wyk 12 13 Teorie motywacji


Teorie motywacji
Psychologia emocji i motywacji
Elżbieta Zdankiewicz-Ścigała
1
Procesy motywacyjne
Procesy motywacyjne są to procesy
organizujące, ukierunkowujące i pobudzające
czynności systemu nerwowego (w tym procesy
psychiczne) tak, aby sterowana przez te
czynności aktywnośd osiągała cele określone
treścią motywów.
2
Motywy
Motywy to czynniki które:
 skłaniają do ukierunkowanej aktywności
określonego rodzaju (stymulatory)
 powstrzymują pewne kierunki aktywności
(inhibitory)
Aktywnośd człowieka jest najczęściej
polimotywacyjna
3
Teorie motywacji
w głównych systemach teoretycznych
Teorie instynktów  motywacja jako gotowośd do wykonania
utrwalonych wzorców zachowania
Psychodynamiczna teoria motywacji  popędy, redukcja
napięcia jako mechanizm motywacyjny
Behawiorystyczna teoria motywacji  zależnośd między
wzmocnieniem a gotowością do podjęcia zachowania
Psychologia humanistyczna  potrzeby niedoboru i potrzeby
wzrostu
Psychologia poznawcza  zródłem motywacji jest
przetwarzanie informacji
4
Teorie motywacji
Ewolucyjne podejście do motywacji
Teorie instynktów  motywacja jako gotowośd do
wykonania utrwalonych wzorców zachowania
Podstawowe pojęcia:
 Instynkt (popęd)  biologicznie ukształtowany stereotypowy
wzorzec postępowania
" Instynkt rodzicielski, rozrodczy, migracji itp.
 Wrodzony mechanizm wyzwalania  nie wymagający uczenia się
bodziec lub zespół bodzców stanowiący konieczny i wystarczający
warunek wystąpienia zachowania instynktowego
" Bodzce wyzwalające: kształt, barwa, zapach, kierunek ruchu
itp.
5
Teorie motywacji
Ewolucyjne podejście do motywacji
Nawet silny instynkt sam w sobie nie uruchamia
zachowania  konieczny jest bodziec wyzwalający
Zasada podwójnej kwantyfikacji: uruchomienie
zachowania jest efektem interakcji siły działania
popędu i siły działania bodzca wyzwalającego, a
zatem:
 Przy silnym popędzie wystarcza słaby bodziec wyzwalający, aby
uruchomid zachowanie
 Przy słabym popędzie do uruchomienia zachowania konieczny
jest silny bodziec wyzwalający
6
Teorie motywacji
Psychodynamiczna teoria motywacji
Podstawowe założenia:
 yródłem wszelkich zachowao jest energia psychiczna
 Mechanizmem motywacyjnym jest redukcja napięcia
 Zachowania są ukierunkowane przez wrodzone popędy: popęd
życia (czyli popęd seksualny) oraz popęd przeżycia (np. głód)
 Motywy ludzkiego zachowania mają charakter nieświadomy
Konflikt  id, ego i superego pozostają w
nieustannym konflikcie, bo konfliktowe są ich
motywy i cele.
7
Teorie motywacji
Psychodynamiczna teoria motywacji
Konflikt toczący się między ego, id i superego
 wewnątrz osobowości wywołuje lęk neurotyczny lub
lęk moralny oraz motywację do podejmowania działao
broniących przed lękiem
 Lęk obiektywny  powstaje w wyniku niebezpieczeostwa lub
zagrożenia w otoczeniu zewnętrznym.
 Lęk neurotyczny  rodzi się z opozycji celów id i ego.
" lęk nieokreślony  stała obawa, że przydarzy się coś strasznego
" fobia  intensywny, irracjonalny strach
" reakcja paniki
 Lęk moralny (przeżywany jako wstyd lub poczucie winy)  rezultat
konfliktu między impulsami id a superego.
8
Teorie motywacji
Psychodynamiczna teoria motywacji
Mechanizmy obronne  sposoby radzenia
sobie z lękiem
Wyparcie Izolacja
Zaprzeczenie Intelektualizacja
Reakcja upozorowana Racjonalizacja
Projekcja Anulowanie
Przemieszczanie Regresja
Sublimacja Identyfikacja z
agresorem
9
Teorie motywacji
Behawiorystyczna teoria motywacji
Podstawowe pojęcia:
 popęd  wielkośd deficytu jakiegoś ważnego dla organizmu
czynnika pozytywnego lub siła oddziaływania czynnika
negatywnego
" popędy pierwotne  nie wymagają uczenia się (np. głód)
" popędy wtórne  wymagają uczenia się (np. głód nikotynowy)
 pobudka (przynęta)  to obiekt lub stan mający zdolnośd
redukowania lub zmniejszania wielkości popędu
 wzmocnienie  każdy obiekt lub stan rzeczy, który zwiększa
prawdopodobieostwo powtórzenia reakcji wywołanej działaniem
danego bodzca (popędu i/lub pobudki)
10
Teorie motywacji
Behawiorystyczna teoria motywacji
Prawdopodobieostwo wykonania reakcji (gotowośd
do podjęcia określonego zachowania) zależy od:
 wielkości wzmocnienia (nagrody)
" funkcję nagrody spełnia też brak kary, czyli wzmocnienia negatywnego
 odstępu czasowego między reakcją a wzmocnieniem
 częstości wzmocnieo
" im większa częstośd nagrody (jej prawdopodobieostwo), tym większa
gotowośd do zachowania
" jednak w miarę ponawiania tej samej nagrody jej wartośd motywacyjna
maleje
 regularności wzmocnieo
11
Teorie motywacji
Teoria potrzeb i psychologia humanistyczna
Podstawowe założenia:
 wszystkie ludzkie działania można wyjaśnid przy pomocy
ograniczonej ilości potrzeb:
" niedoboru (np. podstawowe potrzeby fizjologiczne)
" wzrostu (rozwoju)
 ludzie są z natury dobrzy i mają wrodzoną (biologiczną) skłonnośd
do rozwoju i dojrzewania
 ludzie dążąc do zaspokojenia swoich potrzeb i rozwoju potrafią
ocenid, co jest dla nich dobre, a co złe  a zatem to, do czego
dążymy, zależy od naszej oceny korzyści
12
Teorie motywacji
Motywacja w psychologii poznawczej
Podstawowe poznawcze mechanizmy motywacyjne
to:
 Ciekawośd poznawcza  ciekawośd i uruchamiane przez nią
dążenia często mają większe oddziaływanie motywacyjne niż
podstawowe potrzeby
 Oczekiwania  im wyższe oczekiwania, tym wyższa motywacja i
lepsze osiągane wyniki
 Niezgodnośd poznawcza  sytuacja, w której następuje
niezgodnośd poznawcza, jest przykra. Wielkośd dysonansu
poznawczego zależy od:
" wielkości różnicy między danymi poznawczymi
" stopnia ważności niezgodnych danych
" stopnia usuwalności niezgodności
13
Rodzaje motywacji
Motywacja braku vs. motywacja wzrostu
Motywacja homeostatyczna  motywacja braku:
Gdy potrzeby są niezaspokojone, rodzi się napięcie
energetyczne wywołujące negatywne emocje, co prowadzi
do podjęcia działao prowadzących do odzyskania równowagi
wewnętrznej (homeostazy)
Motywacja heterostatyczna  motywacja wzrostu:
Dotyczy takich motywów, jak dążenie do sensu życia,
potrzeba samorealizacji, czy żądza władzy. Nie podlegają one
prawom  napięcie-ulga , ale działają według zasady  apetyt
rośnie w miarę jedzenia .
14
Rodzaje motywacji
wzrostowo-transgresyjne
poznawczo-
afektywno-
celowe
automatyczne
obronno-adaptacyjne
15
Głód i jedzenie
Skąd wiemy, co jeśd?
Jemy po to, by:
 Uzyskad energię  tłuszcze, węglowodany, białka
 Uzyskad materiał do budowania komórek oraz tworzenia
potrzebnych substancji chemicznych (np. neuroprzekazników) 
aminokwasy, minerały, witaminy, pierwiastki śladowe
Dobór pokarmów:
 Wrodzone preferencje smakowe (np. wobec słodkich i słonych
pokarmów)
 Wyuczone preferencje smakowe
 Modelowanie społeczne
16
Głód i jedzenie
Skąd wiemy, czego nie jeśd?
Mechanizmy obrony przed toksynami:
 Zmysły smaku i zapachu  emocja wstrętu
 Reakcje krztuszenia się, wypluwania, wymiotowania  reakcje
automatyczne
" mdłości odczuwane przez kobiety ciężarne
 Warunkowanie  uczenie się związku między zjedzeniem czegoś,
a chorobą
" mdłości wobec pokarmów spożywanych w trakcie chemio- lub
radioterapii
 Współczesnym problemem jest brak naturalnych mechanizmów
przed konsekwencjami odkładania się w organizmie małych
dawek trujących substancji
17
Głód i jedzenie
Anoreksja
Anoreksja: Jadłowstręt psychiczny (z grec. an -
brak, pozbawienie, orexis - apetyt Anorexia
nervosa) - choroba cywilizacyjna polegająca na
utracie wagi wywołanej przez osobę chorą, z
objawami dysmorfofobii, w której odczuwa ona
lęk, ponieważ nie spełnia wymogów
współczesnego świata co do własnego wyglądu
oraz w sposób zaburzony spostrzega własne ciało.
Lęk przybiera postad uporczywej idei
nadwartościowej, w związku z czym pacjent
wyznacza sobie niski limit wagi.
18
Głód i jedzenie
Anoreksja
Anoreksja: Jadłowstręt psychiczny (z grec. an - brak,
pozbawienie, orexis - apetyt Anorexia nervosa) -
choroba cywilizacyjna polegająca na utracie wagi
wywołanej przez osobę chorą, z objawami
dysmorfofobii, w której odczuwa ona lęk, ponieważ
nie spełnia wymogów współczesnego świata co do
własnego wyglądu oraz w sposób zaburzony
spostrzega własne ciało. Lęk przybiera postad
uporczywej idei nadwartościowej, w związku z czym
pacjent wyznacza sobie niski limit wagi.
Dwa typy anoreksji:
 anoreksja restrykcyjna
 anoreksja bulimiczna
19
Głód i jedzenie
Anoreksja
Biochemiczne podłoże anoreksji:
 Uszkodzenie części bocznej podwzgórza  zwierzęta z takim
uszkodzeniem zaprzestają jedzenia / jedzą dużo mniej.
 Hipoteza  serotoninowa  badania przeprowadzone przez dr
Ursulę Bailer sugerują, że u większości badanych pacjentek
chorych na anoreksję niektóre obszary mózgu produkowały i
zużywały kilkakrotnie więcej serotoniny, niż u zdrowego
człowieka. Anoreksja może byd zjawiskiem wtórnym  reakcją na
nieustanny, paraliżujący lęk spowodowany nadmiarem
neuroprzekaznika
20
Głód i jedzenie
Anoreksja
Kryteria diagnostyczne:
 przeżywa silny lęk przed przybraniem na wadze lub otyłością, nawet jeśli ma
niedowagę;
 nie chce utrzymad wagi w granicach normy dla swojego wieku i wzrostu, co nie jest
spowodowane żadnym schorzeniem fizycznym ani psychicznym;
 jej BMI jest równy lub mniejszy od 17,5;
 nieprawidłowo ocenia wagę własnego ciała, wymiary i sylwetkę;
 lekceważy skutki nagłego spadku wagi;
 w okresie dojrzałości płciowej (po okresie pokwitania) cierpi na wtórny brak
miesiączki w ciągu co najmniej 3 miesięcy;
 spożywa posiłki w samotności (ze wstydu przed innymi);
 gotuje dla innych tzw. "zdrowe posiłki";
 uprawia intensywne dwiczenia fizyczne;
 kłamie o ilości zjedzonych posiłków;
 główny temat rozmów z osobą chorą to jedzenie, kalorie, zawartośd tłuszczu w
produktach i diety.
21


Wyszukiwarka