DIAGNOSTYKA
Stabilometria
w chorobie Parkinsona
Zaburzenia postawy i chodu to jedne z pierwszych objawów choroby Parkinsona (PD). Wielu chorych ma za sobą
doświadczenie związane z upadkiem, z czego co drugi kończy się złamaniem. Zagrożenie upadkami rośnie w miarę
postępu choroby; zwiększa się także ryzyko obrażeń ciała i ich ciężkość. W artykule przedstawiono możliwości stabi-
lometrii w rehabilitacji i zapobieganiu upadkom w chorobie Parkinsona.
ednym z pierwszych objawów choroby Parkinsona (PD) są przez wejście (objaw tunelu), a także objawami pulsji (propul-
Jzaburzenia postawy i chodu. Sztywność mięśni objawia się sja, retropulsja, lateropulsja), czego efektem są skłonności do
charakterystyczną sylwetką (tzw. sylwetka narciarza zjazdo- upadków, oraz nagłą blokadą (freezing). Wielu chorych ma za
wego). Hipokinezja chodu w PD cechuje się wolnym tempem, sobą doświadczenie związane z upadkiem; co drugi upadek
skróceniem kroków (drobienie), zawężeniem podstawy, kończy się złamaniem. U ponad 50% osób, które doznały
skróceniem odległości między stopą i podłożem (powłóczenie upadku, rozwija się tzw. zespół poupadkowy  chorzy boją się
stopami), brakiem współruchów kończyn górnych, brakiem chodzić. Większość wypadków ma miejsce podczas chodzenia;
współruchów tułowia, dreptaniem podczas przechodzenia rzadziej podczas wstawania i siadania.
Z badań Dibbla i wsp. wynika, że wykonanie całej serii testów
równowagi i utrzymania postawy ciała ma duże znaczenie
b
a
w zapobieganiu upadkom. Umożliwia to obniżenie kosztów
leczenia związanych ze skutkami upadków. Zaburzenia utrzy-
Pomiar fotopletyzmograficzny,
mania równowagi i prawidłowej postawy ciała u chorych z PD
oporności, temperatury
Czujnik akcelerometryczny I
(mikroruchy równowagi)
nie są pochodzenia błędnikowego ani móżdżkowego  ich
Liniowe czujniki toru
przyczyny to: pochylona sylwetka, zawężenie postawy, nara-
oddechowego płuc
stające trudności z chodzeniem, drżenie kończyn i zwiększone
Czujnik akcelerometryczny II
na poziomie miednicy
napięcie mięśniowe.
KOMPUTER
Czujnik tensometryczny
przodostopia
Czynniki ryzyka
Czynniki ryzyka predysponujące do upadków to: płeć (wśród
Czujnik tensometryczny
pięty
mężczyzn zjawisko to występuje znacznie częściej), zmniejsze-
nie samodzielności w wykonywaniu codziennych czynności,
nietrzymanie moczu i stolca, zaburzenia równowagi, obecność
Rys. 1a. Zmienność reakcji fizjologicznych; b. Zespół czujników pomiarowych
zaburzeń poznawczych, przyjmowanie leków nasennych i uspo-
kajających, a także przebyte już upadki oraz zespół otępienny.
Do czynników zwiększających zagrożenie upadkami trzeba
też dodać choroby współistniejące (zwłaszcza schorzenia na-
rządu ruchu, np. koksartroza, skrócenie kończyny dolnej itp.),
niepożądane skutki działania leków hipotensyjnych i zły stan
ogólny chorego (niedokrwistość, odwodnienie, odbiałczenie itp.).
Zagrożenie upadkami rośnie w miarę postępu choroby; zwięk-
sza się także ryzyko obrażeń ciała i ich ciężkość. Czynnikiem
ryzyka upadków są także fluktuacje spowodowane zażywaniem
preparatów lewodopy.
Zapobieganie upadkom
Przed upadkiem z łóżka chronią barierki i dodatkowe uchwyty.
U chorych chodzących ważne jest odpowiednie obuwie; należy
zwrócić uwagę na właściwe oświetlenie pomieszczeń. Ważne
jest, aby podłogi nie były śliskie, by nie leżały na nich luz
ne,
pozwijane i postrzępione dywaniki; należy również zlikwidować
zbyteczne progi. Schody nie mogą być uszkodzone, nierówne;
ponadto powinny być wyposażone w poręcze. Meble w pokoju
nie powinny być zbyt gęsto ustawione; nie mogą utrudniać
przejścia oraz muszą być dostatecznie wytrzymałe, by nie ule-
gły uszkodzeniu pod naporem ciężaru chorego, wspierającego
się na nich. Krzesła i fotele nie mogą być chybotliwe ani zbyt
Głowa
niskie; muszą być też wyposażone w poręcze. W łazience po-
sadzka nie powinna być śliska; należy również usunąć wszelkie
Rys. 2 Stabilometria akcelerometryczna (graficzny zapis ruchu wokół środka równo-
zbędne dywaniki. Wskazane jest zamontowanie dodatkowych
wagi w płaszczyz
nie głowy, obręczy barkowej i biodrowej, z wydzieleniem głównych
uchwytów i podniesienie deski sedesu. Najlepszym sposobem
wektorów przyspieszeń)
12 REHABILITACJA W PRAKTYCE 1/2008
DIAGNOSTYKA
na zmniejszenie zagrożenia upadkami u pacjentów z opisanymi
powyżej objawami jest rehabilitacja.
Utrzymanie pozycji stojącej
Obszar stabilności postawy stojącej można, ze względu na kontrolę
równowagi, podzielić na kilka obszarów: margines stabilności
(MS  w jego centrum znajduje się rzut środka ciężkości; nawet
stojąc nieruchomo, ciało, poza naszą świadomą kontrolą, wykonuje
drobne ruchy oscylacyjne, które możemy rejestrować za pomocą
posturografu  zjawisko to nosi nazwę kołysania podstawy KP),
margines bezpieczeństwa (MB  znaczne zakłócenie równowagi
i związane z tym przemieszczenie środka ciężkości poza margi-
nes stabilności wymaga przerwania realizowanego programu
ruchowego i wykonania odpowiedniego programu korekcyjnego).
Jeśli w wyniku zakłócenia środek ciężkości przekroczy margi-
nes bezpieczeństwa, wówczas odzyskanie równowagi staje się
niemożliwe i osobnik się przewraca. Granica stabilności (GS)
może wykraczać poza obszar objęty obwiednią stóp.
Istnieją trzy strategie odzyskiwania równowagi postawy:
dystalno-proksymalna, zwana strategią stawu skokowego,
proksymalno-dystalna, zwana strategią stawu biodrowego,
i strategia utrzymania równowagi, zwana strategią kroku. Do
oceny utrzymania postawy ciała i równowagi stosuje się także
testy kliniczne, spośród których najbardziej znane to: test Berga
oraz test wstawania i chodu Podsiadło i Richardsona.
Stabilometria tensometryczna
Rozkład nacisku wywieranego przez przodostopia i pięty na
płaszczyznę podparcia w trakcie realizowania strategii kontroli
postawy stojącej powoduje, że obraz konturograficzny stóp
zarejestrowany na szklanym podłożu należy traktować jako
chwilowe uśrednienie. Chcąc dokonywać bardziej dyskretnych
analiz związanych z mikroruchami zachodzącymi w krótkich
przedziałach czasowych, zbudowano system złożony z czterech
czujników tensometrycznych, zlokalizowanych w rogach płasz-
czyzny podparcia. Synchroniczna, czterokanałowa rejestracja
umożliwia ocenę symetrii fluktuacji amplitudowo-czasowych
składowych ciężaru ciała. System współpracuje z czujnikami
przyspieszenia, które mogą być zlokalizowane na głowie, a także
na obręczy barkowej i biodrowej, tworząc dopełnienie oceny
ruchu. Powtarzalność badania posturograficznego, możliwość
obserwacji przebiegu badania, zapewniająca sensomotoryczne
sprzężenie zwrotne (biofeedback), oraz zapis pozycji i szybkości
w czasie realnym (real-time recording) umożliwiają zastosowanie
posturometrii do celów rehabilitacji  pacjent może na bieżąco
śledzić poprawę utrzymania stabilności postawy ciała w ciągu
kolejnych dni (rys. 1a, 1b).
Stabilometria akcelerometryczna
Jest to system, który dzięki fiksacji czujników akcelerometrycz-
nych w obrębie głowy, obręczy barkowej i biodrowej umożli-
wia pomiar zakresu oscylacji czynnościowej, z możliwością
oceny czasowo-kątowo-wektorowej symetrii na kolejnych
płaszczyznach.
Z większości badań wynika nasilenie zaburzeń utrzymania
postawy ciała i równowagi po zamknięciu oczu. Zaburzenia
te nasilają się również w momencie, gdy pacjent usiłuje stać
na jednej nodze (rys. 2).
PROF. DR HAB. MED. JÓZEF OPARA1
DR MED. I N. TECHN. ANDRZEJ DYSZKIEWICZ2,3
1
Akademia Wychowania Fizycznego w Katowicach
2
Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Informatyki
i Nauki o Materiałach w Sosnowcu
3
Laboratorium Biotechnologii Cieszyn
Piśmiennictwo u autorów i w  RwP+
REHABILITACJA W PRAKTYCE 1/2008 13