PSYCHOLOGIA
Literatura:
Węgrzecka  Zarys psychologii
Zimbardo  Psychologia i życie
Zaliczenie - test
Wykład I (21.02.2010)
Psychologia to obserwowanie i objaśnianie oraz interpretacja i przewidywanie zachowao człowieka. Psychologia
interesuje się zachowaniem człowieka oraz człowiekiem samym, jako podmiotem tych zachowao.
Rozwój psychologii:
1) Introspekcjonizm  obserwowanie samego siebie, patrzenie od wewnÄ…trz.
2) Behawioryzm  należy obserwowad zachowania człowieka, zachowaniem człowieka rządzą prawa
uczenia się (warunkowanie klasyczne  I.P. Pawłow; warunkowanie instrumentalne  B.F. Skinner)
3) Psychoanaliza  zachowaniem człowieka rządzi nieświadomośd i tkwiące w niej popędy  Z. Freud. W
psychoanalizie bierze się pod uwagę wszelkie rzeczy, które wychodzą mimowolnie, np. sny, przejęzyczenia
4) Psychologia humanistyczna  zachowaniem człowieka rządzą prawa rozwoju psychicznego i samorealizacji
 A. Maslow, C. Rogers
5) Psychologia poznawcza  zachowaniem człowieka rządzą procesy poznawcze. Szczególnie istotne są
schematy poznawcze, czyli względnie trwałe przekonania jednostki oraz charakterystyczne dla niej style
myślenia.
6) Ujęcie systemowe w psychologii  człowiek jest elementem większego systemu np. rodzina. Zachowaniem
człowieka rządzą zatem relacje zachodzące pomiędzy nim a pozostałymi elementami systemu, np.
stosunki pomiędzy członkami rodziny.
Przeprowadzanie badao w psychologii (metody badawcze):
üð Obserwacja
üð Eksperyment
üð Ankiety, kwestionariusze, testy
üð Rozmowy (wywiad kliniczny)
Co wyznacza zachowanie człowieka:
1) Motywacja
2) Emocje
3) Procesy poznawcze
MOTYWACJA
Rola motywacji w działaniu człowieka:
üð Inicjatywa / mobilizacja
üð Ukierunkowanie
üð Podtrzymywanie
Warunki wzbudzenia motywacji:
üð Sens dziaÅ‚ania
üð Szansa osiÄ…gniÄ™cia
üð Aktualny podmiotowy stan psychofizyczny
Cechy procesu motywacyjnego:
üð Natężenie:
o Siła  w jaki sposób motyw przejmuje kontrolę nad zachowaniem
o Intensywnośd  poziom mobilizacji organizmu
o Wielkośd  rozmiar wyniku niezbędnego do zaspokojenia
üð Ukierunkowanie:
o  do  coÅ› zaczÄ…d
o  od  z czymÅ› skooczyd
üð Motywacja wewnÄ™trzna i zewnÄ™trzna
o Zewnętrzna  pensja, nagroda itp.
o Wewnętrzna   ja bardzo tego chcę
y
ródła procesu motywacyjnego:
üð Potrzeby
üð Emocje
üð Postawy (przekonania)
Potrzeba  jest dz
wigniÄ… motywacji
Teoria Maslowa  hierarchia potrzeb:
Potrzeby fizjologiczne  mogą byd świadome lub nieświadome (np. dotyk)
Potrzeby bezpieczeostwa  wiąże się z potrzebą dowiedzenia się kim się jest i jak się zachowad w danej sytuacji
Potrzeby przynależności  potrzeby stałych więzi, przynależności do grupy
Potrzeby uznania (statusu, władzy)  poziom kompensacyjny (na tym poziomie zaspokajane są braki
z wcześniejszych poziomów). Osoby kompensujące:
üð Częściej siÄ™ denerwujÄ…
üð CzÄ™sto bywajÄ… nierozważne
üð CzÄ™sto starajÄ… siÄ™ zwrócid na siebie uwagÄ™
üð A
atwo je urazid
Potrzeby samorealizacji (rozwoju)  wynikają z motywacji wewnętrznej, ukierunkowanie na cel
Problemy dotyczÄ…ce motywacji:
üð Konflikty motywacyjne
o Konflikt dążenie  dążenie ðð sÄ… do wyboru dwie rzeczy, a można wybrad tylko jednÄ…
żð potrzeba  wartoÅ›d
żð wartoÅ›d  wartoÅ›d
żð potrzeba  potrzeba
Dysonans postdecyzyjny  dyskomfort związany z decyzją już podjętą, po wyborze jednego
wariantu
o Konflikt dążenie  unikanie ðð rzecz, która z jednej strony nas pociÄ…ga, a z drugiej odpycha ( z
jednej strony chcÄ™, ale z drugiej strony siÄ™ obawiam. Wykres LEWINA:
[siła dążenia+ U D
D
Daleko Blisko [czas]
Metodą rozwiązania tego konfliktu według Lewina jest silne umotywowanie dążenia (przesunięcie z D do D )
üð BÅ‚Ä™dy diagnozowanie stanu motywacji (niedoszacowanie lub przeszacowanie poziomu motywacji)
üð Samokontrola rodzaju i poziomu motywacji (czy motywacja jest wewnÄ™trzna, czy zewnÄ™trzna;
uświadomienie sobie własnej motywacji; wiedzied na czym się stoi)
üð Motywacja a efektywnoÅ›d dziaÅ‚ania (prawa Yerkesa  Dodsona)
I Prawo:
[Efektywnośd]
NISKA ÅšREDNIA WYSOKA [Poziom motywacji]
II Prawo:
*Efektywnośd+
(Zadanie) TRUDNE ÅšREDNIE A
ATWE [Poziom motywacji]
EMOCJE
Z emocjami wiążą się nie tylko odczucia, ale również zachowania fizjologiczne.
JAMES stwierdził, że najpierw jest reakcja, a dopiero póz
niej emocja (ciało reaguje szybciej niż odczucie)
R ðð E
CANNON, BARD stwierdzili, że reakcja w organizmie i emocje to zupełnie coś innego, nie są ze sobą powiązane
R
B
E
SCHACHTER stwierdził, że na emocję składają się: pobudzenie emocjonalne (na poziomie psychicznym i fizycznym)
oraz z oceny poznawczej. Jest to współczesne podejście.
E = Pobudzenie emocjonalne + Ocena poznawcza
Charakterystyka przeżycia emocjonalnego:
üð Odpowiedz
na wartośd
üð Emocjogenna natura sytuacji psychologicznej
üð Zmiana poziomu aktywacji
üð Różnice inter i intrapersonalne w reagowaniu emocjonalnym
üð Cechy emocji: znak, treÅ›d, natężenie, trwaÅ‚oÅ›d, możliwoÅ›d modyfikacji
üð WpÅ‚yw poczÄ…tkowego stanu napiÄ™cia emocjonalnego
y
ródła emocji:
üð Bodziec zmysÅ‚owy i jego kompozycje (pojedynczy lub kompozycje)
üð UkÅ‚ady bodz
ców uprzednio skojarzonych z emocją (coś budzi określone emocje ze względu na coś co
kiedyś zaszło)
üð ZespoÅ‚y bodz
ców ingerujące w aktualne zachowanie
üð ZespoÅ‚y bodz
ców oddziałujące na utrwalone nastawienia
üð Wyobrażone lub przewidywane zdarzenia w przyszÅ‚oÅ›ci (nakrÄ™canie siÄ™ wydarzeniami, które jeszcze nie
nastąpiły)
üð Stany chorobowe
üð Substancje chemiczne wprowadzane do organizmu
Rola emocji:
üð Pomoc w okreÅ›leniu znaczenia danej sytuacji
üð WpÅ‚yw na poznanie, decydowanie i wykonywanie
üð WpÅ‚yw na motywacjÄ™
Manifestowanie siÄ™ emocji:
üð Ekspresja:
o Dowolna (kontrolowana)
o Mimowolna (nieświadoma)
üð Zeznanie
üð CzynnoÅ›ci emocjonalne
üð Stosunek do otoczenia
Stopnie uświadomienia sobie kontroli emocji:
üð PewnoÅ›d, trafnoÅ›d rozpoznawania emocji
üð Samokontrola i opanowanie emocjonalne
üð Inteligencja emocjonalna  zdolnoÅ›d trafnego rozpoznawania wÅ‚asnych i cudzych stanów emocjonalnych i
wykorzystania własnych emocji do kierowania swoim myśleniem i działaniem
Aleksytymia  osoba, która nie umie czytad nastrojów, niedowład emocjonalny
STRES
Stres to stan napięcia wywołany niekorzystną relacją pomiędzy spostrzeganymi zasobami a wymogami sytuacji
Poziomy reakcji na stres:
üð Fizjologiczny
üð Behawioralny
üð Poznawczy
üð Emocjonalny
Stres można podzielid na:
üð Ostry (nagÅ‚y)
üð Chroniczny (dÅ‚ugotrwaÅ‚y, przebywanie w sytuacji stresowej)
Stres bezpośrednio wpływa również na funkcjonowanie fizyczne (choroby np. większa podatnośd na
przeziębienia) nie tylko psychiczne. Osoby żyjące w grupach, żyją dłużej, grupa na której można się oprzed.
Pierwszy tematyką stresu zajął się SEYLE  stworzył ogólny syndrom adaptacyjny mówiący, że organizm stara się
wrócid do normy, przychodzi wówczas przez etapy (stadia):
üð Reakcja alarmowa
üð Stadium odpornoÅ›ci
üð Stadium wyczerpania
y
ródła stresu:
üð NagÅ‚e wydarzenie (może wywoÅ‚ad np. zespół stresu pourazowego)
Zespół stresu pourazowego objawia się:
o Znieczulenie wobec zadao codziennych
o Poczucie alienacji (wyobcowania)
o KÅ‚opoty ze snem, koncentracjÄ…
üð Drobne kÅ‚opoty życiowe
üð Zmiany (zarówno na gorsze jak i na lepsze, każda zmiana)
üð Konflikty
üð Irracjonalne przekonania (pojÄ™cie stworzone przez ELUS a)
Teoria ABC:
A (zdarzenie) ðð B (irracjonalne przekonania ðð C (konsekwencje)
Upatrywanie w sobie winy, przyczyn negatywnych wydarzeo.
üð Zachowania typu A (osobowoÅ›d typu A)
Zachowania typu A często kooczą się chorobą wieocową; objawy:
o Przyspieszone tętno
o Duża ilośd niesprecyzowanych celów
o Rywalizacja
o Wrogośd
o Niecierpliwośd
Style radzenia sobie ze stresem:
üð Radzenie sobie zorientowane na problem ðð obejmuje wysiÅ‚ki skierowane na zmianÄ™ obiektywnej sytuacji
i rozwiÄ…zanie problemu
üð Radzenie sobie zorientowane na emocje ðð obejmuje wysiÅ‚ki podejmowane w celu przezwyciężenia
napięcia emocjonalnego wynikającego ze stresu
üð Unikanie ðð obejmuje wysiÅ‚ki zwiÄ…zane z unikaniem i wycofywaniem siÄ™ z sytuacji problemowej
Wybrane czynniki zwiększające odpornośd na stres:
üð Poczucie zrozumiaÅ‚oÅ›ci
üð Poczucie kontroli
üð Poczucie sensu
üð Optymizm
üð MożliwoÅ›d wentylacji uczud (wypuszczenia uczud, nie gromadzenia)
Wzorce reakcji na stres:
üð Wzorzec optymistyczno  realistyczny ukierunkowany na sukces
o Osoba taka stawia sobie realistyczne cele i dąży do nich konsekwentnie
o Wyobraża sobie pożądany przebieg zdarzeo i poszukuje sposobów zwiększenia szans na taki
przebieg (np. szuka sprzymierzeoców, potrafi przyjąd pomoc)
o Koncentruje siÄ™ na danej sytuacji (zadaniu) reaguje spokojnie i rzeczowo
o Wynagradza siebie za odniesione sukcesy
o W przypadku niepowodzeo ogranicza ich zakres doszukując się związków porażki z jej
konkretnymi przyczynami
o Towarzyszy mu poczucie wpływu na przebieg zdarzeo
o Obmyśla bardziej korzystne sposoby postępowania na przyszłośd
üð Wzorzec katastroficzny ukierunkowany na porażkÄ™
o Osoba stawia sobie zawyżone cele i dotkliwie przeżywa rozczarowania albo od początku
spodziewa się wyłącznie porażki
o Z góry przewiduje i wyobraża sobie negatywny rozwój wypadków oraz swoją bezradnośd
o Koncentruje siÄ™ na sobie, wyostrzona krytyczna samoobserwacja, zastanawia siÄ™ jakie robi
wrażenie, daje się pochłonąd emocjom
o Nawet w sukcesach doszukuje siÄ™ ciemnych stron lub umniejsza swoje sukcesy
o W przypadku niepowodzeo i kłopotów czuje się całkowicie bezwartościowym
o Towarzyszy mu poczucie bezsilności, jest podporządkowany przebiegowi wypadków
o Ze strachem i biernie oczekuje niemiłych, sytuacji nie starając się podjąd kroków zwiększających
szanse sukcesu w przyszłości
Wybrane sposoby (strategie) Å‚agodzenia stresu:
üð Techniki relaksacyjne
üð Wypoczynek i dwiczenia fizyczne
üð Zdrowy sen
üð Samorealizacja (życie w zgodzie ze sobÄ…, realizacja zainteresowao, posiadanie hobby)
üð Kontakty z przyjaciółmi
üð Dobre gospodarowanie czasem
üð Humor
üð MyÅ›lenie pozytywne
Nieskuteczne sposoby Å‚agodzenia stresu:
üð Alkohol
üð Papierosy
üð Leki uspokajajÄ…ce
üð Narkotyki
üð Samooszukiwanie siÄ™ (znieksztaÅ‚cona percepcja rzeczywistoÅ›ci)
üð MyÅ›lenie negatywne
üð Agresja
Wykład II (28.02.2010)
Zespół Wypalenia Zawodowego  jest skutkiem psychofizycznego przeciążenia pracą zawodową i przejawia się
zdarzeniami o charakterze emocjonalnym, psychosomatycznym i behawioralnym, ograniczając zdolnośd do pracy
Według Ch. Maslach Zespół Wypalenia Zawodowego składa się z trzech elementów:
1) Wyczerpanie emocjonalne  brak satysfakcji z pracy, chroniczne zmęczenie, bóle głowy, bezsennośd,
zaburzenia gastryczne
2) Depersonalizm  nawiÄ…zywanie zdepersonalizowanych, czyli bezosobowych relacji z innymi
3) Obniżenie samooceny  brak poczucia osobistego sukcesu, obniżenie jakości pracy, nieprzyjemne stany
emocjonalne takie jak bezsilnośd, bezradnośd, poczucie mniejszej wartości.
Warunki pracy sprzyjające Zespołowi Wypalenia Zawodowego:
1) Niedokładne informacje dla pracownika o czekających go zadaniach
2) Zbyt wiele zadao i zbyt mało czasu na ich wykonanie
3) Rutyna
4) Biurokratyzacja działao
5) Złe stosunki z kolegami i przełożonymi
6) Brak warunków dla otwartego wypowiadania się i uzyskiwania wsparcia
Sygnały ostrzegawcze Zespołu Wypalenia Zawodowego:
1) Niechęd towarzysząca wychodzeniu do pracy
2) Ciągłe skargi na brak chęci do pracy bądz
przepracowanie
3) Poczucie izolacji od świata
4) Odbieranie życia jako ciężaru
5) Wzrastająca ilośd negatywnych przeżyd w kontaktach z klientami
6) Poirytowanie, negacja, drażliwośd i brak cierpliwości w domu
7) Częste choroby bez rozpoznawalnych przyczyn
8) Myśli o ucieczce i samobójstwie
Procesy poznawcze
UWAGA
Uwaga  stopieo zaktualizowania funkcji psychicznych
 kierowanie świadomości na spostrzegany przedmiot
Funkcje uwagi:
üð Odpowiada za selekcjonowanie napÅ‚ywajÄ…cych informacji
üð Zjawisko cocktail  party, tzn. trzeba zignorowad wiele bodz
ców, aby nastawid się na odbiór tylko
interesujÄ…cych nas informacji
Rodzaje uwagi:
üð Mimowolna  swobodna, bierna
üð Dowolna  kierowana, czynna
Fluktuacja uwagi  zmiana wyrazistości spostrzeżeo w granicach od braku spostrzeżenia do jasnego spostrzeżenia
Inne aspekty uwagi:
üð Koncentracja na jednym elemencie a rozproszenie na wiele obiektów
üð Uwaga rozproszona lub lepka
Uwarunkowania uwagi:
üð Przedmiotowe  wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci fizyczne przedmiotów (wielkoÅ›d, barwa, ruch, itd.)
üð Podmiotowe:
o Doświadczenie
o Uczuciowa atrakcyjnośd przedmiotów
o Zaciekawienie
o Nastawienie badawcze
o Zainteresowania
Wykonywane czynności a uwaga:
üð Automatyczne  można je wykonywad równolegle z innymi czynnoÅ›ciami (prowadzenie samochodu)
üð Kontrolowane  zdajemy sobie sprawÄ™, że je robimy i kontrolujemy ich proces (wybór drogi)
Cechy uwagi:
üð TrwaÅ‚oÅ›d  zdolnoÅ›d skoncentrowania siÄ™ na jednym przedmiocie w ciÄ…gu dÅ‚uższego czasu
üð Zakres  iloÅ›d przedmiotów rejestrowanych jednoczeÅ›nie; waha siÄ™ w granicach 4-6 przedmiotów
üð PodzielnoÅ›d  zdolnoÅ›d wykonywania kilku czynnoÅ›ci na raz (dziÄ™ki zaangażowaniu uwagi)
üð PrzerzutnoÅ›d (czujnoÅ›d)  zdolnoÅ›d Å›wiadomego, sensownego przenoszenia uwagi z jednego przedmiotu
na drugi
Jak rozwijad uwagÄ™?
üð Przyuczenie siÄ™ do uważnej pracy w najróżniejszych warunkach
üð Rozwój trwaÅ‚oÅ›ci uwagi zwiÄ…zany jest z rozwojem woli czÅ‚owieka
üð Uczenie siÄ™ kontrolowania spostrzeżenia
PAMI
D
Pamięd  zdolnośd do przechowywania i wydobywania informacji
Procesy pamięciowe:
1) Kodowanie informacji  przetworzenie jej na częśd doświadczenia osobistego prowadzące do powstania
jej reprezentacji w pamięci, przyłączenie jej do struktury tego co pamiętamy
2) Przechowywanie  utrzymywanie w pamięci przez jakiś czas
3) Opamiętywanie  odzyskanie informacji w póz
niejszym czasie, może to byd przypominanie lub
rozpoznawanie
Rodzaje pamięci:
1) Pamięd sensoryczna (ultrakrótka)
2) Pamięd krótkotrwała (robocza)  jej funkcją jest bieżącą przyswojenie informacji, bardzo ograniczona co
do swojej pojemności (7+-2elementy)
3) Pamięd długotrwała  trwałe przechowywanie informacji
üð Semantyczna  wiedza ogólnie ujÄ™ta w sÅ‚owa (np. prowadzenie samochodu pod wpÅ‚ywem
alkoholu zwiększa ryzyko wypadku)
üð Epizodyczna  dotyczy konkretnych zdarzeo (np. wspomnienie konkretnego wypadku)
Inne rozróżnienia pamięci:
üð Utajona i jawna
üð Deklaratywna (mogÄ™ o czymÅ› opowiedzied) i proceduralna (potrafiÄ™ coÅ› zrobid)
Poziomy zapamiętywania informacji w zależności od poziomu zaangażowania procesów intelektualnych:
üð GÅ‚Ä™boki
üð PÅ‚ytki
Co wpływa na zapamiętywanie i opamiętywanie?
üð Efekt miejsca w szeregu (efekt pierwszeostwa i efekt Å›wieżoÅ›ci)
üð Miejsce i okolicznoÅ›ci
üð Uwaga
üð Minione doÅ›wiadczenie
Zapominanie:
üð Zapominamy w sposób czynny
üð Zatarcie Å›ladu pamiÄ™ciowego
üð Stare informacje ustÄ™pujÄ… miejsca nowym, bo magazyn pamiÄ™ciowy jest ograniczony
Struktury pamięciowe:
üð Prototypy  reprezentatywny obraz pewnego pojÄ™cia
üð PojÄ™cia  zorganizowanie w hierarchiÄ™
MYÅšLENIE
W działaniu człowieka możemy wyróżnid trzy etapy:
üð CzynnoÅ›ci orientacyjne  zrozumienie zadania, sformuÅ‚owanie alternatywnych rozwiÄ…zao
üð Decyzyjne  wyboru drogi postÄ™powania
üð Wykonawcze  zmiana stanu rzeczy zgodnie z decyzjÄ…
Dla nich wszystkich podstawowe znaczenie mają czynności orientacyjne  spostrzeganie i myślenie.
Myślenie  proces wewnętrzny, który zachodzi, gdy występuje sytuacja problemowa. Istnieje jakieś zadanie, cel a
sposoby jego rozwiązania, osiągnięcia są nieznane.
Wygląd  (jedna z definicji) olśnienie w sytuacji problemowej
Procesy myślowe zachodzą stale, lecz istnieją różne poziomy organizacyjne np.:
üð Może to byd sÅ‚abo ustrukturowany ciÄ…g skojarzeo
üð Może przebiegad stereotypowo w znanej sytuacji
üð Może wiÄ…zad siÄ™ z odkrywaniem nowych prawd o czÅ‚owieku i Å›wiecie
Uwarunkowanie:
üð UkÅ‚ad warunków i okolicznoÅ›ci
üð UmysÅ‚owy potencjaÅ‚ jednostki  zasób jej doÅ›wiadczeo oraz możliwoÅ›ci ich wykorzystania i wzbogacenia
(uwarunkowanie podmiotowe)
Ten potencjał to też zdolnośd jednostki np.
üð SpostrzegawczoÅ›d
üð ZdolnoÅ›d zapamiÄ™tywania
üð Inteligencja
Inteligencja  to cecha związane ze sprawnością myślenia i skutecznością rozwiązywania problemów, obejmuje
m.in. zasób wiadomości, zdolnośd wyobrażania sobie, operowania słowem, znakami i symbolami. Inteligencja
może byd abstrakcyjna, praktyczna, emocjonalna, społeczna.
Inteligencja społeczna
Świadomośd społeczna Sprawnośd społeczna
üð Empatia pierwotna  wychwytywanie üð Synchronia - odpowiada za gÅ‚adki
niewerbalnych sygnałów emocjonalnych przebieg kontaktów na poziomie
niewerbalnym
üð UmiejÄ™tnoÅ›d dostrojenia üð Autoprezentacja  umiejÄ™tnoÅ›d trafnego
przedstawienia siebie
üð TrafnoÅ›d empatyczna  umiejÄ™tnoÅ›d üð WpÅ‚yw  umiejÄ™tnoÅ›d wpÅ‚ywu na innych
interpretacji sytuacji ludzi
üð Poznanie spoÅ‚eczne  wiedza o tym jak üð Troska  wrażliwoÅ›d na drugiego
funkcjonuje świat społeczny i jak należy człowieka
zachowad siÄ™ w danej sytuacji
Uczenie się  polega na kumulowaniu doświadczeo ( a nie jedynie na gromadzeniu). Jego podstawą i warunkiem
jest pamięd. Doświadczenia jednostki narastając organizują, komplementują i modyfikują się nawzajem.
Proces uczenia siÄ™ jest nieustanny i spontaniczny. Dzieli siÄ™ na:
üð Uczenie samorzutne (mimowolne)
üð Uczenie zamierzone (dowolne)
SPOSTRZEGANIE
Spostrzeganie jest automatyczne, mimowolne; samo w sobie pokazuje tylko powierzchnię, dopiero uzupełnione o
doświadczenie daje pełną interpretację.
Spostrzeganie znaczeniowo  czynnościowe  to docieranie do sensu
Spostrzeganie sensomotoryczne  to czyste spostrzeganie, bez głębszego tła, tylko informacje pochodzące ze
spostrzeżenia
Spostrzeganie dąży do domykania, uściślania, opiera się na kontekście, porządkuje.
Spostrzeganie społeczne  to sposoby myślenia ludzi o sobie i o świecie społecznym, w tym sposoby wyboru,
interpretowania, zapamiętywania i wykorzystywania informacji społecznych.
Istnieją dwa sposoby poznania społecznego, które powinny się uzupełniad:
üð Szybkie (automatyczne)
üð MyÅ›lenie kontrolowane
Schemat  to struktury poznawcze, którymi ludzie posługują się w celu organizowania wiedzy o świecie
społecznym porządkując ją wokół tematów i przedmiotów. Schematy wpływają na zauważanie, analizowanie i
zapamiętywanie informacji.
Charakterystycznym przykładem schematu są stereotypy  czyli schematy odnoszące się do grupy osób, lub
poszczególnych osób.
Schematy mogą pomagad lub przeszkadzad w pamięci; zgodne ze schematem pomagają w zapamiętywaniu,
natomiast przeciwne przeszkadzają. Wybór schematów zależy od ich dostępności.
Cechą schematu jest jego uporczywośd. Wiążą się z tym samospełniające się proroctwa:
1) Po kimÅ› siÄ™ czegoÅ› spodziewam
2) Zachowuję się w określony sposób wobec tej osoby (zgodnie ze schematem)
3) Osoba zachowuje siÄ™ zgodnie z oczekiwaniem
Schematy działają najmocniej, gdy jesteśmy zmęczenia.
Myślenie kontrolowane  włączamy procesy myślowe świadomie, mamy motywację
Spostrzeganie społeczne  teorie atrybucji  to teorie opisujące sposoby, którymi posługujemy się do wyjaśnienia
przyczyn własnych zachowao i zachowao innych ludzi. Atrybucja może byd:
üð WewnÄ™trzna  czyjeÅ› predyspozycje wewnÄ™trzne doprowadziÅ‚y do takiego postÄ™powania
üð ZewnÄ™trzna - okolicznoÅ›ci skÅ‚oniÅ‚y kogoÅ› do czegoÅ›
Podstawowy błąd atrybucji  zakładamy, że zachowanie człowieka odpowiada jego dyspozycjom a nie doceniamy
wpływu czynników sytuacyjnych
Atrybucja w służbie  ego  jak coś zrobimy dobrego, to moja zasługa, a jak coś złego, to ingerencja zewnętrzna
Tendencje w postrzeganiu:
1) Selekcja danych
2) Uogólnianie (odwoływanie się do stereotypów)
3) Przywiązanie do pierwszego wrażenia
4) Zakładanie, że inni są podobni do nas
5) Preferowanie negatywnych wrażeo
6) Uleganie naszym oczekiwaniom
Co wpływa na postrzeganie innych ludzi?
üð Czynniki fizjologiczne  wiek, zdrowie, zmÄ™czenie, wzrok, sÅ‚uch
üð Czynniki psychiczne  nastrój, obraz siebie
üð Czynniki spoÅ‚eczne  pÅ‚ed i role z niÄ… zwiÄ…zane, role zawodowe
Postrzeganie samego siebie:
üð Obraz siebie
üð Samoocena
Schemat JOHARI
ZNAM NIE ZNAM
INNI ZNAJ
Obszar publiczny Obszar ślepy
INNI NIE ZNAJ
Obszar sekretny Obszar podświadomy
Ja
Idealne Aktualne Powinnościowe
Kim idealnie chciałbym byd Kim jestem teraz Jaka powinnam byd dla innych
Gdy różnica duża Gdy różnica duża
Depresja Lęk
y
ródła koncepcji ja:
üð Proces autopercepcji
üð Proces odbitej oceny
üð Porównania spoÅ‚eczne
Strategie poznawcze służące podnoszeniu i obronie poczucia własnej wartości:
üð Porównania spoÅ‚eczne (w dół i w górÄ™)
üð Atrybucje obronne
üð PodkreÅ›lanie mocnych stron i bagatelizowanie sÅ‚aboÅ›ci
üð Przekonanie o kontroli
Obraz siebie jest subiektywny. Zdrowy obraz siebie powinien byd trwały, ale jednocześnie elastyczny, by
przyjmowad nowe informacje.
System reprezentacji poznawczych:
üð Reprezentacje umysÅ‚owe  przechowujÄ… i porzÄ…dkujÄ… informacje jakie posiadamy an temat ludzi,
obiektów i sytuacji. Obejmują:
o Wspomnienia zmysłowe  wzrokowe, słuchowe, itp.
o Przekonania na temat zachowao poszczególnych osób
o Wyjaśnienia dlaczego tacy są
üð Schemat  to uogólniona reprezentacja obejmujÄ…ca ogólne cechy pewnej klasy zdarzeo, obiektów lub
osób
üð Skrypt - umysÅ‚owa reprezentacja sekwencji dziaÅ‚ao oczekiwanych w konkretnej sytuacji lub w ramach
pewnego wydarzenia
OSOBOWOÅšD
Osobowośd  indywidualne uwarunkowania ludzkich zachowao. Osobowośd to zorganizowana i względnie stała
struktura cech i mechanizmów psychicznych charakteryzujących daną jednostkę i specyficzny dla niej sposób
przystosowania się do środowiska (regulacji stosunków z otoczeniem).
Osobowośd charakteryzuje:
üð WzglÄ™dna staÅ‚oÅ›d zachowao
üð Charakterystyczna dla jednostki specyfika zachowao
Osobowośd jako zespół cech psychicznych charakteryzujących jednostkę.
Struktura osobowości  struktura cech (wymiarów) osobowości jako wynik logicznej analizy cech, lub wynik tzw.
analizy czynników np.
üð Ekstrawersja  introwersja ( osoba rozmowna, asertywna, towarzyska  osoba cicha, zamkniÄ™ta,
wycofujÄ…ca siÄ™)
üð OtwartoÅ›d  zamkniÄ™toÅ›d ( osoba o szerokich zainteresowaniach, kreatywna, oryginalna  osoba o wÄ…skich
zainteresowaniach, sztywna, stereotypowa)
üð SumiennoÅ›d  beztroska ( osoba zorganizowana, skuteczna, solidna  osoba beztroska, chaotyczna,
nieodpowiedzialna)
Osobowośd jako zorganizowana struktura podstawowych systemów (mechanizmów psychicznych) np.:
üð System orientacyjny  obraz Å›wiata i wÅ‚asnej osoby
üð System motywacyjny  potrzeby psychiczne, wartoÅ›ci i zainteresowania
üð System wykonawczy  inteligencja i zdolnoÅ›ci specjalne, umiejÄ™tnoÅ›ci interpersonalne
System orientacyjny  obraz świata i obraz własnej osoby jako  mapa rzeczywistości a zarazem filtr
selekcjonujący dopływ nowych informacji
Składniki obrazu świata i własnej osoby:
üð Wiedza i samowiedza (element poznawczy)
üð Stosunek do Å›wiata i do wÅ‚asnej osoby  samoocena i poczucie wÅ‚asnej wartoÅ›ci (element emocjonalny)
Cztery postawy uczuciowe:
1) Ja jestem nie OK.  Ty jesteÅ› OK.
2) Ja jestem OK.  Ty jesteÅ› nie OK.
3) Ja jestem nie OK.  Ty jesteÅ› nie OK.
4) Ja jestem OK.  Ty jesteÅ› OK.
Stałośd i spójnośd obrazu świata i własnej osoby  główne mechanizmy:
üð Dysonans poznawczy
üð Mechanizmy obronne
Cechy mechanizmów obronnych:
üð ZaprzeczajÄ…, faÅ‚szujÄ… lub deformujÄ… rzeczywistoÅ›d wewnÄ™trznÄ… lub zewnÄ™trznÄ…
üð SÄ… automatyczne
üð DziaÅ‚ajÄ… w nieÅ›wiadomoÅ›ci
Mechanizmy obronne to:
üð Projekcja  projektujemy na kogoÅ› swoje uczucia, wmawiamy komuÅ›, że coÅ› czuje, a tak naprawdÄ™ to my
tak czujemy
üð Zaprzeczanie  temu co czujemy
üð Wyparcie  np. wspomnieo o czymÅ› co siÄ™ robiÅ‚o
üð Reakcja upozorowana  robimy coÅ› przeciwnego do tego co czujemy
üð Sublimacja  przeniesienie na wyższy poziom (wykorzystanie siÅ‚ na akceptowalnym spoÅ‚ecznie poziomie)
Czynniki kształtujące osobowośd:
üð DziedzicznoÅ›d  materiaÅ‚ genetyczny
üð Åšrodowisko  otoczenie w jakim czÅ‚owiek przebywa np. przyrodnicze, spoÅ‚eczne, rodzinne, szkolne, pracy:
o osoby znaczÄ…ce
o sytuacje typowe
o sytuacje wyjÄ…tkowe
o role społeczne
üð Wychowanie  zamierzone oddziaÅ‚ywanie zmierzajÄ…ce do uksztaÅ‚towania okreÅ›lonej sylwetki
psychologicznej człowieka:
o Oddziaływanie bezpośrednie (przez kary i nagrody)
o Oddziaływanie pośrednie (poprzez organizowanie środowiska)
üð AktywnoÅ›d wÅ‚asna  na ile ja sam siebie ksztaÅ‚tujÄ™
Rola społeczna  to zespół zachowao oczekiwanych od danej osoby przez innych. Ich wypełnianie pozwala uzyskad
akceptację społeczną. Można je podzielid na:
üð Przypisane  pÅ‚ed, wiek, rasa, rodzina
üð OsiÄ…gane  rodzic, zawód, hobby, mąż/żona
Cel roli  koordynacja działao w społeczeostwie np. role komplementarne: wykładowca i student
Efekt roli  przewidywalnośd zachowania ludzi
Konflikty ról:
üð Konflikt w roli
üð Konflikt pomiÄ™dzy rolami
Podział ról (według Berne a):
üð Å»aby (przegrani)
üð Królewicze (zwyciÄ™scy)