczej w gospodarstwie świadczy posiadanie certyfikatu
EUREPGAP - European Good Agruculture Practice -europejska dobra praktyka rolnicza.
System EUREPGAP określa zasady produkcji owoców i warzyw oraz gwarantuje, \
e ka\
dy
krok produkcji pierwotnej przebiega zgodnie z międzynarodowymi i krajowymi standardami,
regulacjami uwzględniającymi bezpieczną produkcję \
ywności.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
Producenci zainteresowani wdro\
eniem zasad EUREPGAP muszą udowodnić, \
e
w trakcie produkcji dbali o jakość, aby produkty były zdrowe dla konsumenta, starali się jak
najmniej ingerować w środowisko, u\
ywali jedynie niezbędnych i dopuszczalnych środków
ochrony roślin oraz nawozów zgodnie z wymogami produkcji integrowanej.
Konieczne jest systematyczne prowadzenie dokumentacji wszelkich prac w gospodarstwie
tak, aby mo\
na było odtworzyć ka\
dy etap produkcji, gdy\
w systemie EUREPGAP
certyfikowany jest przede wszystkim sposób produkcji, a nie określony produkt.
Wymagania i zalecenie dla producentów owoców i warzyw ustalone przez EUREPGAP
obejmują kilkanaście zagadnień związanych z produkcją rolną:
- identyfikowalność produktów,
- prowadzenie zapisów i kontrola wewnętrzna,
- odmiany i sadzonki,
- informacje o polu i zarządzanie polem,
- zarządzanie glebą i podło\
em,
- stosowanie nawozów,
- nawadnianie,
- ochrona upraw,
- zbiór,
- prowadzenie produkcji (higiena, mycie po zbiorze),
- zarządzanie odpadami i ściekami, recykling,
- ochrona zdrowia pracowników i bezpieczeństwo pracy,
- zagadnienia środowiskowe,
- reklamacje.
W celu dokładnego prześledzenia procesu produkcji warzyw i owoców, producent jest
zobowiązany podać numer danego pola, bardzo szczegółowo opisać wszystkie czynności
związane z uprawą, zbiorem, pakowaniem i wysyłką swoich produktów. Szczegółowe zapisy
związane z produkcją oraz obrotem warzyw i owoców w systemie EUREPGAP są konieczne,
aby umo\
liwić ustalenie pochodzenia danej partii tych produktów. Zasady EUREPGAP
stanowią europejski standard dla świe\
ych owoców i warzyw. Do korzyści wynikających
z wdro\
enia systemu EUREPGAP mo\
na zaliczyć:
- gwarancję, \
e produkt jest bezpieczny i wysokiej jakości, a przez to lepszy wizerunek na
rynku,
- zgodność z międzynarodowymi standardami, co pozwala na zdobywanie nowych rynków
zbytu,
- obni\
enie kosztów produkcji,
- minimalizowanie szkodliwego wpływu na środowisko.
Standaryzacja owoców i warzyw ułatwia zdobywanie nowych rynków zbytu zarówno
w kraju, jak i za granicą. Prowadzenie wymiany handlowej z innymi krajami przynosi
następujące korzyści:
- korzyści komparatywne, umo\
liwiające eksport produktów wytwarzanych taniej
i importowania tych, które są wytwarzane dro\
ej w danym kraju,
- transfer nowych technologii i postępu w rolnictwie, co mo\
e warunkować obni\
ki kosztów
produkcji,
- pozytywne oddziaływanie na inne działy gospodarki (wzrost zatrudnienia, dochodów,
lepsze wykorzystanie potencjału krajowego itp.),
- poprawa jakości produktów, wzbogacanie oferty rynkowej, działań marketingowych,
obni\
anie kosztów produkcji i obrotu [5, s. 134].
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
4.4.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń:
1. Jakie są określone minimalne wymagania jakościowe dla produkcji ogrodniczej?
2. Jakie wymagania jakościowe powinny spełniać produkty ogrodnicze dla klasy Ekstra,
I i II?
3. Na czym polegają tolerancje jakościowe dla produktów nie spełniających wymagań dla
określonej klasy?
4. Jakie informacje powinny być zamieszczone na opakowaniu produktów ogrodniczych?
5. W jaki sposób powinny być oznakowane produkty ogrodnicze transportowane luzem?
6. W jaki sposób powinny być oznakowane produkty ogrodnicze w sprzeda\
y detalicznej?
7. Jak rozumiesz pojęcie bezpieczeństwa \
ywnościowego?
8. Jakie zadania spełnia IJHARS?
9. Na czym polega produkcja ogrodnicza zgodna z zasadami EUREPGAP?
10. Jakie mogą wystąpić korzyści dla kraju prowadzącego handel zagraniczny?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj klasyfikacji produktów ogrodniczych (cebula, jabłka, gruszki, kalafiory, kapusta,
marchew, ogórki, papryka, pomidory, sałata, śliwki, truskawki) na spełniające i nie spełniające
minimalne wymagania jakościowe.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) określić zasady bezpiecznej pracy,
2) dokładnie obejrzeć produkty,
3) zapoznać się ze szczegółowymi wymaganiami jakościowymi produktów dopuszczonych
do obrotu,
4) zgodnie z wymaganiami podzielić produkty na te, które spełniają minimalne wymagania
jakościowe i na te, które tych wymagań nie spełniają.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- wymagania handlowe dla świe\
ych owoców i warzyw wprowadzonych do obrotu.
Broszura interpretacyjna do standardu jakości handlowej. IJHARS Warszawa 2003,
- owoce i warzywa (lub fotografie owoców i warzyw) spełniające i nie spełniające
wymagania jakościowe,
- papier i pisaki.
Ćwiczenie 2
Zakwalifikuj produkty ogrodnicze (cebula, jabłka, gruszki, kalafiory, kapusta, marchew,
ogórki, papryka, pomidory, sałata, śliwki, truskawki) spełniające minimalne wymagania
jakościowe do klasy Ekstra, klasy I i II, które będą eksportowane do Niemiec.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) określić zasady bezpiecznej pracy,
2) dokładnie obejrzeć produkty,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
3) zapoznać się ze szczegółowymi wymaganiami klas jakości produktów ogrodniczych,
4) zgodnie z wymaganiami zakwalifikować produkty do klasy Ekstra, klasy I i II.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- wymagania handlowe dla świe\
ych owoców i warzyw wprowadzonych do obrotu.
Broszura interpretacyjna do standardu jakości handlowej. IJHARS Warszawa 2003,
- owoce i warzywa (lub fotografie owoców i warzyw) spełniające wymagania dla klasy
Ekstra, klasy I i II,
- papier i pisaki.
Ćwiczenie 3
Zaplanuj, jakiego rodzaju opakowania są Ci potrzebne w celu przygotowania do sprzeda\
y
cebuli, jabłek, gruszek, kalafiorów, kapusty, marchwi, ogórków, papryki pomidorów, sałaty,
śliwek, truskawek.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) określić zasady bezpiecznej pracy,
2) określić szczegółowe wymagania dotyczące opakowań produktów ogrodniczych,
3) dobrać opakowania do poszczególnych owoców i warzyw.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- wymagania handlowe dla świe\
ych owoców i warzyw wprowadzonych do obrotu,
- broszura interpretacyjna do standardu jakości handlowej. IJHARS Warszawa 2003,
- papier i pisaki.
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wskazać minimalne wymagania jakościowe dla produkcji ogrodniczej?
2) wskazać wymagania jakościowe dla klasy Ekstra, I i II?
3) objaśnić, na czym polegają tolerancje jakościowe dla produktów nie
spełniających wymagań dla określonej klasy?
4) wymienić, jakie informacje powinny być zamieszczone na opakowaniu
produktów ogrodniczych?
5) objaśnić w jaki sposób powinny być oznakowane produkty ogrodnicze
transportowane luzem?
6) objaśnić w jaki sposób powinny być oznakowane produkty ogrodnicze
w sprzeda\
y detalicznej?
7) wyjaśnić pojęcie bezpieczeństwa \
ywnościowego?
8) objaśnić zasady produkcji ogrodniczej zgodne z EUREPGAP?
9) objaśnić korzyści wynikające z handlu zagranicznego?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uwa\
nie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test pisemny zawiera 20 zadań. Do ka\
dego zadania dołączone są 4 mo\
liwości
odpowiedzi. Tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki nale\
y błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem
a następnie ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłó\
jego
rozwiązanie na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiązanie testu masz 35 minut.
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
- zestaw zadań testowych,
- karta odpowiedzi.
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Je\
eli wskaz
nik cenowej elastyczności popytu wynosi 1, to oznacza, \
e
a) wielkość popytu zmienia się wprost proporcjonalnie do zmiany ceny.
b) wielkość popytu zmienia się bardziej ni\
cena.
c) wielkość popytu jest stała, nie zmienia się wraz ze wzrostem cen.
d) wielkość popytu zmienia się wolniej ni\
cena.
2. Zmiana popytu na jabłka mo\
e być efektem
a) mo\
liwości pozyskania kapitału przez producentów rolnych.
b) zmiany ceny jabłek.
c) ceny środków do produkcji rolnej.
d) mo\
liwości pozyskania kapitału przez producentów.
3. Na rynku wystąpi zjawisko niedoboru produktów przy cenie
P
a) P1=30 zł
45
b) P2=35 zł
40
c) P3=40 zł
35
d) P4=45 zł
30
Q
1 2 3 4 5
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
4. Je\
eli ES=2,3 to
a) wzrost ceny o 2,3% spowodował wzrost poda\
y o 1%.
b) jednoprocentowa podwy\
ka ceny spowodowała wzrost poda\
y produktów o 2,3%
c) jednoprocentowa obni\
ka ceny spowodowała wzrost poda\
y produktów o 2,3%.
d) jednoprocentowy spadek poda\
y produktów spowodował wzrost ceny o 2,3%.
5. Prawdziwe jest stwierdzenie, \
e
a) wzrost dochodu konsumenta, spowoduje du\
y wzrost popytu na chleb.
b) obni\
ka cen chleba, spowoduje du\
y wzrost popytu na chleb.
c) popyt na chleb nie zwiększy się pod wpływem wzrostu dochodu konsumenta.
d) popyt na chleb zwiększa dwukrotnie w stosunku do zmiany ceny chleba.
6. Gospodarka rynkowa charakteryzuje się tym, \
e
a) państwo bezpośrednio ingeruje w wewnętrzne sprawy przedsiębiorstwa/gospodarstwa
rolnego.
b) dominacja publicznej własności środków produkcji nad prywatną własnością.
c) występuje swoboda w podejmowaniu decyzji dotyczących działalności gospodarczej.
d) brak występowania konkurencji między przedsiębiorstwami.
7. Segmentacja rynku to
a) wyodrębnienie jednorodnych grup konsumentów według ró\
nych kryteriów, które
upodabniają ich postępowanie na rynku.
b) świadome działanie podmiotu gospodarczego polegające na osiąganiu zamierzonych
celów rynkowych, poprzez prowadzenie skutecznych działań.
c) działania przedsiębiorstwa zaanga\
owanego w przepływ produktów i usług z miejsca
wytworzenia do miejsca konsumpcji.
d) droga jaką przebywa produkt od producenta do konsumenta.
8. Wywiad, obserwacja, badania ankietowe to z
ródła informacji
a) wtórnej.
b) wtórnej wewnętrznej.
c) wtórnej zewnętrznej.
d) pierwotnej.
9. Dane dotyczące wielkości sprzeda\
y produktów ogrodniczych w gospodarstwie mo\
na
uzyskać z
a) badań ankietowych wśród mieszkańców danego regionu.
b) publikacji Głównego Urzędu Statystycznego.
c) zapisów dotyczących sprzeda\
y prowadzonych przez właściciela gospodarstwa.
d) księgi skarg i wniosków
10. Produktem poszerzonym w przypadku ciągnika sadowniczego są
a) nazwa wraz z symbolem, która jest stosowana w celu oznaczenia ciągnika
sadowniczego i odró\
nienia go od oferowanych przez konkurencję.
b) informacje dotyczące nazwy produktu i producenta.
c) informacje dotyczące daty produkcji i sposobu obsługi.
d) mo\
liwości zakupu ciągnika sadowniczego na raty.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
11. Jabłka zakupione przez cukiernię z przeznaczeniem na szarlotkę, zaliczane są do
produktów
a) konsumpcyjnych.
b) zaopatrzeniowych.
c) trwałych.
d) nagłej potrzeby.
12. W fazie schyłku cyklu \
ycia produktu zysk ze sprzeda\
y produktu
a) jest ujemny.
b) utrzymuje się na niezmienionym poziomie.
c) wzrasta.
d) maleje.
13. Największy poziom sprzeda\
y produktu w cyklu \
ycia rynkowego jest w fazie
a) schyłku.
b) wzrostu.
c) dojrzałości.
d) projektowania produktu.
14. Na rynku występuje trzech producentów specjalistycznych maszyn ogrodniczych. Ich
produkty sprzedawane są do kilku dystrybutorów w kraju, u których mogą nabyć te
maszyny producenci rolni. Podany przykład obrazuje kanał dystrybucji
a) bezpośredni.
b) pośredni długi.
c) pośredni szeroki.
d) pośredni wąski.
15. Zorganizowanie degustacji ró\
nych odmian jabłek zaliczane jest w marketingu do
a) sprzeda\
y osobistej.
b) reklamy.
c) promocji sprzeda\
y.
d) sponsoringu.
16. Wymagania jakościowe dla produkcji ogrodniczej w klasie Ekstra określają, \
e produkty
a) powinny być najwy\
szej jakości, posiadać cechy charakterystyczne dla danej odmiany
i/lub typu handlowego, być wolne od wad z wyjątkiem bardzo niewielkich wad
powierzchniowych, pod warunkiem, \
e nie wpływają one ujemnie na ogólny wygląd
produktów, ich jakość, utrzymanie jakości oraz prezentację w opakowaniu.
b) powinny być dobrej jakości, powinny mieć cechy charakterystyczne dla danej odmiany
i/lub typu handlowego, mogą mieć niewielkie wady, pod warunkiem, \
e nie wpływają
one ujemnie na ogólny wygląd produktów, ich jakość, utrzymanie jakości oraz
prezentację w opakowaniu.
c) nie mogą być zakwalifikowane do wy\
szych klas, ale spełniają wy\
ej określone
wymagania minimalne, dopuszczalne jest występowanie wad, pod warunkiem, \
e
produkty zachowają swoje cechy charakterystyczne, co do jakości, utrzymania jakości
oraz prezentacji.
d) powinny być najwy\
szej jakości, posiadać cechy charakterystyczne dla danej odmiany
i/lub typu handlowego, mogą mieć niewielkie wady, pod warunkiem, \
e nie wpływają
one ujemnie na ogólny wygląd produktów, ich jakość, utrzymanie jakości oraz
prezentację w opakowaniu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
17. Marchew spełniającą minimalne wymagania jakościowe przedstawia fotografia
a)
b)
d)
c)
18. Sposób pakowania jabłek dla klasy Ekstra przedstawia fotografia
a) b)
c)
d)
19. Dane dotyczące wielkości sprzeda\
y produktów ogrodniczych w gospodarstwie mo\
na
uzyskać z:
a) księgi skarg i wniosków.
b) zapisów dotyczących sprzeda\
y prowadzonych przez właściciela gospodarstwa.
c) badań ankietowych wśród mieszkańców danego regionu.
d) publikacji Głównego Urzędu Statystycznego.
20. EUREPGAP
a) to system gospodarowania, który wykorzystuje postęp techniczny i biologiczny
w uprawie, nawo\
eniu i ochronie roślin.
b) to system, który określa zasady produkcji owoców i warzyw oraz gwarantuje, \
e ka\
dy
krok produkcji pierwotnej przebiega zgodnie z międzynarodowymi i krajowymi
standardami, regulacjami uwzględniającymi bezpieczną produkcję \
ywności.
c) polega na identyfikowaniu mogących wystąpić zagro\
eń i wprowadzeniu
mechanizmów zapobiegawczych.
d) to metoda gospodarowania opierająca się na zrównowa\
onej produkcji roślinnej,
dopuszczająca do u\
ycia w uprawie tylko środki naturalne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko..........................................................................................
Organizacja zbytu produktów ogrodniczych
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr zadania Odpowiedz
Punkty
1
a b c d
2
a b c d
3
a b c d
4
a b c d
5
a b c d
6
a b c d
7
a b c d
8
a b c d
9
a b c d
10
a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
6. LITERATURA
1. Cholewicka-Goz
dzik K. (red.): Marketing produktów rolno-\
ywnościowych. FAPA,
Warszawa 1997
2. Iwan B., Zalewski A., Chabiera J.: Rynek rolny. FAPA, Warszawa 1998
3. Klepacki B.:Ekonomika i organizacja rolnictwa. WSiP, Warszawa 1999
4. Ko\
uch A., Mirończuk A.: Podstawy ekonomiki agrobiznesu Cz.I. WSiP, Warszawa 2000
5. Ko\
uch A.: Ekonomika i organizacja obrotu rolnego. WSiP, Warszawa 1998
6. Musiałkiewicz J.: Marketing. Ekonomik, Warszawa 2001
7. Raporty rynkowe. IERiGś, ARR, MRiRW
8. Sznajder M, Przepióra A., Trębacz A.: Marketing produktów rolno-spo\
ywczych. Poznań 1997
9. Ustawa z dnia 21 grudnia 2000 r. o jakości handlowej artykułów rolno-spo\
ywczych,
(Dz.U. z 2001 r. Nr 5, poz.44)
10. Wiśniewski A.: Marketing. WSiP, Warszawa 2001
11. www.ijhar-s.gov.pl
12. Wymagania handlowe dla świe\
ych owoców i warzyw wprowadzonych do obrotu.
Broszura interpretacyjna do standardu jakości handlowej. IJHARS, Warszawa 2003
13. Zawojska A., Mossakowska E., Daniłowska A., Krawczyk E.: Podstawy ekonomii.
FAPA, Warszawa 1998
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48