PSYCHOLOGIA EMOCJI I MOTYWACJI
IV. Teoretyczne konteksty w badaniach emocji
i procesu emocjonalnego: poznawczy i ewolucyjny
Dr hab. Aleksandra Tokarz, prof. UJ
Instytut Psychologii UJ
rok akad. 2013/2014
TEORETYCZNE KONTEKSTY W BADANIACH
EMOCJI I PROCESU EMOCJONALNEGO
I. Poznawczy
II. Ewolucyjny
III. Neuro
IV. Psychoanalityczny
V. Fenomenologiczny
VI. Kulturowy?
TEORETYCZNE KONTEKSTY
W BADANIACH NAD EMOCJAMI
1.

2.
3. Metodologia i metodyka
4. Typowe problemy badawcze
5. Ograniczenia
Teoretyczne konteksty w badaniach emocji i procesu emocjonalnego
KONTEKST POZNAWCZY
POZNAWCZE KONCEPCJE EMOCJI
Magda Arnold
Richard Lazarus
Ortony, Clore, Collins (1988)
 WALENCJI
[zjawiska,

,


(Reykowski, 1992)
. Elementarne doznanie

, walencja ujemna
dyssatysfakcja)

(Kocowski, 1987)
Walencja Walencja
ujemna dodatnia
repulsja propulsja

DO EMOCJI
Reprezentacja
Walencja Emocja
poznawcza
(appraisal)

(Ortony, 1994/1998)
CHARAKTERYSTYCZNE CECHY
POZNAWCZYCH KONCEPCJI EMOCJI


Ignorowanie kwestii filogenezy emocji

podstawowych
Rozbudowana wiedza na temat struktury emocji
OCC POZNAWCZA KONCEPCJA EMOCJI
Ortony, Clore, Collins (1988):
Cognitive structure of Emotions
Pantematyka
zsyntetyzowana nauka o emocjach?
Ortony
Clore
Collins
OCC POZNAWCZA KONCEPCJA EMOCJI

, przede wszystkim
o sposobie oceny sytuacji
Funkcja emocji w przetwarzaniu informacji: emocja jest

poznawczych



sytuacji spostrzeganej jako pozytywna lub negatywna


OCC POZNAWCZA KONCEPCJA EMOCJI


(1994/1998, s. 163)
Definicja emocji wg OCC:

(valenced) na zdarzenia, sprawstwo i obiekty.

A.T.]

OCC POZNAWCZA KONCEPCJA EMOCJI
1.

2. procesy poznawcze

3.

4 cele, standardy i postawy

5.
przed zainicjowaniem procesu oceny
OCC POZNAWCZA KONCEPCJA EMOCJI
struktury
poznawczej


reprezentacje takiej struktury (...) jest
konstruowana jedynie w razie potrzeby
(1994/198, s.166)
OCC KLASY EMOCJI

wzbudzana przez wyniki celami)


reakcja afektywna na sprawstwo
standardami)
np. duma, wstyd, podziw, obwinianie
LUBIENIE LUB NIELUBIENIE
zogniskowane na obiektach postawami)


Analiza trakcie
20


1. z celem Z
(rozczarowanie, depresja)
2. ze standardem S
(gniew, wstyd)
3. z O
(chwilowa sympatia
do trenera)
OCC GLOBALNE CZYNNIKI
EMOCJI -
Poczucie


psychologiczna

Nieoczekiwane
Poziom

wzbudzenia

(arousal)
(unexpetedness)
Restrukturyzacja
poznawcza
RESTRUKTURYZACJA POZNAWCZA

(emocjonalnego lub poza emocjonalnego),


(Ortony, 1994/1998, s. 328)
OCC LOKALNE CZYNNIKI



1.
2.
3.




OCC LOKALNE CZYNNIKI



1. Zmiennej ukierunkowanego na siebie
i innych
2.
emocje atrybucji (duma, wstyd, podziw, obwinianie) oraz

gniew)
OCC LOKALNE CZYNNIKI



1. lubienia/nielubienia obiektu
2.

TERMINY TYPOWE DLA KONCEPCJI
LAZARUSA
Zachowania zaradcze



Epizod adaptacyjny= spotkanie
Dotyczy tego, czym jest
zainteresowana osoba: realizacji


ZACHOWANIA ZARADCZE


Skupione na problemie
Skupione na emocjach
OCENIANIE PIERWOTNE
[evaluation]

[well-being]:



Rodzaje OCENIANIA PIERWOTNEGO:
Nieodpowiednie (irrelewantne)
Dobroczynne
: [teraz i w
krzywda/utrata

wyzwanie


[emocje czyli AKTORA]

[zaradzenia]








a spotkaniem [epizodem adaptacyjnym]



OCENIANIE W




 LAZARUSA
Lindzey):
1.

2.
3.
4.
rozwoju
5. funkcje, ale wszystkie

6.
wielu
SCHEMAT SYSTEMU EMOCJONALNEGO
WG LAZARUSA
PROCESY

Poprzednik Tn Efekty Efekty
natychmiasto
we

Zmienne OCENIANIE Zmiany Zdrowie/
fizjologiczne Choroba
PIERWOTNE
OCENIANIE Uczucia Dobrostan
pozytywne
Przekonania
/negatywne
OCENIANIE Funkcjonowa

SCHEMAT SYSTEMU EMOCJONALNEGO
WG LAZARUSA
PROCESY

Poprzednik Tn Efekty Efekty

natychmiastowe


wymagania PROCESY
ZARADCZE
ograniczenia
zasoby
Skupione na P
zranienie Skupione na E

CZYM JEST EMOCJA?
system ewolucyjno
adaptacyjny
,


Lazarus
CHARAKTERYSTYKA EMOCJI
ocenne:



podstawowych tematach
relacyjnych
CHARAKTERYSTYKA EMOCJI

Duma


Ulga

CHARAKTERYSTYKA EMOCJI
konstrukty
motywacyjne: [a nie

determinantami procesu oceniania
Emocja powstaje z tego, jak osoba konstruuje dane
epizodu
adaptacyjnego
BADANIE ZARADCZYCH
Ways of Coping Questionnaire R.S. Lazarusa
Polskie
opracowanie:
Sposoby Radzenia
Sobie ze Stresem
,
1994).

POLSKICH ( 1992)
Poszukiwanie wsparcia
Koncentracja na zadaniu
Dystansowanie
A
Odreagowanie
Mobilizacja
M
Ucieczka unikanie

I UKIERUNKOWANEGO
Koncepcja Richarda Lazarusa


w opinii
Strongmana
Teoretyczne konteksty w badaniach emocji i procesu emocjonalnego
KONTEKST EWOLUCJONISTYCZNY
KONTEKST EWOLUCJONISTYCZNY:

1872 rok
1975 rok

EMOCJI



komunikowanie informacji od



KONTEKST EWOLUCJONISTYCZNY
ORAZ INSPIRACJE SOCJOBIOLOGICZNE
Motorem zmian
ewolucyjnych jest
rozprzestrzenianie

(E. Wilson, 1975)
EWOLUCJONISTYCZNA DEFINICJA
EMOCJI


ewolucji


istotnych z uwagi na cele

(Ekman, 1994/1998, s. 21,32)
KONTEKST EWOLUCJONISTYCZNY
INSPIRACJE DARWINOWSKIE

1.
zachowanie)
2.

3. potomstwa;
osobnikami tego samego gatunku istnieje
konkurencja prokreacja konkurencja
4. Skutkiem
cechy
zmiana na drodze doboru naturalnego
KONTEKST EWOLUCJONISTYCZNY
INSPIRACJE DARWINOWSKIE [CD]
5.
przystosowanych do:


Znajdowania partnera seksualnego
Prokreacji
PRZYSTOSOWANIE
KONTEKST EWOLUCJONISTYCZNY -

DARWINA
Akcent na gatunek

przetrwaniu gatunku
Nowa idea doboru grupowego
(za: Pisula, 2000, W: J. Strelau (red.) Psychologia, t.I.)
EWOLUCJONISTYCZNA DEFINICJA
EMOCJI
Koncepcja Plutchika
WARUNEK ZACHOWANIE EMOCJA
PRZETRWANIA
Inkorporacja ZGODA
i jedzenia
(admiration-acceptance)
Destrukcja
satysfakcji
GNIEW (rage)
Reprodukcja Zachowania seksualne
(extasy)
EWOLUCJONISTYCZNA DEFINICJA
EMOCJI
PLUTCHIKA
EWOLUCJONISTYCZNA DEFINICJA
EMOCJI


uniwersalne elementy ludzkiego

(Johnson-Laird, Oaltley, 1992)

EMOCJI

genezy:
1.
niezmienne elementy pomimo indywidualnych

2.

ludzi.

EMOCJI KONCEPCJA TOOBY-COSMIDES
Psychologia ewolucyjna
wymaga integracji: biologii
ewolucyjnej, nauk
kognitywnych, antropologii,
neuro


gatunku, komputacyjna



EMOCJI KONCEPCJA TOOBY-COSMIDES
1.
tak, aby


2. Podstawowe problemy adaptacyjne to: kooperacja,




relacje w rodzinie

EMOCJI KONCEPCJA TOOBY-COSMIDES
[CD]
3. Perspektywa jako
ZOO wyewoluowanych, specyficznych






4. Takimi

EMOCJI KONCEPCJA TOOBY-COSMIDES
[CD]
5. Emocje
typowych
6. Powtarzanie

itd.
7.
8.
komputacyjnych i fizjologicznych, jest
przystosowania
9. Struktura

KONCEPCJACH EWOLUCJONISTYCZNYCH




emocji
Akcentowanie funkcji adaptacyjnej i komunikacyjnej emocji
FUNDAMENTALISTYCZNE
A KONSTRUKTYWISTYCZNE TEORIE
EMOCJI
FUNDAMENTALISTYCZNE KONSTRUKTYWISTYCZNE


Psychologiczne
Etologiczne
Poznawcze
Fizjologiczne
Kulturowe
Neurologiczne
Antropologiczne
Ewolucyjne
Poznawcze
Poznawcze
Lingwistyczne
FUNDAMENTALISTYCZNE
A KONSTRUKTYWISTYCZNE TEORIE
EMOCJI
FUNDAMENTALISTYCZNE KONSTRUKTYWISTYCZNE
Emocje to: Emocje to:


Uniwersalne
wydarzeniem, df przez
Wrodzone
WALENCJE [oceny

Dyskretne
FUNDAMENTALISTYCZNE
A KONSTRUKTYWISTYCZNE TEORIE
EMOCJI
FUNDAMENTALISTYCZNE KONSTRUKTYWISTYCZNE
Fizjologia emocji: Fizjologia emocji:
Bardzo
emocji (???) wzbudzenia
Zachowanie: Zachowanie:

ekspresji twarzowych i komunikowania emocji
FUNDAMENTALISTYCZNE
A KONSTRUKTYWISTYCZNE TEORIE
EMOCJI
FUNDAMENTALISTYCZNE KONSTRUKTYWISTYCZNE
Geneza emocji: Geneza emocji:
konstrukty poznawcze

Procesy poznawcze: Procesy poznawcze:
procesy
emocjonalne
pochodne