86 Systemy Finansowe BANK I KREDYT marzec 2006
Leasing w Polsce stan prawny
i perspektywy rozwoju
Marcin Kruk
Wstp tych dwóch umów jest finansowanie zakupu dóbr
trwa"ego uŻytku i oddawanie ich do uŻytkowania.
Niniejszy artyku" jest próbą usystematyzowania wiedzy W tym zakresie ma ona cechy umowy najmu, gdyŻ
o leasingu, stosunkowo m"odym narzdziu finansowym, przekazuje zakupione dobra do uŻytkowania bez na-
od 2002 r. stopniowo zdobywającym uznanie rynku. Je- bywania przez uŻytkownika prawa w"asnoĘci przed-
go narodzinom towarzyszy"o wiele burzliwych wyda- miotu umowy w trakcie trwania umowy. Podobieł-
rzeł. Początkowy brak regulacji systemowych skutkowa" stwo do umowy kredytowej sprowadza si do pozosta-
duŻą swobodą interpretacji niedoskona"ego prawa, ro- wienia przysz"emu uŻytkownikowi przedmiotu pe"ne-
dząc trudne do przewidzenia konsekwencje. Zasada go prawa wyboru nabywanej rzeczy i prawa do ozna-
swobody gospodarczej dopuszcza"a moŻliwoĘ prowa- czenia zbywcy1. Rola podmiotu udzielającego leasin-
dzenia przedsibiorstwa Ęwiadczącego us"ugi lesingowe gu sprowadza si tu, podobnie jak w przypadku umo-
przez podmioty mające ograniczone zaplecze finansowe. wy kredytowej, do finansowania zakupu ĘciĘle okre-
Te czynniki sprawi"y, Że róŻne Ęrodowiska mogą od- Ęlonych dóbr.
miennie odbiera histori rozwoju branŻy leasingowej. Drugą cechą upodabniającą umow leasingu
Zasadne wydaje si przedstawienie obecnego do- do umowy kredytowej jest ostateczne przeniesienie
robku branŻy, która w ostatnich latach przesz"a rady- na uŻytkownika prawa w"asnoĘci finansowanej rzeczy.
kalną metamorfoz. Doczeka"a si ogólnych regulacji W umowie kredytowej w"asnoĘ finansowanej rzeczy
prawnych, które stworzy"y ramy prawne umowy pozostaje po stronie kredytobiorcy. W praktyce w"a-
leasingu. Uporządkowano rynek pod kątem dostawców snoĘ ta czsto jest ograniczana, do czasu ca"kowitej
us"ug, g"ównie powiązanych z sektorem finansowym. sp"aty kredytu, poprzez ustanawianie róŻnego rodzaju
W pierwszej czĘci artyku"u przedstawiono obo- ograniczeł prawnych stanowiących zabezpieczenie
wiązujące przepisy prawne regulujące funkcjonowanie kredytu. W umowie leasingowej w"asnoĘ finansowa-
umowy leasingowej. Zaprezentowano g"ówne cechy le- nego przedmiotu pozostaje po stronie podmiotu finan-
asingu, zarówno jego konsekwencje podatkowe, jak sującego do czasu ca"kowitego rozliczenia umowy.
i bilansowe. W dalszej czĘci porównano leasing z kre- Po tym okresie uŻytkownik dóbr nabywa prawo prze-
dytem, pokazując cechy leasingu i przyczyny wysokiej niesienia w"asnoĘci uŻytkowanej rzeczy.
popularnoĘci tego produktu wĘród ma"ych i Ęrednich MoŻna zatem przyją, Że istotą umowy leasingu
przedsibiorstw. jest finansowanie zakupu dóbr trwa"ego uŻytku, ich
Dla zobrazowania znaczenia leasingu w gospodar- czasowe odp"atne oddanie do uŻytkowania korzystają-
ce zaprezentowano rozwój rynku leasingowego w Euro- cemu, z moŻliwoĘcią przeniesienia prawa w"asnoĘci
pie i w Polsce. Omówiono takŻe struktur leasingu, po- po zakołczeniu umowy.
tencjalne kierunki rozwoju i g"ówne bariery rozwoju Problematyką leasingu w prawie midzynarodo-
najwaŻniejszych rodzajów transakcji leasingowych. wym zają" si Midzynarodowy Instytut Unifikacji
Prawa Prywatnego w Rzymie (UNIDROIT)2. W maju
1988 r. na konferencji w Ottawie dokona" on jednoli-
Istota umowy leasingowej
1
Zbywca podmiot (osoba) bdący dostawcą (sprzedawcą) przedmiotu
leasingu.
Leasing jest specyficzną umową, gdyŻ "ączy cechy
2
www.unidroit.org (http://www.unidroit.org/english/conventions/1988
umowy najmu z umową kredytową. Cechą wspólną leasing/1988leasing-e.htm).
BANK I KREDYT marzec 2006 Systemy Finansowe 87
tej systemowej regulacji problematyki leasingu. Przy- leasingowej, dając pierwsze essentialia negotii6 umowy
jto Konwencj UNIDROIT o midzynarodowym leasingu.
leasingu finansowym , której celem by"o ujednolice-
nie zasad prowadzenia midzynarodowej dzia"alnoĘci
leasingowej przez podmioty prawa z róŻnych syste- Leasing w Kodeksie cywilnym
mów prawnych.
W myĘl postanowieł wyŻej wymienionej Kon- Historia rozwoju gospodarczego niejednokrotnie do-
wencji, przez umow leasingu rozumiemy trójstron- wiod"a, Że podstawowym czynnikiem gwarantującym
ną transakcj, w której finansujący dokonuje zakupu sta"y rozwój gospodarczy są stabilne i jednoznaczne
(zgodnie ze specyfikacją korzystającego i na warun- uregulowania prawne normujące relacje gospodarcze.
kach z nim uzgodnionych), dóbr inwestycyjnych, Polska, wychodząc naprzeciw powyŻszej regule, naleŻy
których uŻywanie w celach profesjonalnych przeka- do jednego z pierwszych pałstw w Europie normują-
zuje korzystającemu w zamian za zap"at stawki cych pojcie leasingu w Kodeksie cywilnym. Dokonano
leasingowej. tego 26 lipca 2000 r., kiedy Sejm Rzeczypospolitej
W tak zdefiniowanej umowie za"oŻono, Że finansu- uchwali" zmian w Kodeksie cywilnym, wprowadzając
jący dokonuje swojego Ęwiadczenia jednorazowo, nie- jednolite systemowe regulacje okreĘlające treĘ umowy
jako z góry, poprzez sfinansowanie zakupu dóbr inwe- leasingu. Autor rozwiązał koncepcyjnych, prof. dr hab.
stycyjnych i przekazanie ich do odp"atnego uŻytkowa- Jerzy Poczobut, niewątpliwie zadba" o w"aĘciwe wywa-
nia na początku trwania umowy. Korzystający zobo- Żenie praw i obowiązków stron umowy leasingu, dając
wiązany jest zap"aci w póęniejszym terminie, z góry tym samym stabilne podstawy do rozwoju rynku
okreĘloną liczb rat. Istotną cechą takiej umowy jest leasingowego w Polsce.
roz"oŻenie w czasie wzajemnych Ęwiadczeł przez stro- W art. 7091 Kodeksu cywilnego7 nastpująco zdefi-
ny umowy. Ta cecha zadecydowa"a o potrzebie szcze- niowano umow leasingu: Przez umow leasingu finan-
gó"owego uregulowania wzajemnych praw finansujące- sujący zobowiązuje si, w zakresie dzia"alnoĘci swojego
go3 i korzystającego4. W Ęwietle szczegó"owych posta- przedsibiorstwa, naby rzecz od oznaczonego zbywcy
nowieł ww. konwencji umowa leasingowa powinna na warunkach okreĘlonych w tej umowie i odda t
charakteryzowa si midzy innymi nastpującymi rzecz korzystającemu do uŻywania albo uŻywania i po-
cechami: bierania poŻytków przez czas oznaczony, a korzystający
korzystający samodzielnego wybiera przedmiot zobowiązuje si zap"aci finansującemu w uzgodnio-
leasingu oraz dostawc, nie polegając wy"ącznie nych ratach wynagrodzenie pieniŻne, równe co naj-
na wiedzy finansującego. mniej cenie lub wynagrodzeniu z tytu"u nabycia rzeczy
finansujący nabywa przedmiot leasingu na pod- przez finansującego . W dalszej czĘci Kodeks cywilny
stawie i w związku z umową, o której dostawca wie, Że okreĘla nastpujące wyznaczniki umowy leasingu:
zosta"a zawarta lub bdzie zawarta midzy finansują- " Finansujący nie odpowiada przed korzystającym
cym a korzystającym, za wybór przedmiotu leasingu.
okreĘlając rat leasingową, naleŻy uwzgldni " Finansujący nie odpowiada przed korzystającym
amortyzacj ca"oĘci lub znacznej czĘci przedmiotu za wady przedmiotu leasingu (z wy"ączeniem wad po-
leasingu, wsta"ych na skutek okolicznoĘci, za które finansujący
przedmiot leasingu moŻe zosta wykorzystany ponosi odpowiedzialnoĘ).
wy"ącznie do celów zawodowych związanych z prowa- " Finansujący kupuje przedmiot leasingu na wa-
dzeniem przedsibiorstwa, runkach okreĘlonych w umowie leasingowej.
korzystający przejmuje na siebie ca"e ryzyko " Z mocy ustawy z chwilą zakupu przedmiotu
związane z uŻywaniem i posiadaniem przedmiotu leasingu na korzystającego przechodzą wszelkie
leasingu, uprawnienia z tytu"u wad rzeczy z wy"ączeniem prawa
przedmiot leasingu moŻe by przekazany w sub- do odstąpienia od umowy ze zbywcą.
leasing5. " Bezwzgldnym obowiązkiem korzystającego jest
Definicje z 1988 r. z jednej strony ograniczy"y moŻ- terminowa odp"atnoĘ za korzystanie z rzeczy w umó-
liwoĘ zawierania transakcji leasingowych z podmiota- wionych terminach.
mi prowadzącymi dzia"alnoĘ gospodarczą, z drugiej " Korzystający ponosi pe"ne ryzyko związane
zaĘ strony istotnie przyczyni"y si do rozwoju branŻy z uŻytkowaniem i posiadaniem rzeczy.
" Korzystający nie moŻe przekaza przedmiotu le-
3
Finansujący podmiot (osoba) Ęwiadczący us"ug leasingową, potocznie
asingu osobie trzeciej bez zgody finansującego.
zwany leasingodawcą.
4
Korzystający podmiot (osoba), korzystający z zakupionych dóbr na podsta-
wie umowy leasingowej, potocznie zwany leasingobiorcą.
6
5 Essentialia negotii są to zasadnicze warunki umowy, które przesądzają
Subleasing jest to stan, w którym ten sam przedmiot leasingu przekazany jest
o istocie prawnej umowy.
do uŻytkowania kolejnemu korzystającemu na podstawie odrbnej umowy
7
Kodeks cywilny z dnia 23 kwietnia 1964 r. (Dz.U. nr 16, poz. 93 ze zm.).
leasingu.
88 Systemy Finansowe BANK I KREDYT marzec 2006
" SprzedaŻ przedmiotu leasingu przez finansują- leasing finansowy i operacyjny. Przypadek, w którym
cego nie narusza postanowieł umowy leasingu. Na- odpisów amortyzacyjnych przedmiotu leasingu dokonu-
bywca wstpuje w stosunek leasingu w miejsce finan- je korzystający, nazwano potocznie leasingiem finanso-
sującego. wym. JeĘli natomiast odpisów amortyzacyjnych dokonu-
" W przypadku rozwiązania umowy leasingu je finansujący, a czas trwania umowy jest nie krótszy niŻ
przed terminem z powodu utraty rzeczy lub na skutek 40% normatywnego okresu amortyzacji12, mamy do czy-
okolicznoĘci, za które korzystający ponosi odpowie- nienia z leasingiem operacyjnym.
dzialnoĘ, rozliczenie umowy powinno si odby po- Obie koncepcje wywodzą si z cywilistycznej defi-
przez zap"acenie przez korzystającego wszystkich prze- nicji umowy leasingu. Za"oŻono w niej, Że umowa
widzianych w umowie, a niezap"aconych jeszcze rat, leasingu zawierana jest na czas okreĘlony, a op"ata
pomniejszonych o korzyĘci, jakie finansujący uzyska" leasingowa jest jedynym Ęwiadczeniem p"atnym w ra-
wskutek ich otrzymania przed umówionym terminem. tach i powinna pokrywa co najmniej wysokoĘ wydat-
Jak wida z powyŻszego podsumowania, Kodeks ków poniesionych przez finansującego na zakup przed-
cywilny nie zajmuje si kwestią podzia"u leasingu miotu leasingu.
na potocznie zwany leasing finansowy czy leasing ope-
racyjny. Nie zajmuje si równieŻ opcją zakupu rzeczy Leasing finansowy i leasing operacyjny w prawie podatkowym
przez korzystającego. Te kwestie zosta"y doĘ szczegó"o-
wo opisane w prawie podatkowym i ustawie o rachun- W konsekwencji zmian wprowadzonych przez prawo
kowoĘci. Zaprezentowane uregulowania umowy leasin- cywilne i w związku z pilną potrzebą ostatecznego, jed-
gu wprowadzają do prawa pojcie leasingu, wywaŻając noznacznego uregulowania kwestii opodatkowania
równoczeĘnie prawa i obowiązki stron umowy leasingu, stron umowy leasingu13 opracowano nowelizacj ustaw
która do czasu wprowadzenia definicji kodeksowych podatkowych. W dniu 6 wrzeĘnia 2001 r. Sejm uchwa-
by"a róŻnie kszta"towana przez uczestników rynku. Naj- li" ustaw o zmianie ustawy o podatku dochodowym
waŻniejszym osiągniciem tego aktu jest uregulowanie od osób prawnych i o podatku dochodowym od osób fi-
wzajemnych relacji w zakresie skutków utraty rzeczy, zycznych. Nowe przepisy wesz"y w Życie 1 paędzierni-
odpowiedzialnoĘci finansującego za wady rzeczy oraz ka 2001 r. (w stosunku do czĘci przepisów za"oŻono, Że
skutków zaprzestania p"acenia rat leasingu. Drugą waŻ- bdą bezwzgldnie obowiązywa od 1 stycznia 2002 r.).
ną cechą omawianych regulacji jest fakt, Że wikszoĘ Najistotniejszym skutkiem omawianych ustaw jest jed-
przepisów ma charakter dyspozytywny8. Tym samym noznaczne, klarowne okreĘlenie zasad:
z jednej strony tworzą ramy prawne, wyznaczając stan- rozpatrywania kosztów oraz przychodów podat-
dard, do którego umowa leasingu powinna dąŻy. kowych korzystającego i finansującego w leasingu fi-
Z drugiej strony nie hamują rozwoju tego typu umów, nansowym i operacyjnym,
umoŻliwiając stronom doĘ duŻą swobod ustalania przeniesienia w"asnoĘci przedmiotu leasingu
wzajemnego stosunku zobowiązaniowego. na korzystającego lub na rzecz osób trzecich,
podzia"u leasingu na finansowy i operacyjny,
realizacji transakcji leasingu nieruchomoĘci.
Leasing finansowy i leasing operacyjny W tabeli 1 przedstawiono unormowane w omawia-
nych ustawach zasady podatkowego rozliczania leasin-
Polskie prawodawstwo nie pos"uguje si nazwami gu finansowego i operacyjnego.
leasingu finansowego i leasingu operacyjnego. Ustawy: Drugą bardzo istotną kwestią uregulowaną przez
o podatku dochodowym od osób prawnych9 oraz o po- omawiane ustawy jest doprecyzowanie definicji umo-
datku dochodowym od osób fizycznych10, jak teŻ ustawa wy leasingu. W pierwszym rozdziale przytoczono ko-
o podatku od towarów i us"ug11 przewidują zawieranie deksową definicj umowy leasingu. W jednej z jej cz-
dwóch rodzajów kontraktów leasingowych. Podstawową Ęci okreĘlono, Że przez umowy leasingu rozumie si
róŻnicą midzy tymi umowami jest okreĘlenie strony midzy innymi umowy, w których korzystający doko-
umowy dokonującej odpisów amortyzacyjnych do celów nuje jednego Ęwiadczenia w ratach o sumie równej co
podatkowych. W jednym przypadku za"oŻono, Że amor- najmniej wartoĘci początkowej przedmiotu leasingu.
tyzacji przedmiotu leasingu dokonuje korzystający, W rozumieniu kodeksowym wykup nie jest czĘcią te-
w drugim Że finansujący. W konsekwencji powyŻszego go jednego Ęwiadczenia p"aconego przez korzystającego
podzia"u w Życiu gospodarczym utrzyma"y si nazwy
12
Przez normatywny okres amortyzacji rozumiemy okres, w którym zostanie
8
Dyspozytywny to znaczy nieobligatoryjny.
dokonana ca"kowita amortyzacja przedmiotu naliczona zgodnie zasadami
9
Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych
okreĘlonymi w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych.
13
(Dz.U. nr 54, poz. 654 ze zm.).
Opodatkowanie stron umowy leasingu oraz zagadnienie przeniesienia pra-
10
Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych
wa w"asnoĘci przedmiotu leasingu do czasu wprowadzenia omawianych ustaw
(Dz.U. nr 14, poz. 176 ze zm.).
by"y róŻnie interpretowane organy skarbowe. Sytuacja ta istotnie ogranicza"a
11
Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i us"ug (Dz.U. nr 54,
rozwój branŻy leasingowej, tworząc w tym czasie atmosfer niepewnoĘci co
poz. 535 ze zm.).
do ostatecznych skutków podatkowych zawartych kontraktów leasingowych.
BANK I KREDYT marzec 2006 Systemy Finansowe 89
Tabela 1 Cechy umowy leasingu finansowego i operacyjnego z punktu widzenia ustaw:
o podatku dochodowym od osób prawnych oraz o podatku dochodowym od osób fizycznych
* Pe"na definicja hipotetycznej wartoĘci netto okreĘlona zosta"a przez art. 17a ust. 5 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych ustawa (op.cit.) oraz
art. 23a ust. 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (op.cit.) i sprowadza si w uproszczeniu do nastpującej definicji: wartoĘ hipotetyczna rów-
na jest wartoĘci początkowej przedmiotu leasingu pomniejszonej o sum odpisów amortyzacyjnych przy zastosowaniu degresywnej metody amortyzacji ze
wspó"czynnikiem równym 3 dla danego okresu umowy.
w ratach. Stanowi dobrowolną opcj, prawo nabycia z definicji kodeksowych. Do sumy Ęwiadczeł p"aco-
rzeczy. W istocie jest oddzielną od umowy leasingu nych przez korzystającego prawo podatkowe zalicza
umową kupna sprzedaŻy rzeczy, wynikającą z wype"- równieŻ cen sprzedaŻy, o ile opcj t zawierają posta-
nienia postanowieł umowy leasingu. Po konfrontacji nowienia kontraktu leasingowego. Ten niuans w róŻ-
uregulował kodeksowych z koncepcją minimalnej nym definiowaniu wyróŻnika umowy leasingu staje si
wartoĘci kołcowej prawa podatkowego w leasingu ope- istotny z punktu widzenia stosowania wobec bardzo
racyjnym zauwaŻamy, Że transakcje leasingu operacyj- duŻej grupy umów jednoznacznych zasad opodatkowa-
nego zawierane na krótkie okresy nie spe"niają warun- nia stron umowy leasingu.
ków okreĘlonych w definicji kodeksowej umowy Przeprowadzone zmiany w prawie podatkowym
leasingu. Dzieje si to z czysto ekonomicznych powo- naleŻy oceni pozytywnie. Rozszerzają one definicje
dów. Koncepcje minimalnej wartoĘci kołcowej okre- leasingu, wprowadzają jednolite zasady opodatkowa-
Ęlają doĘ wysokie wartoĘci kołcowe dla krótkich okre- nia. Przyczyniają si tym samym do ograniczenia wy-
sów umów leasingu operacyjnego. JeŻeli wartoĘ koł- stpujących wczeĘniej szerokich moŻliwoĘci interpre-
cowa ustawowo dla danego przedmiotu leasingu wyno- towania zasad opodatkowywania stron umowy leasin-
si np. 20%, trudno sobie wyobrazi korzystającego, któ- gu. Wydaje si, Że spoĘród obszarów nieuregulowanych
ry zobowiąŻe si w okresie trwania umowy do sp"ace- w tych ustawach dla dalszego rozwoju branŻy istotne
nia ca"ej wartoĘci początkowej przedmiotu leasingu jest uporządkowanie zasad zmiany korzystającego (ce-
i jednoczeĘnie na kołcu, zgodnie z istotą umowy sji praw z umowy leasingu na nowego korzystającego)
leasingu, bdzie oczekiwa" przeniesienia w"asnoĘci w trakcie trwania umowy leasingu. Przyjte regulacje
na siebie, p"acąc dodatkowe 20% wartoĘci przedmiotu niewątpliwie przyczyni"y si do dalszego rozwoju
leasingu. Kontrakt taki by"by nieop"acalny dla korzy- transakcji leasingowych.
stającego. Dlatego w tego rodzaju umowach korzystają-
cy nie sp"aca w ratach ca"ej wartoĘci początkowej Leasing finansowy i leasing operacyjny w polskim prawie bilansowym
przedmiotu leasingu. CzĘ wartoĘci początkowej za-
warta jest w wartoĘci wykupu. Taka umowa naleŻy Przed 1 stycznia 2002 r., tj. przed wejĘciem w Życie
do grupy umów nienazwanych i zawierana jest zgodnie nowelizacji ustawy o rachunkowoĘci uchwalonej w li-
z zasadą swobody umów (art. 353 Kodeksu cywilnego). stopadzie 2000 r.14, leasing w sprawozdaniach finan-
Pozostawienie takiego stanu prawnego utrzyma"oby sowych by" ewidencjonowany zgodnie z przyjtym
niepewnoĘ i swobod interpretacji zasad opodatkowa- w kraju ustawodawstwem podatkowym. Wiąza"o si
nia tej grupy umów. Dlatego w Ęwietle prawa podatko- to z istotnym zafa"szowaniem faktycznej sytuacji eko-
wego wyróŻnik leasingu, polegający na tym, Że suma nomiczno-finansowej podmiotów finansującego i ko-
Ęwiadczeł p"aconych przez korzystającego ma pokry- rzystającego. Korzystający nie by" zobowiązany
wa co najmniej wartoĘ początkową przedmiotu
14
Ustawa z dnia 29 wrzeĘnia 1994 r. o rachunkowoĘci (Dz.U. nr 76, poz. 694
leasingu, zosta" potraktowany szerzej, niŻ to wynika
ze zm.).
90 Systemy Finansowe BANK I KREDYT marzec 2006
do wykazywania umowy leasingu umowy o charak- gowych zastosowano roczne vacatio legis i wpe"nym za-
terze umowy kredytowej w swoim bilansie w odpo- kresie zacz"a obowiązywa od 1 stycznia 2002 r.
wiednich pozycjach majątku trwa"ego i zobowiąza- Podobnie jak w Kodeksie cywilnym równieŻ
niach. Finansujący nalicza" amortyzacj od przekaza- w ustawie o rachunkowoĘci w praktyce mamy do czy-
nego w leasing majątku oraz zalicza" do przychodów nienia z jednym rodzajem leasingu. Ustawa ta nie
zarówno udzia" w"asny korzystającego, jak i ca"ą rat wprowadza podzia"u na leasing finansowy czy leasing
leasingową. Zachwiano tym samym zasadą adekwat- operacyjny sensu stricto. Zalicza leasing zdefiniowany
noĘci w czasie przychodów i kosztów. Takie zasady przez prawo podatkowe jako leasing operacyjny czy
rachunkowoĘci prowadzi"y do patologii poprzez za- leasing finansowy do jednej kategorii, o cechach zbliŻo-
fa"szowanie wyników firm leasingowych i sytuacji fi- nych do cech leasingu finansowego. Pozostawia to, co
nansowej korzystającego. MoŻliwe by"o bardzo istotne prawda, moŻliwoĘ wystąpienia innej kategorii leasin-
kreowanie wyniku finansowego spó"ki leasingowej gu niŻ leasing finansowy. Stworzenie umowy spe"niają-
za poĘrednictwem nowych kontraktów z wysokim cej jednoczeĘnie kryteria okreĘlone przez prawo podat-
udzia"em w"asnym korzystającego. W pierwszym kowe dla umowy leasingu operacyjnego i niepodlegają-
okresie umowy wykazywano wysoki przychód, który cej ani jednemu z siedmiu kryteriów art. 3 ust. 4 usta-
nie mia" odzwierciedlenia w kosztach. Koszty by"y wy o rachunkowoĘci wydaje si jednak bardzo trudne.
wykazywane póęniej w rezultacie naliczania odpisów W praktyce ustawa ta odwróci"a dotychczasowe
amortyzacyjnych. PowyŻsze mechanizmy drastycznie relacje. W sprawozdaniach finansowych spó"ek leasin-
zaciemnia"y obraz sytuacji finansowej spó"ek gowych Ęrodki trwa"e i towarzyszącą im amortyzacj
leasingowych zg"aszających wysokie zapotrzebowanie zastąpiono naleŻnoĘciami. Do wyniku finansowego za-
na kapita" obcy, niezbdny do finansowania nowych licza si jedynie czĘ raty leasingowej jako przychody
kontraktów15. odsetkowe. U korzystającego w bilansie pojawiają si
Wspomniana nowelizacja ustawy o rachunkowoĘci majątek trwa"y i towarzyszące mu odpisy amortyzacyj-
wychodzi"a naprzeciw Midzynarodowym Standardom ne, a po stronie pasywnej odpowiednio zobowiąza-
RachunkowoĘci. Zmiana ustawy o rachunkowoĘci zosta- nia krótko- i d"ugoterminowe. Wprowadzenie tych
"a uchwalona w listopadzie 2000 r., lecz z powodu bar- zmian by"o zgodne z podstawową zasadą rachunkowo-
dzo istotnych zmian prezentowania kontraktów leasin- Ęci: wiernego i rzetelnego odzwierciedlania sytuacji
przedsibiorstwa. Zasada ta jest ogólnie znana na Ęwie-
15
Brak przejrzystych regu" rachunkowych by", wed"ug autora, jednym z g"ów-
nych czynników recesji branŻy leasingowej w latach 2000-2001. cie pod nazwą true and fair i polega na tym, Że: Spra-
Tabela 2 Cechy umowy leasingu finansowego i operacyjnego z punktu widzenia ustawy
o rachunkowoĘci
Leasing operacyjny
Leasing finansowy
* Pe"na definicja hipotetycznej wartoĘci netto okreĘlona zosta"a w art. 17a ust. 5 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz art. 23a ust. 6 ustawy
o podatku dochodowym od osób fizycznych i sprowadza si w uproszczeniu do nastpującej definicji: wartoĘ hipotetyczna równa jest wartoĘci początkowej
przedmiotu leasingu pomniejszonej o sum odpisów amortyzacyjnych przy zastosowaniu degresywnej metody amortyzacji ze wspó"czynnikiem równym 3 dla
danego okresu umowy.
BANK I KREDYT marzec 2006 Systemy Finansowe 91
wozdania finansowe są czsto okreĘlone, jako ukazują- kwencje dla dalszego rozwoju poszczególnych rodza-
cy prawdziwy i rzetelny obraz przedsibiorstwa i pre- jów leasingu.
zentują uczciwie sytuacj finansową przedsibiorstwa, Leasing finansowy cechuje si znacznie wikszym
jego dokonania i zmiany w tej sytuacji. 16 obciąŻeniem podatkowym w momencie zawierania
W tabeli 2 przedstawiono konsekwencje bilansowe kontraktu. Korzystający na początku umowy leasingu
(wed"ug ustawy o rachunkowoĘci) dla umowy leasingu finansowego zobowiązany jest do zap"acenia podatku
finansowego i operacyjnego. VAT naliczonego od ca"oĘci wartoĘci Ęwiadczenia, ja-
NaleŻy zaznaczy, Że w myĘl ustawy o rachunko- kie ma zap"aci finansującemu. Stanowi to istotną ba-
woĘci powyŻsze regulacje dotyczą tylko tych podmio- rier zawierania takich kontraktów. W leasingu opera-
tów, których roczne sprawozdania finansowe podlegają cyjnym korzystający p"aci podatek VAT naliczony
obowiązkowi badania17. ZastrzeŻenie to jest bardzo od wartoĘci us"ugi Ęwiadczonej w danym okresie.
istotne, gdyŻ w praktyce omawiana zmiana nak"ada Na początku kontraktu VAT nalicza si tylko od warto-
na korzystających, których sprawozdania finansowe Ęci udzia"u w"asnego i innych op"at towarzyszących.
podlegają obowiązkowi badania, prowadzenie ksiąg ra- Zasady odliczania przez korzystającego naliczonego
chunkowych wed"ug dwóch schematów: na potrzeby podatku są takie same dla obu rodzajów umowy leasingu.
rozliczenia podatkowego i na potrzeby rachunkowe18.
Pozosta"a grupa moŻe prowadzi jedną ksig rachun- Zasady odliczania podatku VAT od samochodów osobowych
kową zgodnie z wczeĘniej omówionymi przepisami po-
datkowymi. Ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów
i us"ug zmieni"a zasady odliczania podatku VAT od sa-
Podatek VAT w umowie leasingu finansowego i operacyjnego mochodów osobowych i samochodów osobowo-ciŻa-
rowych. Po przesz"o nieca"ym roku funkcjonowania
wiadczenie wyŻej zdefiniowanych us"ug leasingo- tzw. wzoru Lisaka, art. 86 ust. 3 omawianej ustawy od-
wych objte jest podatkiem VAT. Ustawodawca wpro- chodzi od koncepcji w nim prezentowanych. Radykal-
wadzi" jednak dwie zasady opodatkowania umowy nie ograniczono prawo do odliczania podatku VAT
leasingu podatkiem VAT19: od samochodów osobowych mających homologacj sa-
leasing zakwalifikowany przez prawo podatko- mochodu ciŻarowego. Przesta"o istnie pojcie samo-
we do kategorii leasingu finansowego potraktowano jak chodu osobowego z kratką . W zamian wprowadzono
dostaw towaru, opodatkowując z góry ca"ą wartoĘ rozwiązanie korzystniejsze dla posiadaczy samocho-
Ęwiadczenia, jaką korzystający ma zap"aci w związku dów osobowych. W przypadku nabycia samochodu
z zawarciem umowy leasingu, osobowego lub innego pojazdu o masie ca"kowitej nie-
leasing zakwalifikowany przez prawo podatko- przekraczającej 3,5 tony odliczenie wyniesie maksy-
we do kategorii leasingu operacyjnego uznano za us"u- malnie 60% podatku zawartego w cenie auta, jednak
g, w której podstawą do naliczenia naleŻnego podatku nie wicej niŻ 6 tys. z".
VAT jest wartoĘ Ęwiadczonej w danym okresie us"ugi
wyraŻonej w bieŻącej racie leasingowej.
Zastanawiające jest, Że ustawa o VAT dzieli umo- Leasing a kredyt porównanie
wy spe"niające wczeĘniej wskazane kryteria cywili-
styczne okreĘlające w istocie taką samą treĘ wzajem- Porównanie cech umowy leasingu i kredytu pod kątem
nego stosunku zobowiązaniowego i róŻniące si pra- ekonomicznych skutków decyzji o finansowaniu dzia-
wem do dokonywania podatkowych odpisów amorty- "alnoĘci inwestycyjnej za pomocą leasingu lub kredytu
zacyjnych w pierwszym przypadku leasing traktowa- wymaga powrócenia do opisanych wczeĘniej cech
ny jest jak sprzedaŻ na raty, natomiast w drugim przy- leasingu. W tabeli 3 zestawiono cechy leasingu opera-
padku jak us"uga, której celem jest odp"atne korzysta- cyjnego, finansowego i kredytu bankowego.
nie z rzeczy zgodnie z cywilistyczną istotą umowy Najpierw przeanalizowano zagadnienie VAT w in-
leasingu. westycji. VAT nie jest podatkiem, którego ostatecznym
Wprowadzenie powyŻszego podzia"u w sposobie p"atnikiem jest przedsibiorca. Dlatego dokonuje on
naliczania podatku VAT rodzi bardzo istotne konse- kompensaty VAT-u naliczonego z naleŻnym VAT-em
na zasadach okreĘlonych w ustawie o podatku od towa-
16
J. Ostaszewski: Cywilno-prawne, podatkowe i bilansowe uregulowania rów i us"ug. W uproszczeniu sprowadza si to do po-
transakcji leasingowych wed"ug stanu prawnego na dzieł 01.01.2002 r. Mate-
mniejszenia wartoĘci podatku, jaki przedsibiorca zo-
ria" wewntrzny Kredyt Lease SA, s. 20.
bowiązany jest odprowadzi do urzdu skarbowego
17
Art. 3 ust. 6 ustawy o rachunkowoĘci.
18
Ta sama umowa leasingu na potrzeby prawa podatkowego bdzie umową z tytu"u sprzedaŻy w danym miesiącu, o wartoĘ podat-
leasingu operacyjnego, a na potrzeby prawa rachunkowego leasingiem finan-
ku VAT zap"aconego kontrahentom w wyniku dokona-
sowym.
nych zakupów niezbdnych do Ęwiadczenia us"ugi lub
19
Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i us"ug (Dz.U. nr 54,
poz. 535 ze zm.). prowadzenia przedsibiorstwa.
92 Systemy Finansowe BANK I KREDYT marzec 2006
Tabela 3
Leasing operacyjny Leasing finansowy Kredyt bankowy
JeĘli w danym miesiącu wartoĘ zakupów na po- finansowe wymaga poniesienia wyŻszych kosztów, b-
trzeby prowadzenia przedsibiorstwa jest mniejsza dzie wyŻej oprocentowany od kredytu bankowego. Dla-
od sumy uzyskiwanych przychodów ze sprzedaŻy, nie tego w zaprezentowanej analizie za"oŻono, Że koszt le-
wystpuje nadp"acenie VAT-u. Jest to sytuacja po- asingu jest o 1,5% wyŻszy od kosztu kredytu. W zapre-
wszechna w okresach, w których nie prowadzi si in- zentowanej symulacji przyjto poniŻsze za"oŻenia.
westycji. Odwrotnie jest w okresach aktywnoĘci inwe- Przedmiotem inwestycji jest samochód ciŻarowy
stycyjnej. Suma wydatków czsto jest wówczas wyŻsza o wartoĘci 80.000 z" netto:
od wartoĘci miesicznych przychodów. Nastpuje nad- stawka amortyzacyjna 20% rocznie,
p"acenie podatku VAT. Przedsibiorca niejako finansu- stawka podatku dochodowego dla podmiotów
je podatek do czasu dokonania pe"nej kompensaty lub gospodarczych 19%,
otrzymania zwrotu nadp"aconego podatku. okres umowy symulacja:
W przypadku finansowania inwestycji Ęrodkami model A: 48 miesicy,
w"asnymi, kredytem bankowym czy poprzez leasing fi- model B: 24 miesiące,
nansowy20 podmiot decydujący si podją aktywnoĘ udzia" w"asny 20% = 16 000 z",
inwestycyjną musi zapewni Ęrodki na okresowe finan- op"ata manipulacyjna 1,5%,
sowanie VAT-u. Leasing operacyjny w tym zakresie stopa procentowa zastosowana w umowie:
wychodzi naprzeciw oczekiwaniom klienta. To przed- dla leasingu: 9%,
sibiorstwo leasingowe kupuje przedmiot inwestycji, dla kredytu: 7,5%.
biorąc na siebie rozliczanie podatku VAT od dokona- Mimo przyjcia za"oŻenia o wyŻszej stopie procen-
nych zakupów. Podatek VAT naliczany jest proporcjo- towej dla umowy leasingu wynik analizy wskazuje
nalnie do wartoĘci us"ugi Ęwiadczonej przez finansują- na wyŻszą op"acalnoĘ finansowania inwestycji za po-
cego, a wic jest rozk"adany na raty. Korzystający moŻe mocą leasingu operacyjnego. W omawianym przypadku
dokonywa bieŻącej kompensaty podatku naliczonego po 24 miesiącach finansowania inwestycji za pomocą
z podatkiem naleŻnym. Cecha ta niweluje jedną z po- kredytu jedynie 44% poniesionych wydatków stanowi
waŻnych barier prowadzenia dzia"alnoĘci inwestycyj- koszt uzyskania przychodu. W leasingu operacyjnym
nej przez przedsibiorstwa. Zosta"a zauwaŻona i bardzo po dwóch latach 86% wydatków stanowi koszt uzyska-
doceniona przez ma"e firmy, które wykorzystując nia przychodu. Wykazany efekt bdzie mala" wraz ze
leasing operacyjny rozwiązują równieŻ zagadnienie fi- zrównywaniem si d"ugoĘci trwania kontraktu leasingo-
nansowania VAT-u w inwestycjach, oszczdzając dzi- wego z normatywnym okresem amortyzacji zakupione-
ki temu wiele czasu potrzebnego na procedury związa- go przedmiotu. W takim przypadku nalicza si 100%
ne z otrzymaniem zwrotu VAT-u z urzdu skarbowego. odpisów amortyzacyjnych, które stanowią koszt uzyska-
Dalsze porównanie narzdzi finansowania inwesty- nia przychodów. WielkoĘ tarczy podatkowej21 bdzie
cji bdzie si odnosi do ca"kowitego efektu ekonomicz- podobna dla obu modeli finansowych. O efektywnoĘci
nego inwestycji przeprowadzonej za pomocą leasingu
21
Tarcza podatkowa (ang. tax shield) skutek zmniejszenia obciąŻeł podat-
operacyjnego i kredytu bankowego. Leasing jako produkt
kowych jednostki w wyniku poniesienia pewnych kosztów uznawanych
w przepisach podatkowych za koszt uzyskania przychodów. Rodzaje tarcz po-
bardziej z"oŻony, którego dostarczenie przez instytucje
datkowych i g"bsze wyjaĘnienie pojcia moŻna znaleę w: Finanse ma"ych
20
W konsekwencji potraktowania przez ustaw o podatku od towarów i us"ug
i Ęrednich przedsibiorstw. Praca zbiorowa pod red. W. Pluty, Warszawa
leasingu finansowego jako dostawy.
2004, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, s. 60.
BANK I KREDYT marzec 2006 Systemy Finansowe 93
Tabela 4 w z"
Wyniki Wyniki
Sposób wyliczenia
Sposób wyliczenia
Leasing A Leasing B Leasing A Leasing B
narzdzi finansowych zadecyduje wtedy oprocentowa- Leaseurope22 dane o wartoĘci Ęrodków trwa"ych odda-
nie przyjte w umowach. Porównanie za pomocą po- nych w Europie w leasing sigają 1978 r. Od tego czasu
wyŻszej metody dwóch modeli finansowania inwestycji obserwujemy sta"ą tendencj do wzrostu rynku.
dla transakcji, których d"ugoĘ jest równa normatywne- W ostatnich piciu latach Ęredni roczny wzrost wartoĘci
mu okresowi amortyzacji przy za"oŻeniu równych stóp Ęrodków oddanych w leasing w Europie wynosi" 7,5%.
procentowych, da podobne wyniki. Wspó"czynnik penetracji leasingu, liczony jako wartoĘ
Porównując leasing operacyjny jako narzdzie fi- Ęrodków oddanych w leasing w stosunku do inwestycji
nansowania inwestycji z kredytem inwestycyjnym, ogó"em, w ciągu ostatnich piciu lat mia" tendencj
moŻna zaobserwowa nastpujące prawid"owoĘci: wzrostową i w krajach Europy wyniós" Ęrednio 17,2%.
a) dodatni efekt zastosowania leasingu operacyjne- Wspó"czynnik ten jest róŻny dla poszczególnych regio-
go jest tym wikszy, im: nów Europy i przyjmuje wartoĘci od 24,5% dla Wielkiej
krótszy jest okres leasingu w stosunku do norma- Brytanii do 8% dla pałstw Beneluksu. WartoĘ Ęrod-
tywnego okresu amortyzacji, ków zaangaŻowanych w finansowanie przedmiotów
wyŻszy jest udzia" w"asny, leasingu na koniec 2004 r. w Europie ocenia si na 603,8
wyŻsza jest stawka podatku dochodowego; mld EUR. Dane te Ęwiadczą o ciąg"ym wzroĘcie popular-
b) korzystający nie musi z góry finansowa podat- noĘci leasingu jako narzdzia finansowego.
ku VAT od inwestycji; podatek VAT roz"oŻony jest W Polsce rozwój branŻy leasingowej ĘciĘle wiąŻe
na raty i moŻe by sukcesywnie rozliczany w czasie si z transformacją ustrojową. Wraz z otwarciem gospo-
trwania kontraktu;
22
Leaseurope jest europejską organizacją, której celem jest reprezentowanie
c) przedmiot leasingu jest g"ównym zabezpiecze-
interesów branŻy leasingowej i wspieranie jej w budowaniu przyjaznego Ęro-
niem kontraktu; nie wystpują dodatkowe koszty zwią- dowiska umoŻliwiającego rozwój transakcji leasingowych.
zane z ustanowieniem zabezpieczeł na przedmiocie in-
westycji;
Wykres 1 WartoĘ Ęrodków trwa"ych
d) z us"ugą leasingową zazwyczaj dostarczany jest
oddanych w leasing w Europie w latach
1978 2004
nastpujący dodatkowy pakiet us"ug:
atrakcyjne ubezpieczenie Ęrodków trwa"ych,
250
rejestracja pojazdu w przypadku Ęrodków
200
transportu.
150
100
50
Rozwój leasingu w Europie
0
1978 1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004
Jak wspominano, umowa leasingu jest stosunkowo
Łród"o: opracowanie w"asne na podstawie danych Leaseurope
m"odym narzdziem finansowym. Publikowane przez
(www.leaseurope.org)
WartoĘ Ęrodków trwa"ych w mld EUR
94 Systemy Finansowe BANK I KREDYT marzec 2006
darki rynkowej zacz"y powstawa podmioty gospodar-
Wykres 2 WartoĘ leasingowanych
cze, których celem by"o Ęwiadczenie us"ug leasingo-
przedmiotów
wych. Początkowo by"y to przewaŻnie ma"e firmy ob-
13 751
14 000
s"ugujące lokalne rynki. Swoją ofert kierowa"y do roz-
12 000
11 081
10 252
wijających si w latach 90. ma"ych i Ęrednich przedsi- 10 000
7 841
7544
8 000
6 906
6 610
6 445
biorstw. Sektor MSP wykazywa" wówczas wysokie za-
6 000
4 205
potrzebowanie na zewntrzne ęród"a finansowania in- 4 000
2 518
1 460
2 000
westycji. Cechy transakcji leasingowej pozwoli"y stwo-
0
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 III kw.
rzy produkt finansowy wychodzący naprzeciw ocze-
2005
kiwaniom klientów. Wymagania formalne ograniczono
Łród"o: opracowanie w"asne na podstawie danych ZPL (www.leasing.org.pl)
do minimum, a os"ona podatkowa, jaką daje transakcja
leasingu operacyjnego, zdoby"a uznanie przedsibior- Dopiero wprowadzenie omówionych wczeĘniej
ców. Te dogodne warunki rozwoju branŻy leasingowej regulacji prawnych, zapoczątkowanych w 2000 r.,
zak"óci"o jednak powstanie wielu patologii. CzeĘ oraz dzia"anie spó"ek leasingowych powiązanych
z nich wiąza"a si z brakiem spójnego unormowania z sektorem bankowym zacz"y normowa rynek
umowy leasingu w prawie (stan prawny do 2000 r.). i nadawa transakcjom lesingowym dzisiejszy kszta"t.
CzĘ wynika"a z finansowania bardzo m"odej gospo- Uregulowania Kodeksu cywilnego, pomimo charakte-
darki naraŻonej na wysokie ryzyko niepowodzenia po- ru przepisów dyspozytywnych, sta"y si dla branŻy
dejmowanej dzia"alnoĘci gospodarczej. standardem, jaki musi spe"nia kontrakt leasingowy.
Brak systemowych uregulował prawnych przy- Nowe przepisy podatkowe zakołczy"y blisko dziesi-
czyni" si do tego, Że na rynku nie wystpowa" jednoli- cioletnią dowolnoĘ interpretacyjną opodatkowywa-
ty standard umowy leasingu. Organy skarbowe róŻnie nia stron umowy leasingowej, otwierając nowe moŻ-
interpretowa"y niespójne w tym zakresie regulacje, wy- liwoĘci rozwoju branŻy. Potwierdzeniem powyŻ-
dając postanowienia, które czsto mia"y negatywne szych zdarzeł są dane obrazujące wielkoĘ rynku
konsekwencje dla stron umowy leasingu. leasingowego w Polsce.
Finansowanie m"odej gospodarki o niskim kapitale W 2000 i 2001 r. nastąpi"a recesja na rynku. War-
pierwotnym, po"ączone z prowadzeniem liberalnej poli- toĘ Ęrodków przekazanych w leasing spad"a. Dokona-
tyki oceny zdolnoĘci kredytowej, wobec braku przep"y- "a si gwa"towna wymiana uczestników rynku,
wu informacji midzy podmiotami Ęwiadczącymi us"u- po czym stopniowo odbudowywano zaufanie do kon-
gi leasingu skutkowa"o wystpowaniem wysokiego od- traktu leasingowego, umoŻliwiając spe"nianie przez
setka z"ych d"ugów. Prywatne spó"ki leasingowe czsto leasing funkcji akceleratora rozwoju przedsibiorczo-
ukrywa"y powsta"e straty, wykorzystując ówczeĘnie Ęci. Jest on podstawowym narzdziem finansowania
obowiązujące przepisy rachunkowe do zaliczania dzia"alnoĘci inwestycyjnej mikroprzedsibiorstw. Sek-
do przychodów spó"ki ca"ego udzia"u w"asnego z nowe- tor MSP staje si g"ównym odbiorcą us"ug leasingo-
go kontraktu leasingowego. MoŻliwe by"o zatem prezen- wych w Polsce.
towanie zysków w rachunku wyników, cho w rzeczy- Dynamika wzrostu wartoĘci Ęrodków oddanych
wistoĘci poziom strat z nietrafionych leasingów prze- w leasing w Polsce w ciągu ostatnich trzech lat jest
wyŻsza" kapita"y w"asne spó"ki. Mechanizm ten oraz znacznie wyŻsza od Ęredniej europejskiej i wynosi
fakt, Że bank, finansując obcą spó"k leasingową, traci Ęredniorocznie 29%. Zdefiniowany wyŻej wskaęnik pe-
moŻliwoĘ prowadzenia w"asnej polityki kredytowej, netracji leasingu na koniec 2004 r. wyniós" oko"o 11%.
sta"y si w 1999 r. podstawową przyczyną prowadzenia Dane te Ęwiadczą, Że branŻa leasingowa w Polsce znaj-
przez niemal wszystkie banki w Polsce jednolitej polity- duje si obecnie w fazie stabilnego rozwoju. Wymienio-
ki w sprawie stopniowego ograniczania finansowania ne wskaęniki makroekonomiczne w porównaniu ze
obcych spó"ek leasingowych. Ęrednimi wartoĘciami w innych krajach europejskich
Brak nowych zewntrznych ęróde" finansowania pozwalają na stwierdzenie, Że w Polsce istnieje duŻy
dzia"alnoĘci leasingowej prowadzi" do masowego za- potencja" wzrostu branŻy leasingowej.
mykania prywatnych spó"ek, czsto z naraŻeniem inte-
resu korzystających oraz banków finansujących pry- Struktura rynku leasingowego
watne spó"ki23.
Omówione powyŻej czynniki doprowadzi"y do po- Na rynku leasingowym wystpuje silna specjalizacja
wstania nieprzychylnej atmosfery wokó" umowy w finansowaniu poszczególnych rodzajów dóbr inwe-
leasingu, zarówno wĘród klientów, jak i wĘród banków stycyjnych. Prowadzi to do podzia"u rynku na siedem
finansujących transakcje leasingowe. podstawowych grup Ęrodków trwa"ych, które tworzą
niemal oddzielnie dzia"ające rynki. O ich rozwoju decy-
23 dują odmienne czynniki makroekonomiczne i prawne.
W ciągu ostatnich 10 lat udzia" w rynku firm leasingowych niepowiązanych
z bankiem spad" z 50% do 2%.
CzĘ przedsibiorstw leasingowych specjalizuje si
mln z"
BANK I KREDYT marzec 2006 Systemy Finansowe 95
w finansowaniu tylko wybranych Ęrodków trwa"ych. Cztery pierwsze kategorie są filarami rynku leasin-
PowyŻszy kszta"t rynku jest wynikiem wystpowania gowego i na koniec III kwarta"u 2005 r. stanowi"y blisko
dwóch g"ównych prawid"owoĘci. Po pierwsze, kaŻda 94% ca"ego rynku. Koncentracja ta dowodzi wyspecja-
grupa Ęrodków trwa"ych wymaga"a zbudowania od- lizowania si rynku w finansowania wybranych grup
dzielnych kana"ów dystrybucji. Po drugie, poszczególne Ęrodków trwa"ych. Dane publikowane przez Związek
grupy Ęrodków trwa"ych róŻnią si midzy sobą tem- Przedsibiorstw Leasingowych sigają 1999 r. Wspó"-
pem utraty wartoĘci w czasie, co determinuje tempo czynnik koncentracji w wymienionych czterech gru-
utraty wartoĘci zabezpieczenia kontraktu leasingowego. pach wynosi" wówczas 88% i stopniowo roĘnie wraz
Pierwotnie powyŻszy podzia" nie by"o taki klarow- z opisywanym wczeĘniej normowaniem rynku. Wykres
ny. Na początku lat 90. spó"ki leasingowe specjalizowa- 3 obrazuje zmian struktury rynku leasingowego w Pol-
"y si w finansowaniu Ęrodków transportu i pozosta- sce w latach 1999 2005.
"ych Ęrodków trwa"ych. Stosunkowo wysoki by" udzia" Udzia" rynku Ęrodków transportu (razem z samo-
przedmiotów kwalifikowanych dzisiaj do grupy in- chodami osobowymi) stopniowo roĘnie: z 39,9%
ne . Oferowano us"ugi leasingowe dla poszczególnych w 1999 r. do 68,7% w 2003 r. Od 2003 r. obserwujemy
grup Ęrodków trwa"ych i prowadzono ocen zdolnoĘci stopniowy spadek udzia"u Ęrodków transportu w inwe-
leasingowej wed"ug jednej metodologii, wspólnej dla stycjach finansowanych leasingiem. Tendencj t moŻ-
wielu grup Ęrodków trwa"ych. DoĘwiadczenia w póę- na t"umaczy wystąpieniem dwóch czynników. Pierw-
niejszym okresie pokaza"y, Że budowanie portfela szy to zahamowanie rozwoju rynku sprzedaŻy nowych
leasingowego wed"ug jednakowej metodologii, bez wy- Ęrodków transportu. Wzrost wartoĘci Ęrodków odda-
raęnej specjalizacji jest nieefektywne i prowadzi do wy- nych w leasing moŻe si tu odbywa jedynie poprzez
sokich strat na portfelu. zwikszanie penetracji leasingu. Drugi czynnik wynika
Dzisiejszy rynek cechuje specjalizacją, za którą sto- z osiągnicia przez spó"ki leasingowe wysokich przyro-
ją wieloletnie doĘwiadczenia w tworzeniu oferty w po- stów wartoĘci Ęrodków oddanych w leasing w grupach:
"ączeniu z oceną zdolnoĘci leasingowej. To Ęwiadomy maszyny i urządzenia oraz leasing nieruchomoĘci. Po-
wybór firm leasingowych. Determinuje on ich goto- wyŻszą tendencj bardzo dobrze obrazuje wykres 4.
woĘ do finansowania przedmiotów leasingu z po- Pod koniec 2003 r. spó"ki leasingowe, Ęwiadome
szczególnych grup Ęrodków trwa"ych, rozwijając tym barier wynikających z planowanych zmian w ustawie
samym poszczególne podrynki. o VAT i konsekwencji przy"ączenia Polski do Unii Eu-
WyróŻniamy nastpujące grupy Ęrodków trwa"ych: ropejskiej, rozpocz"y przygotowania oferty wychodzą-
Ęrodki transportu, cej naprzeciw zmieniającym si wymogom rynku. Spo-
samochody osobowe, dziewane zahamowanie rozwoju rynku sprzedaŻy Ęrod-
maszyny i urządzenia przemys"owe, ków transportu zrekompensowano nowymi inwestycja-
nieruchomoĘci, mi stymulowanymi akcesją Polski do Unii Europej-
komputery i sprzt biurowy, skiej. Spó"ki leasingowe znacznie czĘciej finansowa"y
samoloty, statki, tabor kolejowy, wic maszyny i urządzenia oraz nieruchomoĘci. Dane
inne.
Wykres 4 Struktura Ęrodków przekazanych
w leasing w latach 1999 2005 wed"ug wartoĘci
Wykres 3 Struktura Ęrodków przekazanych
w leasing w latach 1999 2005
14000
%
12000
100
10000
80
8000
60
6000
40 4000
2000
20
0
0
1999 2000 2001 2002 2003 2004 III kw.
1999 2000 2001 2002 2003 2004 III kw.
2005
2005
Inne
Inne
Samoloty, statki, tabor kolejowy
Samoloty, statki, tabor kolejowy
Komputery i sprzt biurowy
Komputery i sprzt biurowy
NieruchomoĘci
NieruchomoĘci
Maszyny i urządzenia
Maszyny i urządzenia
Samochody osobowe
Samochody osobowe
rodki transportu
rodki transportu
Łród"o: opracowanie w"asne na podstawie danych ZPL (www.leasing.org.pl) Łród"o: opracowanie w"asne na podstawie danych ZPL (www.leasing.org.pl)
96 Systemy Finansowe BANK I KREDYT marzec 2006
pokazują znaczny przyrost wartoĘci Ęrodków trwa"ych deksie cywilnym umoŻliwiają wykreowanie nowej
z tych kategorii. JuŻ po trzech kwarta"ach 2005 r. war- grupy odbiorców leasingu. Do dzisiaj odbiorcami
toĘ maszyn i urządzeł przekazanych w leasing by"a leasingu by"y jedynie osoby prowadzące dzia"alnoĘ
równa wartoĘci wszystkich maszyn przekazanych w gospodarczą. Obecnie prawo dopuszcza udzielanie
leasing w 2004 r. Prezentowany spadek wartoĘci rynku leasingu osobom fizycznym. Us"uga taka nazywana
nieruchomoĘci w 2005 r. jest niereprezentatywny, gdyŻ jest leasingiem konsumenckim. Powstanie nowego
nie obejmuje pe"nych okresów sprawozdawczych. produktu daje szanse na pojawienie si nowego po-
Transakcje leasingu nieruchomoĘci cechują si d"ugim tencja"u wzrostu rynku w omawianej kategorii. O je-
okresem realizacji. Dlatego do pe"nej oceny rozwoju te- go praktycznym znaczeniu bdą decydowa dalsze
go segmentu wymagane jest porównywanie pe"nych ewentualne zmiany w ustawie o podatku od towarów
okresów sprawozdawczych. i us"ug, dotyczące traktowania leasingu finansowego
Wzrost rynku samochodów osobowych jest wyni- jako us"ugi, a nie dostawy. W krótkiej perspektywie
kiem zmian zapisów ustawy o podatku od towarów nie naleŻy wic oczekiwa wysokiego wzrostu tego
i us"ug dotyczących rozliczania podatku VAT od tej rynku leasingowego. W d"ugiej perspektywie w przy-
grupy Ęrodków trwa"ych. Wed"ug ustawy mimo doko- padku zmiany zapisów ustawy o podatku VAT,
nania zmian konstrukcyjnych w samochodach osobo- w ocenie autora, nastąpi wzrost rynku.
wych mających homologacj samochodu ciŻarowego Drugą waŻną kategorią rynku leasingowego jest fi-
przesta"y istnie dotychczasowe moŻliwoĘci pe"nego nansowanie maszyn i urządzeł. Cechuje si ono znacz-
odliczenia podatku VAT. Wprowadzono nowe zasady nie niŻszym wspó"czynnikiem penetracji rynku niŻ ry-
rozliczania podatku VAT od samochodów osobowych. nek samochodów. Ewentualny wzrost rynku moŻe na-
Popyt przesuną" si z jednej grupy Ęrodków trwa"ych stąpi dziki zwikszeniu inwestycji finansowanych
na drugą. Wykres 4 prezentuje spadek wartoĘci Ęrod- poprzez leasing oraz wzrostowi popytu inwestycyjne-
ków transportu przekazanych w leasing na rzecz wzro- go. Obserwuje si wzrost obu wymienionych czynni-
stu wartoĘci samochodów osobowych przekazanych ków. Za wzrostem wspó"czynnika penetracji przema-
w leasing na koniec III kwarta"u 2005 r. wia aktywna polityka banków w zakresie wspierania
leasingu za poĘrednictwem bankowych kana"ów dys-
trybucji. Na wzrost popytu inwestycyjnego ze strony
Potencjalne obszary rozwoju rynku firm wp"ywa przystąpienie Polski do Unii Europejskiej,
co powoduje oŻywienie gospodarcze i wzrost popytu
W artykule wskazano jedynie moŻliwe kierunki rozwoju inwestycyjnego26. Rynek leasingu maszyn i urządzeł
branŻy leasingowej. Analiz potencjalnych obszarów roz- znajduje si wic w fazie wzrostu.
woju rynku leasingowego przeprowadzono oddzielnie Nastpną kategorią jest rynek nieruchomoĘci. Ze
dla kaŻdej z wyŻej wymienionych grup Ęrodków trwa- wzgldu na istot przedmiotu leasingu nieruchomo-
"ych, gdyŻ o moŻliwoĘciach rozwoju kaŻdej grupy decy- Ęci naleŻą do grupy przedmiotów chtnie finansowa-
dują odmienne czynniki makroekonomiczne i prawne. nych przez spó"ki leasingowe. Do czasu wejĘcia Pol-
Ocen rozpoczto od zbadania potencja"u rozwo- ski do Unii Europejskiej wystpowa"y bariery admi-
ju grupy dominującej na rynku, tj. Ęrodków transpor- nistracyjne. Leasing nieruchomoĘci przez podmioty
tu drogowego. Obejmuje ona dwie podgrupy: Ęrodki zagraniczne wiąza" si z koniecznoĘcią uzyskania
transportu drogowego24 oraz samochody osobowe. zgody Ministerstwa Spraw Wewntrznych i Admini-
Potencja" rozwoju omawianego rynku bdzie zaleŻa" stracji na nabycie nieruchomoĘci. PowyŻsze regulacje
g"ównie od sytuacji na rynku sprzedaŻy nowych sa- wyd"uŻa"y czas realizacji transakcji i wprowadza"y
mochodów, gdzie obserwujemy juŻ stan uznawany w praktyce wymóg minimalnej wartoĘci transakcji.
przez specjalistów za kryzys. SprzedaŻ nowych samo- Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej znios"o
chodów w Polsce w paędzierniku 2005 r. spad"a opisane restrykcje, otwierając nowe moŻliwoĘci roz-
o 27%25 w stosunku do tego samego okresu woju rynku. Przynios"o to wymierne efekty juŻ
poprzedniego roku. W krótkiej perspektywie oznacza w 2004 r. Dalszy rozwój rynku bdzie zaleŻa" nie tyl-
to równieŻ sp"ycenie tej czĘci rynku leasingowego. ko od wartoĘci nowo budowanych obiektów, tj.
Wzrost wartoĘci Ęrodków trwa"ych przekazanych od popytu inwestycyjnego w tym zakresie. Dziki
w leasing jest moŻliwy jedynie poprzez zwikszenie leasingowi nieruchomoĘci moŻna refinansowa juŻ
juŻ wysokiego wskaęnika penetracji dla tej kategorii. istniejące budynki lub przekszta"ca zobowiązania
Pozwala na to udostpnienie leasingu nowym gru- krótkoterminowe s"uŻące do wybudowania nierucho-
pom konsumentów. Wprowadzone regulacje w Ko- moĘci w docelowe finansowanie dopasowane do do-
chodów uzyskiwanych z pracującego obiektu. Istnie-
24
Do Ęrodków transportu drogowego zalicza si: wszelkiego rodzaju samocho-
je zatem wysoki potencja" wzrostu rynku. MoŻna roz-
dy ciŻarowe, samochody dostawcze, przyczepy, naczepy, samochody spe-
cjalne i specjalizowane, ciągniki siod"owe.
25 26
Łród"o: Samar (www.samar.pl). K. Bielecki: Polski rynek leasingu. Gemini, 2003, s. 55.
BANK I KREDYT marzec 2006 Systemy Finansowe 97
waŻa rozszerzenie tego rynku o nową kategori Opisane poniŻej bariery dotyczą czterech podsta-
klientów. Wydaje si, Że leasingowanie mieszkał dla wowych grup Ęrodków trwa"ych, które stanowią 94%
osób fizycznych moŻe by atrakcyjne w sytuacji dy- rynku leasingowego w Polsce.
namicznie rozwijającego si rynku kredytu hipotecz- A. Rynek Ęrodków transportu
nego. Oferta taka moŻe by równieŻ ciekawą alterna- B. Rynek samochodów osobowych
tywą wobec czsto spotykanego wynajmu mieszkał. Krótkoterminową barierą rozwoju rynku jest od-
RozwaŻania na ten temat są jednak czysto teoretycz- czuwana do dzisiaj zmiana zasad rozliczania podatku
ne, gdyŻ istnieją dwa bardzo istotne ograniczenia wy- VAT od do Ęrodków transportu wykorzystywanych
nikające ze sposobu opodatkowania takiego produktu w dzia"alnoĘci gospodarczej. Wprowadzone zmiany
leasingowego podatkiem VAT27. w krótkim czasie zdestabilizowa"y rynek. Obecnie ob-
Pozosta"e trzy kategorie rynku leasingowego (kom- serwujemy stopniowe dostosowywanie si uczestni-
putery i sprzt biurowy, samoloty, statki i tabor kolejo- ków rynku do nowych regulacji i powolną przebudow
wy oraz inne) mają marginalne znaczenie dla rynku. rynku. Wprowadzone zmiany zmniejszy"y kategori
Przedmioty z grup komputery oraz inne cechują si Ęrodków transportu drogowego na rzecz samochodów
szybką utratą wartoĘci. Przedmioty z grupy samoloty, osobowych. Podstawową barierą rozwoju rynku samo-
statki i tabor kolejowy wymagają z kolei d"ugiego okre- chodów dla nowej grupy konsumentów osób fizycz-
su finansowania. Ze wzgldu na szybszy spadek warto- nych jest opodatkowanie z góry podatkiem VAT leasin-
Ęci przedmiotów leasingu z tych grup niŻ tempa sp"aty gu finansowego. Regulacja ta determinuje zasady funk-
kapita"u są mniej chtnie finansowane przez branŻ cjonowania produktu, zacierając podstawowe róŻnice
leasingową. Przy dzisiejszym stanie egzekucji prawa midzy leasingiem a kredytem.
w"asnoĘci w Polsce wydaje si ma"o prawdopodobne, C. Rynek maszyn i urządzeł
aby omawiane grupy w bliskiej perspektywie wykazy- Dla tej kategorii istotną barierą rozwoju wydaje si
wa"y tendencj wzrostową. stopieł egzekucji prawa w"asnoĘci w Polsce. Cechą
charakterystyczną transakcji leasingowej jest zabezpie-
czenie transakcji na prawie w"asnoĘci leasingowanego
Bariery rozwoju branŻy leasingowej przedmiotu. Prawo w"asnoĘci do przedmiotu leasingu
przenoszone jest na korzystającego po ca"kowitej sp"a-
Do podstawowych barier rozwoju rynku leasingowego cie zobowiązał zaciągnitych na podstawie umowy
naleŻy zaliczy zmieniające si prawo. Od maja 2004 r. leasingu. Do tego czasu przedmiotem fizycznie dyspo-
do sierpnia 2005 r. dwukrotnie zmieniono ustaw o po- nuje korzystający, jednak bez prawa w"asnoĘci. W przy-
datku od towarów i us"ug oraz podstawowe zasady padku niewywiązywania si przez niego z postanowieł
opodatkowania transakcji leasingowych. Sytuacj ryn- umowy leasingu finansujący ma prawo skorzysta z po-
ku komplikuje doĘ z"oŻony uk"ad legislacyjny traktu- siadanych praw w"asnoĘci. Od skutecznej egzekucji
jący leasing odmiennie dla kaŻdej z grup prawa: cywi- praw w"asnoĘci zaleŻy zaangaŻowanie towarzystw
listycznego, bilansowego i rachunkowego28. PoniŻej leasingowych w finansowanie poszczególnych grup
wymieniono jedynie podstawowe bariery bezpoĘrednio maszyn i urządzeł.
wp"ywające na rozwój g"ównych rynków leasingo- D. Rynek nieruchomoĘci
wych. Nie jest to katalog zamknity. Obejmuje jedynie Ustawy podatkowe zdefiniowa"y leasing operacyj-
bariery zewntrzne, niezaleŻne bezpoĘrednio od bran- ny nieruchomoĘci jako transakcje cechujące si mini-
Ży, lecz wp"ywające na kszta"t rynku. Nie omówiono tu malnym dziesicioletnim okresem trwania, w których
regulacji i barier determinujących zasady funkcjonowa- wystpuje wysoka wartoĘ kołcowa, wynikająca z de-
nia przedsibiorstw leasingowych jako specjalistycz- finicji hipotetycznej wartoĘci netto przedmiotu leasin-
nych organizacji finansowych, np. z zakresu finanso- gu. Regulacje te są barierą rozwoju leasingu operacyj-
wania dzia"alnoĘci leasingowej (zagadnienie cienkiej nego nieruchomoĘci. Przedsibiorstwo leasingowe an-
kapitalizacji29), czy zasad uznawania dochodu od wy- gaŻujące si w finansowanie nieruchomoĘci zaintere-
powiedzianych umów leasingu. sowane jest liniową sp"atą kapita"u. Koncepcja mini-
malnej wartoĘci kołcowej jest sprzeczna z powyŻszym
27
Szczegó"owe wyjaĘnienie niniejszej bariery rozwoju rynku znajduje si
za"oŻeniem. W trakcie trwania umowy leasingu nie na-
w nastpnym rozdziale.
28
Traktowanie leasingu finansowego w rozumieniu ustawy o VAT jako dosta- stpuje ca"oĘciowa sp"ata kapita"u. W porównaniu
wy doprowadzi"o np. praktycznie do zamierania produktu.
z klasycznym kredytem inwestycyjnym wartoĘ po-
29
Cienką kapitalizacją nazwano stan opisany przez art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61
czątkowa jest sp"acana wolniej. W transakcji leasingu
ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych.
operacyjnego na kołcu kontraktu pozostaje znaczna
Ogranicza ona moŻliwoĘ zaliczania w koszty uzyskania przychodów odsetek
od poŻyczek (kredytów) udzielanych spó"ce przez podmioty bezpoĘrednio lub
wartoĘ wykupu, co jest dodatkowym ęród"em ryzyka
poĘrednio powiązane ze spó"ką, w sposób, o którym mowa w tym przepisie.
transakcyjnego.
Przepisy te mają zastosowanie w przypadkach, kiedy zad"uŻenie spó"ki (po-
Transakcje leasingu nieruchomoĘci poprzez
Życzkobiorcy) wobec tych podmiotów przekroczy okreĘlony pu"ap, liczony
w stosunku do wielkoĘci kapita"u zak"adowego poŻyczkobiorcy.
leasing finansowy ogranicza zmieniona w 2005 r. usta-
98 Systemy Finansowe BANK I KREDYT marzec 2006
wa o podatku VAT, w której wymaga si odprowadze- Podsumowanie
nia VAT-u od ca"ej wartoĘci us"ugi. W przypadku le-
asingu nieruchomoĘci, charakteryzującego si wysoki-
mi wartoĘciami, powstaje duŻa bariera finansowania Wprowadzenie opisanych wyŻej uregulował w celu
podatku VAT od zawartej transakcji leasingowej. ostatecznego unormowania leasingu w prawie cywil-
JeĘli chodzi o leasing nieruchomoĘci dla nowej nym, podatkowym i rachunkowym przyczyni"o si
grupy klientów osób fizycznych, to op"acalne bdzie do spopularyzowania tej formy finansowania dzia"al-
Ęwiadczenie takich us"ug dopiero po: noĘci inwestycyjnej. Jednoznaczne ramy prawne zli-
zniesieniu opodatkowania z góry podatkiem kwidowa"y moŻliwoĘ szerokiej interpretacji przepi-
VAT transakcji leasingu finansowego, sów podatkowych. Zmiany te są widoczne w Życiu go-
zrównaniu stawki podatku VAT od nowo wybu- spodarczym. Jego uczestnicy dostrzegli zalety tej formy
dowanych lokali mieszkalnych ze stawką podstawową finansowania inwestycji, otwierając tym samym moŻli-
naliczaną od us"ugi leasingowej. woĘci dalszego rozwoju rynku leasingowego w Polsce.
Bibliografia
1. K. Bielecki: Rynek leasingu w Polsce. Polski Rynek Leasingu, 2005, s. 20.
2 M. Groszek: Perspektywy i szanse rozwoju leasingu. Polski Rynek Leasingu, 2003, s. 51.
3. M. Groszek: Rynek leasingu w Polsce. Polski Rynek Leasingu, 2005, s. 14.
4. Kodeks cywilny. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. (Dz.U. nr 16, poz. 93 ze zm.)
5. Komentarz do informacji statystycznej nt. rynku leasingu za IV kwarta" oraz za ca"y 2004 rok. Związek Przedsi-
biorstw Leasingowych.
6. J. Niemcewicz, wystąpienie w Sejmie RP 3. kadencji, 74. posiedzenie, 1. dzieł (28.03.2000) (www.sejm.gov.pl).
7. M. Okrglicka: Leasing. Aspekty prawne, organizacyjne i ekonomiczne. Warszawa 2004, Difin.
8. K. Ostrowska: Rynek leasingu wzroĘnie o 10-20 procent. Rzeczpospolita nr 117/2004, dodatek Leasing w Pol-
sce , s. 1 15.
9. J. Poczobut: Umowa leasingu w prawie krajowym i midzynarodowym. Warszawa 1995, PWN.
10. D. Tobolska: Leasing w obrocie krajowym i zagranicznym. Koszalin 1996, Miscellanea.
11. P. Tryba"a: Leasing. Poradnik przedsibiorcy. Warszawa 2005, Związek Przedsibiorstw Leasingowych.
12. 16. M. Turzyłski: Leasing po zmianie ustawy o VAT skutki ekonomiczne i bilansowe. RachunkowoĘ
nr 9/2004, s. 52.
13. Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. nr 54, poz. 654 ze zm.).
15. Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. nr 14, poz. 176 ze zm.).
16. Ustawa z dnia 29 wrzeĘnia 1994 r. o rachunkowoĘci (Dz.U. nr 76, poz. 694 ze zm.).
17. Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i us"ug, tekst jednolity (Dz.U. nr 54, poz. 535).
18. Vademecum leasingu. ódę 2002, Bankowy Fundusz Leasingowy SA, s. 1 16.
19. www.leaseurope.org
20. www.unidroit.org
21. www.leasing.org.pl
22. www.nbp.org.pl
23. www.parp.gov.pl
24. www.worldbank.org
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
294 Rozporz dzenie Ministra Finans w w sprawie sposobu dokonywaniaKredyty i BIK08 (294)bik 09 art2006 06 232945 Set26 Verbalbik 10 art294 295Ol bik Aleksandr Promakh killerawięcej podobnych podstron